Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

Instytut Turystyki Jerzy Łaciak Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Warszawa 2009

Praca przygotowana w ramach PROGRAMU BADAŃ STATYSTYCZNYCH STATYSTYKI PUBLICZNEJ NA ROK 2008. Temat nr 1.30.06(087) Aktywność turystyczna Polaków. Pozycja finansowana przez Ministerstwo Sportu i Turystyki, Departament Turystyki ISBN 83-88376-21-7 Instytut Turystyki, ul. Merliniego 9a, 02-511 Warszawa tel. +48 22 844 63 47, fax +48 22 844 12 63 www.intur.com.pl e-mail: it@intur.com.pl

Spis treści Wprowadzenie... 13 I. Charakterystyka badań... 15 1. Założenia metodologiczne... 15 2. Zasady doboru próby... 16 3. Charakterystyka badanej zbiorowości... 17 4. Sposób prezentacji wyników... 19 II. Dynamika uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych... 21 III. Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach urlopowo-wakacyjnych... 23 IV. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych zmiany i tendencje w latach 2004-2008... 27 1. Poziom uczestnictwa... 27 2. Częstotliwość wyjazdów... 31 3. Cele wyjazdów... 33 4. Formy organizacyjne... 35 5. Rodzaje zakwaterowania... 37 6. Terminy wyjazdów... 39 7. Główne kierunki wyjazdów... 40 8. Osoby towarzyszące podczas podróży... 42 9. Środki transportu... 42 10. Sposoby spędzania czasu... 44 V. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych zmiany i tendencje w latach 2004-2008... 47 1. Poziom uczestnictwa... 47 2. Częstotliwość wyjazdów... 50 3. Cele wyjazdów... 51 4. Formy organizacyjne... 52 5. Rodzaje zakwaterowania... 54 6. Terminy wyjazdów... 56 7. Główne kierunki wyjazdów... 57 8. Osoby towarzyszące podczas podróży... 58

4 9. Środki transportu... 59 10. Sposoby spędzania czasu... 60 VI. Kierunki krajowych wyjazdów według województw... 63 1. Przyjazdy turystów krajowych do poszczególnych województw... 63 2. Kierunki wyjazdów Polaków w okresie wakacji... 66 3. Główne zmiany w porównaniu z latami 2004-2008... 69 VII. Zagraniczne podróże mieszkańców Polski według przekroczeń granicy zmiany i tendencje w latach 2004-2008... 73 1. Kierunki wyjazdów... 73 2. Sezonowość wyjazdów... 77 VIII. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych zmiany i tendencje w latach 2004-2008... 79 1. Poziom uczestnictwa... 79 2. Częstotliwość wyjazdów... 84 3. Cele wyjazdów... 86 4. Formy organizacyjne... 88 5. Rodzaje zakwaterowania... 90 6. Terminy wyjazdów... 91 7. Kierunki wyjazdów według krajów... 93 8. Osoby towarzyszące podczas podróży... 95 9. Środki transportu... 96 IX. Wydatki polskich turystów ponoszone w związku z wyjazdami za granicę... 99 1. Wydatki ponoszone przed podróżą i podczas podróży... 99 2. Przeciętne wydatki na osobę i na dzień pobytu... 99 3. Zróżnicowanie wydatków ze względu na cechy wyjazdów... 100 4. Zróżnicowanie wydatków ze względu na cechy turystów... 101 Podsumowanie... 103 Aneks tabelaryczny... 107

5 Spis tabel w tekście Tab. I Badana populacja według cech demograficznych i społecznych... 18 Tab. II Przyczyny nieuczestniczenia w długookresowych wyjazdach turystycznych w latach 2006-2008 (%)... 24 Tab. III Przyczyny nieuczestniczenia w długookresowych wyjazdach turystycznych w 2008 roku według miejsca zamieszkania (%)... 25 Tab. IV Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według grup społeczno-zawodowych (%)... 28 Tab. V Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według wieku (%)... 31 Tab. VI Częstotliwość wyjazdów i średnia długość pobytu (liczba noclegów) podczas krajowych podróży długookresowych w latach 2004-2008... 32 Tab. VII Średnia liczba wyjazdów długookresowych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych... 32 Tab. VIII Sposoby spędzania czasu przez Polaków podczas podróży długookresowych w latach 2007 i 2008 (%)... 44 Tab. IX Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według grup społeczno-zawodowych (%)... 48 Tab. X Częstotliwość wyjazdów i średnia długość pobytu (liczba noclegów) podczas krajowych podróży krótkookresowych w latach 2004-2008... 50 Tab. XI Średnia liczba wyjazdów krótkookresowych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych... 50 Tab. XII Sposoby spędzania czasu przez Polaków podczas podróży krótkookresowych w latach 2007 i 2008 (%)... 61 Tab. XIII Natężenie krajowego ruchu turystycznego w latach 2004-2008 według województw i liczby podróży (mln)... 69 Tab. XIV Natężenie krajowego ruchu turystycznego w latach 2004-2008 według województw i liczby podróży długookresowych (mln)... 70 Tab. XV Natężenie krajowego ruchu turystycznego w latach 2004-2008 według województw i liczby podróży krótkookresowych (mln)... 71 Tab. XVI Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 według granic (przekroczenia granicy w tys.)... 74 Tab. XVII Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 według granic (przekroczenia granicy w %)... 74 Tab. XVIII Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 według granic z uwzględnieniem krajów (przekroczenia granicy w tys.)... 75 Tab. XIX Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 Tab. XX według granic z uwzględnieniem krajów (przekroczenia granicy w %)... 76 Przekroczenia granicy i wyjazdy turystyczne polskich turystów w latach 2004-2008 (mln)... 76 Tab. XXI Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 według kwartałów (przekroczenia granicy w mln)... 77 Tab. XXII Zagraniczne wyjazdy polskich obywateli w latach 2004-2008 według kwartałów (przekroczenia granicy w %)... 77 Tab. XXIII Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 w podziale na długookresowe i krótkookresowe (%)... 80 Tab. XXIV Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według wieku (%)... 83

6 Tab. XXV Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według miejscowości zamieszkania (%)... 84 Tab. XXVI Częstotliwość wyjazdów i średnia długość pobytu (liczba noclegów) podczas podróży zagranicznych w latach 2004-2008... 85 Tab. XXVII Średnia liczba wyjazdów zagranicznych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych... 85 Tab. XXVIII Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w celach typowo turystycznych w latach 2004-2008 według form organizacyjnych (%)... 89 Tab. XXIX Zagraniczne wyjazdy polskich turystów w latach 2006-2008 Tab. XXX według odwiedzanych krajów (w mln)... 94 Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według odwiedzanych krajów (%)... 95 Tab. XXXI Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według wykorzystywanych środków transportu (%)... 97 Tab. XXXII Przeciętne wydatki mieszkańców Polski na podróże zagraniczne w 2008 roku (zł)... 100 Tab. XXXIII Przeciętne wydatki na podróże zagraniczne w 2008 roku według form organizacyjnych (zł)... 100 Tab. XXXIV Przeciętne wydatki na podróże zagraniczne w 2008 roku według celu wyjazdu (zł)... 101 Tab. XXXV Przeciętne wydatki na podróże zagraniczne w 2008 roku według sytuacji materialnej osób wyjeżdżających (zł)... 102

