PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KROBIA NA LATA 2004 2008

BURMISTRZ MIASTA KROBIA PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY KROBIA NA LATA 2004 2008 Krobia, czerwiec 2004 opracowany przez: Stowarzyszenie Partnerzy dla Samorządu Puszczykowo, ul. Jasna 10 STOWARZYSZENIE zespół ekspertów: dr Agnieszka Byczyńska mgr Małgorzata Ornoch-Tabędzka

SPIS TREŚCI WSTĘP CEL I ZAKRES PROGRAMU... 5 UWARUNKOWANIA PRAWNE... 6 HARMONOGRAM OBOWIĄZYWANIA NIEKTÓRYCH AKTÓW PRAWNYCH ORAZ WDRAŻANIA NOWYCH OBOWIĄZKÓW PRZEZ UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA... 8 METODYKA I MATERIAŁY... 12 RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY... 17 II. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I RZEŹBA TERENU... 20 III. BUDOWA GEOLOGICZNA... 21 IV. WARUNKI KLIMATYCZNE... 22 V. ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ... 23 V. 1. ZASOBY LEŚNE... 23 V. 2. ŁĄKI... 23 V. 3. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU... 23 V. 4. OCHRONA INDYWIDUALNA... 23 V. 5. ZADRZEWIENIA I ZIELEŃ URZĄDZONA... 24 V. 5. 1. GOSPODARKA ZADRZEWIENIOWA GMINY... 24 V. 6. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY... 24 VI. SUROWCE NATURALNE... 26 VI. 1. WYSTĘPOWANIE, ZASOBY I EKSPLOATACJA ZŁÓŻ... 26 VI. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE RACJONALNEGO WYKORZYSTANIA SUROWCÓW NATURALNYCH... 27 VII. GLEBY... 28 VII. 1. UŻYTKOWANIE I WŁASNOŚĆ GRUNTÓW... 28 VII. 2. JAKOŚĆ GLEB... 29 VII. 2. 1. WŁAŚCIWOŚCI CHEMICZNE GLEB... 31 VII. 2. 2. WALORYZACJA ROLNICZEJ PRZESTRZENI PRODUKCYJNEJ... 32 VII. 3. DZIAŁALNOŚĆ ROLNICZA... 33 VII. 3. 1. STRUKTURA GOSPODARSTW ROLNYCH... 33 VII. 3. 2. PRODUKCJA ROŚLINNA... 34 VII. 3. 3. PRODUKCJA ZWIERZĘCA... 35 VII. 4. SKAŻENIE GLEB...35 VII. 5. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY GLEB... 36 VIII. WODY... 38 VIII. 1. ZASOBY WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 38 VIII. 2. JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH... 38 VIII. 2. 1. ZAGROŻENIE ZANIECZYSZCZENIEM ZWIĄZKAMI POCHODZENIA ROLNICZEGO... 39 VIII. 2. 2. RETENCJONOWANIE WODY... 40 VIII. 2. 3. ZAGROŻENIE POWODZIĄ... 40 VIII. 3. ZASOBY, JAKOŚĆ I ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ WÓD PODZIEMNYCH... 41 VIII. 3. 1. OCHRONA WÓD PODZIEMNYCH... 42 VIII. 4. GOSPODARKA WODNA I ŚCIEKOWA... 43 VIII. 4. 1. ZAOPATRZENIE W WODĘ... 43 VIII. 4. 2. UNIESZKODLIWIANIE ŚCIEKÓW... 44 VIII. 4. 3. ISTNIEJĄCE KONCEPCJE ROZWOJU KANALIZACJI SANITARNEJ... 46 1

VIII. 4. 4. ZAGOSPODAROWANIE WÓD DESZCZOWYCH... 47 VIII. 5. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE GOSPODAROWANIA ZASOBAMI WÓD... 48 IX. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE...51 IX. 1. JAKOŚĆ POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO... 51 IX. 2. ZANIECZYSZCZENIE OPADÓW ATMOSFERYCZNYCH... 51 IX. 3. EMISJE ZWIĄZANE Z KOMUNIKACJĄ DROGOWĄ... 53 IX. 4. GŁÓWNE EMITORY ZANIECZYSZCZEŃ PRZEMYSŁOWYCH... 53 IX. 5. GAZYFIKACJA I CIEPŁOWNICTWO... 54 IX. 6. WYKORZYSTANIE ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH... 56 IX. 7. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY POWIETRZA... 58 X. KLIMAT AKUSTYCZNY... 60 X. 1. IDENTYFIKACJA ŹRÓDEŁ HAŁASU... 60 X. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY PRZED HAŁASEM... 63 XI. PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE... 64 XI. 1. IDENTYFIKACJA ŹRÓDEŁ... 64 XI. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY PRZED PROMIENIOWANIEM... 65 XII. ZAGROŻENIE POWAŻNĄ AWARIĄ... 66 XII. 1. POTENCJALNI SPRAWCY... 66 XII. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE ZAPOBIEGANIA POWAŻNYM AWARIOM... 66 XIII. BEZPIECZEŃSTWO BIOLOGICZNE... 68 XIII. 1. OCHRONA PRZED ZWIERZĘTAMI BEZDOMNYMI... 68 XIII. 2. UNIESZKODLIWIANIE ZWŁOK PADŁYCH ZWIERZĄT... 68 XIII. 3. ZAPOBIEGANIE ROZPRZESTRZENIANIU SIĘ CHORÓB POCHODZENIA ZWIERZĘCEGO... 68 XIII. 4. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE ZAPEWNIENIA BEZPIECZEŃSTWA BIOLOGICZNEGO... 68 XIV. DZIAŁANIA KONTROLNE NA TERENIE GMINY... 69 XIV. 1. KONTROLE W LATACH UBIEGŁYCH... 69 XIV. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE KONTROLI... 69 XV. EDUKACJA EKOLOGICZNA I INFORMACJA O ŚRODOWISKU... 70 XV. 1. DZIAŁANIA INFORMACYJNO-EDUKACYJNE... 70 XV. 2. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE INFORMOWANIA O ŚRODOWISKU I EDUKACJI EKOLOGICZNEJ... 71 XVI. KONSULTACJE SPOŁECZNE... 73 XVII. UWARUNKOWANIA FINANSOWE DLA REALIZACJI POŚ... 76 XVII. 1. WAŻNIEJSZE DANE DOTYCZĄCE BUDŻETU GMINY W LATACH 1999 2003... 76 XVII. 1. 1. DOCHODY... 76 XVII. 1. 2. WYDATKI BUDŻETU GMINY... 78 XVII. 1. 3. WYDATKI INWESTYCYJNE... 79 XVII. 1. 4. PLANY INWESTYCYJNE... 80 XVII. 2. POLITYKA FINANSOWA GMINY... 81 XVII. 2. 1. FINANSOWANIE ZADAŃ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA... 81 XVII. 2. 2. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA... 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA XVIII. ZAŁOŻENIA REALIZACYJNE... 85 A. OCHRONA I ZWIĘKSZANIE BIORÓŻNORODNOŚCI... 87 B. RACJONALNE WYKORZYSTANIE SUROWCÓW NATURALNYCH... 90 C. OCHRONA GLEB... 90 2

