Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa przez Agencję Mienia Wojskowego w latach

649 Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2004 Katedra Ekonomiki Nieruchomości i Procesu Inwestycyjnego Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa przez Agencję Mienia Wojskowego w latach 19972001 1 Wprowadzenie W latach 90 zostały określone zasady reprezentacji Skarbu Państwa, związane z gospodarowaniem nieruchomościami stanowiącymi jego zasób Sejm Rzeczypospolitej Polski przyjął wiele ustaw powołujących do życia państwowe osoby prawne, których nadrzędnym celem ma być gospodarowanie majątkiem Skarbu Państwa Pierwszym z ważniejszych aktów prawnych była ustawa z 19 października 1991 r o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw (DzU 1995 nr 57, poz 299 z późn zm) Na mocy tej ustawy realizację przekształceń własnościowych w rolnictwie powierzono Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa Agencja zobowiązana została do przejęcia mienia po zlikwidowanych państwowych przedsiębiorstwach gospodarstw rolnych oraz nieruchomości rolnych z Państwowego Funduszu Ziemi, a także z innych tytułów Przejmowane przez Agencję nieruchomości rolne oraz mienie z nim związane tworzą Zasób Własności Rolnej Skarbu Państwa Postawą prawną działania Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe są: ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r (tekst jedn DzU 2000 nr 56, poz 679) oraz rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 grudnia 1994 r w sprawie szczegółowych zasad gospodarki finansowej w PGL Lasy Państwowe (DzU 1994 nr 134, poz 692) Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe zarządza lasami stanowiącymi własność Skarbu Państwa (bez parków narodowych, zasobów własności rolnej skarbu państwa i objętych użytkowaniem wieczystym) W ramach sprawowanego zarządu Lasy Państwowe prowadzą gospodarkę leśną, gospodarują

70 gruntami oraz innymi nieruchomościami i ruchomościami związanymi z gospodarką leśną Prowadzą ewidencję majątku Skarbu Państwa i ustalają jego wartość, a także reprezentują Skarb Państwa w zakresie zarządzanego mienia 1 Następną powołaną państwową osobą prawną była Agencja Budowy i Eksploatacji Autostrad, która funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 27 października 1994 r o autostradach płatnych (DzU 1994 nr 127, poz 627 z późn zm) Agencja przygotowuje i koordynuje budowę i eksploatację autostrad oraz wykonuje w zakresie określonym ustawą prawa majątkowe Do zadań Agencji należy min nabywanie gruntów pod autostrady na rzecz Skarbu Państwa, przejmowanie tych gruntów w użytkowanie, gospodarowanie nimi i udostępnianie ich koncesjonariuszom Kolejną Agencją, której Skarb Państwa powierzył wykonywanie na jego rzecz prawa własności i innych praw rzeczowych w stosunku do przekazanego mienia, jest Wojskowa Agencja Mieszkaniowa Została ona utworzona na podstawie zapisów ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (DzU 1995 nr 86, poz 433 z późn zm) w celu gospodarowania powierzonym jej mieniem, obrotu nieruchomościami oraz dokonywaniu remontów budynków mieszkalnych i internatowo-hotelowych oraz związanej z nimi infrastruktury 2 W 1996 r na mocy ustawy z dnia 30 maja 1996 r o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego (dalej: ustawa) (DzU 1996 nr 90, poz 405 z późn zm) została utworzona Agencja Mienia Wojskowego Agencja oraz realizowane przez nią w ostatnich latach zadania statutowe są przedmiotem niniejszego opracowania Wcześniej należy jednak podkreślić, co łączy wszystkie powyżej wymienione państwowe osoby prawne W realizacji zadań kierują się one zasadą racjonalnego gospodarowania powierzonym im majątkiem Skarbu Państwa Sprzyja temu znaczna swoboda wyboru form dysponowania mieniem Wyniki działania poszczególnych agencji zawarte są w raportach bądź sprawozdaniach z działalności Agencje (z wyjątkiem Agencji Budowy i Eksploatacji Autostrad) działają na zasadzie samodzielności finansowej, pokrywając koszty tej działalności z własnych przychodów 2 Podstawy prawne powstania i organizacja Agencji Mienia Wojskowego Agencja Mienia Wojskowego (AMW) powstała na mocy przepisów ustawy z dnia 30 maja 1996 r Agencja jest państwową osobą prawną, nad którą zwierzchni nadzór sprawuje minister obrony narodowej Podstawowe zadania AMW wyznaczone zostały na podstawie przepisów tej ustawy, jak również rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1997 r 1 wwwlasypanstwowegovpl 2 Vademecum zarządcy nieruchomości, pod red W Brzeskiego, Krakowski Instytut Nieruchomości, Kraków 2001, s 155