7 Spis rysunków Rys. 1. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w latach 2004-2008 (odsetek populacji w wieku 15 i więcej lat)... 22 Rys. 2. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według sytuacji materialnej (%)... 29 Rys. 3. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według miejscowości zamieszkania (%)... 30 Rys. 4. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według wykształcenia (%)... 30 Rys. 5. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według celów (%)... 34 Rys. 6. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych celów w latach 2004-2008 (%)... 34 Rys. 7. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według form organizacyjnych (%)... 36 Rys. 8. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych w latach 2004-2008 (%)... 36 Rys. 9. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 37 Rys. 10. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 38 Rys. 11. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według terminu wyjazdu (%)... 39 Rys. 12. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według terminu wyjazdu (%)... 40 Rys. 13. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według kierunku wyjazdu (%)... 41 Rys. 14. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według kierunku wyjazdu (%)... 41 Rys. 15. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 42 Rys. 16. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według środków transportu (%)... 43 Rys. 17. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według głównych środków transportu (%)... 43 Rys. 18. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2004-2008 według wykształcenia (%)... 48 Rys. 19. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według celów (%)... 51 Rys. 20. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych według głównych celów w latach 2004-2008 (%)... 52 Rys. 21. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według form organizacyjnych (%)... 53 Rys. 22. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych według form organizacyjnych w latach 2004-2008 (%)... 53

8 Rys. 23. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 54 Rys. 24. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 55 Rys. 25. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%)... 56 Rys. 26. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%)... 57 Rys. 27. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według kierunków wyjazdów (%)... 57 Rys. 28. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według kierunków wyjazdów (%)... 58 Rys. 29. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 58 Rys. 30. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w roku 2008 według środków transportu (%)... 59 Rys. 31. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2004-2008 według głównych środków transportu (%)... 60 Rys. 32. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży (mln)... 64 Rys. 33. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży długookresowych (mln)... 64 Rys. 34. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży krótkookresowych (mln)... 65 Rys. 35. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży (mln)... 67 Rys. 36. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży długookresowych (mln)... 67 Rys. 37. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży krótkookresowych (mln)... 68 Rys. 38. Polacy w wieku 15 i więcej lat uczestniczący w zagranicznych wyjazdach turystycznych w latach 2004-2008 (mln)... 80 Rys. 39. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2007 i 2008 według grup społeczno-zawodowych (%)... 81 Rys. 40. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według sytuacji materialnej (%)... 82 Rys. 41. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według wykształcenia (%)... 83 Rys. 42. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według głównych celów (%)... 86 Rys. 43. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku według celów (%)... 87 Rys. 44. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku według form organizacyjnych (%)... 88 Rys. 45. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2004-2008 według form organizacyjnych (%)... 89 Rys. 46. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w roku 2008 według rodzajów zakwaterowania (%)... 90

9 Rys. 47. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w celach typowo turystycznych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%)... 91 Rys. 48. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%)... 92 Rys. 49. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%)... 92 Rys. 50. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku według odwiedzanych krajów (%)... 93 Rys. 51. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w latach 2007 i 2008 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?)... 96 Rys. 52. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku według środków transportu (%)... 97

10 Aneks tabelaryczny... 107 I. Uczestnictwo w krajowych i zagranicznych wyjazdach turystycznych według rodzaju wyjazdu i wybranych cech osób badanych (%)... 109 Tab. 1. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według płci... 109 Tab. 2. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według wieku... 109 Tab. 3. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według wykształcenia.. 110 Tab. 4. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według pracy zawodowej... 110 Tab. 5. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według grupy społeczno-zawodowej... 111 Tab. 6. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według miejsca zamieszkania... 112 Tab. 7. Uczestnictwo w wyjazdach turystycznych według sytuacji materialnej... 112 II. III. IV. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według celów i wybranych cech osób badanych (%)...113 Tab. 8. Cele wyjazdów według płci... 113 Tab. 9. Cele wyjazdów według wieku... 113 Tab. 10. Cele wyjazdów według wykształcenia... 114 Tab. 11. Cele wyjazdów według pracy zawodowej... 114 Tab. 12. Cele wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 115 Tab. 13. Cele wyjazdów według miejsca zamieszkania... 116 Tab. 14. Cele wyjazdów według sytuacji materialnej... 116 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych i wybranych cech osób badanych (%)...117 Tab. 15. Organizacja wyjazdów według płci... 117 Tab. 16. Organizacja wyjazdów według wieku... 117 Tab. 17. Organizacja wyjazdów według wykształcenia... 118 Tab. 18. Organizacja wyjazdów według pracy zawodowej... 118 Tab. 19. Organizacja wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 118 Tab. 20. Organizacja wyjazdów według miejsca zamieszkania... 119 Tab. 21. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 119 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według rodzajów zakwaterowania i wybranych cech osób badanych (%)... 120 Tab. 22. Rodzaje zakwaterowania według płci... 120 Tab. 23. Rodzaje zakwaterowania według wieku... 120 Tab. 24. Rodzaje zakwaterowania według wykształcenia... 121 Tab. 25. Rodzaje zakwaterowania według pracy zawodowej... 121 Tab. 26. Rodzaje zakwaterowania według grupy społeczno-zawodowej... 122 Tab. 27. Rodzaje zakwaterowania według miejsca zamieszkania... 123 Tab. 28. Rodzaje zakwaterowania według sytuacji materialnej... 123 V. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według terminów wyjazdu i wybranych cech osób badanych (%)... 124 Tab. 29. Terminy wyjazdu według płci... 124 Tab. 30. Terminy wyjazdu według wieku... 124 Tab. 31. Terminy wyjazdu według wykształcenia... 125 Tab. 32. Terminy wyjazdu według pracy zawodowej... 125

11 VI. VII. VIII. IX. Tab. 33. Terminy wyjazdu według grupy społeczno-zawodowej... 125 Tab. 34. Terminy wyjazdu według miejsca zamieszkania... 126 Tab. 35. Terminy wyjazdu według sytuacji materialnej... 126 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych według kierunków wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 127 Tab. 36. Kierunki wyjazdów według płci... 127 Tab. 37. Kierunki wyjazdów według wieku... 127 Tab. 38. Kierunki wyjazdów według wykształcenia... 128 Tab. 39. Kierunki wyjazdów według pracy zawodowej... 128 Tab. 40. Kierunki wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 128 Tab. 41. Kierunki wyjazdów według miejsca zamieszkania... 129 Tab. 42. Kierunki wyjazdów według sytuacji materialnej... 129 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według celów i wybranych cech osób badanych (%)... 130 Tab. 43. Cele wyjazdów według płci... 130 Tab. 44. Cele wyjazdów według wieku... 130 Tab. 45. Cele wyjazdów według wykształcenia... 131 Tab. 46. Cele wyjazdów według pracy zawodowej... 131 Tab. 47. Cele wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 132 Tab. 48. Cele wyjazdów według miejsca zamieszkania... 133 Tab. 49. Cele wyjazdów według sytuacji materialnej... 133 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według form organizacyjnych i wybranych cech osób badanych (%)... 134 Tab. 50. Organizacja wyjazdów według płci... 134 Tab. 51. Organizacja wyjazdów według wieku... 134 Tab. 52. Organizacja wyjazdów według wykształcenia... 135 Tab. 53. Organizacja wyjazdów według pracy zawodowej... 135 Tab. 54. Organizacja wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 135 Tab. 55. Organizacja wyjazdów według miejsca zamieszkania... 136 Tab. 56. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 136 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według rodzajów zakwaterowania i wybranych cech osób badanych (%)... 137 Tab. 57. Rodzaje zakwaterowania według płci... 137 Tab. 58. Rodzaje zakwaterowania według wieku... 137 Tab. 59. Rodzaje zakwaterowania według wykształcenia... 138 Tab. 60. Rodzaje zakwaterowania według pracy zawodowej... 138 Tab. 61. Rodzaje zakwaterowania według grupy społeczno-zawodowej... 139 Tab. 62. Rodzaje zakwaterowania według miejsca zamieszkania... 140 Tab. 63. Rodzaje zakwaterowania według sytuacji materialnej... 140 X. Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według terminów wyjazdu i wybranych cech osób badanych (%)... 141 Tab. 64. Terminy wyjazdu według płci... 141 Tab. 65. Terminy wyjazdu według wieku... 141 Tab. 66. Terminy wyjazdu według wykształcenia... 142 Tab. 67. Terminy wyjazdu według pracy zawodowej... 142 Tab. 68. Terminy wyjazdu według grupy społeczno-zawodowej... 142 Tab. 69. Terminy wyjazdu według miejsca zamieszkania... 143

