Wpływ nawożenia mineralnego i naturalnego na odczyn gleby Wykład 2 Obowiązujący w Polsce podział gleb pod względem zakwaszenia Odczyn mierzy się potencjometrycznie w zawiesinie wodnej lub 1 mol dm -3 chlorku potasu Odczyn gleby ph w 1 mol dm -3 KCl ph w H 2 O Odczyn gleby wyraża się wartością ph, która jest ujemnym logarytmem stężenia kationów wodorowych. ph = - log [H+] Bardzo kwaśny do 4,5 do 5,0 Kwaśny 4,6 5,5 5,1 6,0 Lekko kwaśny 5,6 6,5 6,1 6,7 Obojętny 6,6 7,2 6,8 7,4 Zasadowy od 7,3 od 7,5 Potencjometryczne oznaczanie ph gleby Potencjometryczne oznaczanie ph gleby Pomiar ph gleby polega na zmierzeniu siły elektromotorycznej /różnicy potencjałów/ ogniwa zbudowanego z dwóch elektrod i elektrolitu, którym jest zawiesina glebowa. Potencjometryczne oznaczenie ph gleby przeprowadza się najczęściej w zawiesinie wodnej lub zawiesinie roztwory KCl o stężeniu 1 mol dm -3. Pehametr - 2 elektrody we wspólnej obudowie
Potencjometryczne oznaczanie ph gleby Zakwaszenie gleb w Polsce Zakwaszenie gleb jest od wielu lat jednym z głównych problemów rolnictwa. Zgodnie z indeksem żyzności czynnik ten w największym stopniu ogranicza produkcję rolniczą. Kwaśny odczyn środowiska glebowego wywiera większy wpływ na poziom uzyskiwanych plonów roślin uprawnych (obniża i pogarsza jakość) niż jego niedostateczna zasobność w przyswajalne formy pokarmowych ( K, Mg, P). Czynniki decydujące o zakwaszeniu gleb Ilość jonów H+ antropogenicznego pochodzenia oraz % udział w zakwaszaniu nawożenia azotem i emisji SO2 i NOx w Polsce Naturalne Rodzaj skały macierzystej, z której wytworzyła się gleba Warunki klimatyczne (ilość opadów, temperatura) Antropogeniczne Zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego gazami tworzącymi kwaśne deszcze Emisja pyłów alkalicznych Nawożenie, zwłaszcza azotem Lata Ilość H+ pochodzenia % udział w zakwaszeniu antropog. nawożenie N SO2 Nox 1975 5,10 36,5 61,2 2,3 1985 6,95 29,4 57,1 13,5 1990 6,22 34,2 51,4 14,4 1995 3,09 42,4 44,0 13,6 2000 2,68 50,7 36,6 12,7 2003 2,67 54,5 32,8 11,7
Zużycie nawozów mineralnych Około dwukrotne obniżenie wpływu analizowanych czynników antropogenicznych w ostatnim 25-30-leciu nie wpłynęło na zmiany odczynu gleb w Polsce. Wniosek: O stanie zakwaszenia gleb decyduje głównie skała macierzysta, a także klimat i biocenoza. W analizowanym okresie obserwuje się znaczne zmiany w ilości stosowanych nawozów mineralnych, w tym azotowych 90% obszaru Polski zajmują gleby wytworzone ze skał osadowych Opady (tereny nadmorskie i górskie), (okruchowe, luźne) temperatura aktywność biologiczną gleby W wyniku utleniania 1 mol NH4+(Nitryfikacja) powstają 2 mol H+ Zmiany odczynu gleb Polski ph w KCl 1955-65 1966-75 1976-93 1994-2002 <5,5 58 56 56 55 5,5 6,6 25 26 26 26 >6,5 17 18 18 19