D. OCHRONA WÓD... 93 E. OCHRONA ATMOSFERY... 97 F. OCHRONA PRZED HAŁASEM... 98 G. OCHRONA PRZED PROMIENIOWANIEM... 99 H. OCHRONA PRZED AWARIĄ... 100 I. ZAPEWNIENIE BEZPIECZENSTWA BIOLOGICZNEGO... 101 J. PRZESTRZEGANIE PRZEPISÓW OCHRONY ŚRODOWISKA... 102 K. KSZTAŁTOWANIE PROEKOLOGICZNYCH POSTAW LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI... 102 XIX. ZESTAWIENIE I HARMONOGRAM DZIAŁAŃ... 104 XX. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM OCHRONY ŚRODOWISKA... 125 XXI. MONITOROWANIE PROGRAMU MIERNIKI REALIZACJI ZADAŃ... 126 SPIS RYSUNKÓW I MAP... 128 SPIS TABEL... 129 ANEKS GRAFICZNE PRZEDSTAWIENIE HARMONOGRAMU DZIAŁAŃ POŚ... 131 PRZEGLĄD FUNDUSZY STRUKTURALNYCH UNII EUROPEJSKIEJ W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA DOSTĘPNYCH DLA POLSKI W LATACH 2004-2006... 135 3

WSTĘP 4

CEL I ZAKRES PROGRAMU Celem sporządzenia Programu Ochrony Środowiska (POŚ) w gminie Krobia jest stworzenie na szczeblu lokalnym podstaw realizacji Polityki ekologicznej państwa, które wyznaczą: cele polityki ekologicznej na terenie gminy, w podziale na cele długookresowe, a następnie średniookresowe oraz krótkookresowe, wybrane priorytety ekologiczne wraz z uzasadnieniem ich wyboru, rodzaj i harmonogram działań ekologicznych, których podejmuje się gmina, środki niezbędne do osiągnięcia założonych celów, w tym mechanizmy prawno ekonomiczne i środki finansowe. Waga tego dokumentu jest o tyle duża, że jak stanowi art. 18 pt. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska, program uchwala Rada Miejska (po pozytywnym zaopiniowaniu przez organy powiatu), co plasuje go w randze dokumentu prawa miejscowego. W trakcie tworzenia POŚ duży nacisk położono na uzyskanie zrozumienia, akceptacji i współudziału użytkowników środowiska w realizacji zasad zrównoważonego rozwoju. Tekst Programu Ochrony Środowiska dla gminy Krobia na lata 2004-2008 składa się z trzech części. Pierwsza Wstęp zawiera informacje dotyczące między innymi jego ogólnego celu i uwarunkowań prawnych, zawartości i metodyki, według której został sporządzony oraz źródeł, które w tym celu wykorzystano. Druga część, zatytułowana Raport o stanie środowiska zawiera rozdziały ponumerowane od I do XVI, odnoszące się do wyszczególnionych elementów środowiska oraz rozdział XVII, zawierający analizę finansów przeznaczanych przez gminę na jego ochronę. W każdym z występujących w tej części rozdziałów wydzielono kaskadowo podrozdziały, obejmujące: ogólną charakterystykę stanu istniejącego w danym zakresie (analiza ilościowa i jakościowa zasobów naturalnych), presję wywieraną przez działalność produkcyjną i bytową człowieka oraz cele polityki ekologicznej gminy (skorelowane z regionalnymi programami ochrony środowiska wyższego szczebla). Całość tekstu ilustrowana jest mapą gminy Krobia i 16 rysunkami, oraz zawiera 18 tabel. Dokument w swojej trzeciej, operacyjnej części (rozdziały od XVIII do XXI), noszącej tytuł Program ochrony środowiska, zawiera opisy wszystkich zaproponowanych projektów. Ich intencją jest wyjaśnienie wagi zidentyfikowanych problemów oraz pokazanie możliwości i sposobów ich rozwiązania. Najważniejszym elementem tej części jest zbiorcza tabela, określająca: kto wykonuje zadania, w jakim czasie, jakie są ich szacunkowe koszty i potencjalne źródła finansowania oraz w jaki sposób będzie monitorowane ich wykonanie. Ostatnie rozdziały podsumowują zagadnienia związane z efektywnym wdrażaniem programu po jego uchwaleniu. W niniejszym dokumencie nie poruszono szczegółowo zagadnień związanych z postępowaniem z odpadami, ponieważ Plan Gospodarki Odpadami dla Gminy Krobia, zaplanowany jako integralna część gminnego programu ochrony środowiska, stanowi obecnie przedmiot równoległego opracowania. 5

UWARUNKOWANIA PRAWNE Rolę, zadania i gwarancje samodzielności gminy w ustroju RP definiuje Konstytucja RP. W zakresie jej zadań leżą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. W sposób ogólny zasadnicze zadania gminy definiuje Ustawa o samorządzie gminnym. W szczegółowy sformułowane są one w około 170 ustawach, regulujących poszczególne sfery funkcjonowania administracji publicznej i organizacji życia lokalnych społeczności. Ustawodawstwo dotyczące ochrony środowiska obejmuje w swoim zasadniczym zrębie siedemnaście aktów prawnych, w wersji nieco rozszerzonej dalszych dwadzieścia. Najważniejszych aktów wykonawczych, wydanych dotąd w oparciu o zapisy tych ustaw, jest około 160. Program ochrony środowiska (POŚ) z jednej strony odzwierciedla pewne ogólne zasady, które leżą u podstaw polityki ochrony środowiska w Unii Europejskiej, z drugiej odwołuje się do polityki ekologicznej naszego państwa. Dyrektywy unijne, dotyczące ochrony środowiska, zostały transponowane już do polskiego prawa, głównie na gruncie ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 roku. Pozostałe przepisy są jednak rozproszone w wielu innych ustawach i rozporządzeniach. Wspomniane zasady ogólne Polityki Ekologicznej Państwa to: a) zasada zrównoważonego rozwoju, która opiera się na założeniu, że polityka i działania w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego powinny być prowadzone w taki sposób, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne, jak i przyszłe pokolenia. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych. b) zasada równego dostępu do środowiska przyrodniczego, którą należy postrzegać w następujących kategoriach: sprawiedliwości międzypokoleniowej - zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia, z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń; sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej - zaspokajania potrzeb materialnych i cywilizacyjnych grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska; równoważenia szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą - zapewnienia zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania w sensie fizycznym, psychicznym, społecznym i ekonomicznym jednostek ludzkich, przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz z ochroną różnorodności biologicznej. c) zasada przezorności przewiduje, że rozwiązywanie pojawiających się problemów ekologicznych powinno następować już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne naukowe tego potwierdzenie. d) zasada uspołecznienia polityki ekologicznej powinna być realizowana w gminie poprzez stworzenie warunków do udziału obywateli w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska naturalnego. 6