12 XI. XII. XIII. XIV. XV. Tab. 70. Terminy wyjazdu według sytuacji materialnej... 143 Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych według kierunków wyjazdów i wybranych cech osób badanych (%)... 144 Tab. 71. Kierunki wyjazdów według płci... 144 Tab. 72. Kierunki wyjazdów według wieku... 144 Tab. 73. Kierunki wyjazdów według wykształcenia... 145 Tab. 74. Kierunki wyjazdów według pracy zawodowej... 145 Tab. 75. Kierunki wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 145 Tab. 76. Kierunki wyjazdów według miejsca zamieszkania... 146 Tab. 77. Kierunki wyjazdów według sytuacji materialnej... 146 Uczestnictwo w zagranicznych wyjazdach turystycznych według celów i wybranych cech osób badanych (%)... 147 Tab. 78. Cele wyjazdów według płci... 147 Tab. 79. Cele wyjazdów według wieku... 147 Tab. 80. Cele wyjazdów według wykształcenia... 148 Tab. 81. Cele wyjazdów według pracy zawodowej... 148 Tab. 82. Cele wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 149 Tab. 83. Cele wyjazdów według miejsca zamieszkania... 150 Tab. 84. Cele wyjazdów według sytuacji materialnej... 150 Uczestnictwo w zagranicznych wyjazdach turystycznych według form organizacyjnych i wybranych cech osób badanych (%)... 151 Tab. 85. Organizacja wyjazdów według płci... 151 Tab. 86. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 151 Tab. 87. Organizacja wyjazdów według wykształcenia... 152 Tab. 88. Organizacja wyjazdów według pracy zawodowej... 152 Tab. 89. Organizacja wyjazdów według grupy społeczno-zawodowej... 153 Tab. 90. Organizacja wyjazdów według miejsca zamieszkania... 154 Tab. 91. Organizacja wyjazdów według sytuacji materialnej... 154 Uczestnictwo w zagranicznych wyjazdach turystycznych według rodzajów zakwaterowania i wybranych cech osób badanych (%)... 155 Tab. 92. Rodzaje zakwaterowania według płci... 155 Tab. 93. Rodzaje zakwaterowania według wieku... 155 Tab. 94. Rodzaje zakwaterowania według wykształcenia... 156 Tab. 95. Rodzaje zakwaterowania według pracy zawodowej... 156 Tab. 96. Rodzaje zakwaterowania według grupy społeczno-zawodowej... 157 Tab. 97. Rodzaje zakwaterowania według miejsca zamieszkania... 158 Tab. 98. Rodzaje zakwaterowania według sytuacji materialnej... 158 Uczestnictwo w zagranicznych wyjazdach turystycznych według terminów wyjazdu i wybranych cech osób badanych (%)... 159 Tab. 99. Terminy wyjazdu według płci... 159 Tab. 100. Terminy wyjazdu według wieku... 159 Tab. 101. Terminy wyjazdu według wykształcenia... 160 Tab. 102. Terminy wyjazdu według pracy zawodowej... 160 Tab. 103. Terminy wyjazdu według grupy społeczno-zawodowej... 160 Tab. 104. Terminy wyjazdu według miejsca zamieszkania... 161 Tab. 105. Terminy wyjazdu według sytuacji materialnej... 161

Wprowadzenie Publikacja przedstawia wyniki kolejnych badań ankietowych, przeprowadzonych przez Instytut Turystyki w styczniu 2009 roku na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki. Głównym celem tych badań było określenie uczestnictwa mieszkańców Polski w wyjazdach turystycznych w 2008 roku. Te i poprzednie badania pozwalają na pokazanie dynamiki zjawiska. Badaniami objęto krótko- i długookresowe podróże krajowe i zagraniczne, ich cele, sposoby organizacji wyjazdów, rodzaje wykorzystywanych miejsc noclegowych i środków transportu oraz sezonowość i kierunki wyjazdów. Początki prowadzonych przez Instytut Turystyki badań uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych sięgają lat osiemdziesiątych. W prawie nie zmienionej formie, tzn. przy użyciu takiego samego, nieco tylko rozszerzanego w kolejnych latach kwestionariusza ankiety i na podobnych pod względem wielkości i jakości próbach, takie badania prowadzone są od 1996 roku. Jest to kolejne opracowanie na temat uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych przygotowane przez Instytut Turystyki. Poprzednie obejmowały kolejne lata w okresie 1996-2007. W celu przedstawienia ewolucji interesującego nas zjawiska, w opracowaniu odwoływano się do wyników badań z lat 2004-2007. Publikacja składa się z części tekstowej i tabelarycznej. Część tekstowa zawiera uwagi metodologiczne oraz analizę wyników w podziale na podróże krajowe długookresowe i krótkie oraz wyjazdy zagraniczne. Dokumentacją przeprowadzonej analizy jest zamieszczony na końcu aneks tabelaryczny. Zawiera on rozkłady odpowiedzi na najważniejsze pytania ankiety w korelacji z cechami społeczno-demograficznymi osób badanych. Obejmuje uczestnictwo w poszczególnych rodzajach wyjazdów oraz w odniesieniu do obu rodzajów wyjazdów krajowych według kierunków wyjazdów. Odpowiednie rozdziały części tekstowej opracowania odnoszą się do wyodrębnionych rozdziałów aneksu tabelarycznego.

kkkkkkkkkkkk 14 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 15 I. Charakterystyka badań 1. Założenia metodologiczne Na zlecenie Departamentu Turystyki Ministerstwa Sportu i Turystyki, od 20 stycznia do 10 lutego 2009 roku Instytut Turystyki przeprowadził badania uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych w roku 2008. Badania zrealizowano na reprezentatywnej próbie mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat o założonej wielkości 7 000 osób. Była to próba adresowo-losowa uwzględniająca adresy rezerwowe. Bezpośrednim wykonawcą badań terenowych był TNS OBOP. Zrealizowano 4 059 ankiet stopień realizacji próby wyniósł 58,0%. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru wynosi 1,6%, przy wiarygodności 0,95, co oznacza, że przy tej wielkości próby prawdopodobieństwo wystąpienia większego błędu, niż to określono, wynosi 5%. Badania ankietowe dotyczyły uczestnictwa Polaków w podróżach (wyjazdach) turystycznych to znaczy obejmujących co najmniej jeden nocleg poza miejscem zamieszkania zarówno w celach wypoczynkowych, rekreacyjnych i poznawczych, jak zawodowych (delegacja, załatwianie interesów), religijnych, rodzinnych i leczniczych (pobyt w sanatorium). Za wyjazd krajowy uznano zatem każde dobrowolne opuszczenie miejscowości stałego zamieszkania, któremu towarzyszył co najmniej jeden nocleg poza tą miejscowością, a przy wyjazdach zagranicznych co najmniej jeden nocleg w innym kraju. W badaniach nie uwzględniono wyjazdów zagranicznych, których celem było podjęcie dorywczej lub sezonowej pracy opłacanej w innym kraju. Powrót z objętych badaniami podróży musiał nastąpić między 1 stycznia a 31 grudnia 2008 roku.