Wrażliwość roślin na odczyn gleby Grupa I rośliny bardzo wrażliwe na kwaśny odczyn, najlepiej rozwijające się przy ph KCl = 6,0-7,5 /pszenica, jęczmień, lucerna, koniczyna, kapusta, bobik, groch, buraki, rzepak, konopie, cebula/. Właściwością gleby bezpośrednio związaną z odczynem jest buforowość Grupa II rośliny średnio wrażliwe na kwaśny odczyn, najlepiej rozwijające się przy ph KCl = 5,5-6,5 /żyto, owies, rzepa, brukiew, marchew, ziemniaki, bób, len/. Grupa III rośliny mało wrażliwe, nawet wymagające kwaśnego odczynu gleby, dobrze rozwijają się przy ph KCl < 5,5 /łubin, seradela/. Właściwości buforujące gleby Zależność dawki wapna od rodzaju gleby Buforowość to zdolność gleby do przeciwstawiania się nagłym zmianom ph. Różne gleby niejednakowo reagują np.: na dodatek wapna lub zakwaszające działanie nawozów azotowych. Wyróżniamy gleby słabo zbuforowane łatwiej zmieniające ph i gleby silnie zbuforowane trudniej zmieniające ph. Buforowość gleby zależy od: pojemności kompleksu sorpcyjnego gleby, rodzaju kationów zasorbowanych w KS, zawartości węglanów Aby zmienić wartość ph o jedną jednostkę gleby słabo słabo zbuforowanej trzeba zastosować znacznie mniej nawozy wapniowego niż na glebę silnie zbuforowaną Zakwaszające działanie nawozów mineralnych Oddziaływanie nawozów mineralnych na odczyn gleby Najsilniejsze działanie zakwaszające spośród nawozów mineralnych ma (NH 4 ) 2 SO 4 Szacuje się, że aby zobojętnić: 100 kg siarczanu amonu potrzeba 110 kg CaCO 3 1. Oddziaływanie wynikające ze składu chemicznego nawozu A/ Nawozy o odczynie słabo kwaśnym - sole silnego kwasu i słabszej zasady (siarczan amonu, saletra amonowa). B/ Nawozy o odczynie obojętnym - sole silnego kwasu i mocnej zasady (saletra sodowa, saletra wapniowa). C/ Nawozy o odczynie silnie zasadowym - amoniak gazowy, amoniak ciekły (woda amoniakalna), mączki fosforytowe.
Oddziaływanie nawozów mineralnych na odczyn gleby 2. Fizjologiczne oddziaływanie nawozu na odczyn gleby O tego rodzaju oddziaływaniu mówimy wtedy, gdy nawóz styka się z żywym organizmem np. korzeniami roślin wyższych, mikroorganizmami glebowymi. Dotyczy to przede wszystkim nawozów azotowych Wpływ nawozów mineralnych na wartość ph gleby - po 50 latach doświadczenia (1 mol KCl/dm3) Głębokość profilu (cm) Bez nawożenia Obornik Siarczan amonu Saletra wapniowa 0-25 5,84 5,78 4,85 5,81 25-50 5,44 5,66 5,24 5,60 50-75 5,40 5,69 5,20 5,71 75-100 5,48 5,73 5,60 5,68 Wzrost zakwaszenia gleby powoduje: zwiększenie zawartości glinu wymiennego (w glebach bardzo kwaśnych udział kationów kwaśnych (H+ i Al3+) może stanowić do 80%wysycenia kompleksu sorpcyjnego) przy niskich wartościach ph zwiększa się dostępność dla roślin manganu Objawem zatrucia roślin glinem jest zahamowanie wzrostu korzeni oraz ich grubienie. Skutkiem tego jest pogorszenie zaopatrzenia roślin w wodę i składniki pokarmowe.