e) zasada zanieczyszczający płaci, która nakłada pełną odpowiedzialność, w tym materialną, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na ich sprawcę. f) zasada prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska naturalnego musi być podejmowane na etapie planowania przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko. g) zasada skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej przy wyborze planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska oznacza potrzebę minimalizacji nakładów inwestycyjnych na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego. Zasady te mają przede wszystkim na celu racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych oraz poprawę jakości środowiska. Przy sporządzaniu POŚ dla gminy Krobia uwzględniono zatem cele i działania ujęte w II Polityce ekologicznej państwa oraz uszczegółowiającej ją Polityce ekologicznej państwa na lata 2003-2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007-2010, Długookresowej strategii trwałego i zrównoważonego rozwoju Polska 2025. Jednocześnie, niniejszy dokument przygotowano w oparciu o następujące ustawy (wraz z aktami wykonawczymi): Ustawa o samorządzie gminnym z dnia 8 marca 1990 roku (Dz. U. 2001 Nr 142, poz. 1591 j. t., z późniejszymi zmianami), Ustawa o ochronie przyrody z 16 października 1991 roku (Dz. U. 2001 Nr 99, poz. 1079 j. t., z późniejszymi zmianami), Ustawa Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 627, z późniejszymi zmianami), Ustawa o utrzymaniu porządku i czystości w gminach z 13 września 1996 roku (Dz. U. 1996 Nr 132, poz. 662, z późniejszymi zmianami), Ustawa o odpadach z 27 kwietnia 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 62, poz. 628, z późniejszymi zmianami), Ustawa o opakowaniach i odpadach opakowaniowych z 11 maja 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 63, poz. 638, z późniejszymi zmianami), Ustawa o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest z 19 czerwca 1997 roku (Dz. U. 1997 Nr 101, poz. 628, z późniejszymi zmianami), Ustawa o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz zmianie niektórych ustaw z 27 lipca 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 100, poz. 1085, z późniejszymi zmianami), Ustawa o nawozach i nawożeniu z 26 lipca 2000 roku (Dz. U. 2000 Nr 89, poz. 991) Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z 3 lutego 1995 roku (Dz. U. 1995 Nr 16, poz. 78, z późniejszymi zmianami), Ustawa o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia z dnia 8 czerwca 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 73, poz. 764, z późniejszymi zmianami), Ustawa o zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 7 lipca 1994 roku (Dz. U. 1999 Nr 15, poz. 139 j. t., z późniejszymi zmianami), 7

Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 (Dz. U. 2000 Nr 56, poz. 679 j. t., z późniejszymi zmianami), Ustawa Prawo wodne z 18 lipca 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 115, poz. 1229, z późniejszymi zmianami), Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z 7 czerwca 2001 roku (Dz. U. 2001 Nr 72, poz. 747, z późniejszymi zmianami). Gmina przystępując do sporządzenia programu ochrony środowiska musi uwzględnić nie tylko międzynarodowe zobowiązania rządu związane z przystąpieniem do Unii Europejskiej, zawarte w dokumentach programowych przyjętych na wszystkich poziomach administracyjnych (program narodowy, wojewódzki, powiatowy), ale również regulacje zawarte w dokumentach będących w gestii gminy (strategie, plany, programy, regulaminy itp.). Zaproponowane w programie działania są adekwatne do kompetencji organów samorządowych szczebla gminnego i odwołują się do przepisów prawnych, obowiązujących na dzień jego sporządzenia. HARMONOGRAM OBOWIĄZYWANIA NIEKTÓRYCH AKTÓW PRAWNYCH ORAZ WDRAŻANIA NOWYCH OBOWIĄZKÓW PRZEZ UŻYTKOWNIKÓW ŚRODOWISKA Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw wymienia terminy obowiązywania dotychczasowych aktów prawnych i wejścia w życie nowych, oraz spełnienia przez rozmaite podmioty wymogów ochrony środowiska nałożonych przez ustawodawstwo. Informacje na ten temat rozproszone są również między innymi w pozostałych, wymienionych wyżej ustawach. Stosowny harmonogram, podzielony umownie na działy dotyczące gospodarowania poszczególnymi zasobami środowiska, zamieszczono poniżej. Jeden z jego głównych podpunktów, będących jednocześnie podstawą sporządzenia niniejszego dokumentu mówi o tym, że do 30 czerwca 2004 rada gminy powinna uchwalić gminny program ochrony środowiska, do którego załącznikiem będzie gminny plan gospodarki odpadami. ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ: dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, o których opracowaniu obwieszczono po 1 stycznia 2001 roku, należy wcześniej wykonać opracowanie ekofizjograficzne tj. dokumentację charakteryzującą poszczególne elementy przyrodnicze na obszarze objętym planem i ich wzajemne powiązania, w październiku 2002 roku zaczęło obowiązywać Rozporządzenie Rady Ministrów z 24 września 2002 roku w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko, stąd od tego momentu przestały obowiązywać przepisy dotyczące określenia inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi oraz mogących pogorszyć stan środowiska wydane na podstawie przepisów o zagospodarowaniu przestrzennym, 30 czerwca 2003 roku utraciły moc obowiązującą przepisy wykonawcze wydane na podstawie Ustawy z 31 stycznia 1980 roku o ochronie i kształtowaniu środowiska oraz 8

Ustawy z 9 listopada 2000 roku o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, do 30 czerwca 2003 obowiązywały dotychczasowe przepisy odnośnie używania środków chemicznych na ulicach, placach oraz drogach publicznych, opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów (Ustawa o ochronie przyrody), UŻYTKOWANIE POWIERZCHNI ZIEMI ORAZ EKSPLOATACJA KOPALIN: do 30 czerwca 2003 roku, o ile nie były sprzeczne z Ustawą o odpadach, obowiązywały przepisy wydane na podstawie art. 17 ust. 2 Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, dotyczące obowiązków eksploatujących kopaliny w zakresie ochrony zasobów złóż, powierzchni ziemi, wód i rekultywacji, do 30 czerwca 2004 roku władający w dniu 1 października 2001 roku powierzchnią ziemi (na przykład gmina), która wcześniej została zanieczyszczona albo przekształcona przez inny podmiot, ma obowiązek zgłoszenia tego faktu staroście dzięki temu uniknie obowiązku rekultywacji, zanieczyszczenia ziemi, które miały miejsce przed 1 września 1980 roku nie muszą być w pełni rekultywowane, wyeliminować trzeba jednak zagrożenia dla ludzi i możliwość rozprzestrzeniania się zanieczyszczeń, WODY ORAZ GOSPODARKA WODNO-ŚCIEKOWA: od listopada 2001 roku gminy mają obowiązek prowadzenia ewidencji zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków, termin ten dotyczy też możliwości dostosowania do zmienionych przepisów regulaminów utrzymania czystości i porządku w gminach w styczniu 2002 roku zaczęła obowiązywać Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, w związku z tym: - w lipcu 2002 roku przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne były obowiązane wystąpić z wnioskiem o udzielenie zezwolenia, - w styczniu 2003 roku wójt był obowiązany do wydania decyzji w sprawie zezwolenia, - w październiku 2002 roku rada gminy była obowiązana do uchwalenia regulaminu dostarczania wody i odbioru ścieków, - w styczniu 2003 roku przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne było obowiązane zainstalować u odbiorców usług brakujące wodomierze główne, - w styczniu 2004 roku przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne obowiązane było do zawarcia umów z dotychczasowymi odbiorcami usług umów, z końcem września 2002 roku minął termin uchwalenia przez rady gmin regulaminów dostarczania wody i odbioru ścieków, pod koniec 2002 roku zaczęły obowiązywać nowe przepisy wykonawcze określające wymagania jakim powinny odpowiadać wody morskie i śródlądowe będące środowiskiem życia ryb, skorupiaków i mięczaków (Ustawa Prawo wodne), z końcem roku 2002 minął termin wydania przez wójta zezwoleń przedsiębiorstwom na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzanie ścieków, w terminie 12 miesięcy od dnia uzyskania zezwolenia przedsiębiorstwo wodnokanalizacyjne obowiązane jest zainstalować u odbiorców brakujące wodomierze oraz zawrzeć z odbiorcami umowy, 9

