ROZLICZENIA Z KOMUNIZMEM

K.65/08 ROZLICZENIA Z KOMUNIZMEM Warszawa, październik 2008 roku W dn. 2-6.10.2008 r. TNS OBOP zbadał opinie Polaków w sprawach związanych z rozliczeniem z komunizmem. W społeczeństwie dominuje przekonanie, Ŝe po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska potraktowała zbyt łagodnie ludzi, którzy sprawowali wtedy władzę i jej słuŝyli: działaczy partyjnych wysokiego szczebla, funkcjonariuszy SB, dyspozycyjnych sędziów, dziennikarzy uprawiających propagandę, generałów, którzy wprowadzili stan wojenny. 44% badanych jest zdania, Ŝe to dobrze, iŝ rozpoczął się proces generała Jaruzelskiego, ale niewiele mniej, bo 36% uwaŝa, Ŝe to źle. 70% badanych ocenia pozytywnie, a tylko 12% ocenia negatywnie podjęcie prac nad tą ustawą, która spowoduje obniŝenie emerytur funkcjonariuszom SB. Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o.; ul. Wspólna 56; 00-687 Warszawa; NIP: 521-10-18-407; REGON: 011162458 Bank Pekao S.A. Oddział Warszawa; Nr konta: 9710 6000 7600 0032 0000 436235; Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XIX Wydział Gospodarczy KRS 0000100746; Kapitał Zakładowy: 1.000.000,00 zł t +48 22 598 98 98; f +48 22 598 99 99 e office@tns-global.pl; www.tns-global.pl

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w j formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła: TNS OBOP. Sprawa rozliczeń z komunizmem - rozumiana jako rozliczenie się z tymi ludźmi, którzy najbardziej aktywnie go wspierali: działaczami partyjnymi wysokiego szczebla, funkcjonariuszami SłuŜby Bezpieczeństwa, sędziami wydającymi wyroki na zlecenie władz politycznych, dziennikarzami uprawiającymi propagandę, generałami, którzy wprowadzili stan wojenny - co jakiś czas pojawia się w Polsce jako problem polityczny, co jest znakiem, Ŝe nie została rozwiązana. Za rządów Prawa i Sprawiedliwości wielkie emocje wzbudził problem ustawy lustracyjnej. Obecnie, juŝ za rządów Platformy Obywatelskiej rozpoczął się proces generała Wojciecha Jaruzelskiego i innych osób, oskarŝonych o wprowadzenie stanu wojennego. Przygotowana jest teŝ ustawa, która ma doprowadzić do obniŝenia emerytur funkcjonariuszom SB. W sondaŝu przeprowadzonym w dn. 2-6.10.2008 r. TNS OBOP zbadał opinie Polaków w tych sprawach 1. JAK RP OBESZŁA SIĘ Z LUDŹMI PRL Zapytano, jak - zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z działaczami partyjnymi wysokiego szczebla, z funkcjonariuszami SłuŜby Bezpieczeństwa, z sędziami, którzy wydawali wyroki na partyjne zlecenie, z dziennikarzami, którzy uprawiali propagandę i z generałami, którzy wprowadzili stan wojenny. 1 SondaŜ zrealizowano w dniach 2-6 października 2008 r. na ogólnopolskiej, losowej, reprezentatywnej próbie 1000 mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru dla tej wielkości próby wynosi +/- 3,1%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

CZY PANA(I) ZDANIEM UPADKU DAWNEGO USTROJU DEMOKRATYCZNA LSKA OBESZŁA SIĘ Z TYMI LUDŹMI ZBYT ŁAGODNIE, ZBYT SUROWO CZY TAK JAK NALEśAŁO? Z działaczami partyjnymi wysokiego szczebla Z funkcjonariuszami SłuŜby Bezpieczeństwa Z sędziami, którzy wydawali wyroki na partyjne zlecenie Z dziennikarzami, którzy uprawiali propagandę Z generałami, którzy wprowadzili stan wojenny zbyt łagodnie tak jak naleŝało zbyt surowo trudno 43 23 9 25 53 22 3 22 51 21 3 25 38 25 5 32 41 22 11 26 W kaŝdym przypadku tylko mniej więcej jedna czwarta badanych (21-25%) uwaŝa, Ŝe postąpiono z nimi tak jak naleŝało, zdecydowanie przewaŝają odpowiedzi zbyt łagodnie (od 38% w przypadku dziennikarzy propagandystów do 53% w przypadku funkcjonariuszy SB). Odpowiedzi zbyt surowo udzieliło 3-11% badanych, zaś 22-32% badanych nie potrafiło od. W społeczeństwie dominuje więc przekonanie, Ŝe po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska potraktowała zbyt łagodnie ludzi, którzy sprawowali władzę i słuŝyli władzy w tamtym ustroju. W podstawowych segmentach struktury społecznej grupach wykształcenia pogląd ten rozłoŝony jest dość równomiernie, w miarę wzrostu wykształcenia obserwować moŝna jedynie niewielki wzrost jego popularności. O wiele większy wpływ mają i poglądy polityczne. Orientacja lewicowa sprzyja większej wyrozumiałości, a prawicowa większej surowości w ocenie sposobu potraktowania przez Polskę demokratyczną ludzi dawnego ustroju; w przypadku wysokich działaczy partyjnych i generałów od stanu wojennego róŝnica między badanymi o poglądach lewicowych i poglądach prawicowych jest więcej niŝ dwu i półkrotna. 3