Wpływ wieloletniego nawożenia na zakwaszenie gleby (0-30 cm) Korzystnie na wartość ph działał obornik, kompost oraz osad ściekowy Nawożenie Kwasowość Kwasowość hydrolityczna wymienna mmol(h+)/kg gleby Udział H wymiennego w kwasowości hydrolitycznej Bez nawożenia 24,1 5,3 22,0 Gnojowica 30,0 5,7 19,0 Obornik 22,5 3,3 14,6 NPK mineralne 34,5 8,4 24,3 Wartość kwasowości hydrolitycznej w glebie nawożonej mineralnie jest porównywalna z wartością w glebie nawożonej gnojowicą w gnojowicy 60-70% azotu występuje w formie mineralnej. Obornik nie wykazuje działania zakwaszającego (azot w formie organicznej) Fertilizer treatments ph KCl Soil before experiment 5.29 Control 5.20 Mineral fertilization 5.09 FYM 5.29 Straw vermicompost* 5.89 Biological sludge 5.48 Stan zakwaszenia gleb użytkowanych ornie i odłogowanych oraz zawartość wapnia i magnezu. Wartości ph i kwasowości hydrolitycznej gleby nawożonej nawozami mineralnymi, obornikiem i nawozami naturalnymi Obiekty nawozowe ph Kwasowość hydrolityczna H 2 O 1mol KCl. dm -3 mmol(h + ). kg -1 Kontrola 5,73 4,30 58,8 Nawożenie mineralne 5,47 4,11 71,0 Osad 5,57 4,26 63,3 Obornik 5,63 4,38 61,1 Wermikompost (osad + trociny) 6,68 6,21 29,4 Wermikompost (osad + karton) 6,70 5,78 30,0 Wermikompost (osad + słoma) 6,66 5,70 28,1 Próbki (liczba) Głębokość P(11) 0-10 cm P(11) 10-20 cm O(11) 0-10 cm O(11) 10-20 cm P-pole orne; O-odłogi Zakresy wartości minimum maksimum minimum maksimum minimum maksimum minimum maksimum ph KCl 4,06 6,35 4,05 6,81 4,01 5,30 3,88 5,56 Hh mmol(+). kg - 1 13,6 61,4 12,1 57,6 26,5 83,3 25,8 72,7 Ca mmol(+). kg -1 157,3 352,0 37,7 160,5 48,0 110,6 44,5 112,8 Mg mmol(+). kg -1 5,4 13,0 5,5 15,9 5,5 26,6 4,2 21,0 Uwalnianie kationów wodorowych w wyniku oddychania korzeni roślin i drobnoustrojów oraz rozkładu materii glebowej i nitryfikacji Wpływ wieloletniego nawożenia na zawartość ruchomego glinu i aktywnego manganu w glebie (mg/kg) Oddychanie Korzenie roślin drobnoustroje Nawożenie Zawartość ruchomego Al Mn 0-30 cm 30-50 cm 0-30 cm 30-50 cm Materia organiczna C-org. CO 2 + H 2O H + + HCO - 3 H + + CO 2-3 N-org. NH + 2O H 2O + HNO H + + NO - 3 2 3 3 S-org. H 2 S + 2O 2 H 2 SO 4 2H + + SO 2-4 Bez nawożenia 29,9 19,1 10,5 8,80 Gnojowica 39,9 22,2 18,2 18,1 Obornik 23,0 12,1 14,1 12,1 NPK mineralne 37,9 30,1 21,2 15,2 Kwasy fulwowe, kwasy huminowe H+ + huminy Najwyższa zawartość
Wartości ph są również głównym czynnikiem decydującym o sile wiązania metali ciężkich przez substancję organiczną i mineralną. Objawy toksycznego działania glinu na rośliny uwidaczniają się najpierw na systemie korzeniowym młodych roślin. Następuje: zahamowanie wzrostu elongacyjnego korzeni, ich grubienie, uszkodzenie wierzchołków wzrostu i ich brunatnienie oraz redukcja liczby włośników. Skutkiem tego jest pogorszenie zaopatrzenia roślin w wodę i składniki pokarmowe. Glin może kumulować się w jądrach komórkowych. Jego negatywne działanie polega wtedy na blokowaniu podziału komórek, redukcji syntezy RNA i DNA redukcji syntezy białek. ph Metal 2,5 3,5 4,5 