Andrzej Siemaszko... 9

Spis treści Spis treści Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Andrzej Siemaszko... 9 Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości... 21 Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości... 25 I. Prawo cywilne Orzekanie przysposobienia międzynarodowego przez polskie sądy Elżbieta Holewińska Łapińska... 45 Ochrona czci (dobrego imienia) w polskim prawie cywilnym i karnym analiza porównawcza Jacek Sadomski... 96 Zasiedzenie własności w perspektywie kodyfikacyjnej Roman Trzaskowski... 161 Nierozpoznanie istoty sprawy jako podstawa uchylenia orzeczenia w postępowaniu cywilnym Piotr Rylski... 232 Pojęcie budynku lub innego urządzenia w art. 231 k.c. Michał Warciński... 309 Orzekanie o zezwoleniu na zawarcie małżeństwa kobiecie, która nie ukończyła 18 lat Maciej Domański... 320 Wymagania formalne pytań prawnych w praktyce orzeczniczej Trybunału Konstytucyjnego Mikołaj Wild... 355 5

Spis treści II. Prawo karne Nowe uregulowania dotyczące handlu ludźmi w kodeksie karnym Eleonora Zielińska... 397 Ingerencja prokuratora w ściganie przestępstw prywatnoskargowych Katarzyna Dudka, Marek Mozgawa... 410 Apelacja czy co innego rozważania modelowe na tle kodeksu postępowania karnego z 1997 r. Teresa Gardocka... 479 Przestępstwo narażenia życia lub zdrowia pracownika na bezpośrednie niebezpieczeństwo (art. 220 1 i 2 k.k.). Praktyka ścigania karnego Stanisław Łagodziński... 511 Wpływ stosowania instytucji z art. 335 i 387 k.p.k. na wymiar kary Michał Jankowski... 547 Analiza spraw dotyczących przestępstw z art. 218 k.k. zakończonych w latach 2006 2008 umorzeniem postępowania przygotowawczego Magdalena Budyn Kulik... 563 Instytucja zabezpieczenia majątkowego w praktyce sądów i prokuratur Andrzej Ważny... 622 Tymczasowe aresztowania w sprawach o przestępstwa zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 5 Stanisław Momot... 647 Przestępstwo publicznego propagowania faszystowskiego lub innego totalitarnego ustroju państwa lub nawoływania do nienawiści (art. 256 1 k.k.) Paweł Bachmat... 672 Przestępstwa bazowe w zawiadomieniach Generalnego Inspektora Informacji Finansowej w sprawach o pranie pieniędzy Konrad Buczkowski... 764 III. Kryminologia Sprawność postępowań karnych w świetle danych statystycznych Andrzej Siemaszko... 801 Stalking w Polsce. Rozmiary formy skutki Beata Gruszczyńska, Marek Marczewski, Paweł Ostaszewski, Andrzej Siemaszko, Dagmara Woźniakowska Fajst... 832 6

Spis treści Reagowanie na czyny karalne i demoralizację nieletnich koncepcje teoretyczne, statystyki i opinie sędziów rodzinnych Beata Czarnecka Dzialuk, Dobrochna Wójcik... 868 Wartość ukradzionych i zrabowanych rzeczy w roku 2003 (na podstawie polskiej części ICVS 04/ 05) Jacek Czabański... 923 Statystyczny obraz tymczasowego aresztowania w Polsce i w krajach Unii Europejskiej Paweł Ostaszewski... 941 Współpraca zakładów poprawczych z innymi instytucjami w procesie usamodzielniania wychowanków Roman Kulma... 967 Wykaz skrótów... 995 7

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Instytut Wymiaru Sprawiedliwości powstał w roku 1990 z połączenia dwóch, działających uprzednio odrębnie, jednostek badawczych Instytutu Badania Prawa Sądowego (IBPS) przy Ministerstwie Sprawiedliwości oraz Instytutu Problematyki Przestępczości (IPP) przy Prokuraturze Generalnej. Historia IWS jest więc de facto znacznie dłuższa, sięga bowiem początków lat 60. ubiegłego wieku. Warto przy tym wspomnieć, że w pierwszej z jednostek, z których wywodzi się IWS, czyli w IBPS (którego wieloletnim dyrektorem był profesor Wojciech Michalski), pracowali m.in.: późniejszy I Prezes Sądu Najwyższego profesor Adam Strzembosz, sędziowie SN śp. dr Jacek Kubiak, dr Przemysław Kalinowski (którzy jeszcze przez pewien czas pracowali już w IWS) oraz dr Ewa Strużyna. Z IBPS wywodzi się również obecny podsekretarz stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości pan Igor Dzialuk. Dyrektorem IBPS był też profesor Edward Warzocha, późniejszy sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, który po przejściu w stan spoczynku pracował następnie przez wiele lat w Sekcji Prawa Cywilnego IWS. W drugiej z placówek poprzedniczek IWS kierowanej przez profesora Brunona Hołysta pracował późniejszy Prokurator Krajowy śp. dr Henryk Pracki (który, po przejściu w stan spoczynku, podjął pracę w IWS), obecny Prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego, profesor Lech Paprzycki, oraz piszący te słowa (w latach 1976 1989, najpierw w charakterze adiunkta, następnie zaś docenta). W tym kontekście wypada również podkreślić, że przez przeszło 6 lat z IWS związany był jako szef Sekcji Prawa Cywilnego profesor Marek Safjan, późniejszy Prezes Trybunału Konstytucyjnego, a obecnie sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu. W Instytucie pracują też były zastępca dyrektora Biura Prezydialnego Prokuratury Krajowej prokurator w stanie spoczynku Stanisław Momot oraz prokurator Prokuratury Apelacyjnej w Warszawie w stanie spoczynku dr Stanisław Łagodziński, z których działalności nota bene Instytut ma wielki pożytek. 9