16 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Podobnie jak w poprzednich latach, w przeprowadzonych badaniach uwzględniono zalecenia zawarte w dyrektywie metodologicznej Unii Europejskiej. Badaniami objęto podróże krajowe i zagraniczne. Wyróżniono wyjazdy krótkookresowe (2-4 dniowe), połączone co najmniej z jednym noclegiem poza miejscowością zamieszkania, ale nie więcej niż trzema, oraz długookresowe, trwające co najmniej 5 dni, a więc połączone przynajmniej z czterema noclegami poza domem. Główną kategorią zastosowaną w opracowaniu jest kategoria uczestnictwa w wyjazdach (podróżach) turystycznych. Jeśli mówi się o uczestnictwie określonej populacji w wyjazdach turystycznych w danym roku, oznacza to udział osób należących do tej populacji co najmniej w jednym takim wyjeździe w tymże roku. Jeśli mówi się o uczestnictwie w danym rodzaju wyjazdów, analogicznie oznacza to wzięcie udziału co najmniej w jednym tego rodzaju wyjeździe. Ponieważ jedna osoba może uczestniczyć w różnego rodzaju wyjazdach (krajowym wyjeździe krótkookresowym, krajowym długookresowym, zagranicznym krótkookresowym, zagranicznym długookresowym), odsetki odnoszące się do poziomu uczestnictwa danej populacji w różnych rodzajach wyjazdów nie sumują się do stu. Kategoria uczestnictwa w wyjazdach turystycznych przynosi więc odpowiedź na pytanie, czy dana osoba w ogóle wyjeżdżała, czy też nie. Aby określić poziom aktywności turystycznej osób wyjeżdżających, zastosowano kategorię częstotliwości wyjazdów. W odniesieniu do danej populacji jest to średnia liczba wyjazdów na osobę w określonym czasie, np. w ciągu roku, wśród uczestników wyjazdów. 2. Zasady doboru próby Badaniami objęto mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Jako metodę badawczą zastosowano sondaż w miejscu zamieszkania respondentów, przy użyciu kwestionariusza ankiety. Badania przeprowadzono na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie Ośrodka Badania Opinii Publicznej. Doboru próby dokonano przez losowanie warstwowo-proporcjonalne ze zbioru adresów GUS. Podstawą było 98 warstw, które utworzono na bazie 49 byłych województw w taki sposób, że każde województwo było reprezentowane przez dwie warstwy: miejską i wiejską. Warstwy utworzono według poprzednich województw, w celu zapewnienia bardziej równomiernego rozkładu terytorialnego wylosowanej próby, niż gdyby uwzględnić obecny podział administracyjny. Liczba wylosowanych mieszkań z danej warstwy była proporcjonalna do liczby mieszkań w warstwie. Ze względu na różnice w strukturze zaludnienia gmin miejskich i wiejskich, zastosowano odmienne metody losowania w obu rodzajach warstw. W pierwszym etapie ze wszystkich warstw wylosowano odpowiednią liczbę gmin. Następnie w gminach wiejskich wybrano losowo jeden rejon spisowy, a w nim jeden obwód spisowy oraz pięć mieszkań w tym obwodzie. W gminach miejskich wybrano losowo pięć rejonów spisowych, a potem w każdym z nich jeden obwód spisowy oraz jedno mieszkanie

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 17 w tym obwodzie. Po dokonaniu losowania z 98 warstw, uzyskaną próbę adresową odniesiono do aktualnych danych statystycznych dotyczących struktury ludności w obecnych województwach. 3. Charakterystyka badanej zbiorowości Płeć, wiek, wielkość miejscowości i województwo zamieszkania to zmienne kontrolowane podczas doboru próby. Mężczyźni stanowili 47,8% respondentów; 8,3% próby to młodzież w wieku 15-19 lat, 36,6% osoby w wieku od 20 do 39 lat, 33,5% respondenci w wieku 40-59 lat, a 21,6% starsi, w wieku od 60 lat. Na wsi mieszkało 37,8% respondentów, 29,7% zaś w dużych miastach (ponad 100 tys. mieszkańców), w tym 12,0% w miastach liczących powyżej 500 tys. mieszkańców. Rozmieszczenie miejsc zamieszkania respondentów, zgodnie z konstrukcją próby, odpowiada gęstości zaludnienia w poszczególnych województwach. Najwięcej respondentów pochodziło z województw: śląskiego (14,6%), mazowieckiego (12,1%), łódzkiego (9,4%), dolnośląskiego (8,2%), małopolskiego (8,2%) i wielkopolskiego (7,0%). Najmniej z lubuskiego (2,4%), warmińsko-mazurskiego (3,4%), zachodniopomorskiego (3,4%), opolskiego (3,6%) i podlaskiego (3,7%). Osoby z wyższym wykształceniem stanowiły 12,8% respondentów; ze średnim i pomaturalnym 36,6%; wykształcenie zawodowe miało 26,7%. Zawodowo pracowało 45,5% badanych. Robotnicy stanowili w próbie 18,4%, pracownicy administracyjno-biurowi 7,1%, pracownicy usług i sprzedawcy 6,2%, osoby wykonujące wolne zawody i specjaliści z wyższym wykształceniem 5,3%, rolnicy 5,0%, prywatni przedsiębiorcy 4,2%. Kolejne grupy to zawodowi żołnierze, policjanci i strażacy 0,6% oraz wyżsi urzędnicy i kierownicy zakładów 1,2%. Emeryci i renciści stanowili 26,7% wszystkich respondentów, uczniowie i studenci 12,2%, bezrobotni 9,2%, gospodynie domowe 3,8%. Znacznie więcej niż połowa badanych (59,6%) uznało swoją sytuację materialną za średnią, 21,1% za dobrą (w tym 1,8% za bardzo dobrą) i 18,9% za nie najlepszą (w tym 3,3% za bardzo złą). Spośród 4 059 badanych, 1 193 osoby uczestniczyły w krajowych podróżach długookresowych, 830 w krajowych podróżach krótkookresowych, 698 w zagranicznych wyjazdach turystycznych.

18 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Tab. I Płeć Wiek Wykształcenie Miejsce zamieszkania Aktywność zawodowa Grupa społeczno-zawodowa Dzieci w wieku poniżej 15 lat w gospodarstwie domowym Ocena własnej (swojej rodziny) sytuacji materialnej Województwo, w którym respondent mieszka Badana populacja według cech demograficznych i społecznych Mężczyzna Kobieta 15-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 i więcej lat Podstawowe, gimnazjum Zasadnicze zawodowe Średnie, pomaturalne Wyższe Brak danych Wieś Miasto do 20 tys. mieszkańców Miasto od 21 do 100 tys. mieszkańców Miasto od 101 do 500 tys. mieszkańców Miasto liczące powyżej 500 tys. mieszkańców Tak Nie Brak danych Wyżsi urzędnicy i kierownicy zakładów Wolne zawody, specjaliści z wyższym wykształceniem Prywatni przedsiębiorcy Rolnicy Robotnicy niewykwalifikowani Robotnicy wykwalifikowani Pracownicy administracyjno-biurowi Pracownicy usług i sprzedawcy Wojsko, policja, straż pożarna Gospodynie domowe Emeryci Renciści Uczniowie i studenci Bezrobotni Brak danych 1. Tak 2. Nie Powodzi mi się bardzo dobrze Powodzi mi się raczej dobrze Powodzi mi się znośnie, średnio Powodzi mi się raczej źle Powodzi mi się bardzo źle, jestem w ciężkiej sytuacji materialnej Brak danych Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie N = 4 059 % 47,8 52,2 8,3 19,7 16,9 15,7 17,8 21,6 23,5 26,7 36,6 12,8 0,4 37,8 12,9 19,6 17,7 12,0 45,5 54,4 0,1 1,2 5,3 4,2 5,0 2,0 16,4 7,1 6,2 0,6 3,8 21,0 5,7 12,2 9,2 0,1 30,8 69,2 1,8 19,3 59,6 15,6 3,3 0,4 8,2 3,9 5,6 2,4 9,4 8,2 12,1 3,6 5,2 3,7 5,0 14,6 4,3 3,4 7,0 3,4