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 71 w sprawie nadania statutu Agencji Mienia Wojskowego (DzU 1997 nr 91, poz 562 z późn zm) Skarb Państwa powierzył Agencji wykonywanie praw własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz w stosunku do mienia będącego w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez Ministra Obrany Narodowej bądź pozostałym po likwidacji państwowych osób prawnych, dla których organem nadzoru lub założycielskim był minister obrony narodowej Do głównych zadań Agencji należy 3 : gospodarowanie mieniem Skarbu Państwa przekazanym Agencji, utrzymywanie powierzonego mienia i gospodarowanie nim, uporządkowanie stanu prawnego i prowadzenie ewidencji tego mienia, wewnętrzna działalność kontrolna Agencji, wykonywanie umów zawartych przez ministra obrony narodowej na podstawie przepisów o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych i przepisów o przedsiębiorstwach państwowych Zadania określone w ustawie oraz statucie Agencja realizuje w ramach samodzielnej gospodarki finansowej, kierując się zasadą racjonalnego gospodarowania W stosunku do powierzonego mienia Skarbu Państwa Agencja dokonuje czynności we własnym imieniu na rachunek Skarbu Państwa Realizacja statutowych zadań w zakresie zagospodarowania mienia umożliwia 4 : wypracowanie dodatkowych środków finansowych, wspomagających procesy restrukturyzacji sił zbrojnych RP, zmniejszenie kosztów utrzymania oraz odciążenia wojska od gospodarowania nie wykorzystanym mieniem (podatki, ochrona i konserwacja), uzyskanie dodatkowych dochodów budżetu państwa i budżetów gmin z tytułu przekazywania przez Agencję podatku od uzyskiwanego dochodu, a także dochodów uzyskanych przez nabywców mienia, aktywizację gospodarczą regionów, w których likwidacja garnizonów lub jednostek wojskowych zwiększyła bezrobocie, natomiast mienie, w tym głównie nieruchomości, pozostałe po likwidacji, wprowadzone przez Agencję do obrotu gospodarczego, stworzyło nowe możliwości podjęcia inicjowania i wspomagania przedsiębiorczości Działalność Agencji przynosi więc nie tylko wymierne korzyści finansowe, ale i korzyści pośrednie, wynikające z jej kreatywnej roli w działalności gospodarczej 3 Struktura organizacyjna Agencji Do organów Agencji należą min: prezes Agencji oraz Rada Nadzorcza Agencji 3 Por Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za okres 1 X 1997 31 XII 1998, s 3, http://orkasejmgovpl 4 Por wwwamwcompl

72 Prezes agencji Grupa ds organizacji pionu zaopatrzenia sił zbrojnych Zastępca prezesa ds administracyjno- -organizacyjnych Zastępca prezesa ds ekonomiczno- -finansowych Zespół doradców Dyrektor koordynator pionu Główny księgowy Zespół obsługi prawnej Zespół administracyjno- -organizacyjny Zespół rachunkowości Zespół kontroli wewnętrznej Zespół marketingu Zespół finansowy Zespół spraw pracowniczych Rzecznik prasowy prezesa agencji Zespół inicjatyw gospodarczych Pełnomocnik prezesa agencji ds ochrony informacji niejawnych Sekretariat biura agencji Kancelaria i archiwum Rys 1 Struktura organizacyjna Agencji Mienia Wojskowego Źródło: Załącznik 2 do Sprawozdania z działalności AMW za 2001 r, http://orkasejmgovpl Zastępca prezesa ds zagospodarowania mienia Dyrektor koordynator pionu Zespół zagospodarowania mienia Zespół obrotu specjalnego Dział ewidencji mienia Oddziały terenowe