rada gminy bez określenia terminu - zobowiązana jest uchwalić wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i kanalizacyjnych, do czasu wygaśnięcia decyzji o ustanowieniu stref ochronnych, wydanych na podstawie Ustawy o ochronie i kształtowaniu środowiska, stosuje się do nich przepisy dotyczące obszarów ograniczonego użytkowania z Ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych, od 1 stycznia 2003 roku obowiązuje rozporządzenie w sprawie warunków wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi, 30 czerwca 2003 roku tracą moc dotychczasowe przepisy regulujące warunki ustanawiania stref ochronnych ujęć wody oraz odprowadzania ścieków przemysłowych (Ustawa Prawo wodne), do 1 stycznia 2004 roku stacje zlewne nieczystości ciekłych muszą zostać wyposażone w urządzenia do pomiaru ich objętości, muszą być hermetyczne i separować zanieczyszczenia stałe, do 31 grudnia 2010 roku aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców powyżej 15.000 muszą zostać wyposażone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami, do 31 grudnia 2015 roku aglomeracje o równoważnej liczbie mieszkańców od 2.000 do 15.000 muszą zostać wyposażone w sieci kanalizacyjne zakończone oczyszczalniami, POWIETRZE ATMOSFERYCZNE ORAZ EMISJA ZANIECZYSZCZEŃ, GOSPODARKA CIEPLNA I ENERGETYCZNA: od połowy 1997 roku gminy mają obowiązek planować zaopatrzenie w ciepło, energię elektryczną, paliwa gazowe, do 30 czerwca 2003 roku wojewodowie mają obowiązek określić programy ochrony powietrza dla stref, w których poziomy substancji przekraczają poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji, od 1 lipca 2003 roku opublikowany za pośrednictwem sieci telekomunikacyjnych powinien być wykaz stref jakości powietrza uzyskany w wyniku klasyfikacji prowadzonej odrębnie dla każdej substancji, do 1 stycznia 2004 roku prowadzący instalacje wymagające pozwolenia zintegrowanego, mieli obowiązek je uzyskać; Minister Środowiska może uwzględniając warunki techniczne, ekonomiczne i skalę działalności określić dla niektórych dziedzin terminy późniejsze lecz nie dalsze niż 31 grudnia 2010 roku, uzyskanie pozwoleń emisyjnych innych niż zintegrowane, pomimo niespełniania wymagań wynikających ze standardów emisyjnych, jest możliwe pod warunkiem doprowadzenia do ich spełniania do 1 stycznia 2006 roku, przeniesienie obowiązków odnośnie zgodnej z wymogami ochrony środowiska eksploatacji instalacji, wymaga formy aktu notarialnego, a eksploatujący nie będący właścicielem musi go wypełnić do 1 stycznia 2006, 30 czerwca 2006 roku utracą moc decyzje ustalające dopuszczalną emisję do powietrza, HAŁAS I PROMIENIOWANIE ELEKTROMAGNETYCZNE: od 1 października 2004 roku opublikowany za pomocą sieci teleinformatycznych powinien być wykaz terenów aglomeracji liczącej powyżej 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny oraz istnieje zagrożenie hałasem, 10

do 30 czerwca 2005 roku wojewoda określi program działań naprawczych eliminujących negatywne oddziaływanie akustyczne dla dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu, 31 grudnia 2005 roku minie termin uzyskania pozwoleń na emisję pól elektromagnetycznych, 1 kwietnia 2006 roku opublikowany musi zostać wykaz terenów, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektroakustycznych, 30 czerwca 2006 roku utracą moc decyzje ustalające dopuszczalny poziom hałasu, do 30 czerwca 2009 roku starostowie mają obowiązek sporządzenia map akustycznych, a do 30 czerwca 2010 roku rady powiatów mają obowiązek uchwalenia programów działań naprawczych, od 1 października 2009 roku opublikowany musi zostać wykaz terenów aglomeracji liczących powyżej 100 tys. mieszkańców a mniejszych niż 250 tys. mieszkańców, na których poziom hałasu przekracza dopuszczalny oraz wykaz terenów zagrożonych hałasem, POWAŻNE AWARIE: od 1 października 2001 roku komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej w drodze decyzji zobowiązuje prowadzących zakłady o zwiększonym i dużym ryzyku do dostarczenia informacji niezbędnych do opracowania zewnętrznych i wewnętrznych planów operacyjno-ratowniczych, do 31 marca 2002 roku prowadzący zakłady o zwiększonym lub dużym ryzyku mieli obowiązek zgłoszenia go właściwemu organowi Państwowej Straży Pożarnej, zaś do 30 września 2002 roku przedstawienia mu programu zapobiegania awariom, do 31 grudnia 2002 roku prowadzący zakłady o dużym ryzyku obowiązani byli do przedstawienia komendantowi wojewódzkiemu Państwowej Straży Pożarnej raportu o bezpieczeństwie oraz wewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego i informacji potrzebnych do opracowania zewnętrznego planu operacyjno-ratowniczego, do 31 stycznia 2003 roku po raz pierwszy prowadzący zakład o dużym ryzyku zobowiązany był do dostarczenia komendantowi wojewódzkiemu PSP oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska danych o rodzaju, kategorii i ilości substancji niebezpiecznych znajdujących się na terenie zakładu, do 30 czerwca 2003 roku komendant wojewódzki Państwowej Straży Pożarnej sporządza dla zakładów o dużym ryzyku zewnętrzne plany operacyjno-ratownicze, informacje o zagrożeniach i podjętych środkach zapobiegawczych mają być przedstawiane wójtowi, INFORMACJA O ŚRODOWISKU: 1 stycznia 2003 roku weszło w życie nowe rozporządzenie w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku. 11

