Marek Nowosad Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej Zakład Meteorologii i Klimatologii O uwarunkowaniach funkcjonowania uniwersyteckiej stacji naukowej Ogólnopolska Konferencja Naukowa Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych Kraków Gaik Brzezowa Łazy, 29-30 maja 2004 r.
AUTOR BYŁ W LATACH 1981 1995 PRACOWNIKIEM BIESZCZADZKIEJ STACJI NAUKOWEJ INSTYTUTU NAUK O ZIEMI UMCS
1973 fot. Andrzej Wyszkowski 1987 1982
Z perspektywy lat, próbuję określić czynniki, warunkujące sprawne i efektywne funkcjonowanie uniwersyteckiej terenowej stacji naukowej. Do czynników decydujących o efektach działalności stacji naukowej można zaliczyć: A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność B. możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) C. warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych) D. współpraca z innymi jednostkami E. zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich F. uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność W działalności stacji w Równi zaangażowanie grup osób prowadziło: z jednej strony do konkretnych efektów (badania dokumentowane publikacjami, prace magisterskie) z drugiej - do wykorzystania - przez te Osoby - działalności związanej ze Stacją, do własnego dalszego efektywnego rozwoju: w zespole pracowników Katedry Geografii Fizycznej UMCS, działających w Równi w latach 60-tych (pod kier. prof. Adama Malickiego), część osób osiągnęła później tytuł profesora wśród studentów przyjeżdżających do Równi w latach 80-tych, niektóre osoby uzyskały w kolejnych latach stopień doktora
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność Okresy aktywnej działalności Stacji przypadały na: lata 60-te (działalność Zespołu pod kierunkiem prof. Adama Malickiego) na lata 80-te (pod kierunkiem prof. Andrzeja Henkla)
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność Fragment jednej ze stron kroniki Stacji w Równi: W latach 60-tych pracownicy Katedry Geografii Fizycznej przyjeżdżali do Równi na miesięczne dyżury W dyżurach na Stacji w Równi w latach 60-tych uczestniczyli także: Alina Bogusz Janusz Buraczyński Jerzy Cegła Leopold Dolecki Elżbieta Kardaszewska Jan Kasperek Stefan Nakonieczny Tadeusz Król Andrzej Szwaczko Krzysztof Wojciechowski Józef Wojtanowicz
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność Od lat 70-tych zatrudniony był pracownik mieszkający na terenie stacji: Wacław Orzeł listopad 1970 lipiec 1973 Andrzej Wyszkowski październik 1973 marzec 1974 (była to pierwsza po studiach praca A.Wyszkowskiego, późniejszego pracownika Uniwersytetu Gdańskiego) Tadeusz Kobusiński lipiec 1974 lipiec 1978 Teresa Górecka listopad 1978 do końca działalności Stacji (1995)
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność W 1979 r. Stacja w Równi została wyodrębniona jako odrębna komórka w Instytucie Nauk o Ziemi UMCS Uczestnicy studenckich obozów wakacyjnych w Równi, którzy w dalszych latach uzyskali stopień naukowy dr: Ewa Borowińska-Skowronek Teresa Brzezińska-Wójcik Radosław Dobrowolski Eugeniusz Filipiuk Andrzej Górniak (uzyskał tytuł profesora) Krzysztof Kałamucki Wioletta Latosiewicz-Kałamucka Teresa Mitura Paweł Zieliński (w trakcie przygotowań doktoraty Bogusławy Baran-Zgłobickiej, Małgorzaty Bieleckiej- Kalickiej, Radosława Janickiego i Joanny Piszcz) Od 1981 r. komórka ta dysponowała 4 etatami (3 osoby pracowały w Lublinie, zaś mgr Teresa Górecka w Równi). Na fotografii (od lewej): mgr Piotr Czaban, prof. Andrzej Henkiel, mgr Marek Nowosad
A. zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność - Jednym z punktów działalności była organizacja obozów roku 0 dla studentów geografii (lata 1981-1992) Przyszłych studentów uczono wykonywania obserwacji i pomiarów meteorologicznych Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988
Przyszłych studentów uczono też budowy i działania przyrządów meteorologicznych Po wątpliwościach przy pierwszych pomiarach, Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988 pozostało doświadczenie, które procentowało w czasie zajęć na studiach
Uczestnicy obozów w Równi odbywali też praktyczne zajęcia pracy z mapą oraz poznawali środowisko przyrodnicze Bieszczadów Przed podejściem na Wlk. Rawkę Rys. Małgorzata Bielecka-Kalicka 1988
Do czynników decydujących o efektach działalności stacji naukowej można zaliczyć: zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) Rola warunków finansowych zaczęła stopniowo wzrastać, w miarę przechodzenia Kraju na gospodarkę rynkową. W początku działalności Stacji w Równi, takie uwarunkowania jak: - koszty energii, - wody - czy długich w sumie dojazdów z Lublina nie utrudniały działalności, ze względu na względnie niskie ich ceny. Stopniowe uwalnianie cen czyniło około 300 kilometrową odległość Stacji od Uczelni czynnikiem hamującym działalność. Przykładem może być początek roku 1995, gdy potrzebne były zastępstwa Pracownicy zamieszkującej w Równi. Koszt delegacji za pierwszych kilka tygodni pochłonął cały roczny budżet placówki.
możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) Funkcjonowanie stacji naukowej, gdy jej kierownik i cześć pracowników, pracują kilkaset kilometrów od stacji wydaje się być stosunkowo mało efektywne, choć kierując się szerzej rozpatrywanymi celami wydziału czy uczelni (działalność dydaktyczna, działalność naukowo-badawcza w innych tematach) może być ono przez jakiś czas optymalnym rozwiązaniem. Dla mnie wzorcowym modelem (funkcjonującym w strukturze parków narodowych) który można elastycznie przenosić do szkolnictwa wyższego, jest od kilkunastu lat Ośrodek Dydaktyczno-Naukowy Bieszczadzkiego Parku Narodowego: Kierujący działalnością dr Tomasz Winnicki i Pracownicy Ośrodka funkcjonują w Ustrzykach Dolnych. Oni zajmują się zarówno: działalnością organizacyjną administracyjną finansową jak i koordynowaniem badań naukowych. Same zaś badania są prowadzone zarówno przez Pracowników Ośrodka, jak i przez badaczy z innych ośrodków naukowych (z Krakowa, Warszawy, Lublina, Rzeszowa czy Wrocławia) w zależności od bieżących potrzeb i konkretnych tematów.
zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych) Równia
zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność współpraca z innymi jednostkami: stacji od macierzystej uczelni) fizjografii pod kątem tematów badawczych) wewnątrz Uniwersytetu: Zakład Meteorologii i Klimatologii: w latach 60-tych dr (później profesor) Edward Michna zorganizował obserwacje meteorologiczne na Stacji w Równi w latach 80-tych prof. E. Michna, dr (późniejszy profesor) Stanisław Paczos, dr Andrzej Zinkiewicz i mgr Ewa Nowak prowadzili w oparciu o równie badania topoklimatyczne i praktyki studenckie na zewnątrz Uniwersytetu: prof. Stanicław Dżułyński (od 1963 roku), doc. Zoltan Borsy z Debreczyna, geomorfolog ze Lwowa prof. Gereńczuk, prof.. Werner z Greifswaldu, prof. Jost z Kanady Uniwersytet w Debraczynie (na zaproszenia prof. E.Michny), prof. Witold Zuchiewicz z Krakowa, Włodzimierz Szuszniak ze Lwowa szkoły z Ustrzyk Dolnych (zwiedzanie ogródka meteorologicznego)
zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych) współpraca z innymi jednostkami zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich - przy finansowaniu stacji np. wg algorytmów ustalanych tak, jak dla innych jednostek (wg liczby: osób zatrudnionych, publikacji, stopni naukowych w jednostce itp.), działalność stacji naukowej (szczególnie leżącej w znacznej odległości od uczelni) jest ograniczona - z jednej strony finansowanie stacji na szczeblu centralnym uczelni może być korzystne, zaś z drugiej wskazana jest inicjatywa pracowników stacji w zabieganiu m.in. o granty czy o korzystne współprace zewnętrzne (wg kryterium wygrany-wygrany ) uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji - warunek, na który niekiedy nie jest zwracana specjalna uwaga (szczególnie, gdy teren stacji jest przekazywany uczelni bezpłatnie). Trudności związane z tym tematem wystąpiły w Roztoczańskiej Stacji UMCS w Guciowie
Budynek Stacji w Równi - 1993 rok
Profil pomiarowy Równia - Żuków Ogródek meteorologiczny w Równi
Podsumowanie Czynniki decydujące o efektach działalności stacji naukowej: zaangażowanie osób prowadzących bezpośrednią działalność możliwości finansowe i organizacyjne (m.in. odległość stacji od macierzystej uczelni) warunki lokalne terenu w okolicy stacji (m.in. atrakcyjność fizjografii pod kątem tematów badawczych) współpraca z innymi jednostkami zainteresowanie tą działalnością uczelnianych władz zwierzchnich uregulowane stosunki własnościowe dotyczące terenu i budynku stacji
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ Na terenie Stacji UMCS w Równi (1993 r.)