działaczami partyjnymi Demokratyczna Polska obes się zbyt łagodnie z funkcjonarius zami SB sędziami dyspozycyjny mi dziennikarzam i którzy uprawiali propagandę Dane w proc. generałami, którzy wprowadzili stan wojenny Wykształcenie podstawowe, gimnazjalne 43 48 45 35 36 zasadnicze zawodowe 44 55 52 38 42 średnie i pomaturalne 44 57 55 42 46 licencjat, wyŝsze 55 61 60 42 48 Poglądy polityczne 30 47 46 39 25 45 56 61 34 42 47 59 55 44 40 63 69 67 51 60 O SĄDZIE NAD GENERAŁAMI I ZMNIEJSZENIU EMERYTUR DLA SB Rozpoczęcie procesu sądowego przeciwko Wojciechowi Jaruzelskiemu i generałom, którzy 13 grudnia 1981 r. wprowadzili w Polsce stan wojenny było przez polityków i media ocenione rozmaicie dyskusja na ten temat toczy się wraz z procesem. SondaŜ pokazuje, Ŝe takŝe masowa opinia publiczna jest w tej sprawie zasadniczo podzielona: 44% badanych jest zdania, Ŝe to dobrze, iŝ proces się rozpoczął, ale niewiele mniej, bo 36% uwaŝa, Ŝe to źle. NIEDAWNO W SĄDZIE ROZCZĄŁ SIĘ PROCES PRZECIWKO WOJCIECHOWI JARUZELSKIEMU I GENERAŁOM, KTÓRZY 13 GRUDNIA 1981 R. WPROWADZILI W LSCE STAN WOJENNY. CZY PANA(I) ZDANIEM TO DOBRZE CZY ŹLE, śe PROCES SIĘ ROZCZĄŁ? Bardzo dobrze 18% Dobrze 26% Źle 25% Bardzo źle 11% Trudno 20% 4

Drugie zdarzenie, zapowiedź ustawy która spowoduje obniŝenie emerytur funkcjonariuszom SB ma za sobą prawie powszechne poparcie w społeczeństwie: 70% badanych ocenia pozytywnie podjęcie prac nad tą ustawą, zaś tylko 12% ocenie je negatywnie. RZĄD PRZYGOTOWUJE USTAWĘ, KTÓRA SPRAWI, śe FUNKCJONARIUSZE SŁUśBY BEZPIECZEŃSTWA PRL BĘDĄ MIELI OBNIśONE EMERYTURY. CZY PANA(I) ZDANIEM TO DOBRZE CZY ŹLE, śe SIĘ TAK STANIE? Bardzo dobrze 34% Dobrze 36% Źle 10% Bardzo źle 2% Trudno 18% Podobnie jak w przypadku pytań o ocenę potraktowania ludzi dawnego ustroju, zbadano zaleŝność tych opinii od poziomu wykształcenia oraz od lewicowych prawicowych poglądów politycznych. Wykształcenie podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne licencjat, wyŝsze Dane w proc. To, Ŝe funkcjonariusze SB To, Ŝe rozpoczął się proces będą mieli obniŝone Jaruzelskiego to emerytury to dobrze źle dobrze źle 41 43 63 18 42 42 76 13 47 34 72 10 37 38 70 10 Poglądy polityczne 33 66 54 35 45 51 77 15 46 40 71 10 54 35 82 8 Podobnie jak w przypadku tamtych pytań, wykształcenie nie ma większego wpływu na opinie w kwestii procesu Jaruzelskiego i zmniejszenia emerytur dla SB. 5