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 19 4. Sposób prezentacji wyników W opracowaniu przedstawiono na wstępie dynamikę uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych w latach 2004-2008. Następnie scharakteryzowano uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych i krótkookresowych oraz w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku, porównując je z uczestnictwem w roku 2007, a pod niektórymi względami również w latach wcześniejszych. Uwzględnione zostały podstawowe cechy wyjazdów: cele, formy organizacyjne, rodzaje zakwaterowania, a także terminy wyjazdu, wykorzystywane środki transportu i osoby towarzyszące. Analiza objęła uczestnictwo w poszczególnych rodzajach wyjazdów kategorii społeczno-demograficznych wyróżnionych ze względu na płeć, wiek, wykształcenie, zatrudnienie, przynależność do grupy społeczno-zawodowej, wielkość miejscowości zamieszkania oraz sytuację materialną. Przedstawione zostały kierunki podróży Polaków: krajowych według województw i zagranicznych według krajów.

kkkkkkkkkkkk 20 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 21 II. Dynamika uczestnictwa Polaków w wyjazdach turystycznych Z całego okresu 2004-2008 uczestnictwo mieszkańców Polski w wyjazdach turystycznych osiągnęło najwyższy wskaźnik w latach 2004 i 2008: w podróżach turystycznych (krajowych lub zagranicznych) połączonych co najmniej z jednym noclegiem brało udział 48% Polaków w wieku 15 i więcej lat. W latach 2005-2007 uczestnictwo było o jeden punkt procentowy niższe. W 2004 roku, po raz pierwszy odkąd prowadzone są systematyczne badania, uczestnictwo mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat w wyjazdach turystycznych ogółem spadło poniżej pięćdziesięciu procent. Do 2002 roku uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych było wyższe niż w długookresowych później było odwrotnie. W 2004 roku uczestnictwo w krajowych wyjazdach na 2-4 dni było najwyższe (27%) z całego okresu 2004-2008, w wyjazdach zagranicznych zaś najniższe (12%), a rok później podobne. W kolejnych latach za granicę wyjeżdżało coraz więcej osób, w kraju na 2-4 dni coraz mniej (piszemy o tym w rozdziale o wyjazdach krótkookresowych). Uczestnictwo w krajowych podróżach długookresowych było na tym samym poziomie. W rezultacie w wyjazdach turystycznych ogółem w latach 2004-2008 uczestniczył podobny odsetek osób: 47-48%. Na uwagę zasługuje wysoki poziom uczestnictwa w wyjazdach zagranicznych w 2008 roku (17% osób w wieku 15 i więcej lat). Za granicę wyjechało wtedy 0,5 mln dzieci do 14 lat i 5,5 mln osób dorosłych.

22 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 1. Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w latach 2004-2008 (odsetek populacji w wieku 15 i więcej lat) 50 48 47 47 47 48 40 30 20 29 29 28 28 27 24 23 23 29 20 10 12 12 14 15 17 0 2004 2005 2006 2007 2008 Wyjazdy turystyczne ogółem Krajowe wyjazdy długookresowe Krajowe wyjazdy krótkookresowe Wyjazdy zagraniczne Źródło: badania Instytutu Turystyki.

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 23 III. Przyczyny nieuczestniczenia w wyjazdach urlopowo-wakacyjnych W 2008 roku 62% Polaków w wieku 15 i więcej lat (20,0 mln osób) nie uczestniczyło w co najmniej pięciodniowym wyjeździe ani na terenie kraju, ani za granicę (w 2007 r. 64%; 20,6 mln osób); 43% jako przyczynę podaje względy ekonomiczne (wzrost o 2 pkt. proc.). Spadł udział osób, które nie wyjechały ze względu na brak ochoty lub brak potrzeby wyjazdu (10%). Na poziomie 8% utrzymuje się odsetek osób, które nie wyjechały z przyczyn związanych z pracą zawodową (niemożność wykorzystania urlopu w odpowiednim terminie, prowadzenie firmy). W 2008 roku na względy materialne wśród przyczyn nieuczestniczenia w wyjazdach długookresowych najczęściej wskazują osoby zamieszkałe w średniej wielkości miastach (21-100 tys.), najrzadziej te z miast liczących od 100 do 500 tys. mieszkańców (tab. III). Z przyczyn związanych z pracą zawodową na co najmniej pięciodniowy wypoczynek nie wyjeżdżali najczęściej mieszkańcy dużych miast (powyżej 100 tys. ludności). Jest to istotna przyczyna również dla mieszkańców wsi: nie mogłem zostawić gospodarstwa rolnego bez nadzoru. O braku potrzeby wyjazdu na 5 i więcej dni najczęściej mówią osoby z miast liczących od 100 do 500 tys. mieszkańców, najrzadziej zamieszkałe w miastach średniej wielkości. Mieszkańcy wsi i małych miast oraz dużych aglomeracji częściej niż pozostali badani jako przyczynę niewyjeżdżania podają wykorzystywanie urlopu na dodatkową pracę zarobkową, mieszkańcy zaś wsi mają większe trudności z organizowaniem sobie wypoczynku lub dotarciem do odpowiadającej im oferty.

24 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Tab. II Przyczyny nieuczestniczenia w długookresowych wyjazdach turystycznych w latach 2006-2008 (%) 2006 2007 2008 Ze względu na poziom zamożności nie stać mnie na wyjazd urlopowo-wakacyjny 46 41 43 Nie miałem ochoty, nie jest mi to potrzebne 9 11 10 Nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki 8 10 8 Nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową 8 8 8 Nie wyjechałem ze względu na swoją chorobę 7 7 7 Nie wyjechałem, bo jestem w podeszłym wieku 5 6 6 Nie mogłem zostawić gospodarstwa rolnego bez nadzoru 6 5 6 Zrezygnowałem z wyjazdu w związku z dużymi wydatkami (kupno samochodu, mieszkania, budowa domu, duży remont, kupno przedmiotów trwałego użytku) 3 3 5 Nie wyjechałem ze względu na prace domowe, np. remont, porządki 3 3 2 Nie miałem dokąd pojechać, nie miał mi kto zorganizować wypoczynku 2 2 2 Wykorzystałem urlop na dodatkową pracę zarobkową 1 2 2 Nie wyjechałem, bo jestem inwalidą 1 1 Inne 1 1 1 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 25 Tab. III Przyczyny nieuczestniczenia w długookresowych wyjazdach turystycznych w 2008 roku według miejsca zamieszkania (%) Ogółem Wieś Miasto do 20 tys. Miasto 21-100 tys. Miasto 101-500 tys. Miasto ponad 500 tys. Ze względu na poziom zamożności nie stać mnie na wyjazd urlopowo-wakacyjny 43 42 41 50 40 44 Nie miałem ochoty, nie jest mi to potrzebne 10 11 9 5 14 8 Nie mogłem zostawić domu, rodziny bez opieki 8 7 12 9 7 7 Nie wyjechałem z przyczyn związanych z pracą zawodową 8 5 9 10 12 12 Nie wyjechałem ze względu na swoją chorobę 7 5 8 8 8 10 Nie wyjechałem, bo jestem w podeszłym wieku 6 6 5 6 8 6 Nie mogłem zostawić gospodarstwa rolnego bez nadzoru 6 12 2 2 Zrezygnowałem z wyjazdu w związku z dużymi wydatkami (kupno samochodu, mieszkania, budowa domu, duży remont, kupno przedmiotów trwałego użytku) 5 5 7 8 5 5 Nie wyjechałem ze względu na prace domowe, np. remont, porządki 2 2 2 2 2 1 Nie miałem dokąd pojechać, nie miał mi kto zorganizować wypoczynku 2 2 1 1 1 Wykorzystałem urlop na dodatkową pracę zarobkową 2 2 2 1 1 2 Nie wyjechałem, bo jestem inwalidą 1 1 Inne 1 1 2 1 1 1 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