6,0 7,0 Cd 0 1 2 4 5 Cu 1 2 3-4 5 5 Ni 0 1-2 2-3 4-5 5 Pb 1 3 5 5 5 Zn 0 1-2 2-3 4-5 5 Im niższa wartość ph gleby tym metale słabiej wiązane, a więc łatwiej dostępne dla roślin, pobierane w nadmiarze Wpływ wapnowania gleby kwaśnej zanieczyszczonej metalami ciężkimi na fitoprzyswajalność metali ciężkich przez rośliny. Zawartość metali ciężkich podano w liczbach względnych w stosunku do kontroli przyjętej za 100 Zabieg Cd Cu Ni Pb Zn Owies Adsorpcja specyficzna jonów molibdenianowych, fosforanowych i siarczanowych maleje wraz ze wzrostem wartości ph. Ich unieruchamianie zachodzi zaś głównie w środowisku kwaśnym. Wapnowanie do ph = 6,6 65 100 35 100 21 Rzodkiew oleista Wapnowanie do ph = 5,9 18 25 48 67 15 Dodatek węgla brunatnego 58 64 84 62 89 Gleby o odczynie bardzo kwaśnym, uznać należy za chemicznie zdegradowane. c.d. Zakwaszenie przyśpiesza zubożenie gleb w jony zasadowe (wapń, magnez i potas) uwolnienie szkodliwych dla roślin (glin, mangan) wzrost mobilności i dostępności dla roślin metali ciężkich, chemiczną degradację gleby i rozpad struktur wtórnych minerałów ilastych, wzrost udziału grzybów, zmniejszenie udziału mikroorganizmów korzystnych dla roślin wyższych (bakterii nitryfikacyjnych).
Wpływ odczynu gleby na jej właściwości biologiczne System gleba-roślina Odczyn kwaśny Odczyn obojętny Odczyn zasadowy Składnik pokarmowy Niska aktywność biologiczna gleby (bardzo mało dżdżownic) Wysoka aktywność biologiczna gleby (bardzo dużo dżdżownic) Stała faza gleby części nadziemne roślin Słaby rozwój bakterii Rhizobium sp. na korzeniach roślin motylkowatych Brak wolnożyjących mikroorganizmów wiążących azot (Azotobacter sp.) Słaby rozwój systemu korzeniowego wielu roślin Dobry rozwój bakterii Rhizobium sp. na korzeniach roślin motylkowatych Dostatek mikroorganizmów wolnożyjących wiążących azot (Azotobacter sp.) Dobry rozwój systemu korzeniowego większości roślin Wysoka aktywność grzybów mikoryzowych Niska aktywność grzybów mikoryzowych 1. Desorpcja lub rozpuszczanie z fazy stałej 2. Dyfuzja lub przepływ przez roztwór 3. Sorpcja i strącanie na powierzchni korzeni 4. Absorpcja jonu przez korzenie 5. Translokacja jonu w roślinie Decydują o mobilności jonu, zależy od ph Decyduje potencjał redox rizosfery Zależy od formy pobranego pierwiastka, a ta od ph Wapnowanie gleb Zużycie nawozów wapniowych w Polsce Przeciwdziałanie zakwaszeniu gleb polega na ich systematycznym wapnowaniu (w praktyce co 4 lata). Aby utrzymać na obecnym poziomie żyzność gleb uprawnych Polski, niezbędne jest systematyczne wapnowanie użytków rolnych odpowiednio wysokimi dawkami (średnio 200 kg CaO/ha/rok 37,0 kg CaO /1ha UR - 2010 68,0-2000 Zbyt mało!!!!! Problem dotyczy większości krajów Europy Środkowej Schemat działania wapnowania na właściwości gleby Polepsza Strukturę gleby Zaopatrzenie w Ca i Mg Przyswajalność P i Mo Wapnowanie Wzrost ph Zmniejsza Rozpuszczalność i toksyczność Al, Fe i Mn Przyswajalność Mn, Zn, B i metali ciężkich Zwiększa Plon i jego jakość Zawartość Ca i P Pobudza Aktywność biologiczną gleby