Ma go natomiast orientacja polityczna. Okazuje się, Ŝe lewicowość w Polsce to takŝe bardziej Ŝyczliwy stosunek do PRL. 6

Czy Pana(i) zdaniem po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z tymi ludźmi zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało? - z działaczami partyjnymi wysokiego szczebla ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno Zbyt łagodnie Tak jak naleŝało Zbyt surowo Trudno 43 23 9 25 1000 46 24 8 21 478 40 23 9 28 522 22 26 4 48 84 40 18 5 37 198 46 25 8 22 167 42 30 11 17 160 46 22 11 20 178 52 21 11 16 214 43 25 9 24 170 44 24 12 21 275 44 26 8 21 315 55 19 5 21 123 29 17 5 49 117 45 21 9 25 377 43 22 10 25 325 46 25 5 24 177 35 33 8 24 121 48 25 2 25 168 53 23 7 16 111 42 19 10 28 149 66 14 11 10 98 37 19 10 34 117 41 24 13 22 141 30 31 9 30 215 44 24 7 24 476 43 23 10 25 524 46 33 6 14 67 29 31 12 28 41 42 26 8 24 118 45 19 7 28 212 55 24 5 16 38 31 25 13 30 47 51 24 10 15 288 29 17 5 49 117 40 23 14 23 72 44 26 7 24 221 41 24 8 26 612 51 18 11 20 167 47 21 8 25 498 43 25 7 24 346 33 29 14 24 123 22 22 14 43 32 30 41 17 13 71 45 30 14 11 61 47 31 9 13 124 63 17 7 14 230 35 21 7 36 514 32 24 6 38 275 43 26 9 22 383 54 19 8 19 287 47 24 20 9 54 69 31 3 45 22 11 22 243 60 18 22 13 61 17 8 14 26 61 19 5 15 105 83 12 5 10 42 43 12 3 25 27 44 8 20 17 37 31 32 13 29 34 7 30 110 7

Czy Pana(i) zdaniem po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z tymi ludźmi zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało? - z funkcjonariuszami SłuŜby Bezpieczeństwa ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno Zbyt Tak jak Trudno łagodnie naleŝało Zbyt surowo 53 22 3 22 1000 57 23 3 18 478 48 21 4 27 522 26 25 2 47 84 49 17 3 32 198 56 25 1 18 167 55 24 3 17 160 56 24 3 16 178 59 19 6 17 214 48 24 3 25 170 55 24 3 18 275 57 22 3 19 315 61 16 5 18 123 32 19 3 45 117 51 23 3 23 377 52 20 4 24 325 59 20 3 18 177 48 26 4 22 121 56 20 2 22 168 59 25 3 13 111 57 12 4 26 149 75 11 4 10 98 44 25 4 27 117 49 22 3 26 141 40 31 4 26 215 55 22 2 20 476 50 22 4 24 524 54 29 5 12 67 34 36 2 28 41 56 21 1 22 118 59 16 3 22 212 55 29 16 38 40 25 7 27 47 59 21 4 16 288 32 19 3 45 117 50 25 2 23 72 49 27 4 20 221 52 20 3 25 612 59 21 2 17 167 56 19 2 22 498 53 22 3 22 346 40 30 8 22 123 45 27 4 25 32 47 31 6 16 71 56 30 4 9 61 59 27 3 11 124 69 17 4 11 230 44 20 3 33 514 43 24 2 31 275 50 25 3 22 383 64 14 4 17 287 57 29 7 7 54 69 18 13 3 56 21 3 20 243 82 18 13 53 36 2 9 26 70 16 4 10 105 83 12 5 10 51 30 10 8 25 50 23 8 20 17 77 21 3 13 33 28 5 33 110 8