kkkkkkkkkkkk 26 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 27 IV. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych zmiany i tendencje w latach 2004-2008 1. Poziom uczestnictwa W 2008 roku w wyjazdach długookresowych uczestniczyło 29% mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat, czyli o jeden punkt procentowy więcej niż w 2007. Na jedną podróż przypadało średnio 9,1 noclegu (w 2007 r. 8,8). Na jedną osobę przypadło średnio 1,5 podróży (w 2007 r. 1,7). Uwzględniając wielkość populacji generalnej (32,3 mln) można oszacować, że w wyjazdach urlopowo-wakacyjnych wzięło udział 9,5 mln osób (wzrost o 4,4%). Odbyły one 14,3 mln podróży (spadek o 9,5%), podczas których skorzystały z 130,1 mln noclegów 1 (spadek o 6,4%). Spadek liczby podróży mimo wzrostu poziomu uczestnictwa wiąże się ze spadkiem częstotliwości wyjazdów osób podróżujących. Wskaźnik uczestnictwa całej populacji mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat w wyjazdach długookresowych w 2008 roku wyniósł 29%; spośród kategorii wyróżnionych ze względu na cechy społeczno-demograficzne w takich wyjazdach uczestniczyło 56% 2 wyższych urzędników i przedstawicieli wolnych zawodów, 50% osób z wyższym wykształceniem, 50% osób w dobrej sytuacji materialnej, 49% osób zamieszkałych w miastach liczących ponad 500 tys. mieszkańców, 47% osób w wieku 15-19 lat. Z drugiej strony, w co najmniej pięciodniowych wyjazdach uczestniczyło 6% rolników, 11% osób w złej sytuacji mate- 1 W tym fragmencie tekstu odpowiednie dane przedstawiono w zaokrągleniu do jednego miejsca po przecinku; kolejne obliczenia były dokonywane bez zaokrągleń. 2 Szczegółowe dane zawiera aneks tabelaryczny zamieszczony na końcu opracowania. W tekście odsetki zaokrąglono do liczb całkowitych.

28 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku rialnej, 18% bezrobotnych, 19% osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym, 19% mieszkańców wsi i 19% osób w wieku 60 i więcej lat. W 2008 roku poziom uczestnictwa w wyjazdach długookresowych był najbardziej różnicowany przez przynależność do grupy społeczno-zawodowej 3 i sytuację materialną, a w znacznie mniejszym stopniu przez wielkość miejscowości zamieszkania, wykształcenie i wiek. Z grup społeczno-zawodowych najczęściej wyjeżdżają wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (56%), pracownicy administracyjno-biurowi (46%) oraz uczniowie i studenci (44%); listę zamykają rolnicy (6%), renciści (17%) i bezrobotni (18%). Największy spadek uczestnictwa w wyjazdach na 5 i więcej dni odnotowujemy w grupie rencistów, pracowników usług i sprzedawców oraz rolników, a największy wzrost wśród robotników i osób bezrobotnych. Tab. IV Uczestnictwo w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według grup społeczno-zawodowych (%) 2008 Zmiana 2008/2007 Wyżsi urzędnicy, wolne zawody 56 +3 Pracownicy administracyjno-biurowi 46 +3 Uczniowie i studenci 44 +2 Prywatni przedsiębiorcy 34 2 Pracownicy usług i sprzedawcy 32 3 Robotnicy 28 +6 Emeryci 21 +2 Bezrobotni 18 +5 Renciści 17 6 Rolnicy 6 3 Ogółem mieszkańcy Polski w wieku 15 i więcej lat 29 +1 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 3 W skład wyodrębnionych na potrzeby opracowania grup społeczno-zawodowych wchodzą kategorie bardziej szczegółowe. Tak więc oddzielną grupę, określaną jako wyżsi urzędnicy i wolne zawody, tworzą urzędnicy wyższego szczebla, kierownicy zakładów, przedstawiciele wolnych zawodów i specjaliści z wyższym wykształceniem; jedną grupę tworzą robotnicy wykwalifikowani i niewykwalifikowani, podobnie uczniowie i studenci.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 29 Rys. 2. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według sytuacji materialnej (%) 60 50 52 52 48 48 50 40 30 31 30 26 27 28 20 10 14 13 12 12 11 0 2004 2005 2006 2007 2008 Dobra Średnia Zła Źródło: badania Instytutu Turystyki. Im lepsza sytuacja materialna, tym wyższy poziom uczestnictwa w krajowych wyjazdach długookresowych (w 2008 r. od 11% dla złej sytuacji do 28% dla średniej i 50% dla dobrej). Dalszy spadek uczestnictwa odnotowujemy w grupie osób najgorzej sytuowanych. Większa miejscowość zamieszkania łączy się z wyższym poziomem uczestnictwa w krajowych wyjazdach długookresowych. W 2008 roku w podróżach na 5 i więcej dni mieszkańcy największych miast uczestniczyli ponad 2,5-krotnie częściej (49%) niż ludność wiejska (18%). W porównaniu z poprzednim rokiem miejsce zamieszkania różnicuje w większym stopniu. Po jednorocznym znacznym spadku obserwujemy duży wzrost (o 9 pkt. proc.) uczestnictwa w wyjazdach na 5 i więcej dni osób zamieszkałych w największych miastach.

30 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 3. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według miejscowości zamieszkania (%) 60 50 46 51 50 49 40 30 20 10 42 33 29 14 37 34 27 17 41 37 35 34 34 27 26 18 15 36 36 25 18 0 2004 2005 2006 2007 2008 Miasto pow. 500 tys. Miasto 101-500 tys. Miasto 21-100 tys. Miasto do 20 tys. Wieś Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 4. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według wykształcenia (%) 60 50 51 55 48 50 50 40 30 20 34 34 35 34 35 22 22 21 20 21 19 19 17 17 16 10 0 2004 2005 2006 2007 2008 Podstawowe Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Źródło: badania Instytutu Turystyki. Analizując uczestnictwo Polaków w wyjazdach długookresowych ze względu na wykształcenie obserwujemy, że w całym interesującym nas okresie najczęściej wyjeżdżały oso-

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 31 by z wykształceniem wyższym i średnim, a osoby z wykształceniem podstawowym częściej niż te z zasadniczym zawodowym których poziom uczestnictwa jest najniższy. W 2008 roku obserwujemy trzypunktowy wzrost uczestnictwa w wyjazdach na 5 i więcej dni osób z wykształceniem zasadniczym zawodowym i jednopunktowy wzrost uczestnictwa osób z wykształceniem podstawowym i średnim. W rezultacie wykształcenie różnicuje uczestnictwo w wyjazdach długookresowych w mniejszym stopniu niż w poprzednim roku. Tab. V Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według wieku (%) 2004 2005 2006 2007 2008 15-19 lat 42 46 44 42 47 20-29 30 33 33 35 33 30-39 35 34 29 34 36 40-49 28 28 26 27 28 50-59 28 26 24 23 25 60 i więcej 18 18 19 18 19 Ogółem 29 29 28 28 29 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W 2008 roku obserwujemy wzrost uczestnictwa w wyjazdach długookresowych w odniesieniu do wszystkich wyróżnionych kategorii wieku z wyjątkiem 20-29 lat. Największy dotyczył młodzieży (o 5 pkt. proc.) oraz osób w wieku 30-39 i 50-59 lat. Poziom uczestnictwa w wyjazdach na 5 i więcej dni osób w wieku 15-19 i 30-39 lat był najwyższy z całego okresu 2004-2008. W 2008 roku uczestnictwo w krajowych wyjazdach urlopowo-wakacyjnych było różnicowane w większym stopniu niż w 2007 przez przynależność do grupy społeczno-zawodowej, sytuację materialną, wielkość miejscowości zamieszkania i wiek, w mniejszym zaś stopniu przez wykształcenie. Analiza uczestnictwa mieszkańców Polski w wyjazdach turystycznych wykazała, że są kategorie osób, których poziom uczestnictwa w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku istotnie się zwiększył: mieszkańcy dużych aglomeracji, młodzież w wieku 15-19 lat, zatrudnieni na stanowiskach robotniczych oraz bezrobotni. Spadek uczestnictwa notujemy wśród rencistów, rolników, pracowników usług i sprzedawców oraz osób zamieszkałych w miastach liczących do 20 tys. mieszkańców. 2. Częstotliwość wyjazdów Istotnym wskaźnikiem aktywności turystycznej społeczeństwa jest, obok poziomu uczestnictwa, średnia liczba wyjazdów na osobę w ciągu roku. W 2008 roku średnia ta dla wyjeżdżających na 5 i więcej dni wyniosła 1,5 wyjazdu. Jest to najniższa średnia z całego analizowanego okresu.