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Lista osobistości (co odnosi się również, a może i przede wszystkim do śp. profesora Lecha Falandysza, późniejszego sekretarza stanu w Kancelarii Prezydenta RP, oraz śp. dra Jana Brola, uprzedniego podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, o których szerzej będzie jeszcze mowa) związanych z IWS lub jego poprzednikami jest więc doprawdy imponująca i upoważnia do nieco żartobliwego stwierdzenia, że praca w naszej skromnej placówce bywa niezłym punktem wyjścia do dalszej, nieporównanie większej kariery lub też stanowi godne zwieńczenie kariery uprzedniej. Jak już wspominałem, z Instytutem jestem związany od roku 1991, a więc w zasadzie od jego powstania. W roku tym bowiem kiedy to po blisko trzyletniej pracy w United Nations Interregional Crime & Justice Research Institute (UNICRI) z siedzibą (podówczas) w Rzymie wróciłem do kraju ówczesny dyrektor IWS, nieodżałowany profesor Lech Falandysz, zaproponował mi funkcję zastępcy dyrektora. Wkrótce po jej objęciu przeze mnie Leszek wyjechał na roczne, prestiżowe stypendium do Niemiec (ja zaś pełniłem w okresie Jego nieobecności obowiązki dyrektora), a telefon z Pałacu Prezydenckiego sprawił, że Leszek wrócił przed czasem ze stypendium, by objąć, jak pamiętamy, funkcję sierżanta u boku Prezydenta Lecha Wałęsy. To z kolei, rzecz jasna, wiązało się z koniecznością rezygnacji z kierowania IWS, co sprawiło, że stałem się, by tak rzec, naturalnym Jego następcą. Warto dodać, że to Leszek właśnie był autorem zarówno koncepcji połączenia IBPS i IPP w jeden organizm, jej realizatorem (co nie było wcale zadaniem prostym), jak i twórcą nazwy Instytut Wymiaru Sprawiedliwości. Rola Leszka w powstaniu (i przetrwaniu) IWS jest więc po prostu nie do przecenienia. Był nie tylko ojcem założycielem Instytutu, lecz również jego duchem opiekuńczym, w latach następnych bowiem już w roli Przewodniczącego Rady Naukowej wielokrotnie ratował nas z rozmaitych opresji. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości jest ośrodkiem naukowym o zdecydowanie empirycznym profilu. W ciągu ubiegłych dwóch dekad sporządziliśmy blisko 300 opracowań, z czego większość stanowiły raporty z praktyki prokuratorsko sądowej oraz analizy statystyczne i badania sondażowe. Nie sposób, nawet pokrótce, omówić ich wszystkich 1, wypadnie więc poniżej zasygnalizować tylko wybrane. Pewne projekty badawcze IWS mają charakter interdyscyplinarny w tym sensie, że wymagają zaangażowania wszystkich trzech Sekcji Instytutu (cywilnej, karnej oraz realizacji badań). Już na początku lat 90. ubiegłego wieku przyszło nam w ten sposób zmierzyć się z niezmiernie 1 Ich pełny wykaz zawiera zestawienie: Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, zamieszczone na s. 25. 10

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat podówczas istotnym problemem reakcji normatywnej na patologiczne zjawiska gospodarcze. Raport Prawo wobec zjawisk patologicznych w gospodarce propozycje rozwiązań, w którego powstaniu miałem przyjemność uczestniczyć, spotkał się z dużym zainteresowaniem opinii publicznej i został in extenso opublikowany w Przeglądzie Rządowym 2. Zaangażowania większości naszych pracowników naukowych wymagał również inny, szeroko znany i cytowany, raport IWS Quo Vadis Justitia? Stan i perspektywy wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Jako redaktor całości oraz współautor miałem i ja skromny udział w przygotowaniu tej publikacji. Współdziałania specjalistów z różnych dziedzin prawa (w tym rzecz jasna także praktyków) wymagały ponadto prace, w których też brałem udział, nad założeniami do nowej ustawy o ustroju sądów powszechnych (w której, dodajmy, po raz pierwszy została naszkicowana instytucja menedżera sądu) oraz nad całościową koncepcją jednolitej aplikacji sądowo prokuratorskiej. Warto też podkreślić, że wiele naszych propozycji znalazło odzwierciedlenie normatywne, o czym szerzej poniżej. W pełni interdyscyplinarny charakter miał też niedawno zakończony trzyletni program badawczy 3 poświęcony kurateli sądowej, zwłaszcza osób dorosłych. Obejmował on cały wachlarz technik: analizę danych statystycznych, badania ankietowe kuratorów zawodowych i społecznych (w pionie zarówno rodzinnym, jak i karnym), cztery sesje fokusowe, w trakcie których uzyskiwano od samych zainteresowanych ocenę systemu probacji, oraz last but not least ukrytą obserwację uczestniczącą pracy zespołów kuratorskich. To bez wątpienia największe jak dotąd badanie funkcjonowania w praktyce kurateli sądowej w Polsce dostarczyło wiele cennego materiału pozwalającego, z jednej strony, na eliminowanie dostrzeżonych nieprawidłowości, z drugiej zaś, na wyznaczanie kierunków doskonalenia systemu probacji. Nie sposób nie wspomnieć o jeszcze jednym projekcie badawczym IWS, którego zwieńczenie stanowi ukazująca się co 4 lata sztandarowa pozycja wydawnicza Instytutu: Atlas przestępczości w Polsce. Zamierzeniem tej wyjątkowej publikacji podobne, choć znacznie skromniejsze wydawnictwa publikują w Europie jedynie brytyjski Home Office oraz niemieckie Ministerstwo Sprawiedliwości jest prezentacja graficzna oraz liczbowa, wraz z krótkimi komentarzami, głównych tendencji przestępczości oraz funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, łącznie z więziennictwem. W Atlasie zamieszczamy także liczne 2 Przegląd Rządowy 1992, nr 7 8, Biuro Prasowe Rządu, Urząd Rady Ministrów. 3 W jego realizacji brali udział wszyscy pracownicy Sekcji Analiz Statystycznych i Realizacji Badań oraz wielu przedstawicieli Sekcji Prawa Karnego i Kryminologii łącznie kilkanaście osób. 11

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat dane międzynarodowe obrazujące miejsce naszego kraju pod względem zarówno nasilenia przestępczości (rejestrowanej oraz nierejestrowanej, mierzonej za pomocą badań wiktymizacyjnych), jak i rozmaitych aspektów polityki kryminalnej (np. udziału kar izolacyjnych w ich strukturze, przeciętnej długości pobytu w zakładzie karnym, przedterminowym warunkowym zwolnieniu). Dotychczasowe cztery edycje Atlasu cieszyły się dużym zainteresowaniem w świecie zarówno nauki, jak i mediów. Jest on również szeroko wykorzystywany w charakterze uniwersyteckiej pomocy dydaktycznej. Atlas spotkał się także z przychylnym przyjęciem ze strony decydentów, o czym szerzej będę pisał dalej. Staramy się, by nasze badania i analizy dogmatyczne oraz prawnoporównawcze były ściśle związane z działalnością Ministerstwa Sprawiedliwości, w szczególności, by podejmowane przez nas zadania badawcze odzwierciedlały potrzeby poszczególnych komórek organizacyjnych MS. Kierując się tą zasadą, wprowadziłem wiele lat temu zwyczaj zwracania się do wszystkich merytorycznych jednostek resortu z prośbą o zgłaszanie propozycji do planu prac naukowych IWS na rok następny. Dokładamy przy tym starań, by propozycje te znajdowały maksymalne odzwierciedlenie w rocznych i wieloletnich planach naszych prac, wychodzimy bowiem z założenia, że sensem istnienia naszej placówki jest jej jak największa użyteczność dla resortu sprawiedliwości. Gdy zachodzi taka potrzeba, dokonujemy nawet modyfikacji planu prac już w trakcie jego realizacji. Między innymi, na prośbę dyrektora departamentu legislacyjno prawnego, w sekcji prawa cywilnego IWS powstała, w trybie ekstraordynaryjnym znana i szeroko cytowana (m.in. w uzasadnieniu orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego) obszerna ekspertyza na temat tzw. mienia zabużańskiego. Podobny charakter miały też raporty o upadłości konsumenckiej w praktyce sądowej oraz o zarządzaniu wymiarem sprawiedliwości w krajach Unii Europejskiej. Warto dodać, że zwłaszcza w latach ostatnich Instytut realizuje również zadania badawcze na rzecz Komisji Kodyfikacyjnych, zarówno prawa karnego, jak i cywilnego. Wynikiem współpracy z KKPK jest m.in. analiza niżej podpisanego traktująca o sprawności postępowań karnych, dwa raporty badawcze prokuratora Stanisława Momota na temat tymczasowego aresztowania oraz opracowanie profesor Teresy Gardockiej odnoszące się do modelu postępowania odwoławczego. Na prośbę KKPK dokonaliśmy również estymacji kosztów ewentualnego wprowadzenia, rozważanej przez Komisję, obligatoryjnej obrony we wszystkich sprawach, w których wyznaczono rozprawę oraz przymusu adwokackiego przy wnoszeniu apelacji. Z kolei w ramach współpracy z KKPC powstały m.in. dwie obszerne analizy dra Romana Trzaskowskiego (na temat poręczenia oraz zasiedzenia), a także raport badawczy dra Piotra Rylskiego traktujący 12