Definicja nawozów wapniowych Podział nawozów w zależności od pochodzenia Nawozami wapniowymi nazywamy różne produkty stosowane w rolnictwie do wapnowania gleb. Mają one na celu nie tyle dostarczenie roślinom wapnia, ile zobojętnienie kwasowości gleby oraz poprawę jej właściwości fizycznych, chemicznych i biologicznych, a przez to stworzenie korzystniejszych warunków dla rozwoju roślin. Nawozy wapniowo-magnezowe, zawierające oprócz związków wapnia również magnez, są także stosowane do odkwaszania gleby, a ponadto dostarczają roślinom niezbędnego magnezu. Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe mogą być uzyskiwane dla celów rolniczych z surowców naturalnych; Zarówno nawozy wapniowe, jak i wapniowomagnezowe mogą stanowić produkty odpadowe różnych gałęzi przemysłu. Podział nawozów zależnie od formy, w jakiej występuje wapń i magnez Nawozy wapniowe ze skał naturalnych nawozy węglanowe, zawierające wapń w formie CaCO 3 i magnez jako MgCO 3, nawozy tlenkowe, zawierające wapń w formie CaO i magnez jako MgO, nawozy krzemianowe, zawierające wapń w formie CaSiO 3 i magnez jako MgSiO 3. Surowcem naturalnym są pokłady skał wapiennych wapienie. Wapienie obejmują skały osadowe składające się głównie z kalcytu (CaCO 3 ) lub dolomitu (CaCO 3. MgCO 3 ). Wapienie zdolomityzowane są to skały wapienne, które obok kalcytu zawierają domieszkę dolomitu. Skały dolomitowe (dolomit) są to skały, w których węglan wapnia i węglan magnezu występują w równoważnej proporcji. Dolomit zawiera wagowo 54,3% CaCO 3 i 45,7% MgCO 3. Margle są to wapienie zawierające znaczną ilość iłu, piasku i innych domieszek mineralnych i organicznych. Kreda łąkowa i jeziorna Nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe ze skał naturalnych Kreda łąkowa tzw. wapno łąkowe, spotyka się tuż pod darnią na łąkach położonych na terenach niskich, w zaklęśnięciach bezodpływowych, do których spływa woda zawierająca związki wapna z pól położonych wyżej. Wapno łąkowe zawiera zmienne, ale zawsze dość duże ilości czystego CaCO 3, a jego działanie nawozowe może być nawet lepsze od wapienia mielonego. Z powodu dużej zawartości wody, wapno łąkowe po wydobyciu na powierzchnię układa się w pryzmy i suszy na powietrzu. Kreda jeziorna występuje niekiedy w sąsiedztwie jezior lub nawet pod lustrem jeziora, tworząc na niewielkiej głębokości lub na dnie jeziora pokłady o grubości 0,2-3,5 m. Nazwa nawozu węglanowy zwyczajny węglanowy kredowy Nawozy wapniowe Grupa węglanowa (CaCO 3 ) 45% CaO Pylista, do 5% wody Zmielony wapień 45% CaO Sypka, barwy białej Zmielony wapień kredowy węglanowy kreda Co najmniej 40% CaO Bezpostaciowa, wilgotna Kreda naturalna łąkowa lub jeziorna