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 73 Prezes Agencji jest powoływany i odwoływany przez ministra obrony narodowej Jego kadencja trwa cztery lata Prezes kieruje Agencją, reprezentuje ją na zewnątrz i ponosi odpowiedzialność za realizację jej zadań Ustawa obliguje go do sporządzenia corocznego planu finansowego oraz sprawozdania finansowego Agencji Na podstawie tych opracowań minister obrony narodowej przedstawia Sejmowi RP roczne sprawozdanie z działalności Agencji Rada Nadzorcza Agencji składa się z pięciu członków Sprawuje ona stały nadzór nad działalnością Agencji Biuro Agencji Mienia Wojskowego jest aparatem wykonawczym prezesa Agencji W skład Biura wchodzą: piony: ekonomiczno-finansowy, zagospodarowania mienia, zaopatrywania sił zbrojnych RP, samodzielne zespoły i zespoły problemowe (powoływane doraźnie), oddziały terenowe i ich filie Na rys 1 przedstawiono strukturę organizacyjną Biura Agencji Mienia Wojskowego W październiku 1997 r utworzono Biuro Agencji w Warszawie oraz 6 jednostek terenowych i 6 podległych im filii W 1998 r nastąpiły zmiany w zakresie struktury organizacyjnej Agencji Były one podyktowane dostosowaniem się jej do wielkości przejmowanego mienia i harmonogramów jego zagospodarowania Obecnie struktura organizacyjna Agencji przedstawia się następująco: Biuro Agencji z siedzibą w Warszawie, Oddział Terenowy z siedzibą w Bydgoszczy i filią w Gdańsku, Oddział Terenowy z siedzibą w Krakowie i filią w Lublinie, Oddział Terenowy z siedzibą w Olsztynie, Oddział Terenowy z siedzibą we Wrocławiu, Oddział Terenowy z siedzibą w Gorzowie Wielkopolskim, Oddział Terenowy z siedzibą w Szczecinie, Morski Oddział Terenowy z siedzibą w Gdyni, Lotniskowy Oddział Terenowy z siedzibą w Warszawie Agencja rozpoczęła działalność 1 stycznia 1997 r Aby umożliwić rozpoczęcie działalności statutowej, minister obrony narodowej przekazał Agencji jednorazową dotację w wysokości 10,8 mln zł Wyposażył również oddziały w nieruchomości z przeznaczeniem na siedziby docelowe bądź tymczasowe, jak również w mienie ruchome, tj w samochody osobowe oraz sprzęt kwaterunkowy 4 Struktura rodzajowa zasobu nieruchomości AMW Zgodnie z wymogami ustawowymi Agencja gospodaruje, utrzymuje, porządkuje stan prawny i prowadzi ewidencję przejętego mienia Przedmiotem przekazania na rzecz Agencji jest 5 : 5 Vademecum zarządcy nieruchomości, s 154

74 mienie Skarbu Państwa będące w zarządzie lub użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej, a nie wykorzystywane przez te jednostki do realizacji ich zadań, mienie pozostałe po likwidacji państwowych osób prawnych, dla których minister obrony narodowej był organem założycielskim lub organem nadzoru, lotniska wojskowe i porty wojenne współużytkowane przez służby cywilne, po uzyskaniu opinii ministra właściwego do spraw transportu, rzeczy ruchome stanowiące mienie Skarbu Państwa będące w użytkowaniu jednostek organizacyjnych podporządkowanych lub nadzorowanych przez ministra obrony narodowej, a nie wykorzystywane przez te jednostki do realizacji ich zadań, przekazane na podstawie umowy na przechowanie na czas oznaczony Proces przejmowania mienia jest realizowany na podstawie planu sporządzonego na dany rok, zatwierdzonego przez ministra Agencja przejmuje mienie nieodpłatnie, a wydanie mienia następuje w formie protokołu zdawczo-odbiorczego Zgodnie z ustawą mienie jest kwalifikowane do jednej z 3 grup: nieruchomości czasowo niewykorzystane przez wojsko, nieruchomości trwale zbędne wojsku, rzeczy ruchome koncesjonowane i niekoncesjonowane Na nieruchomości czasowo niewykorzystane przez wojsko składają się: grunty, budynki, w tym: place ćwiczeń, budynki sztabowe i biurowe, powierzchnie sklepowe, magazynowe i warsztatowe, pojedyncze pomieszczenia w obrębie kompleksów wojskowych Do nieruchomości trwale zbędnych wojsku należą: grunty, budynki, w tym: poligony wojskowe i place ćwiczeń, lotniska wojskowe, infrastruktura lotniskowa, bocznice kolejowe, koszary, budynki sztabowe i biurowe, obiekty socjalne i sportowe, szpitale i ośrodki wypoczynkowe, obiekty stanowiące dobra kultury, budynki i budowle o dotychczasowo różnym przeznaczeniu, min składnice i magazyny, warsztaty, stacje paliw itp Rzeczy ruchome koncesjonowane to broń, amunicja i materiały wybuchowe oraz sprzęt posiadający cechy uzbrojenia, które mogą nabywać podmioty posiadające stosowne zezwolenia i koncesje Rzeczy ruchome niekoncesjonowane to przede wszystkim sprzęt i urządzenia techniczne oraz środki materiałowe Proces przejmowania nieruchomości przez Agencję w latach 19982001 obrazuje tabela 1 Przejmowanie nieruchomości czasowo niewykorzystanych rozpoczęło się w styczniu 1998 r, nieruchomości zbędnych zaś oraz mienia ruchomego w maju 1998 r Proces ten odbywał się zgodnie z harmonogramem Niektórych nieruchomości nie zdążono jednak (w ustalonym terminie) przygotować do przekazania Niejednokrotnie mienie, ujęte w planie, nie zostało przejęte głównie z powodów formalnoprawnych (np brak wydzieleń geodezyjnych, występowały częste niezgodności między planem a faktycznie przejętymi nieruchomościami według protokołów zdawczo-odbiorczych) lub też poprzez wycofanie mienia przez siły zbrojne