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat o nierozpoznaniu istoty sprawy jako podstawie uchylenia orzeczenia, który zrobił, nota bene, prawdziwą furorę w trakcie ubiegłorocznej konferencji w Katowicach poświęconej projektowanym przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa Cywilnego zmianom w kodeksie postępowania cywilnego. Dokładamy starań, jak już wspominałem, by Instytut Wymiaru Sprawiedliwości był placówką naukową o zdecydowanie empirycznym profilu. Odczuwa się bowiem obecnie ogólnie biorąc wyraźny brak badań praktyki sądowej oraz prokuratorskiej. Analizy takie są zaś niezmiernie potrzebne zarówno legislatorom, jak i praktykom wymiaru sprawiedliwości. Badania aktowe pozostają więc już od dłuższego czasu w centrum uwagi zarówno w pracach sekcji prawa cywilnego, jak i w sekcji prawa karnego i kryminologii, i bez cienia przesady można stwierdzić, że IWS ma w tej mierze dominującą pozycję wśród naukowych placówek prawniczych, tym bardziej że w przeciwieństwie do innych ośrodków, które koncentrują się wyłącznie na analizie orzecznictwa Sądu Najwyższego my badamy przede wszystkim orzecznictwo sądów powszechnych (rejonowych i okręgowych). W tym m.in. celu została utworzona wyspecjalizowana sekcja IWS analiz statystycznych i realizacji badań która, niezależnie od prowadzenia szeroko zakrojonych badań własnych oraz gromadzenia i uzupełniania baz danych na temat rozmaitych aspektów przestępczości oraz funkcjonowania całego wymiaru sprawiedliwości, zajmuje się też metodologiczną i techniczną obsługą (kryteria doboru oraz losowanie prób, obliczanie rezultatów itp.) wszystkich badań empirycznych prowadzonych w Instytucie. Należy z naciskiem podkreślić, że badania IWS przyczyniały się niejednokrotnie do modyfikacji praktyki lub rozwiązań legislacyjnych. Tak stało się już w przypadku pierwszego badania, które przeprowadził IWS pod moim kierownictwem, poświęconego funkcjonowaniu w praktyce instytucji ławnika sądowego zainicjowaliśmy proces legislacyjny, w wyniku którego doszło do istotnego ograniczenia udziału ławników w orzekaniu, zwłaszcza w sprawach cywilnych. Analiza zaś opłat i kosztów sądowych doprowadziła do powstania nowej ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, natomiast szeroko zakrojone badanie tzw. przepustek z zakładów karnych do istotnych modyfikacji praktyki w tej mierze, a także do zmiany sposobu rejestrowania i prezentowania stosownych danych. Z kolei opracowane w IWS założenia zmian w prawie o ustroju sądów powszechnych stały się, jak wspominałem, kanwą nowego prawa o ustroju sądów powszechnych. Publikowane w niniejszym tomie rezultaty szeroko zakrojonego badania poświęconego uporczywemu nękaniu (stalking) stały się zaś podstawą zmian w kodeksie karnym. Mam nadzieję, że w procesie legislacyjnym zostanie też wykorzystane imponujące co do skali badanie nad upadłością konsumencką, tym bardziej że zawiera ono wiele cennych uwag de lege ferenda. W przeciwień 13

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat stwie zatem do wielu innych prawniczych placówek badawczych, których analizy powstają nierzadko na zasadzie sobie a muzom, rezultaty badań prowadzonych w IWS znajdują z reguły bezpośrednie lub pośrednie zastosowanie lub odzwierciedlenie w praktyce, co poczytuję sobie za jedno z większych osiągnięć mojej pracy w charakterze dyrektora Instytutu. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości prowadzi ożywioną współpracę międzynarodową. Uczestniczymy już od lat w International Crime Victim Survey (ICVS) wielkim międzynarodowym programie badań ofiar przestępstw koordynowanym obecnie przez holenderski INTERVICT. Należy przy tym podkreślić, że badania te realizujemy zarówno na próbach ogólnopolskich, jak i na odrębnych próbach mieszkańców Warszawy 4. Ostatnio zaś uczestniczyliśmy w dużym pilotażu unijnych badań wiktymizacyjnych, które rozpoczną się za 2 lata pod auspicjami EUROSTAT u. Współpracujemy również ściśle z Research and Development Directoriate brytyjskiego Home Office. Bierzemy też udział w pracach nad kolejnymi edycjami European Sourcebook of Crime and Criminal Justice Statistics, która to baza danych oraz cenna publikacja została zainicjowana przed kilkunastu laty pod auspicjami Rady Europy. Uczestniczymy ponadto w innym ważnym projekcie Rady Europy, a mianowicie w pracach Europejskiej Komisji ds. Efektywności Wymiaru Sprawiedliwości (Commission européenne pour l efficacité de la justice, CEPEJ). Profesor Beata Gruszczyńska Przewodnicząca Sekcji Analiz Statystycznych i Realizacji Badań IWS jest w ścisłym kierownictwie tego interesującego przedsięwzięcia oraz współredaktorem kolejnych raportów CEPEJ. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zaś, na podstawie bazy danych CEPEJ, wydaje polonocentryczne jego edycje 5. Przedstawiciele Instytutu biorą również udział w corocznych spotkaniach dyrektorów bliźniaczych placówek, organizowanych 6 z inicjatywy National Institute of Justice amerykańskiego Departamentu Sprawiedliwości oraz Holenderskiego Centrum Badania Przestępczości (WODC). Zajmujemy się też przygotowywaniem raportów strony polskiej na kolejne kongresy ONZ poświęcone przestępczości i jej zapobieganiu oraz odpowiedziami na liczne ankiety przesyłane przez rozmaite agendy międzynarodowe ONZ, Rady Europy oraz Unii Europejskiej. 4 Nasze próby badawcze należą zresztą tradycyjnie do największych spośród wszystkich krajów biorących udział w tym przedsięwzięciu w dotychczasowych polskich turach ICVS wzięło łącznie udział około 20 tys. respondentów. 5 Por. Wymiar sprawiedliwości w Europie. Polska na tle wybranych krajów, Warszawa 2006 oraz Wymiar sprawiedliwości w Unii Europejskiej. Polska na tle pozostałych krajów (w druku). 6 W latach ostatnich spotkania te odbywają się w ramach corocznych konferencji Europejskiego Towarzystwa Kryminologicznego. 14