Czy Pana(i) zdaniem po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z tymi ludźmi zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało? - z sędziami, którzy wydawali wyroki na partyjne zlecenie ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno Zbyt Tak jak Trudno łagodnie naleŝało Zbyt surowo 51 21 3 25 1000 55 23 2 20 478 47 20 3 30 522 35 20 1 43 84 45 16 2 37 198 54 23 0 22 167 54 22 4 20 160 52 24 4 20 178 56 22 5 18 214 45 25 2 27 170 52 22 5 21 275 55 22 2 21 315 60 15 3 22 123 33 18 1 48 117 52 21 3 24 377 50 19 3 28 325 57 18 3 22 177 42 31 1 26 121 50 21 2 27 168 55 25 4 16 111 55 12 2 30 149 67 15 3 15 98 46 25 2 27 117 52 19 4 25 141 41 28 3 28 215 54 21 2 23 476 48 22 3 27 524 57 29 2 11 67 41 27 1 30 41 52 21 3 24 118 55 16 3 26 212 59 26 16 38 36 25 5 34 47 55 23 3 18 288 33 18 1 48 117 50 18 5 27 72 48 25 4 23 221 50 19 2 28 612 57 23 3 17 167 53 18 2 27 498 52 22 2 24 346 38 31 7 24 123 44 28 3 26 32 46 36 7 11 71 61 20 4 15 61 55 26 3 16 124 67 16 3 15 230 42 20 2 35 514 43 20 2 35 275 47 26 2 26 383 62 17 3 18 287 60 18 11 12 54 69 13 18 3 55 20 2 23 243 69 13 4 14 13 59 30 2 9 26 64 16 4 16 105 95 5 10 49 38 8 6 25 45 32 8 16 17 58 21 11 9 13 30 28 4 38 110 9

Czy Pana(i) zdaniem po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z tymi ludźmi zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało? - z dziennikarzami, którzy uprawiali propagandę ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno Zbyt łagodnie Tak jak naleŝało Zbyt surowo Trudno 38 25 5 32 1000 41 24 5 30 478 35 25 5 35 522 22 25 2 51 84 37 18 5 40 198 37 31 5 27 167 43 28 3 25 160 40 22 6 33 178 41 25 6 28 214 35 23 5 37 170 38 27 5 29 275 42 27 5 26 315 42 21 8 30 123 27 20 2 51 117 42 22 5 32 377 35 25 5 35 325 45 22 4 29 177 26 36 6 31 121 43 21 5 31 168 47 25 8 20 111 35 19 2 44 149 54 17 8 21 98 35 25 3 37 117 41 25 2 31 141 23 35 7 35 215 41 25 5 29 476 35 24 5 36 524 39 37 5 20 67 29 31 7 33 41 38 29 6 27 118 45 18 5 32 212 45 26 29 38 35 21 5 39 47 40 26 6 28 288 27 20 2 51 117 31 26 7 36 72 38 27 7 29 221 38 24 4 34 612 38 24 7 31 167 40 22 5 33 498 37 27 5 32 346 32 30 7 32 123 43 21 8 28 32 39 31 5 26 71 34 37 7 22 61 44 29 3 23 124 51 20 7 22 230 31 23 4 41 514 33 22 4 41 275 35 29 5 31 383 47 20 6 26 287 36 27 9 27 54 82 18 3 37 24 6 33 243 58 28 14 13 37 36 2 25 26 55 21 5 19 105 83 17 10 39 40 14 7 25 39 26 13 21 17 52 24 11 13 13 22 28 5 45 110 10

Czy Pana(i) zdaniem po upadku dawnego ustroju demokratyczna Polska obes się z tymi ludźmi zbyt łagodnie, zbyt surowo czy tak jak naleŝało? - z generałami, którzy wprowadzili stan wojenny ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno Zbyt łagodnie Tak jak naleŝało Zbyt surowo Trudno 41 22 11 26 1000 45 23 11 22 478 38 21 12 29 522 21 31 1 47 84 44 18 4 34 198 47 23 9 21 167 42 22 16 20 160 43 20 15 22 178 42 21 17 20 214 36 20 13 30 170 42 22 13 23 275 46 23 12 19 315 48 19 11 22 123 29 22 3 46 117 42 19 10 29 377 41 18 14 28 325 46 25 11 18 177 35 35 9 21 121 47 25 3 25 168 43 26 14 16 111 39 19 14 28 149 65 9 10 16 98 37 19 14 31 117 43 18 12 27 141 29 29 14 29 215 45 21 11 22 476 38 22 11 29 524 43 24 16 18 67 25 31 15 29 41 45 25 9 22 118 50 16 10 24 212 48 24 13 15 38 39 23 9 30 47 42 23 15 20 288 29 22 3 46 117 35 20 11 34 72 44 24 9 23 221 39 22 11 28 612 47 16 15 21 167 45 19 11 26 498 41 25 10 24 346 32 24 17 27 123 35 22 12 31 32 25 26 35 13 71 42 29 19 10 61 40 28 15 16 124 60 14 9 17 230 36 22 7 35 514 35 22 8 34 275 40 25 9 26 383 49 18 14 19 287 43 12 31 14 54 69 13 18 3 44 23 11 22 243 52 23 2 23 13 45 24 13 18 26 55 15 10 20 105 83 12 5 10 43 25 28 4 25 22 37 17 24 17 59 14 21 6 13 27 25 13 35 110 11