METODYKA I MATERIAŁY Prace nad POŚ podzielone zostały na dwa etapy: diagnostyczny i projektowy. Sporządzenie diagnozy stanu środowiska naturalnego napotykało na wiele problemów związanych z brakiem danych lub istnieniem danych nieadekwatnych do potrzeb gminy, bo zbieranych na poziomie województwa lub powiatu. Zdarzało się, że sprawozdania od różnych podmiotów zawierały inne dane liczbowe wynikające z innego, narzuconego sposobu liczenia. Dlatego dla potrzeb sporządzenia szczegółowego raportu o stanie środowiska w gminie przygotowano zestaw formularzy, zbierających standaryzowane informacje z następujących obszarów: ogólna charakterystyka gminy, jej położenia, geologii, rzeźby terenu i klimatu, zasoby leśne, negatywne oddziaływanie na środowisko leśne, ochrona przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej, kopaliny, w tym również energetyczne, metaliczne i chemiczne, własność i zagospodarowanie gruntów w gminie, jakość gleb uprawnych, działalność rolnicza, skażenie gleb, jakość wód powierzchniowych, źródła zanieczyszczeń wód, zasoby i jakość wód podziemnych, zaopatrzenie w wodę i jej zużycie, odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, jakość powietrza i opadów atmosferycznych, wykaz i charakterystyka głównych emitorów zanieczyszczeń, gospodarka energetyczna w gminie, w tym również odnawialne źródła energii, hałas, promieniowanie elektromagnetyczne, zagrożenie poważną awarią, bezpieczeństwo biologiczne, działalność kontrolna przestrzegania przepisów o ochronie środowiska, informacja o środowisku i edukacja ekologiczna. Dane pozyskiwano głównie z dokumentów posiadanych w gminie, a także programów oraz pisemnych lub opublikowanych raportów nadrzędnych instytucji samorządowych i wyspecjalizowanych jednostek zajmujących się problematyką ochrony środowiska: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Krobia Biuro Urbanistyczne EKO-LAND, Wrocław, listopad 1999, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002-2010. Sejmik Województwa Wielkopolskiego, 2003, Program Ochrony Środowiska Powiatu Gostyńskiego, Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie EKO-EFEKT Sp. z o.o., przyjęty uchwałą 55/380/04 z dnia 12 maja 2004, Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska dla gmin powiatu gostyńskiego, gminy Kobylin oraz powiatu gostyńskiego Instytut Gospodarki Przestrzennej i Komunalnej w Warszawie EKO-EFEKT Sp. z o.o., 2001, 12

Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2000. Wielkopolski Inspektorat Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2001. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2001. Wielkopolski Inspektorat Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2002, Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2002. Wielkopolski Inspektorat Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2003, Zasobność i zanieczyszczenie gleb wielkopolski na rok 2000. WIOŚ Poznań i Stacja Chemiczno-Rolnicza O/Poznań, Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2001, Polska Wieś. Raport o stanie wsi. Fundacja na Rzecz Rozwoju Polskiego Rolnictwa, 2002, Powszechny Spis Rolny. Urząd Statystyczny w Poznaniu, 2003, Regulamin utrzymania porządku i czystości w gminie Krobia. Uchwała Nr XXXII/170/97 Rady Miejskiej w Krobi z dnia 6 sierpnia 1997, Ocena wstępna jakości powietrza w Wielkopolsce. Wielkopolski Inspektorat Ochrony Środowiska, Biblioteka Monitoringu Środowiska, 2002, Warunki przyrodnicze produkcji rolnej województwa poznańskiego. Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa, E. Olejniczak, 1989, Surowce mineralne województwa leszczyńskiego w aspekcie ochrony złóż i środowiska naturalnego. Gmina Krobia. Zespół Badań i Ochrony Środowiska EKOKONREM Sp. z o.o., 1992, Międzygminny system kanalizacyjny gmin Kobylin-Krobia-Pępowo-Pogorzela. Przedsiębiorstwo Inżynierii Ochrony Środowiska EKOWOD Sp. z o.o., czerwiec 2003, Ocena oddziaływania na środowisko inwestycji p.n. Gazyfikacja gminy Krobia. Wrocławski Ośrodek Usług Ekologicznych EKOCENTRUM Sp. z o.o., Wrocław październik 1996/styczeń 1997, Raport oddziaływania na środowisko przedsięwzięcia pt. Budowa obwodnicy miasta Krobia... Transprojekt Gdański Sp. z o.o., wrzesień 2003, Raport oddziaływania na środowisko inwestycji p.n. Przebudowa drogi wojewódzkiej nr 434 Łubowo-Kórnik-Śrem-Gostyń... Biuro Inżynierii Transportu, Poznań, czerwiec 2003. 11 maja 2004 roku wyniki Raportu zostały przedstawione uczestnikom Gminnego Forum Ochrony Środowiska. Była to okazja do przekazania audytorium gminnemu informacji o nowych obowiązkach gminy wobec użytkowników środowiska i niezbędnych przygotowaniach, jakie gmina musi poczynić by im sprostać. W forum wzięło udział 36 osób. Wśród zaproszonych gości znaleźli się: Burmistrz Krobi, Zastępca Burmistrza Krobi, Przewodniczący Rady Miejskiej w Krobi, Sekretarz Gminy i Miasta Krobia, Radni Rady Miejskiej Krobi, Sołtysi wsi gminnych, Podinspektor UM w Krobi ds. opracowania Planu Rozwoju Lokalnego, Programu Gospodarki Odpadami i Programu Ochrony Środowiska, Prezes OSP w Gminie Krobia, 13