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Warto dodać, że na prośbę kierownictwa MS pracownicy Instytutu reprezentują stronę polską w dwóch ważnych zespołach zadaniowych (Task Forces) działających w ramach Grupy Roboczej ds. Statystyk Przestępczości i Wymiaru Sprawiedliwości w Sprawach Karnych Komisji Europejskiej Urzędowych Danych o Przestępczości oraz Modułu Badań Wiktymizacyjnych. Profesor Beata Gruszczyńska jest ponadto członkiem grupy ekspertów w ramach programu Sprawiedliwość Wolność Bezpieczeństwo Komisji Europejskiej. W działalności IWS ważną rolę odgrywają krajowe i międzynarodowe granty badawcze, których otrzymaliśmy już kilkanaście. Są one nie tylko wyrazem uznania dla zgłaszanych przez nas do konkursu projektów, lecz również nie ma co ukrywać stanowią istotne wsparcie finansowe dla badań, które, z uwagi na nasz skromny budżet, nie mogłyby być w inny sposób zrealizowane. To właśnie w ramach grantów KBN udało się nam przeprowadzić dwie polskie edycje International Crime Victim Survey. Z kolei granty Komisji Europejskiej umożliwiły nam wzięcie udziału w International Self Report Delinquency Study 2, ostatnio zaś we wspominanym uprzednio dużym pilotażu (będącym w istocie, ze względu na skalę, badaniem sui generis) do przyszłych unijnych badań wiktymizacyjnych, których rozpoczęcie, jak wspomniałem, jest planowane na rok 2013. Dostęp do środków unijnych stał się możliwy dzięki uczestnictwu IWS w tzw. Partnerstwie Ramowym z Komisją Europejską w ramach programu Prevention of and Fight Against Crime ( Zapobieganie i zwalczanie przestępczości ), gdyż stanowi ono warunek sine qua non udziału w konkretnych projektach badawczych finansowanych przez Komisję. Przygotowanie stosownej aplikacji wymagało wielomiesięcznej intensywnej pracy, trud nasz się jednak opłacił, Instytut bowiem (jako jedyna polska placówka naukowa, co wypada zaakcentować) znalazł się wśród 15 ośrodków badawczych, z którymi KE podpisała porozumienie o partnerstwie. Z naciskiem należy też podkreślić, że Instytut Wymiaru Sprawiedliwości jest wiodącą placówką naukową, jeśli idzie o harmonizację prawa polskiego z międzynarodowymi standardami prawnymi, w tym zwłaszcza z wymogami normatywnymi Unii Europejskiej. W seriach Standardy prawne Rady Europy oraz Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie ukazało się dotychczas kilkanaście tomów poświęconych kwestii adaptacji poszczególnych dziedzin polskiego prawa (m.in. prawa karnego, cywilnego, gospodarczego, rodzinnego) do europejskich standardów prawnych. Kluczową rolę w harmonizacyjnych seriach wydawniczych IWS odegrał profesor Marek Safjan jako redaktor naukowy 5 tomów. Profesor Eleonora Zielińska była natomiast redaktorem 3 tomów poświęconych problematyce karnej, a niebawem przystąpi do prac nad kolejnym. 15

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat Przechodzimy tym samym do sygnalizowanej już częściowo działalności wydawniczej Instytutu, bo i na tym polu mamy niemałe osiągnięcia. Publikujemy książki w trzech seriach: niebieskiej którą scharakteryzowałem wyżej, zielonej, zawierającej monografie z szeroko pojętego prawa cywilnego, oraz czerwonej odnoszącej się do prawa karnego materialnego i procesowego. W serii zielonej ukazała się m.in. praca dra Jana Brola i profesora Marka Safjana poświęcona spółkom prawa handlowego, raport z analizy empirycznej adopcji zagranicznych w praktyce sądowej pióra profesor Elżbiety Holewińskiej Łapińskiej, dwie monografie dra Jacka Sadomskiego poświęcone ochronie dóbr osobistych oraz praca o działalności statutowej i gospodarczej fundacji autorstwa dra Romana Trzaskowskiego. W serii czerwonej zaś ukazała się praca zbiorowa pod redakcją naukową niżej podpisanego, stanowiąca pokłosie szeroko zakrojonych badań poświęconych instytucji tymczasowego aresztowania oraz dwie monografie dotyczące przestępczości gospodarczej oraz praniu pieniędzy. Od kilku lat wydajemy również Prawo w działaniu, rodzaj obszernego periodyku, w którym zamieszczamy zgodnie z nazwą głównie raporty z badań praktyki prokuratorsko sądowej realizowanych przez IWS. Instytut wydał również kilka publikacji anglojęzycznych. Na szczególne podkreślenie zasługują w tym kontekście dwa obszerne wydawnictwa, które, na prośbę kierownictwa resortu, przygotowaliśmy na kolejne kongresy ONZ na temat zapobiegania przestępczości i postępowania z przestępcami. Prace te, prezentujące panoramę zagadnień odnoszących się do przestępczości w naszym kraju oraz sposobów zwalczania i zapobiegania jej, zostały uznane za najlepsze z opracowań krajowych przygotowanych na kongres, ich cały nakład rozszedł się zaś błyskawicznie. W kontekście naszej działalności wydawniczej wypada nadmienić, że łącznie z niniejszym tomem opublikowaliśmy do tej pory 58 książek 7. Dokładamy starań, by nasza placówka była dostrzegana i doceniana nie tylko w hermetycznym świecie nauki. Zależy nam zwłaszcza na tym, by wyniki badań IWS trafiały do opinii publicznej. Przykładowo, rezultaty kierowanych przeze mnie badań wiktymizacyjnych były wielokrotnie przytaczane na łamach największych dzienników i tygodników (w tym wielokrotnie na łamach Gazety Wyborczej oraz Rzeczpospolitej ); analiza praktyki przedterminowych zwolnień warunkowych osób skazanych na karę więzienia za popełnienie przestępstw o charakterze agresywnym stała się wiodącym tematem jednego z wydań Rzeczpospolitej. Z szerokim odzewem, jak już wspominałem, spotykają się też kolejne edycje Atlasu przestępczości w Polsce. Pierwsze jego wydanie na 7 Ich pełny wykaz zawiera zestawienie: Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, zamieszczone na s. 21. 16