Nazwa nawozu Nazwa nawozu Nawozy wapniowe Grupa tlenkowa (CaO) Nawozy wapniowo-magnezowe Grupa węglanowa (CaCO 3. MgCO 3 ) tlenkowy tlenkowy tlenkowy I - 80% CaO II - 70% CaO III - 60% CaO Bezpostaciowy proszek barwy białej Gorsze gatunki wapna palonego otrzymywanego do celów budowlanych Dolovit Magwit W Nawóz wapniowomagnezowy węglanowy 30% CaO 19% MgO 50% CaO + MgO, w tym 8% MgO 55% CaO + MgO, w tym 9% MgO Pylista, B, Zn, Cu, Fe, Mn, Mo Pylista, K, P, N, Fe, Mn, Zn pylista Zmielony surowy dolomit o granulacji 0-3 mm Zmielony surowy wapień zdolomityzowany Mieszanina zmielonego wapienia i dolomitu Dopuszczalne nawozy wapniowe uzupełniające w rolnictwie ekologicznym Nazwa nawozu Wapno magnezowe tlenkowe Magwit T Nawozy wapniowo-magnezowe Grupa tlenkowa (CaO. MgO) 65% CaO + MgO, w tym 10% MgO 60-70% CaO 10-14% MgO Drobnoziarnista, domieszki Zn, Cu, Co Pylista, niewielkie ilości K, P, Fe, Mn, Zn Z dolomitu prażonego Wypalony i przemielony wapień zdolomityzowany Rodzaj nawozu Wapno magnezowe węglanowe Kreda nawozowa (pojeziorna, łąkowa, margiel) Zawartość Substancje dodatkowe 40-50% CaO 10-20% MgO 40-55% CaO Domieszki MgO i mikroelementów Uwagi wymagane drobne zmielenie, szczególnie na glebach lekkich na gleby lekkie Wapno palone 65-85% CaO wyłącznie na gleby ciężkie Wapno glonowe 40-50% CaO Mikroelementy szybko działające Dolomit Mączki skalne np. bazalt, bentonit do 30% CaO do 20% MgO, mikroelementy Zawierają wiele, w tym śladowych wymagane drobne zmielenie wymagane drobne zmielenie Produkty uboczne jako nawozy wapniowe i wapniowo-magnezowe Nawozy wapniowe jako produkty uboczne Nawozy wapniowe - Węglanowe CaCO 3 węglanowy posodowy Wapno defekacyjne węglanowy po flotacji siarki pocelulozowy Nazwa nawozu węglanowy posodowy Nawozy wapniowe Grupa węglanowa (CaCO 3 ) Mat. suchy 50% CaO, Mat. Wilgotny 40% CaO Bezpostaciowy proszek, Na, Cl Odpad w przemyśle sodowym Tlenkowe CaO i wodorotlenkowe Ca(OH) 2 Wapno defekacyjne Ok. 20% CaO Wilgotna, N, P, K i inne Produkt odpadowy cukrowni Wapno pokarbidowe węglanowy po flotacji siarki Ok. 40% CaO Wilgotna, ok. 25% wody, S Odpad flotacji rudy siarkowej Wapno pocelulozowe 40% CaO Wilgotna, do 25% wody, Cl, siarczki Odpad w przemyśle celulozowopapierniczym
Nazwa nawozu Nazwa nawozu Nawozy wapniowe Grupa tlenkowa (CaO) i wodorotlenkowa (Ca[OH] 2 ) Nawozy wapniowo-magnezowe Grupa węglanowa (CaCO 3. MgCO 3 ) Wapno pokarbidowe 60-65% CaO Wilgotna Produkt uboczny produkcji acetylenu Wapno magnezowe węglanowe 45% CaO 10-20% MgO Sypka, drobnoziarnista, Zn, Cu, Pb, Cd Odpad flotacji rud cynkowo-ołowiowych i miedziowych Działanie odkwaszające nawozów Działanie odkwaszające nawozów Nawozy typu węglanowego Są trudno rozpuszczalne i po wprowadzeniu do gleby pozostają przez dłuższy czas w stanie nie rozłożonym. Dopiero stopniowo nierozpuszczalny węglan wapnia przechodzi w rozpuszczalny wodorowęglan wapnia dzięki temu, że woda glebowa (roztwór glebowy) jest nasycona CO 2 : CaCO 3 + CO 2 + H 2 O = Ca(HCO 3 ) 2 i w tej formie jest rozprowadzany po całej masie gleby, zobojętniając H + (H 3 O + ) roztworu glebowego i kompleksu sorpcyjnego: Ca(HCO 3 ) 2 Ca 2+ + 2 HCO - 3 H + -[KS]-H + + Ca 2+ [KS]=Ca 2+ + 2 H + H + + HCO 3- H 2 CO 3 H 2 O + CO 2 Procesy te przebiegają powoli, dlatego nawozy typu węglanowego są wolno działające. Z tego względu nadają się szczególnie do wapnowania gleb lekkich, słabo zbuforowanych. Nawozy typu