Przedstawiciel WODR OZ w Lesznie, Przedstawiciel "PUDLISZKI" S.A., Przedstawiciel MZWiKW w Strzelcach Wielkich, Przedstawiciel WSG Sp. z o.o. Rozdzielnia Gazu w Krobi, Dyrektorzy Szkół Podstawowych w Nieparcie, Chwałkowie, Pudliszkach i w Ciołkowie, Dyrektorzy Zespołu Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Starej Krobi oraz Gimnazjum w Pudliszkach, Przedstawiciele Urzędu Miejskiego w Poniecu (gmina ościenna). Spotkanie miało charakter roboczy. Po zapoznaniu się z głównymi zagrożeniami dla środowiska na terenie gminy Krobia, uczestnicy zastanawiali się nad trzema zagadnieniami: Co z nowych przepisów wynika dla różnych/wszystkich użytkowników środowiska? Czy użytkownicy środowiska maja niezbędną wiedzę i są przygotowani do przestrzegania norm i standardów? Jakie bariery organizacyjne, administracyjne, legislacyjne i mentalne trzeba pokonać by móc przygotować, a potem wdrożyć dobry program ochrony środowiska? Zidentyfikowane w diagnozie stanu środowiska problemy zostały w drodze dyskusji poddane subiektywnej ocenie uczestników forum. W efekcie powstał swoisty ranking spraw, stwarzających zagrożenie dla środowiska naturalnego, zdrowia czy rozwoju gospodarczego, postrzeganych przez mieszkańców jako najważniejsze. O potrzebach użytkowników środowiska i elementach, które powinny się znaleźć w programie dyskutowano, przyjmując następującą kolejność działań: prewencja minimalizacja niekorzystnego oddziaływania naprawa. W maju 2004 roku prowadzono pracę nad selekcją zadań POŚ. Przyjęto dwuczęściową formę dokumentu, z podziałem na: raport o stanie środowiska naturalnego i plan działań. Podstawę wyboru przedstawionych w planie projektów oraz działań stanowiły ustalone wcześniej cele polityki ekologicznej gminy, zawierające wnioski z diagnozy każdego z obszarów środowiska i skorelowane z celami oraz harmonogramami określonymi w programach ochrony środowiska wyższych szczebli. Każde zadanie zapisane zostało w formie mierzalnego i określonego w czasie celu krótkookresowego, któremu przyporządkowano wskaźnik będący miarą jego wykonania. Podsumowując, w Programie Ochrony Środowiska dla gminy Krobia na lata 2004-2008 zaproponowano realizację 43 projektów z 64 zadaniami, z których 37 to zadania własne gminy. Pozostałą część stanowią zadania koordynowane, przy czym tylko 7 zadań ma charakter inwestycyjny. Wszystkie pozostałe zaliczono do kategorii pozainwestycyjnych, głównie edukacyjno organizacyjnych. Cele zostały podzielone na długookresowe, średniookresowe oraz krótkookresowe. Zapisane w programie cele długookresowe (główne) wraz z celami średniookresowymi (szczegółowymi) charakteryzują priorytety polityki ekologicznej gminy. Projekty wraz z zadaniami realizacyjnymi składają się na pogram operacyjny na najbliższe 2 5 lat (cele krótkookresowe). Zaproponowany program obejmuje lata 2004 2008, ale uwzględnia w swoich założeniach i przyjętych limitach perspektywę do roku 2015. Nie jest więc dokumentem zamkniętym, co oznacza, że będzie podlegał stałej weryfikacji. Obowiązek sporządzania co dwa lata raportu z wykonania zadań będzie za każdym razem możliwością oceny stopnia ich realizacji, wykonalności i ewentualnej potrzeby modyfikacji. Rozpisanie 14

szczegółowego harmonogramu na lata 2004 2008 nie ma bowiem na celu sztywnego narzucania limitów czasowych, a jedynie pomoc w spełnieniu wymogów dostosowawczych do określonych standardów ochrony środowiska. 15

RAPORT O STANIE ŚRODOWISKA 16

I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Krobia położona jest w południowo-zachodniej części województwa wielkopolskiego, w oddaleniu od głównych szlaków komunikacji drogowej i kolejowej. Zajmuje ona obszar 129,59 km 2, należący administracyjnie do powiatu gostyńskiego, w ramach którego graniczy z gminami Pępowo, Piaski, Gostyń, Poniec oraz gminą Miejska Górka (powiat rawicki). W strukturze najbliższego otoczenia gminy ważną rolę pełni ponadlokalny ośrodek obsługi stolica powiatu Gostyń, oddalony od Krobi o 13 km. Głównym traktem, łączącym oba miasta, jest droga wojewódzka nr 434, relacji Kostrzyn-Śrem-Gostyń- Rawicz, będąca jedyną znaczną trasą na terenie gminy. Pozostałe drogi powiatowe i gminne mają znaczenie lokalne. Również regionalne znaczenie ma linia kolejowa, przebiegająca przez omawiany obszar równoleżnikowo, relacji Głogów-Leszno-Krotoszyn, natomiast linia Miejska Górka-Krobia-Gostyń-Kościan jest nieczynna i na obszarze gminy Krobia przewidziana do likwidacji. Gminę zamieszkuje łącznie 13.165 osób, w 3.189 mieszkaniach (z czego tylko 774 należy do zabudowy wielorodzinnej pozostałe to indywidualne posesje). Sieć osadniczą gminy tworzą miasto Krobia oraz 22 sołectwa, rozproszone równomiernie na terenie gminy. Miasto Krobia, będące jednocześnie siedzibą władz administracyjnych i pełniące funkcję mieszkaniowo-usługową zamieszkane jest przez 31 % ludności gminy, natomiast Pudliszki, jedyna wieś gminna, którą można zaliczyć do dużych skupia ¼ pozostałej populacji ludności wiejskiej (tab. 1). Największym bogactwem gminy Krobia są wysokiej jakości gleby, stąd wysoka kultura rolna na jej terenie. Dominującą funkcją wsi jest zatem rolnictwo z dobrze rozwiniętą intensywną produkcją żywności. Funkcje przemysłowe reprezentowane są w niewielkich na ogół zakładach, głównie branży przetwórstwa rolno-spożywczego. Największą jednostką przemysłową jest zakład przetwórstwa owocowo-warzywnego PUDLISZKI S.A. wchodzący w skład koncernu Heinz. Spośród zarejestrowanych w gminie na koniec 2003 roku 714 podmiotów gospodarczych stosunkowo duży udział miały jednostki zajmujące się handlem (38 %), naprawami i innymi usługami drobnymi (36 %), budownictwem (10 %), a ponadto transportem (6 %), przemysłem i wytwórstwem oraz oświatą i ochroną zdrowia (po 4 %), a także rolnictwem, leśnictwem, rybołówstwem i weterynarią (łącznie 2 %). Dla porównania należy dodać, że w tym samym czasie na terenie gminy funkcjonowało 1.130 indywidualnych gospodarstw rolnych, wśród których dominowały gospodarstwa małe (poniżej 5 ha, 74 %). Gmina deklaruje wspieranie każdej aktywności gospodarczej, z wyjątkiem takich, które przyczyniałyby się do istotnego pogorszenia warunków środowiska, a zwłaszcza zagrażałyby wysokim walorom przestrzeni rolniczej. Jako rejon starego osadnictwa i kultury rolnej teren gminy Krobia jest oczywiście silnie przekształcony antropogenicznie, przy czym stopień przekształcenia poszczególnych elementów środowiska jest różny. 17

Tab. 1. Struktura administracyjna gminy Krobia w roku 2003 (dane własne gminy). miasto/sołectwo liczba mieszkańców liczba zabudowań (w tym bloki spółdzielcze) Bukownica 152 26 Chumiętki 287 25 Chwałkowo 669 83 Ciołkowo 280 25 Domachowo 478 96 Gogolewo 541 73 Grabianowo 80 16 Karzec 228 41 Krobia 4131 867 Kuczyna 292 52 Kuczynka 83 17 Niepart 507 55 Pijanowice 165 11 Posadowo 265 47 Potarzyca 302 53 Przyborowo 147 23 Pudliszki 2356 240 Rogowo 249 27 Stara Krobia 522 106 Sułkowice 615 112 Wymysłowo 169 33 Ziemlin 224 34 Żychlewo 423 83 18

MAPA GMINY KROBIA ( Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, za zgodą gminy). 19