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat prośbę ówczesnego Ministra Sprawiedliwości Włodzimierza Cimoszewicza zostało udostępnione wszystkim posłom i senatorom jako podstawa debaty parlamentarnej na temat bezpieczeństwa kraju. Z okazji ukazania się trzeciej edycji Atlasu otrzymaliśmy, na moje ręce, list gratulacyjny od Prezydenta Rzeczypospolitej. Czwarta edycja Atlasu była m.in. omawiana w Rzeczpospolitej oraz w formie obszernego wywiadu ze mną w Gazecie Wyborczej ; jego ukazanie się zostało także odnotowane przez media elektroniczne. Ustalenia IWS były również wielokrotnie przytaczane z trybuny sejmowej oraz w innych debatach publicznych. Z olbrzymim zainteresowaniem mediów spotkało się ostatnio (zamieszczone w Księdze) nasze badanie poświęcone nasilającemu się niepokojąco problemowi uporczywego nękania. Jak już wspominałem, stało się ono zaczynem prac legislacyjnych zmierzających do kryminalizacji zjawiska stalkingu, a stosowny projekt zmian kodeksu karnego został już jak wiadomo uchwalony. Bez fałszywej skromności można zatem stwierdzić, że IWS stał się placówką znaną i cenioną, i to nie tylko w środowisku stricte naukowym. O randze Instytutu świadczy ponadto m.in. fakt, że w zorganizowanej przez nas konferencji na temat przyczyn zapaści sądownictwa ( Prawo do sądu a przewlekłość postępowania. Jak wyjść z kryzysu polskiego sądownictwa? ) wzięli udział przedstawiciele najwyższych władz m.in. Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezydenta, Prezesi Trybunału Konstytucyjnego, Sądu Najwyższego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Najwyższej Izby Kontroli, Minister Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz Przewodniczący Krajowej Rady Sądownictwa, a także wielu posłów i senatorów. W obecnej zaś kadencji naszej Rady Naukowej zasiadają m.in. były Prezes Trybunału Konstytucyjnego, a obecnie sędzia Trybunału Sprawiedliwości UE profesor Marek Safjan (jako jej przewodniczący), Prezes Izby Karnej Sądu Najwyższego profesor Lech Paprzycki (jako zastępca przewodniczącego), Prezes Izby Cywilnej Sądu Najwyższego profesor Tadeusz Ereciński oraz profesor Adam Zieliński były Rzecznik Praw Obywatelskich i były Sekretarz Stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości. Instytut Wymiaru Sprawiedliwości zawdzięcza bardzo wiele obok śp. profesora Lecha Falandysza dwóm innym osobom, których niestety nie ma już wśród nas. W roku ubiegłym zmarł dr Jan Brol, wybitny cywilista i specjalista od prawa pracy. Bez cienia przesady można stwierdzić, że Janek stanowił opokę Instytutu, był moim najbliższym doradcą, lista zaś jego badań i publikacji jest zaiste imponująca. Po odejściu profesora Safjana do Trybunału Konstytucyjnego Janek zastąpił Marka w charakterze szefa naszych cywilistów i sprawował tę funkcję z powodzeniem, dodajmy przez blisko 10 lat. Zainteresowania badawcze Janka koncentrowały się w latach ostatnich na problematyce polubownego rozstrzygania sporów cywilnych (arbitraż i mediacja), ostatnim zaś realizowanym 17

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat przez Niego badaniem, którego ukończenie uniemożliwiła przedwczesna śmierć, była odpowiedzialność za szkody medyczne w praktyce sądowej. Bardzo nam Janka brakuje. Wspomnieć również muszę o śp. profesorze Jerzym Jasińskim, który wprawdzie formalnie z IWS związany nie był, ale ściśle z nami współpracował służył mi radą w wielu kwestiach merytorycznych, był recenzentem niemałej liczby raportów badawczych oraz tłumaczem i redaktorem naukowym niezmiernie interesujących zaleceń Rady Europy odnoszących się do sądownictwa, które zostały opublikowane w naszej niebieskiej serii. Warto dodać, że to właśnie z inspiracji Pana Jerzego zrodził się pomysł wydawania Atlasu przestępczości w Polsce, którego pierwszą edycję opatrzył przedmową oraz był recenzentem drugiej. Funkcję dyrektora obejmowałem, mówiąc szczerze, w wyjątkowo trudnym dla IWS okresie. Atmosfera wokół Instytutu nie była dobra, w związku z czym kierownictwo resortu, nie dostrzegając większych pożytków z naszej działalności, domagało się ode mnie przede wszystkim zwalniania kolejnych pracowników. Zostaliśmy również pozbawieni wszystkich sędziów i prokuratorów delegowanych do pracy w IWS (m.in. dra Jacka Kubiaka, dra Przemysława Kalinowskiego oraz pani sędzi profesor Wandy Stojanowskiej). Przez pierwsze miesiące urzędowania czułem się więc bardziej likwidatorem niż dyrektorem IWS. Przełom nastąpił w wyniku mojej rozmowy z sędzią Jadwigą Skórzewską Łosiak, ówczesną podsekretarz stanu w MS, sprawującą bezpośredni nadzór nad Instytutem. Pani sędzia zadała mi pytanie: Panie dyrektorze, czy jest pan w stanie postawić ten instytut na nogi? Patrząc Pani Minister głęboko w oczy, odparłem: Oczywiście, że tak. Uzyskałem ponadto zgodę Pani Minister na swobodny dobór współpracowników i wolną rękę w kształtowaniu struktury organizacyjnej Instytutu. Nie był to jeszcze czas konkursów, nie da się więc ukryć, że w doborze kadr wykorzystywałem głównie kanały nieformalne, czasami bardzo nieformalne. I tak, np. do pracy w IWS profesora Safjana zarekomendowała mi jego żona Dorota, którą znałem jeszcze ze studiów doktoranckich w INP PAN, w trakcie imienin u obecnego Prezesa Trybunału Konstytucyjnego profesora Andrzeja Rzeplińskiego (skądinąd mojego ówczesnego szefa w Katedrze Kryminologii i Polityki Kryminalnej na Wydziale Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji UW). W podobnych okolicznościach przebiegała rekrutacja dwóch innych filarów IWS pań profesor Dobrochny Wójcik i Beaty Gruszczyńskiej. Obecnego szefa naszych cywilistów, dra Jacka Sadomskiego, polecił mi natomiast profesor Safjan (pan Jacek był doktorantem Marka). Wracając jednak do pani Jadwigi Skórzewskiej Łosiak, to kilka lat później, gdy była już sędzią Trybunału Konstytucyjnego, przy okazji różnych rautów opowiadała pół żartem, pół serio przebieg oraz skutki nasze 18

Instytut Wymiaru Sprawiedliwości: dwadzieścia pracowitych i ciekawych lat go ówczesnego spotkania, podkreślając, że dotrzymałem w pełni danego jej wówczas słowa. Ta pochlebna opinia Pani Sędzi sprawiała mi oczywiście, nie muszę dodawać, wielką frajdę. Nie da się więc ukryć, że i Pani Sędzia odegrała dużą, by nie powiedzieć, kluczową rolę w rozwoju IWS. Dobrej polityce kadrowej sprzyja, cokolwiek by mówić, zarówno doza intuicji, jak i wiele szczęścia. Tego drugiego, wydaje się, mi nie brakowało. Obecne kierownictwo IWS zdaje się bowiem w pełni potwierdzać moją szczęśliwą rękę personalną. Z uwagi na fortunne nieistnienie instytucji dożywotniego dyrektora przyjdzie mi prędzej czy później rozstać się z tą funkcją, tym bardziej że lata lecą, a i zdrowie zaczyna już szwankować. Związany z tym ból będzie mi jednak łagodził fakt, że pozostawię kierowanie firmą, w której spędziłem jedną trzecią życia, w bardzo dobrych o czym jestem głęboko przeświadczony rękach. Reasumując, wypada bez fałszywej skromności stwierdzić, że Instytut Wymiaru Sprawiedliwości należy obecnie do wiodących prawniczych ośrodków naukowych w kraju, zarówno w zakresie harmonizacji naszego systemu normatywnego z wymogami europejskimi, jak i w dziedzinie badań praktyki sądowej i prokuratorskiej, w której pozycja IWS jest dominująca. Mamy również, by tak rzec, monopolistyczną pozycję, jeśli idzie o analizowanie tendencji przestępczości oraz polityki kryminalnej zarówno w aspekcie krajowym, jak i porównawczym. * * * Tom niniejszy ma odmienną formułę od typowych ksiąg pamiątkowych, zawiera bowiem wyłącznie artykuły pracowników IWS. Atoli z różnych przyczyn (wyjazdy, choroby itp.) nie każdy z nich mógł wziąć udział w tym przedsięwzięciu. Z jednej strony wielka szkoda, z drugiej jednak Stosowanie prawa rozrosłoby się już do monstrualnych rozmiarów, a i tak tom niniejszy do małych nie należy. prof. zw. dr hab. Andrzej Siemaszko Dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości 19

Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Spółki prawa handlowego, J. Brol, Warszawa 1993 Tymczasowe aresztowanie, red. A. Siemaszko, Warszawa 1993 Atlas przestępczości w Polsce, B. Gruszczyńska, M. Marczewski, A. Siemaszko (red.), Warszawa 1994 Bójka i pobicie w polskim prawie karnym, Z. Skarżyński, Warszawa 1994 Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Raport z badań, J. Brol, M. Safjan, Warszawa 1994 Ławnicy. Rezultaty badań empirycznych, red. A. Siemaszko, Warszawa 1994 Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, t. 1, Prawo rodzinne, red. M. Safjan, Warszawa 1994 Crime Control in Poland, red. J. Jasiński, A. Siemaszko, Warszawa 1995 Prawo upadłościowe w świetle praktyki sądowej, J. Brol, Warszawa 1995 Przestępczość gospodarcza. Doświadczenia europejskie i amerykańskie, red. A. Siemaszko, Warszawa 1995 Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, t. 2, Prawo cywilne, red. M. Safjan, Warszawa 1995 Niemieckie prawo insolwencyjne, red. J. Brol, przeł. M.A. Zieliński, Warszawa 1996 Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 1, Prawo spółek, red. M. Safjan, Warszawa 1996 Przemiany systemu penitencjarnego w Polsce, T. Szymanowski, Warszawa 1996 Quo vadis iustitia? Stan i perspektywy wymiaru sprawiedliwości w Polsce, red. A. Siemaszko, Warszawa 1996 Granice wykładni sędziowskiej, H. Rabault, współwydawcy: Fundacja Promocji Prawa Europejskiego, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, red. E. Łętowska, przeł. B. Janicka, Warszawa 1997 21

Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 2, Prawo karne, S. Przyjemski, Warszawa 1997 Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, t. 3, Prawo karne, red. E. Zielińska, Warszawa 1997 Adopcje zagraniczne w praktyce polskich sądów, E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 1998 Archiwum Kryminologii, t. XXIII XXIV, współwydawcy: Polska Akademia Nauk Instytut Nauk Prawnych Zakład Kryminologii, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, red. S. Batawia, Warszawa 1997 1998 Prawo i medycyna. Ochrona praw jednostki a dylematy współczesnej medycyny, M. Safjan, Warszawa 1998 Przestępstwa gospodarcze w praktyce prokuratorskiej i sądowej, K. Buczkowski, M. Wojtaszek, Warszawa 1998 Standardy prawne Rady Europy. Zalecenia, t. 4, Sądownictwo. Organizacja, postępowanie, orzekanie, wybór i przeł. J. Jasiński, Warszawa 1998 Administration of Justice in Poland, red. M. Jankowski, A. Siemaszko, Warszawa 1999 Atlas przestępczości w Polsce 2, A. Siemaszko (red.), B. Gruszczyńska, M. Marczewski, Warszawa 1999 Mediacja. Nieletni przestępcy i ich ofiary, red. B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik, Warszawa 1999 Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze, t. 5, Prawo gospodarcze, red. M. Safjan przy współpracy I. Hykawy i J. Sadomskiego, Warszawa 1999 Archiwum Kryminologii, t. XXV, współwydawcy: Polska Akademia Nauk Instytut Nauk Prawnych Zakład Kryminologii, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Uniwersytet Warszawski Wydział Stosowanych Nauk Społecznych i Resocjalizacji, red. S. Batawia, Warszawa 1999 2000 Crime & Law Enforcement in Poland on the threshold of the 21st century, red. A. Siemaszko, Warszawa 2000 Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 3, Dokumenty karne, red. E. Zielińska, Warszawa 2000 Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 4, Rynek kapitałowy, A. Chłopecki, M. Dyl, Warszawa 2000 Kogo biją, komu kradną. Przestępczość nie rejestrowana w Polsce i na świecie, A. Siemaszko, Warszawa 2001 22

Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Pranie pieniędzy, K. Buczkowski, M. Wojtaszek, Warszawa 2001 Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 5, Prawo gospodarcze. Wybrane zagadnienia, red. M. Safjan przy współpracy I. Hykawy, Warszawa 2002 Atlas przestępczości w Polsce 3, A. Siemaszko (red.), B. Gruszczyńska, M. Marczewski, Warszawa 2003 Depozyty sądowe. Praktyka sądowa. Wnioski de lege ferenda, J. Brol, Warszawa 2003 Działalność statutowa a działalność gospodarcza fundacji prawo i praktyka, R. Trzaskowski, Warszawa 2003 Naruszenie dóbr osobistych przez media. Analiza praktyki sądowej, J. Sadomski, Warszawa 2003 Prawo Wspólnot Europejskich a prawo polskie, t. 6, Dokumenty karne, cz. 2, Wybór tekstów z komentarzami, red. E. Zielińska, Warszawa 2005 Ius et Lex 2006, nr 1 (IV), Współczesny retrybutywizm. Powrót kary sprawiedliwej, współwydawcy: Fundacja Ius et Lex, Instytut Wymiaru Sprawiedliwości Orzekanie separacji, E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 2006 Prawnokarne aspekty wolności. Materiały z konferencji Arłamów 16 18 maja 2005 r., red M. Mozgawa, współwydawcy: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Wyższa Szkoła Administracji i Zarządzania w Przemyślu, Kraków 2006 Prawo w działaniu, t. 1, Sprawy cywilne, red. E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 2006 Wymiar sprawiedliwości w Europie. Polska na tle wybranych krajów, A. Siemaszko, B. Gruszczyńska, R. Kulma, M. Marczewski, Warszawa 2006 Orzekanie przepadku świadczenia niegodziwego (art. 412 K.c.), M. Domański, Warszawa 2007 Postępowanie zabezpieczające. Komentarz do art. 730 757 K.p.c., E. Warzocha, Warszawa 2007 Prawo w działaniu, t. 2, Przewlekłość postępowania sądowego, red. E. Holewińska-Łapińska, A. Siemaszko, Warszawa 2007 Geografia występku i strachu. Polskie Badanie Przestępczości 07, red. A. Siemaszko, Warszawa 2008 Konflikt zasad ochrona dóbr osobistych a wolność prasy, J. Sadomski, Warszawa 2008 23

Książki Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Prawo w działaniu, t. 3, Sprawy karne, red. A. Siemaszko, Warszawa 2008 Prawo w działaniu, t. 4, Sprawy cywilne, red. E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 2008 Prawo w działaniu, t. 5, Sprawy karne, red. A. Siemaszko, Warszawa 2008 Prawo w działaniu, t. 6, Sprawy cywilne, red. E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 2008 Atlas przestępczości w Polsce 4, A. Siemaszko (red.), B. Gruszczyńska, M. Marczewski, Warszawa 2009 Kuratela sądowa. Sukcesy i porażki, P. Bachmat, K. Buczkowski, B. Czarnecka Dzialuk, K. Drapała, B. Gruszczyńska, R. Kulma, M. Marczewski, P. Ostaszewski, A. Więcek-Durańska, D. Wójcik (red.), Warszawa 2010 Prawo w działaniu, t. 7, Sprawy cywilne, red. E. Holewińska-Łapińska, Warszawa 2010 Prawo w działaniu, t. 8, Sprawy karne, red. A. Siemaszko, Warszawa 2010 24