32 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku W latach 2005-2008 średnia długość pobytu podczas podróży długookresowych utrzymuje się na zbliżonym poziomie (8,8-9,1 noclegu). W 2008 roku była nieco wyższa (9,1 noclegu) niż w dwóch poprzednich latach i podobna jak w 2005. Mimo że w 2008 roku co prawda nieznacznie, ale wzrosła średnia długość pobytu, wzrósł również odsetek najkrótszych podróży długookresowych, obejmujących 4-6 noclegów (5-7 dni). Stanowiły one 55% wszystkich wyjazdów (w 2007 r. 53%). Wśród długookresowych wyjazdów w celach typowo turystycznych podróże obejmujące 4-6 noclegów w 2008 roku stanowiły połowę (3,6 mln), w 2007 zaś 45% (3,4 mln). Z jednej strony może to świadczyć o skracaniu wyjazdów urlopowych, z drugiej zaś o wzroście popularności wyjazdów na tzw. długie weekendy. Analizując dane z lat dziewięćdziesiątych można było dopatrywać się związku między częstotliwością wyjazdów a długością pobytu. W początkach lat dziewięćdziesiątych Polacy wyjeżdżali rzadko (niska średnia liczba wyjazdów na osobę), ale na relatywnie dłuższy okres (utrzymywała się jeszcze duża popularność dwutygodniowych wczasów). W drugiej połowie poprzedniej dekady wyjeżdżali częściej, ale na krócej (różnorodność ofert, większa możliwość decydowania o długości pobytu). W ostatnich dwóch latach Polacy wyjeżdżają coraz rzadziej i na stosunkowo krótko. W 2008 roku rzadziej niż rok wcześniej wyjeżdżały przede wszystkim osoby zamieszkałe w miastach liczących do 20 tys. i 101-500 tys. mieszkańców, w wieku 20-29 lat, renciści, emeryci, rolnicy oraz pracownicy usług i sprzedawcy. Tab. VI Częstotliwość wyjazdów i średnia długość pobytu (liczba noclegów) podczas krajowych podróży długookresowych w latach 2004-2008 2004 2005 2006 2007 2008 Liczba wyjazdów na osobę 1,6 1,6 1,9 1,7 1,5 Średnia długość pobytu 10,4 9,1 8,9 8,8 9,1 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Tab. VII Średnia liczba wyjazdów długookresowych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych Średnia Płeć Wiek Ogółem 1,5 Mężczyzna Kobieta 15-19 lat 20-29 lat 30-39 lat 40-49 lat 50-59 lat 60 i więcej lat 1,5 1,5 1,6 1,5 1,4 1,5 1,4 1,6

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 33 Tab. VII cd. Średnia liczba wyjazdów długookresowych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych Wykształcenie Miejsce zamieszkania Sytuacja materialna Grupa społeczno-zawodowa Podstawowe Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Wieś Miasto do 20 tys. mieszkańców Miasto 21-100 tys. mieszkańców Miasto 101-500 tys. mieszkańców Miasto powyżej 500 tys. mieszkańców Dobra Średnia Zła Robotnicy Rolnicy Pracownicy adm.-biurowi Pracownicy usług i sprzedawcy Wyżsi urzędnicy, wolne zawody Prywatni przedsiębiorcy Uczniowie i studenci Emeryci Renciści Bezrobotni Inne kategorie osób Średnia 1,4 1,8 1,4 1,5 1,5 1,2 1,5 1,3 1,7 1,5 1,5 1,5 1,6 1,0 1,6 1,2 1,5 1,6 1,5 1,5 1,5 1,4 1,5 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 3. Cele wyjazdów W 2008 roku, podobnie jak w poprzednich latach, najwięcej uczestników krajowych wyjazdów długookresowych wyjeżdżało w celach turystyczno-wypoczynkowych (67%; w 2007 r. 71%), a następnie w odwiedziny do krewnych lub znajomych (26%), w celach zdrowotnych (6%) i służbowych (3%). W 2007 roku odsetek uczestniczących w wyjazdach turystycznowypoczynkowych był najwyższy z całego analizowanego okresu, odsetek zaś uczestniczących w wyjazdach w odwiedziny najniższy. W następnym roku spadek odsetka wyjeżdżających w celach turystycznych (o 4 pkt. proc.) i wzrost odsetka odwiedzających rodziny (o 4 pkt.) sprawiły, że krzywe ilustrujące uczestnictwo w wyjazdach długookresowych w obu tych celach w kolejnych latach zbliżyły się do siebie (rys. 6). Krzywe te przez trzy poprzednie lata oddalały się: rosła ranga wyjazdów w celach typowo turystycznych w porównaniu z wyjazdami w odwiedziny.