II. POŁOŻENIE GEOGRAFICZNE I RZEŹBA TERENU Gmina Krobia wchodzi w skład Wysoczyzny Koźmińskiej i Pradoliny Żerkowsko- Rydzyńskiej. Wysoczyzna Koźmińska jest płaska i monotonna. Jedynym jej urozmaiceniem jest pradolina rozcinająca ją poprzecznie, w części północno-zachodniej i zachodniej. Pradolina powyżej Pudliszek rozwidla się w kierunku Ponieca i Rydzyny oraz Rawicza. Gminę Krobia charakteryzuje ubóstwo wód powierzchniowych. Największym ciekiem wodnym tego obszaru jest rzeka Kania, przechodząca ku południowi w Rów Polski. Płynie ona w kierunku południowy-zachód północny-wschód, wykorzystując obniżenie Pradoliny Żerkowsko-Rydzyńskiej. Krawędź pradoliny porozcinana jest licznymi, niekiedy głębokimi dolinami potoków, biorących swój początek na obszarze wysoczyznowym. Rzeka Kania należy do zlewni rzeki Obry. Natomiast w części południowo-wschodniej przepływa rzeka Dąbroczna, należąca do zlewni rzeki Orli. Deniwelacje w części wysoczyznowej wahają się w granicach 20 m, natomiast w rejonie pradoliny osiągają 30 m. Powierzchnia terenu wznosi się łagodnie w kierunku północno-wschodnim, obniżając się w kierunku południowo-zachodnim i południowym. Najwyżej położony punkt na terenie gminy ma rzędną 130 m n.p.m. i znajduje się w części północno-wschodniej (okolice Domachowa), natomiast najniżej położony ma rzędną 88 m n.p.m. i znajduje się w południowo-zachodniej jej części (okolice Karca). Równinna, słabo falista rzeźba terenu gminy sprzyja wielu sposobom jego zagospodarowania, a przede wszystkim prowadzeniu czynności związanych z rolniczą uprawą pól. 20

III. BUDOWA GEOLOGICZNA Gmina Krobia leży na Monoklinie Przedsudeckiej. Podłoże zbudowane jest z osadów paleozoicznych: karbońskich i permskich oraz mezozoicznych, które prawie w całości przykryte są utworami trzeciorzędowymi: oligoceńskimi, mioceńskimi i plioceńskimi. Oligocen wykształcony jest w postaci mułków, piasków i iłów, rzadziej węgla brunatnego, który związany jest z osadami miocenu. Węgle brunatne tworzą kilka pokładów miąższości 2-6 m. Osady plioceńskie reprezentowane są przez piaski, mułki, a przede wszystkim iły poznańskie. Plioceńskie iły pstre i mułki występują na powierzchni terenu w części zachodniej gminy w rejonie Pudliszek, gdzie były przedmiotem eksploatacji. Dwa niewielkie wystąpienia tych osadów znajdują się na wschodnich krańcach gminy na północy-wschód i wschód od Gogolewa. Powierzchnia stropu trzeciorzędu jest na tym obszarze stosunkowo płaska, lekko pofalowana, i leży na wysokości 80-100 m n.p.m.. Miąższości utworów czwartorzędowych wahają się w granicach 50 70 m (najmniejsze w części południowej gminy oraz w obniżeniach Rowu Polskiego). Utwory czwartorzędowe na omawianym terenie to osady plejstoceńskie zlodowacenia środkowopolskiego i północnopolskiego oraz holoceńskie. osady plejstoceńskie: piaski, żwiry i głazy lodowcowe występują głównie w części wschodniej, na południe od Gogolewa i od Potarzycy oraz w pobliżu Krobi Starej na północy; tworzą niezbyt rozległe płaty o miąższości rzadko przekraczającej 5 m; piaski i żwiry wodnolodowcowe występują w centralnej części gminy, głównie w dwóch poziomach, rozdzielonych gliną zwałową, o miąższości 30 m; piaski, żwiry i mułki rzeczne zlodowacenia północnopolskiego są jedynymi osadami pochodzącymi z tego okresu, a związane są z doliną Rowu Polskiego, rozciągając się w zachodniej części gminy pasem szerokości 250-750 m; maksymalna miąższość osadów wynosi 15-20 m; piaski wydmowe, wytworzone u schyłku plejstocenu i w holocenie, zbudowane są głównie z drobnoziarnistego materiału kwarcowego wysokość wydm dochodzi do 20 m, utwory te spotykane są w południowej oraz południowo-zachodniej części gminy; osady holoceńskie: piaski, żwiry i mułki rzeczne występują wzdłuż większości cieków, tworząc system terasów zalewowych i najniższych nadzalewowych, o największej miąższości 12 m; namuły stwierdzono w dnach niewielkich dolin i zagłębień bezodpływowych, powszechnie występujących na całym obszarze są to mułki i piaski drobne i pylaste, miąższości około 2 m, występujące w części północnej gminy, w dolinie Rowu Polskiego; torfy występują w obniżeniach dolinnych, osiągając miejscami w dolinie Rowu Polskiego miąższość 1,5 m. 21

IV. WARUNKI KLIMATYCZNE Rozpatrywany teren położony jest w obszarze o zaznaczającym się wpływie klimatu suboceanicznego, kształtującego między innymi następujące cechy klimatycznometeorologiczne: stosunkowo mała roczna amplituda temperatur, długie ciepłe lato oraz łagodna zima, średnia roczna temperatura 7 8 ºC, średnia temperatura stycznia: -1,5 ºC, średnia temperatura lipca: 18 ºC, liczba dni zalegania pokrywy śnieżnej: 57, liczba dni z przymrozkami: ponad 100, liczba dni z opadem deszczu: 140 160, średnia roczna suma opadów (dla Krotoszyna): 590 mm, okres wegetacyjny: 210 220 dni. Cechy klimatu terenu gminy stwarzają wyraźne ograniczenia, związane przede wszystkim z deficytem opadów atmosferycznych ze średniego bilansu wodnego dla omawianego regionu kraju wynika, że około 80 % rocznych sum opadowych odparowuje, a tylko 20 % odpływa rzekami. Deficyt ten utrudnia rolnicze zagospodarowanie terenu, stwarzając zagrożenie suszą hydrologiczną. Wpływa też negatywnie na zasoby wodne gminy. 22