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 75 Tabela 1 Zestawienie nieruchomości czasowo niewykorzystanych oraz zbędnych dla resortu obrony narodowej przyjętych przez AMW w latach 19982001 Nieruchomości czasowo niewykorzystane Nieruchomości zbędne Wyszczególnienie plan realizacja realizacja planu (w %) dynamika narastająco plan realizacja (w %) realizacja planu (w %) narastająco Teren (ha) Powierzchnia użytkowa (m 2 ) 1998 919,5 192 017 910,1 171 868 99,0 89,5 910,1 171 868,0 5 181,7 679 890 3 574,3 526 966 69,0 77,5 3 574,3 526 966,0 Teren (ha) Powierzchnia użytkowa (m 2 ) 1999 882,7 60 319 39,3 16 354 4,5 27,1 949,4 188 222,0 4,32 9,52 5 700,3 559 910 3 703,9 408 043 65,0 72,9 7 278,2 935 009,0 Teren (ha) Powierzchnia użytkowa (m 2 ) 2000 666,1 128 000 358,5 75 541 53,8 59,0 1 307,9 263 763,0 912,21 461,91 4 697,1 377 023 3 410,7 247 110 72,6 65,5 10 688,9 1 182 119,0 Teren (ha) Powierzchnia użytkowa (m 2 ) 2001 643,9 271 614 157,2 37 715 24,4 13,9 1 465,1 301 478,0 43,85 49,93 5 330,3 1 026 270 4976,2 890 346 93,4 86,8 15 665,1 2 072 465,0 Teren (ha) Powierzchnia użytkowa (m 2 ) łącznie 3 112,2 651 950 1 465,1 301 478 47,1 46,2 1 465,1 301 478,0 20 909,4 2 643 093 15 665,1 2 072 465 74,9 78,4 15 665,1 2 072 465,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 19982001, http://orkasejmgovpl dynamika (w %) 103,63 77,43 92,08 60,56 145,90 360,30

76 z planu, np resort uznał nieruchomości czasowo niewykorzystane min jako niezbędne dla wojska, trwale zbędne lub nie nadające się do czasowego zagospodarowania W związku z tym zmieniała się kwalifikacja nieruchomości Rozpatrując wartościowo całe mienie Skarbu Państwa powierzone Agencji, na dzień 31 XII 2001 r mienie to było szacowane (wartość księgowa netto) na 1 259 809 tys zł W tabeli 2 przedstawiono wybrane składniki mienia powierzonego AMW w ujęciu wartościowym Tabela 2 Wybrane składniki mienia powierzonego AMW Rodzaje składników Wartość na dzień 31 XII 2001 r (w zł) Wskaźnik struktury (w %) Wartość na dzień 31 XII 2000 r (w zł) Wskaźnik struktury (w %) Grunty własne 371 649 292 28,52 360 819 089 40,95 Budynki i budowle 788 575 347 60,51 477 053 542 54,14 Akcje i udziały 3 616 071 0,28 2 774 100 0,31 Sprzęt (koncesjonowany i niekoncesjonowany) 26 206 351 2,01 22 855 465 2,59 Należności i roszczenia 37 974 264 2,91 11 154 878 1,27 Udziały lub akcje do zbycia 5 300 000 0,41 0,00 Środki pieniężne 69 888 142 5,36 6 528 008 0,74 Ogółem 1 303 209 467 100,00 881 185 082 100,00 Źródło: Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa na dzień 31 grudnia 2001 r, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, wrzesień 2002 Przejęte mienie podlega ewidencji Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Skarbu Państwa z dnia 1 sierpnia 1997 r w sprawie szczegółowych warunków i trybu prowadzenia ewidencji mienia, jej udostępniania i wydawania z niej wyciągów przez Agencję Mienia Wojskowego (DzU 1997 nr 95, poz 586), zbiorczą ewidencję mienia założono w Biurze Agencji, natomiast oddziały terenowe i ich filie prowadzą ewidencję przejętego mienia pozostającego w obszarze ich działania Agencja ma za zadanie utrzymywanie i ochronę przejętego mienia do momentu jego zagospodarowania, jak również porządkowanie stanu prawnego mienia Uregulowanie stanu prawnego przejętych nieruchomości ma polegać min na założeniu ksiąg wieczystych oraz uaktualnieniu wpisów w księgach już istniejących W początkowym okresie działalności Agencja otrzymywała na te cele dotacje z budżetu państwa