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Ocena funkcjonowania nadzoru sędziego penitencjarnego nad wykonywaniem kary pozbawienia wolności, 1992 Prawo wobec zjawisk patologicznych w gospodarce propozycje rozwiązań, 1992 Ugody sądowe. Analiza teoretyczna i badania aktowe, L. Kołakowska, 1992 Instytucja ławnika w oczach sędziów i ławników. Rezultaty badań empirycznych + suplement: Oczekiwania zarobkowe sędziów, 1993 Odsetki za opóźnienie w spełnieniu świadczenia między podmiotami gospodarczymi, I. Kleniewska, 1993 Systemy sądownictwa w wybranych państwach europejskich, M. Jankowski, 1993 Tymczasowe aresztowanie. Analiza tendencji. Wyniki badań empirycznych, 1993 Upadłość i postępowanie upadłościowe w świetle praktyki sądowej komunikat z badań, J. Brol, 1993 Uwagi do projektów k.k., k.p.k. i k.k.w., 1993 Zakres kryminalizacji posiadania środków odurzających i psychotropowych w ustawodawstwach wybranych krajów Europy Zachodniej, 1993 Bankowe postępowanie ugodowe, G. Laszuk, 1994 Egzekucja świadczeń pieniężnych na tle praktyki komorników sądowych, Z. Świeboda, 1994 Konwencja o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Tekst konwencji i komentarz, E. Zielińska, 1994 Odpowiedzialność za szkody na osobie wyrządzone przez produkt (Konwencja Rady Europy). Tekst konwencji i komentarz, J. Krauss, 1994 Opinia IWS na temat projektu ustawy o zapobieganiu narkomanii i zwalczaniu nielegalnego handlu środkami odurzającymi oraz substancjami psychotropowymi, A. Siemaszko, D. Wójcik, E. Zielińska, 1994 25

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Postępowanie układowe w praktyce sądowej, J. Brol, 1994 Problematyka kryminalizacji posiadania środków odurzających i psychotropowych w ustawodawstwie polskim, K. Krajewski, 1994 Przemiany systemu penitencjarnego w Polsce. Fakty i próba oceny, 1994 Przysposobienie małoletniego obywatela polskiego przez osoby stale zamieszkałe za granicą. Raport z badań pilotażowych, E. Holewińska-Łapińska, 1994 Rola sądu w postępowaniu wobec osób psychicznie chorych. Perspektywa prawnoporównawcza, M. Safjan, E. Zielińska, 1994 Stabilność postanowień o umorzeniu postępowania przygotowawczego, cz. 1 i 2, 1994 Fundacje. Uwagi de lege lata i de lege ferenda, I. Kleniewska, 1995 Odpowiedzialność hotelarzy za rzeczy wniesione przez gości hotelowych. Konwencja Rady Europy, 1995 Poglądy sędziów i prokuratorów na niektóre propozycje zmian w prawie karnym. Rezultaty badań empirycznych, A. Siemaszko, B. Gruszczyńska, M. Marczewski, M. Jankowski, D. Wójcik, 1995 Problematyka odpowiedzialności nieletnich na podstawie art. 9 2 k.k. w świetle praktyki sądowej, B. Czarnecka-Dzialuk, 1995 Rozdzielenie dzieci będących rodzeństwem na skutek rozwodu ich rodziców (na podstawie badania akt spraw sądowych o zmianę wyroku rozwodowego), W. Stojanowska, 1995 System rejestracji testamentów. Konwencja Rady Europy. Tekst konwencji i komentarz, 1995 Wykorzystanie opinii psychologiczno-pedagogicznych w procesie resocjalizacji nieletniego, M. Patuszyński, 1995 Dyspozycje przedsiębiorstwem prywatyzowanego przedsiębiorstwa państwowego (w świetle badań praktyki sądowej), J. Brol, 1996 Funkcjonowanie zabezpieczenia powództwa w sprawach gospodarczych, E. Warzocha, 1996 Informacja statystyczna o przestępczości w Europie i wybranych krajach świata + prezentacje graficzne: Przestępczość w Polsce i innych krajach europejskich w 1993 roku (Interpol), 1996 Konsekwencje integracji z Unią Europejską dla polskiego wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, S. Przyjemski, 1996 Możliwość usprawnienia postępowania sądowego w sprawach karnych. Opracowanie systematyzujące, M. Jankowski, 1996 26

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Postępowanie upadłościowe i układowe w wybranych krajach europejskich, G. Laszuk, 1996 Prawo spółek w Polsce, J. Krauss, 1996 Przestępstwa na szkodę banków, 1996 Przeszkody do wpisów w księgach wieczystych, E. Warzocha, 1996 Zgodność polskiego systemu ogłaszania danych (de lege lata i w świetle projektowanych zmian ustawodawczych) z dyrektywą I i XI Wspólnoty Europejskiej z zakresu prawa spółek, I. Hykawy, 1996 Kasacje Ministra Sprawiedliwości w sprawach karnych wniesione i rozpoznane w 1996 r. przez Sąd Najwyższy. Raport z badań, M. Rogacka-Rzewnicka, 1997 Nowe przepisy karne prawa autorskiego w praktyce prokuratorskiej i sądowej, M. Mozgawa, 1997 Ocena funkcjonowania uregulowań dotyczących prawnokarnej ochrony znaków towarowych w świetle orzecznictwa sądowego i praktyki ścigania, M. Mozgawa, 1997 Odpowiedzialność odszkodowawcza za produkt wadliwy (niebezpieczny), J. Krauss, 1997 Programy ochrony świadka, E. Gruza, 1997 Przestępczość nieujawniona w Polsce, A. Siemaszko, 1997 Umieszczenie wychowanka poza zakładem poprawczym (art. 90 u.p.n.) w świetle badań empirycznych, B. Czarnecka-Dzialuk, 1997 Ustawa o agentach handlowych (projekt z uzasadnieniem), J. Sadomski, 1997 Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego w świetle praktyki, cz. 1, K. Buczkowski, M. Wojtaszek, kierownictwo badań A. Siemaszko, 1997 Wymiar sprawiedliwości w Rzeczypospolitej Polskiej, 1997 Zawieszenie postępowania w procesie o rozwód (art. 440 k.p.c.) a ochrona dobra dziecka, W. Stojanowska, 1997 Zezwolenia na czasowe opuszczenie zakładu karnego. Raport z badań, badanie przygotowali i zrealizowali: B. Gruszczyńska, M. Marczewski, A. Siemaszko, K. Dubiel; raport opracowali: J. Szumski, D. Wójcik, A. Siemaszko, 1997 Dostęp do sądu a przewlekłość postępowania, A. Siemaszko, 1998 Granice niezawisłości sędziowskiej, J. Szumski, A. Siemaszko, 1998 Kary polegające na pracy na wolności (w wybranych państwach Europy), J. Szumski, 1998 27