V. ŚRODOWISKO PRZYRODY OŻYWIONEJ V. 1. ZASOBY LEŚNE Lesistość gminy wynosi 4,1 % i jest kilkakrotnie niższa od średniej dla Wielkopolski (25,3 %) i kraju (28,4 %). Lasy obejmujące swoim zasięgiem jej teren zarządzane są głównie przez Nadleśnictwo Piaski. Tereny leśne rozciągają się w większości na zachód od Ziemlina (łącząc się z większym kompleksem leśnym na terenie gminy Poniec), w obszarze plejstoceńskiej doliny między Rogowem a Niepartem i na morenowych piaskach i żwirach koło Gogolewa. Małe kompleksy leśne są też w okolicach Ciołkowskich Hub oraz między Pudliszkami a Kuczyną. Na obszarach plejstoceńskich dolin przeważają siedliska borów mieszanych (na wydmach borów świeżych), w dnie pradoliny lasu wilgotnego, olsu jesionowego i boru mieszanego wilgotnego, na pozostałych siedliska lasu świeżego i lasu mieszanego świeżego. Szacuje się, że ewentualne łowiectwo może dotyczyć zwierząt przystosowanych do funkcjonowania w środowisku pól uprawnych, np. zajęcy, saren, dzikiego ptactwa. Właściciele lasów prowadzą gospodarkę leśną zgodnie z przyjętymi zasadami, zawartymi w planach urządzenia lasu, sporządzonych dla lasów skarbu państwa, oraz w uproszczonych planach urządzenia lasu sporządzonych dla tych, które nie są własnością skarbu państwa. Plany urządzenia lasów są opracowywane z uwzględnieniem przyrodniczych i ekonomicznych warunków gospodarki leśnej, na podstawie przyjętych jej celów i zasad. V. 2. ŁĄKI Obszary zajmowane przez łąki i pastwiska, będące jednocześnie najcenniejszymi siedliskami pod względem przyrodniczym, rozciągają się na powierzchni 953 ha (7,4 % powierzchni gminy). Tereny łąkowe w dolinkach i pradolinie zajęte są przeważnie pod łąki intensywnie użytkowane, zubożone gatunkowo, o małej różnorodności biologicznej. Jednak, jak się wydaje, lokalnie mogły się tam zachować fragmenty zbiorowisk naturalnych lub półnaturalnych torfowiskowych i szuwarowych. Lokalnie, np. między Grabianowem a Rogowem, w dolinie Dąbrocznej i w dolinkach małych cieków zachowały się łąki bogatsze gatunkowo, z zakrzewieniami i zadrzewieniami, stanowiącymi resztki roślinności połęgowej. V. 3. OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Na terenie gminy nie ma obiektów chronionych na podstawie Ustawy o ochronie przyrody, takich jak rezerwaty, obszary chronionego krajobrazu czy użytki ekologiczne. Na omawianym obszarze nie była przeprowadzona inwentaryzacja przyrodnicza, nie są więc znane stanowiska gatunków chronionych lub zagrożonych. V. 4. OCHRONA INDYWIDUALNA Ochroną indywidualną objęto 20 drzew pomnikowych (11 dębów, 2 platany, 1 gruszę, 1 wiąz, 1 lipę, 2 jesiony, 2 topole), rosnących w większości w Chwałkowie, a ponadto w Pudliszkach, Krobi, Karcu i Gogolewie. 23

V. 5. ZADRZEWIENIA I ZIELEŃ URZĄDZONA W sytuacji silnego odlesienia i rolniczego zagospodarowania przeważającego obszaru gminy szczególną rolę ostojową pełnią zachowane parki wiejskie, stare zadrzewione cmentarze oraz wszelkiego rodzaju zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przywodne i przydrożne. Niestety, całkowicie odlesiona północna i środkowa część gminy Krobia ma również mało tego typu układów zieleni wysokiej. Znacznie więcej takich zadrzewień jest w południowej części gminy. Na szczególną uwagę zasługują tu liczne zadrzewienia śródpolne w rejonie Ciołkowa i Ciołkowskich Hub, tworzące siatkę planowo wprowadzanych zadrzewień. Na terenie gminy Krobia znajduje się szereg cennych parków miejskich i wiejskich (chronionych lub kwalifikujących się do ochrony) w miejscowościach: Krobia park (1,62 ha) i cmentarz, Chumiętki park (0,38 ha)cmentarz, Chwałkowo park (9,20 ha i 1,29 ha) i cmentarz, Domachowo cmentarz, Gogolewo park(9,56 ha), Niepart park (1,50 ha) i cmentarz, Pijanowice park (2,46 ha), Pudliszki park (6,27 ha) i cmentarz, Rogowo park (3,90 ha). V. 5. 1. GOSPODARKA ZADRZEWIENIOWA GMINY Corocznie na zieleń miejską w gminie Krobia przeznacza się około 2.000 zł, co daje możliwość nasadzenia każdorazowo około 100 drzewek na terenach zieleni publicznej. Wśród problemów w jej utrzymaniu wymienia się głównie wandalizm i niską współodpowiedzialność mieszkańców gminy za jej stan. V. 6. CELE POLITYKI EKOLOGICZNEJ GMINY W ZAKRESIE OCHRONY PRZYRODY W świetle powyższego, polityka ekologiczna gminy w zakresie ochrony przyrody ożywionej zakłada: uwzględnianie terenów cennych przyrodniczo w planowaniu przestrzennym, zachowanie i rozwój istniejących form ochrony przyrody, ochronę zachowanych środowisk leśnych, stałe podnoszenie walorów estetycznych i przyrodniczych gminy, m. in. poprzez pielęgnację i rozwój terenów zieleni publicznej, dbałość o zieleń śródpolną oraz edukację ekologiczną w zakresie ochrony i racjonalnego korzystania ze środowiska przyrodniczego. Polityka ekologiczna gminy jest zbieżna w tym zakresie z celami i kierunkami polityki powiatu i województwa, wytyczonymi w następujących dokumentach: 24

Program Ochrony Środowiska Powiatu Gostyńskiego : Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: ewidencja obszarów wymagających ochrony, wspieranie gmin w ustanawianiu użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczokrajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu, bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym: uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów cennych przyrodniczo, wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem, Program Ochrony Środowiska Województwa Wielkopolskiego na lata 2002-2010 : Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych: Zwiększenie powierzchni obszarów prawnie chronionych i zintensyfikowanie bieżącej ochrony istniejących obszarów OP 1: Utworzenie nowych obszarów chronionych zgodnie z koncepcją sieci ekologicznej NATURA 2000 (w tym: Wielkopolski Park Narodowy i Rogaliński Park Krajobrazowy), OP2. Ustanowienie obszarów chronionego krajobrazu na terasach zalewowych rzek województwa, których nie objęto wyższymi formami ochrony, OP3. Powiązanie systemu obszarów chronionych w centralnej części województwa (tzw. wyspy ekologiczne) z korytarzami przyrodniczymi (np. doliną rzeki Warty), OP4. Przywracanie pierwotnych biotopów na odłogowanych użytkach rolnych, OP5. Wspieranie gmin w ustanawianiu użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczokrajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu, OP 6: Bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych, Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym: Minimalizowanie negatywnego oddziaływania inwestycji na środowisko przyrodnicze OP7. Uwzględnianie w planach zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów cennych przyrodniczo, OP 8: Wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem Ochrona lasów i zwiększenie lesistości: (zakładany wzrost lesistości w Polsce do roku 2020: 30 %, a w roku 2050: 33 %) OP12. Opracowanie i wdrożenie Regionalnego Planu Zwiększania Lesistości, OP13. Tworzenie zwartych systemów leśnych poprzez wyznaczanie granicy polno-leśnej także na gruntach niebędących własnością skarbu państwa, OP14. Prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów oraz bieżąca ochrona istniejących kompleksów leśnych, OP15. Zalesianie odłogowanych użytków rolnych, OP16. Stały monitoring środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (pożary, choroby, szkodniki), OP17. Rozwój roli ochronnej i buforowej lasów, Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody: OP 18: Promowanie zachowań zgodnych z zasadami ochrony przyrody i krajobrazu, OP19. Rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej, OP 20: Rozwój sieci przyrodniczych ścieżek dydaktycznych. 25