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 77 5 Sposoby zagospodarowania nieruchomości przez AMW W stosunku do powierzonego mienia Skarbu Państwa Agencja wykonuje prawa własności, co daje jej szerokie możliwości stosowania różnych form gospodarowania Bardzo ważny wydaje się fakt, że gospodarowanie mieniem przez Agencję musi odbywać się zgodnie z wymogami racjonalnej gospodarki Dodatkowym pozytywnym rozwiązaniem dla Agencji w dziedzinie gospodarowania nieruchomościami jest zapis art 190 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r o gospodarce nieruchomościami, który stanowi, że Agencja nie musi dysponować pracownikami posiadającymi licencje zawodowe w dziedzinie zarządzania nieruchomościami i może wykonywać wszelkie czynności związane z gospodarowaniem nieruchomościami w pełni samodzielnie (DzU 1997 nr 115 poz 741, art 189) Gospodarowanie mieniem nieruchomym polega w szczególności na: sprzedaży lub zamianie mienia albo oddaniu gruntów w użytkowanie wieczyste, oddaniu mienia w użytkowanie, najem, dzierżawę, użyczenie, zarząd lub do korzystania na podstawie innego stosunku prawnego, oddaniu mienia w administrowanie, na podstawie umowy na czas oznaczony, za wynagrodzeniem, wnoszeniu mienia do spółek, a także nabywaniu i obejmowaniu udziałów w spółkach, jak również wykonywaniu praw z udziałów w spółkach (DzU 1996 nr 90, poz 405 z późn zm, art 23), nieodpłatnym przekazaniu mienia na potrzeby działalności jednostek samorządu terytorialnego (w okresie od 1 stycznia 1999 do 31 grudnia 2000 r), nieodpłatnym przekazaniu mienia ruchomego muzeom, państwowym szkołom wyższym i państwowym szkołom wyższym zawodowym na cele muzealne, wystawiennicze lub szkoleniowe, a także stowarzyszeniom i fundacjom prowadzącym działalność związaną z obronnością państwa na cele ich działalności statutowej 6 Nieruchomości mogą być również przekazywane przez Agencję na własność gminie na cele związane z inwestycjami infrastrukturalnymi służącymi wykonywaniu zadań własnych gminy, natomiast mienie, którego zagospodarowanie nie jest możliwe, a względy ekonomiczne nie uzasadniają jego utrzymania, może zostać zlikwidowane lub przekazane nieodpłatnie Mienie przejęte na czas określony, z wyjątkiem materiałów wybuchowych, broni i amunicji, Agencja może w szczególności oddać w najem, dzierżawę, użyczenie lub administrowanie, a także może prowadzić działalność gospodarczą opierając się na tym mieniu Zagospodarowanie mienia, z wyjątkiem oddania w zarząd i użyczenie, wniesienia mienia do spółki oraz zamiany następuje w drodze przetargu W wypadku rzeczy ruchomych przetarg przeprowadza się na zasadach i warunkach określonych w przepisach o przedsiębiorstwach państwowych Jeżeli przed- 6 Por Załącznik 9 do Sprawozdania z działalności AMW za 2001 r, http:/orkasejmgovpl

78 Tabela 3 Zagospodarowanie gruntów oraz budynków przez AMW w latach 19982001 Zagospodarowanie gruntów Zagospodarowanie budynków Wyszczególnienie 1998 1999 2000 2001 1998 1999 2000 2001 1998 1999 2000 2001 w ha w szt w tys m 2 pow użytk Sprzedaż Dynamika sprzedaży Narastająco, w tym: w drodze przetargu nieograniczonego w trybie bezprzetargowym w drodze rokowań Przekazano nieodpłatnie Zamiana Dzierżawa, najem Aport do spółki Oddanie w użytkowanie wieczyste (administrowanie) Oddanie w trwały zarząd Użyczenie Inne a Łącznie 68 68 49 39 156 493,7 7,3 561,7 303,7 190 50 298,1 7,2 1,4 850,4 1728,5 3,5 2290,2 615,2 719,3 394 66,4 12,4 110,8 1,5 0,5 25 1945,1 2818,4 1,6 5108,6 1496,5 51,2 1270,7 17,3 12 146,1 25,4 0,1 1,6 0,6 3021,5 48 48 79 41 168 450 9,4 498 315 135 12 92 24 6 584 853 1,9 1351 382 109 362 29 17 241 3 15 1158 734 0,9 2085 429 94 211 9 23 109 2 3 8 12 900 11 11 33 11 55 144,2 13,1 155,2 98,2 46 17,4 38,3 11,9 8,3 220,1 224,4 1,6 379,6 115,4 44,3 64,7 25,5 12,8 137,9 2,9 17,4 420,9 232,6 1,0 612,2 145,4 36,8 50,4 5,7 4,6 65,5 0,4 0,4 5,7 8,1 323 a dotyczy 1998 r Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 19982001, http://orkasejmgovpl