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Kodeksy karne polski i węgierski (próba porównania), M. Mozgawa, 1998 Międzynarodowe aspekty upadłości i postępowania upadłościowego, J. Brol, 1998 Migracja: aspekty prawno-karne i prawno-administracyjne, I. Rzeplińska przy współpracy M. Jankowskiego i A. Siemaszko, 1998 Obraz przestępczości w Europie i na świecie. (Przestępstwa znane Policji), A. Siemaszko, B. Gruszczyńska, A. Bąk Prawnokarne aspekty reklamy napojów alkoholowych (w świetle analizy dogmatycznej i badań empirycznych), M. Mozgawa, 1998 Prawnokarne aspekty zachowań związanych z naruszaniem zasad naliczania i egzekwowania należności Skarbu Państwa z tytułu podatku od towarów i usług, M. Mozgawa, 1998 Przypadki odrzucania przez sądy wniosków prokuratorów o zastosowanie tymczasowego aresztowania (w postępowaniu przygotowawczym), M. Jankowski, 1998 Realizacja prawa do osobistej styczności w formie spotkań osoby bliskiej z dzieckiem w obecności kuratora, E. Holewińska-Łapińska, 1998 Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i umowy zawierane na odległość. Ochrona konsumenta w prawie wspólnotowym i w prawie polskim, J. Sadomski, 1998 Założenia do nowelizacji ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz propozycje zmian, J. Brol, J. Sadomski, A. Siemaszko, E. Warzocha, 1998 Zjawisko lichwy (pojęcie, zakres, instrumenty ochrony, praktyka), K. Buczkowski, M. Wojtaszek (kierownictwo naukowe: M. Mozgawa część karna, J. Brol część cywilna), 1998 Kary orzekane pod rządami starego i nowego k.k. (Raport z badań), B. Gruszczyńska, M. Marczewski, 1999 Kierunki zmian w przepisach o hipotece (z uwzględnieniem regulacji prawnych w państwach Unii Europejskiej), E. Warzocha, 1999 Konwencja haska dotycząca cywilnych aspektów uprowadzenia dziecka za granicę a przepisy polskiego prawa, E. Holewińska-Łapińska, 1999 Normy samowykonalne w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, J. Sadomski, 1999 Piramidy finansowe (mechanizmy działania, przykłady, środki zaradcze), K. Buczkowski, 1999 Problematyka sprawności postępowania rozpoznawczego w sprawach cywilnych, E. Warzocha, 1999 28

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Rozstrzyganie o istotnych sprawach rodziny (art. 24 k.r.o.). Analiza orzecznictwa, E. Holewińska-Łapińska, 1999 Rozstrzygnięcia sądów co do władzy rodzicielskiej ojca w wyroku ustalającym ojcostwo a dowód z badań opartych na analizie DNA, W. Stojanowska, 1999 Usytuowanie prokuratury w wybranych krajach, M. Jankowski, A. Siemaszko, M. Wojtaszek, 1999 Uwagi do Rekomendacji Komitetu Ministrów Rady Europy Nr R(92)1 w sprawie wykorzystania analizy kwasu dezoksyrybonukleinowego (DNA) w postępowaniu karnym oraz komentarza do tejże rekomendacji, W. Stojanowska, 1999 Zniesienie przez sąd małżeńskiej wspólności majątkowej, E. Holewińska Łapińska, 1999 Nieprawomocne orzeczenia sądów w sprawach karnych w świetle starego i nowego kodeksu karnego, B. Gruszczyńska, M. Marczewski, 2000 Niezbędne zmiany polskiego ustawodawstwa karnego w celu implementacji Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, E. Zielińska, 2000 Odpowiedzialność cywilna Skarbu Państwa za szkody wyrządzone przez publiczną służbę zdrowia. (Wyniki badań akt spraw sądowych z 1997 r.), D. Safjan, J. Brol, 2000 Polskie prawo karne a ochrona interesów ekonomicznych Unii Europejskiej, E. Zielińska, 2000 Prawnokarna ochrona zwierząt. Rozważania teoretyczne i wyniki ogólnopolskich badań empirycznych, M. Mozgawa, 2000 Probacja. Rozwiązania prawne przyjęte w wybranych krajach europejskich, D. Wójcik, 2000 Problematyka stosowania art. 141 4 k.k.w. w stosunku do tymczasowo aresztowanych, I. Rzeplińska, 2000 Przepisy art. 335 i 387 nowego Kodeksu postępowania karnego (wniosek o skazanie bez rozprawy i dobrowolne poddanie się karze) w praktyce sądowej i prokuratorskiej, M. Jankowski, 2000 Raport o stanie sądownictwa powszechnego dla Prezydenta RP, 2000 Reprezentacja Skarbu Państwa w postępowaniu cywilnym, G. Bieniek, 2000 Uwagi o projekcie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny, ustawy Kodeks postępowania karnego, ustawy Kodeks karny wykonawczy oraz niektórych innych ustaw, M. Mozgawa, I. Nowikowski, J. Szumski, 2000 Z problematyki międzynarodowych aspektów upadłości i przyszłego prawa insolwencyjnego, J. Brol, 2000 29

Opracowania Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Z problematyki stosunków własnościowych na tle regulacji art. 49 k.c. i nowego prawa energetycznego, R. Trzaskowski, 2000 Dowód z opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego w sprawach o rozwód i jego wpływ na treść wyroku w świetle wyników badania aktowego, W. Stojanowska, 2001 Działalność statutowa a działalność gospodarcza fundacji, R. Trzaskowski, 2001 Informacja o stanie sądownictwa powszechnego w 2000 r., 2001 Komentarz do pierwszej i jedenastej dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich, I. Hykawy, 2001 Mediacja w sprawach nieletnich. Wyniki programu eksperymentalnego, B. Czarnecka-Dzialuk, D. Wójcik, 2001 O konieczności zmian w prawie fundacyjnym, R. Trzaskowski, 2001 Opinia w sprawie ustawodawstwa polskiego w kontekście Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego, M. Płachta, 2001 Orzecznictwo Europejskiego Trybunału dotyczące dyrektyw z zakresu prawa spółek, I. Hykawy, 2001 Orzeczone kary pozbawienia wolności a długość faktycznego pobytu w więzieniu (na przykładzie skazanych za przestępstwa agresywne). Raport z badań, B. Gruszczyńska, R. Kulma, M. Marczewski, A. Siemaszko, 2001 Postępowanie sądowe z zakresu ubezpieczeń społecznych praktyka sądowa i problematyka rozwiązań legislacyjnych, E. Warzocha, 2001 Prawnokarne aspekty rozpowszechniania pornografii (analiza dogmatyczna i praktyka ścigania), M. Mozgawa (przy współpracy P. Kozłowskiej), 2001 Przepisy karne ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz ustawy o działalności gospodarczej. Charakterystyka systemowa zastosowanie w praktyce, M. Mozgawa, 2001 Przestępczość w cyberprzestrzeni. Prawne środki przeciwdziałania zjawisku w Polsce na tle projektu konwencji Rady Europy, A. Adamski, 2001 Swoboda umów w orzecznictwie sądowym, R. Trzaskowski, 2001 Świadczenie pomocy prawnej w zjednoczonej Europie a prawo polskie, G. Laszuk, 2001 Zakaz prowadzenia działalności gospodarczej oraz pełnienia określonych funkcji (art. 17 2 pr. up.) w świetle orzecznictwa sądów upadłościowych, J. Brol, A. Kucharska, 2001 30