tlenkowego Po wprowadzeniu do gleby reagują bardzo energicznie z wodą glebową: CaO + H 2 O = Ca(OH) 2 + Q Tym samym dochodzi do szybkiego zobojętnienia kwasowości gleby, są szybko działające i dlatego nawozy typu tlenkowego nadają się zwłaszcza na gleby ciężkie, silnie zbuforowane: H + -[KS]-H + + Ca 2+ [KS]=Ca 2+ + 2 H + H + + OH - = H 2 O Działanie odkwaszające nawozów Skutki stosowania nawozów wapniowych Nawozy typu krzemianowego Działanie nawozów typu krzemianowego jest jeszcze wolniejsze niż nawozów węglanowych. Krzemian wapnia najpierw ulega w glebie hydrolizie: CaSiO 3 + 2H 2 O = Ca(OH) 2 + H 2 SiO 3 H + -[KS]-H + + Ca 2+ [KS]=Ca 2+ + 2 H + H + + OH - = H 2 O Ponieważ pierwszy etap procesu przebiega bardzo powoli, dlatego nawozy krzemianowe są wolno działające i nadają się do wapnowania gleb lekkich, słabo zbuforowanych. Zastosowanie nawozów typu tlenkowego na gleby lekkie spowodowały nagłą zmianę ich właściwości fizycznych i chemicznych, z uwagi na ich małe zdolności buforowe, co jest zjawiskiem niekorzystnym dla rozwoju organizmów żyjących w glebie. Dlatego dużym błędem jest stosowanie tych nawozów na gleby lekkie. Nawozy typu węglanowego można zastosować na gleby ciężkie, ale ich działanie będzie mało efektywne, gdyż te gleby posiadają zwykle dużą kwasowość potencjalną i wymagają bardziej energicznie działającego środka odkwaszającego.
Ogólna alkaliczność nawozu wapniowego Potrzeby wapnowania gleb mineralnych gruntów ornych i użytków zielonych w układzie pięciostopniowym Niezależnie od formy, w jakiej występuje wapń i magnez, zawartość wszystkich zasadowych aktywnych w nawozach wapniowych i wapniowo-magnezowych wyraża się w procentach w przeliczeniu na CaO lub CaO i MgO. Tak oznaczoną zawartość substancji zasadowych w nawozie określa się mianem ogólnej alkaliczności nawozu wapniowego lub wapniowomagnezowego. Ocena Gleby Użytki zielone gleby b. lekkie lekkie średnie ciężkie Cząstki spławialne < 0,02 mm w % potrzeb mineralne organiczne wapnowania < 10 11 20 21 35 > 36 ph w roztworze KCl o stężeniu 1 mol dm -3 Wapnowanie: - konieczne do 4,0 do 4,5 do 5,0 do 5,5 do 5,0 do 4,0 - potrzebne 4,1 4,5 4,6 5,0 5,1 5,5 5,6 6,0 5,1 5,5 4,1 4,5 - wskazane 4,6 5,0 5,1 5,5 5,6 6,0 6,1 6,5 5,6 6,0 4,6 5,0 - ograniczone 5,1 5,5 5,6 6,0 6,1 6,5 6,6 7,0 - zbyteczne od 5,6 od 6,1 od 6,6 od 7,1 Zalecane dawki nawozów wapniowych w przeliczeniu na CaO w t ha -1 Podział gatunków roślin uprawnych zależnie od ich reakcji na wapnowanie Gleby Wapnowanie konieczne potrzebne wskazane ograniczone Grunty orne: bardzo lekkie 3,0 * 2,0 * 1,0 - lekkie 3,5 * 2,5 * 1,5 - średnie 4,5 * 3,0 1,7 1,0 ciężkie 6,0 * 3,0 2,0 1,0 Użytki zielone 3,5 * 2,5 * 1,5 - Gatunki roślin, pod które koniecznie należy wapnować gleby przy niskim ph Buraki cukrowe i pastewne jęczmień jary i ozimy, pszenica, lucerna, esparceta, koniczyna Bób, Rzepak. Gatunki roślin wrażliwe na świeże wapnowanie Ziemniaki, brukiew, len, łubin żółty, seradela, groch warzywny, ogórki, dynia, pomidory, pietruszka, seler, marchew. Dziękuję za uwagę