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 79 miotem obrotu są nieruchomości, to przetarg przeprowadza się na zasadach i warunkach określonych w przepisach o gospodarce nieruchomościami Z uwagi na powyższe uregulowania podstawową formę zagospodarowania nieruchomości stanowiła sprzedaż w trybie przetargów nieograniczonych W 1999 r przeprowadzono ich 362, w kolejnym 592, a w 2001 r liczba przeprowadzonych przetargów wyniosła 689 W wypadku nieruchomości, które wymagały niezbędnego czasu na przygotowanie ich do sprzedaży, stosowano formę najmu lub dzierżawy Najem i dzierżawa były również formami zagospodarowania nieruchomości czasowo niewykorzystywanych przez resort obrony narodowej, użyczonych Agencji na czas określony Każdego roku proces zagospodarowania nieruchomości obejmował głównie te z nich, które zostały przejęte do zasobu Agencji w latach poprzednich Przygotowanie nieruchomości do zbycia wymaga bowiem przeprowadzenia długotrwałych i czasochłonnych procedur Od przejęcia nieruchomości do zasobu Agencji do czasu sprzedaży upływa często ponad rok Sposób zagospodarowania nieruchomości zbędnych przez Agencję Mienia Wojskowego w latach 19982001 przedstawiono w tabeli 3 Jak już wspomniano, najem i dzierżawa były formami zagospodarowania nieruchomości czasowo niewykorzystywanych przez resort obrony narodowej, użyczonych Agencji na czas określony W 1998 r w formie tej zagospodarowano 816 ha gruntów oraz pomieszczenia o łącznej powierzchni 75,1 tys m 2, a w latach 2000 i 2001 odpowiednio: 596,3 ha i 90,1 tys m 2 oraz 139,3 ha i 75,1 tys m 2 Tabela 4 Formy przekazywania przez AMW nieruchomości samorządom terytorialnym i organom rządowym w latach 19992002 Formy przekazywania nieruchomości 1999 2000 2001 Sprzedaż w trybie bezprzetargowym grunty (ha) budynki (szt) budynki (tys m 2 ) łączna wartość (w mln zł) grunty (ha) budynki (szt) budynki (tys m 2 ) łączna wartość (w mln zł) grunty (ha) budynki (szt) budynki (tys m 2 ) łączna wartość (w mln zł) 190 135 46 42,2 713,6 97 64,6 42,6 25 15 17,4 10,2 53,3 21 21,2 9 26,7 34 17,3 3,6 2,5 11 6,5 0,95 17,3 9 5,7 4,8 Oddanie w trwały zarząd a 1,4 6 8,3 3,5 15 12 17,4 7,5 Nieodpłatne przekazanie b a nieruchomości oddane w trwały zarząd państwowym jednostkom organizacyjnym nie posiadającym osobowości prawnej; b nieruchomości przekazane nieodpłatnie na siedziby starostów i inne potrzeby samorządów Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 19992001, http:// orkasejmgovpl

80 Istotnym czynnikiem, mającym wpływ na zagospodarowanie powierzonych Agencji nieruchomości, była realizacja postanowień zawartych w art 72 ustawy z dnia 13 października 1998 r Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (DzU 1998 nr 133, poz 872 z późn zm) dotyczących przekazywania nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych i organów rządowych Agencja miała przekazywać nieruchomości samorządom terytorialnym i organom rządowym w okresie od 1 stycznia 1999 r do 31 grudnia 2000 r Mimo to, jeszcze w 2001 r, Agencja w miarę swoich możliwości realizowała potrzeby samorządów Wykonanie przez Agencję postanowień ww ustawy przedstawiono w tabeli 4 Spośród form zbywania nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych i organów rządowych największe znaczenie miała sprzedaż w trybie bezprzetargowym (pod względem ilościowym i wartościowym) Na drugim miejscu znajdowało się nieodpłatne przekazywanie nieruchomości na siedziby starostów i inne potrzeby samorządowe Dotyczyło to jednak zaledwie 17% wszystkich nieruchomości przekazywanych ww jednostkom Niewielkie znaczenie na tym obszarze działania miało oddawanie nieruchomości w trwały zarząd (11%) Ponieważ od przejęcia nieruchomości do zasobu Agencji do czasu jej zagospodarowania upływa często ponad 1 rok, zasadnicza działalność w procesie zagospodarowania wspierana była porządkowaniem stanu prawnego przejętych nieruchomości Ponadto dużą uwagę (szczególnie w dwóch ostatnich analizowanych latach) skupiono na przeprowadzaniu działań marketingowych 6 Ekonomiczne aspekty gospodarowania nieruchomościami przez AMW Łączne przychody Agencji, od początku jej działalności, sięgnęły prawie 600 mln zł Analizując dane zawarte w tabeli 5, można zauważyć, że 3/4 przychodów stanowiły środki uzyskane ze sprzedaży nieruchomości Sprzedaż mienia ruchomego nie przekładała się na duże przychody z uwagi na fakt, że zasoby mienia ruchomego są przestarzałe i złej jakości Niewiele podmiotów jest nim zainteresowanych Niepokojąca jest sytuacja, że maleją przychody z tytułu oddawania nieruchomości w użytkowanie wieczyste, dzierżawę i najem Tabela 5 Przychody Agencji w latach 19982001 Wyszczególnienie Do 1998 1999 2000 2001 Łączne przychody (w mln zł) 31,1 164,9 204,2 184 Sprzedaż nieruchomości Sprzedaż mienia ruchomego Oddanie nieruchomości w użytkowanie wieczyste, dzierżawę, najem, użyczenie 150,6 20,4 33,2 146 18 2 Źródło: opracowanie własne na podstawie sprawozdań z działalności AMW za lata 19982001, http:// orkasejmgovpl