Niedawno w sądzie rozpoczął się proces przeciwko Wojciechowi Jaruzelskiemu i generałom, którzy 13 grudnia 1981 r. wprowadzili w Polsce stan wojenny. Czy Pana(i) zdaniem to dobrze czy źle, Ŝe ten proces się rozpoczął? ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno bardzo dobrze dobrze źle bardzo źle trudno 18 26 25 11 20 1000 21 26 25 10 18 478 14 26 26 13 21 522 16 30 12 4 38 84 14 32 15 6 34 198 23 24 24 10 19 167 19 27 30 13 11 160 15 22 38 13 11 178 17 24 27 18 14 214 13 28 27 16 16 170 22 20 31 11 16 275 17 30 22 12 20 315 15 22 30 8 26 123 19 32 14 7 28 117 20 25 21 13 22 377 17 24 30 10 19 325 15 26 30 12 16 177 15 34 20 10 21 121 23 35 15 4 23 168 20 15 29 19 18 111 14 24 29 16 16 149 33 28 22 12 6 98 11 20 21 13 35 117 14 30 31 7 19 141 14 26 29 12 20 215 17 26 26 11 20 476 18 26 24 11 20 524 14 28 16 12 29 67 25 17 31 5 23 41 15 28 27 9 21 118 19 22 29 12 18 212 17 43 21 17 1 38 18 29 19 10 23 47 17 25 28 15 15 288 19 32 14 7 28 117 20 22 30 4 24 72 22 32 16 8 22 221 15 25 27 13 20 612 22 20 30 10 18 167 19 27 25 11 18 498 16 26 28 8 22 346 18 26 21 19 16 123 5 18 10 22 44 32 5 28 41 25 2 71 10 35 32 19 3 61 19 27 27 13 14 124 27 27 21 14 12 230 16 24 24 7 29 514 13 25 19 9 33 275 18 24 29 10 18 383 21 27 24 14 13 287 14 32 30 19 6 54 55 13 18 13 3 22 26 25 9 19 243 22 48 13 18 13 16 36 20 25 3 26 31 28 24 8 9 105 48 35 12 5 10 11 24 40 21 4 25 12 31 10 35 13 17 7 22 61 9 13 15 23 23 16 23 110 12

Rząd przygotowuje ustawę, która sprawi, Ŝe funkcjonariusze SłuŜby Bezpieczeństwa PRL będą mieli obniŝone emerytury. Czy Pan(i) zdaniem to dobrze czy źle, Ŝe się tak stanie? ODWIEDZI W PROC. - nie wierzący i niereg. wierzący lecz nie trudno bardzo dobrze dobrze źle bardzo źle trudno 34 36 10 2 18 1000 36 33 11 2 18 478 33 39 8 2 17 522 20 32 12 4 32 84 32 38 5 1 24 198 36 37 4 2 22 167 38 36 13 3 10 160 36 34 14 2 14 178 35 37 11 4 12 214 32 31 16 2 19 170 43 33 11 2 12 275 32 40 7 3 18 315 30 40 8 2 20 123 27 38 6 2 27 117 44 29 9 1 17 377 28 40 10 2 20 325 29 43 12 5 11 177 29 41 5 2 23 121 38 36 5 1 21 168 49 25 10 4 11 111 26 47 10 3 15 149 45 34 12 2 7 98 33 25 14 3 25 117 29 39 12 2 18 141 29 41 6 2 22 215 34 38 7 2 19 476 34 35 11 3 17 524 18 50 6 3 22 67 41 19 13 2 25 41 30 38 6 2 24 118 38 37 7 2 16 212 46 37 9 2 6 38 38 30 9 5 18 47 35 34 15 3 13 288 27 38 6 2 27 117 39 38 8 15 72 29 41 8 2 20 221 35 35 10 2 18 612 39 35 10 3 13 167 39 35 9 1 16 498 30 38 12 2 18 346 29 37 7 7 20 123 27 32 4 7 30 32 20 34 24 11 12 71 29 48 10 5 8 61 28 43 6 4 18 124 45 37 7 1 10 230 33 33 9 1 23 514 30 32 10 2 26 275 35 39 10 1 15 383 40 36 7 3 14 287 17 41 18 12 13 54 74 13 13 3 31 44 7 2 17 243 36 53 10 13 23 49 13 14 26 49 32 10 2 6 105 48 35 17 10 20 38 19 11 12 25 37 35 24 4 17 28 34 29 9 13 37 30 11 21 110 13