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 81 Agencja, prowadząc samodzielną gospodarkę finansową z uzyskanych przychodów, pokrywa koszty swego funkcjonowania, w tym koszty ewidencji, utrzymania i ochrony przyjętego mienia Niestety, wraz ze spadkiem przychodów w 2001 r wzrosły koszty działalności Agencji W poszczególnych latach koszty te kształtowały się odpowiednio: 19971998 19,5 mln zł, 1999 r 49,9 mln zł, 2000 r 45 mln zł, 2001 r 56 mln zł Agencja zobowiązana jest do przekazywania części uzyskanych dochodów do Ministerstwa Obrony Narodowej (MON) na inwestycje sił zbrojnych RP Do końca 2001 r Agencja przekazała resortowi obrony narodowej 374,8 mln zł Pozyskiwane w ten sposób środki stanowią ok 10% wydatków majątkowych MON Dzięki tym środkom możliwa jest realizacja zadań wynikających z procesu integracji Polski z NATO, czyli przede wszystkim przeprowadzenie procesu restrukturyzacji polskiej armii Należy zauważyć, że sprzedaż nieruchomości na rzecz samorządów terytorialnych i organów rządowych odbywała się z reguły po obniżonych cenach, co spowodowało zmniejszenie przychodów Agencji w latach 19992001 Preferencje zastosowane w wyniku realizacji wyżej przytoczonego zapisu wyniosły 49,8 mln zł Biorąc pod uwagę przychody realizowane prze Agencję z tytułu sprzedaży nieruchomości w latach 19992001, znaczny procent tych przychodów przypadał na obrót z samorządami W 1999 r przychód z tego tytułu wyniósł 82,3 mln zł, z czego 48% przypadało na obrót z samorządami W następnych latach ta relacja kształtowała się odpowiednio w 2000 r 150,9 mln zł i 30%, a w roku następnym 146,3 mln zł i 4,4% 7 Zakończenie Pośrednio beneficjentem działań Agencji jest całe społeczeństwo Dzięki komercyjnemu zagospodarowaniu mienia zwiększają się wpływy do budżetu państwa i gmin z tytułu podatków od działalności gospodarczej prowadzonej przez nowych nabywców Agencja jako podmiot gospodarczy, choć jest instytucją powierniczą, musi wykonywać właścicielskie czynności prawne ze szczególną starannością i troską o dobro publiczne Pozostając państwową osobą prawną, stosuje procedury prywatyzacyjne zgodnie z polskim prawodawstwem Jednocześnie będąc podmiotem gospodarczym, powinna dostosowywać swe działania do reguł wolnego rynku, czerpać wzorce z zachodnich, sprawdzonych rozwiązań ekonomicznych Ma do dyspozycji wiele form gospodarowania, począwszy od sprzedaży, poprzez dzierżawę, na wnoszeniu aportem mienia do spółek skończywszy, który powinien dawać jej możliwość skutecznego i efektywnego realizowania zadań postawionych przed Agencją Niestety, podobnie jak inne podmioty funkcjonujące na rynku, również działalność Agencji i osiągane przez nią wyniki są w dużej mierze uwarunkowane ogólną sytuacją finansową kraju, a szczególnie rozmiarami popytu na rynku nieruchomości Należy

82 podkreślić, że ostatni analizowany rok charakteryzował się coraz silniejszym kryzysem finansów publicznych, co bezpośrednio spowodowało dekoniunkturę na rynku nieruchomości Potwierdzeniem tego był min fakt braku możliwości zbycia atrakcyjnych nieruchomości Najważniejsze z punktu widzenia usprawnienia działalności Agencji byłoby przyspieszenie przygotowania nieruchomości do zagospodarowania pod względem formalnoprawnym, co spowodowałoby bezpośrednio przyspieszenie procedur przetargowych i obniżenie kosztów ochrony Reasumując powyższą analizę, można stwierdzić, że głównym zadaniem Agencji jest wprowadzenie zbędnego mienia do obrotu rynkowego i uzyskanie maksymalnego dochodu Można by powiedzieć, że Agencja powstała po to, aby sprzedawać niepotrzebny majątek armii Należy również zwrócić uwagę na fakt, że po wstąpieniu Polski do NATO priorytetowym zadaniem stało się unowocześnienie wyposażenia armii, co implikowało konieczność pozyskiwania nowych źródeł finansowania Ponieważ kolejnymi krokami dostosowawczymi było zmniejszenie liczebności wojska oraz skrócenie trwania służby zasadniczej, szybko okazało się, że armia z powodu mniejszego zapotrzebowania na infrastrukturę, może je zagospodarować i dzięki temu uzyskać dodatkowe środki Obecnie w Sejmie trwają prace nad ustawą przyznającą Agencji nowe kompetencje Już od 2003 r Agencja miałaby się również zajmować zakupami paliwa, mundurów i rezerw żywności dla trzech rodzajów wojsk: lotnictwa, marynarki i wojsk lądowych W kolejnych latach miałaby przejąć nowe zadania, tj kupno sprzętu i uzbrojenia armii 7 Należy zauważyć, że oficjalnie pomysłodawcy tego projektu mają na celu zlikwidowanie w armii ogromnych nadużyć w tym zakresie Posunięcie to zapewni ciągłość działalności AMW, która przynosi coraz mniejsze zyski i gospodaruje coraz mniejszą ilością mienia Ponadto jest to mienie coraz niższej jakości, z reguły nie nadające się do żadnej z form zagospodarowania Przyznanie nowych kompetencji cywilom zmieni statutowy profil działalności Agencji, co najprawdopodobniej spowoduje, że gospodarowanie mieniem przekazanym Agencji zejdzie na drugi plan, a głównym jej zadaniem staną się zakupy dla armii Literatura Leszczyńska I, Wojna o Kasę, Newsweek 2002, nr 45 Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 sierpnia 1997 r w sprawie nadania statutu Agencji Mienia Wojskowego, DzU 1997 nr 91, poz 562 z późn zm Sprawozdanie o stanie mienia Skarbu Państwa Majątek Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych na dzień 31 grudnia 2001 r, Ministerstwo Skarbu Państwa, Warszawa, wrzesień 2002 Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za okres 1 X 1997 31 XII 1998, http://orkasejmgovpl Sprawozdanie z działalności i sprawozdanie finansowe Agencji Mienia Wojskowego za rok 1999, 2000, 2001, http://amwcompl 7 Por I Leszczyńska, Wojna o Kasę, Newsweek 2002, nr 45, s 1415

Gospodarowanie nieruchomościami Skarbu Państwa 83 Szachtułowicz J, Gospodarka nieruchomościami, Wydawnictwa Prawnicze PWN, Warszawa 2001 Ustawa z dnia 30 maja 1996 r o gospodarowaniu niektórymi składnikami mienia Skarbu Państwa oraz o Agencji Mienia Wojskowego, DzU 1996 nr 90, poz 405 z późn zm Ustawa z dnia 13 października 1998 r Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną, DzU 1998 nr 133, poz 872 z późn zm Vademecum zarządcy nieruchomości, pod red W Brzeskiego, Krakowski Instytut Nieruchomości, Kraków 2001 Walczewski H, Prawo nieruchomości dla zarządców, Zachodnie Centrum Organizacji, Zielona Góra 2000 Zarządzanie nieruchomościami, pod red E Kucharskiej-Stasiak, Instytut Nieruchomości Valor, Łódź 2000 The Management of Treasury-owned Real Estate by the Military Property Agency, 19972001 This paper analyses the activities of the Military Property Agency from the perspective of the main goal of its establishment, ie, managing property transferred to the Agency by the State Treasury The Act of 30 May 1996 on the management of selected elements of State Treasury property and the Military Property Agency, as well as the Prime Minister s executive order of 1 August 1997 on the establishment of the Property Agency s statute, define in detail the scope of the Agency s responsibilities and its structure The State Treasury entrusted the Agency with exercising ownership and other property rights on its behalf in relation to property under the management of organisational units subordinate to or supervised by the Minister for Defence or left over after the liquidation of state-owned companies for whom the Minister for Defence was the supervising or incorporating authority The purpose of this article is to summarise the effects of the Agency s activities in the management of transferred real estate between 1997 and 2001