34 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 5. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według celów (%) 4 Turystyczno-wypoczynkowy Odwiedziny Zdrowotny Służbowy Religijny Inne 67,2 26,1 6,2 3,3 1,3 2,1 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 6. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych według głównych celów w latach 2004-2008 (%) 80 70 60 60 62 64 71 67 50 40 30 20 33 29 30 22 26 10 0 6 6 5 6 6 3 4 5 4 3 2004 2005 2006 2007 2008 Turystyczno-wypoczynkowy Zdrowotny Odwiedziny u krewnych, znajomych Służbowy Źródło: badania Instytutu Turystyki. 4 Uczestnictwo w wyjazdach danego rodzaju (długookresowych, krótkookresowych, zagranicznych) wyróżnionych ze względu na cel, sposób organizacji, rodzaj zakwaterowania itp. to odsetki osób, które co najmniej raz wzięły udział w tak wyróżnionym wyjeździe, wśród wszystkich uczestników danego rodzaju wyjazdów. Jeśli badane osoby uczestniczyły więcej niż raz w danym rodzaju wyjazdów, mogły wyjeżdżać w różnych celach, korzystać z różnych form organizacyjnych, różnych rodzajów zakwaterowania. W związku z tym odsetki w zestawieniach dotyczących uczestnictwa przekraczają 100.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 35 W 2008 roku, podobnie jak w poprzednich latach, obserwujemy związek między wyjazdami w celach turystyczno-wypoczynkowych a sytuacją materialną. Im lepsza sytuacja materialna, tym większy odsetek wyjeżdżających w takim celu. Spośród podróżujących na 5 i więcej dni turystyczno-wypoczynkowy cel wyjazdów najczęściej wymieniali wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (83%), osoby w dobrej sytuacji materialnej (80%), pracownicy usług i sprzedawcy (79%), osoby z wyższym wykształceniem (77%) oraz zamieszkałe w miastach powyżej 500 tys. mieszkańców (77%). Krewnych (znajomych) częściej odwiedzają osoby starsze (50 i więcej lat) niż młodsze, częściej kobiety niż mężczyźni, częściej nie pracujący niż pracujący, częściej również emeryci niż pozostałe grupy społeczno-zawodowe, wreszcie częściej osoby zamieszkałe na wsi i w miastach liczących 100-500 tys. mieszkańców niż z innych miejscowości. Taki cel wyjazdu ma też związek z sytuacją materialną i wykształceniem badanych (występuje tym częściej, im gorsza sytuacja i niższy poziom wykształcenia). W celach służbowych częściej wyjeżdżają mężczyźni (6%) niż kobiety (1%), najczęściej urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (7%), robotnicy (7%), osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym (7%). Uczestnictwo w wyjazdach w celach zdrowotnych ma związek z wiekiem (starsi wyjeżdżają częściej). Najwyższy poziom uczestnictwa w takich wyjazdach obserwujemy wśród rencistów (34%), w grupie osób od 60 lat wzwyż (19%) i wśród emerytów (21%). W celach religijnych najczęściej wyjeżdża młodzież w wieku 15-19 lat (4%), uczniowie i studenci (4%) oraz osoby z wykształceniemj podstawowym (3%). 4. Formy organizacyjne Polacy wyjeżdżający na co najmniej 5 dni najczęściej uczestniczą w wyjazdach organizowanych samodzielnie (w 2008 r. 82%). Na wczasy i inne imprezy turystyczne organizowane przez zakłady pracy, szkoły, uczelnie, organizacje społeczne i kluby sportowe wyjechało 14% uczestników wyjazdów długookresowych; 7% skorzystało z usług biur podróży. W porównaniu z poprzednim rokiem nie zanotowano istotnych statystycznie zmian. W związku z jednopunktowymi zmianami, odsetek organizujących sobie wyjazdy samodzielnie był najniższy z całego okresu 2004-2008, a odsetek wyjeżdżających z biurem podróży najwyższy. W ciągu pięciu lat odsetek organizujących sobie wyjazdy samodzielnie spadł o 4 pkt. proc., odsetek zaś wyjeżdżających z biurem podróży wzrósł o 3 pkt. Obserwujemy wzrost zainteresowania krajowymi wyjazdami na dłużej oferowanymi przez wyspecjalizowanych organizatorów.

36 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 7. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według form organizacyjnych (%) Samodzielnie 82,3 Zakład pracy, szkoła 14,3 Biuro podróży 6,8 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 8. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych według form organizacyjnych w latach 2004-2008 (%) 100 90 86 83 84 83 82 80 70 60 50 40 30 20 10 0 15 14 15 16 14 4 6 5 6 7 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Samodzielnie Zakład pracy, szkoła itp. Biuro podróży W 2008 roku samodzielnie organizowali sobie wyjazdy najczęściej bezrobotni (92%), pracownicy usług i sprzedawcy (90%), osoby z wyższym wykształceniem (89%), w wieku 30-39 lat (88%) oraz prywatni przedsiębiorcy (88%). Największy odsetek uczestnictwa w podobnych wyjazdach organizowanych przez zakłady pracy, szkoły i innych organizatorów (oprócz biur podróży) obserwujemy wśród młodzieży (26%). Z usług biur podróży najczęściej korzystała również młodzież (12%) oraz urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (12%). Spośród wyjeżdżających w 2008 roku na 5 i więcej dni w celach typowo turystycznych, 85% organizowało sobie wyjazd samodzielnie (w 2007 r. również 85%), 9% skorzystało z oferty biura podróży (w 2007 r. 7%), 8% z propozycji zakładu pracy, szkoły lub innej instytucji (w 2007 r. 9%).

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 37 5. Rodzaje zakwaterowania Spośród mieszkańców Polski uczestniczących w 2008 roku w krajowych wyjazdach urlopowo-wakacyjnych 31% skorzystało z noclegów u krewnych lub znajomych (17% w mieście, 15% na wsi). Jeśli chodzi o typową bazę turystyczną, najczęściej korzystano z pensjonatów (18%), pokoi gościnnych (14%) i ośrodków wczasowych (10%). Istotną zmianą w porównaniu z poprzednim rokiem jest spadek odsetka korzystających z ośrodka wczasowego (o 2 pkt. proc.). Zauważamy, że wyższy poziom wykształcenia wiąże się z częstszym korzystaniem z pensjonatu i kwatery prywatnej, niższy zaś poziom wykształcenia z częstszym wypoczynkiem u krewnych lub znajomych. Im większa miejscowość zamieszkania, tym częstsze korzystanie z kwatery prywatnej i domku letniskowego na działce, im mniejsza miejscowość zamieszkania, tym częstsze wyjazdy pod namiot. Im lepsza sytuacja materialna badanych, tym częściej korzystają z hotelu, pensjonatu i ośrodka wczasowego. Gorsza sytuacja materialna łączy się z częstszymi wyjazdami do rodziny. Rys. 9. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%) Pensjonat Mieszkanie krewnych, znajomych w mieście Mieszkanie krewnych, znajomych na wsi Pokoje gościnne Ośrodek wczasowy Hotel, motel Kwatera agroturystyczna Sanatorium Domek letniskowy na działce Namiot (przyczepa) nieodpłatnie Domek kempingowy Dom pracy twórczej Dom wycieczkowy, schronisko Namiot (przyczepa) płatnie Inne 17,9 16,7 15,4 13,8 9,6 8,0 5,8 5,8 4,8 3,3 3,2 2,5 1,7 1,5 2,0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

38 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Wśród uczestników krajowych wyjazdów na 5 i więcej dni w celach typowo turystycznych najpopularniejszymi rodzajami bazy noclegowej są pensjonaty (25%), pokoje gościnne (19%) i ośrodki wczasowe (14%). Większą popularnością niż rok wcześniej cieszyło się spędzanie urlopu lub wakacji z wykorzystaniem pokoi gościnnych i hotelu, rzadziej wypoczywano w ośrodkach wczasowych i u rodziny zarówno na wsi, jak i w mieście. Rys. 10. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%) Pensjonat Pokoje gościnne Ośrodek wczasowy Hotel, motel Kwatera agroturystyczna Mieszkanie krewnych, znajomych na wsi Domek letniskowy na działce Domek kempingowy Namiot (przyczepa) nieodpłatnie Mieszkanie krewnych, znajomych w mieście Dom wycieczkowy, schronisko Namiot (przyczepa) płatnie Dom pracy twórczej Sanatorium Inne 25,1 19,0 13,8 9,6 8,4 5,8 5,8 4,5 3,9 3,7 2,3 2,2 1,9 1,0 1,5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 39 6. Terminy wyjazdów W 2008 roku 80% uczestników wyjazdów długookresowych wyjechało w lecie, 17% jesienią, 16% na wiosnę i 15% w zimie 5. W porównaniu z 2007 rokiem obserwujemy istotne zmiany: wzrósł odsetek uczestników wyjazdów letnich (o 2 pkt. proc.) i wiosennych (o 2 pkt.). W lecie najczęściej wyjeżdżały osoby młode (uczniowie, studenci), osoby w dobrej sytuacji materialnej, prywatni przedsiębiorcy, pracownicy administracyjno-biurowi, częściej mieszkańcy miast niż wsi (najczęściej z miast liczących 21-100 tys. mieszkańców), częściej kobiety niż mężczyźni; najrzadziej podróżowały osoby najstarsze, rolnicy i bezrobotni. Jesienią najczęściej wyjeżdżały osoby najstarsze, nie pracujące (emeryci, renciści, bezrobotni), z największych miast; najrzadziej szkolna młodzież i rolnicy. Wiosną najczęściej wyjeżdżały również osoby najstarsze, z największych miast oraz mniej zamożne; najrzadziej mieszkańcy małych miast i bezrobotni. Zimą najczęściej wyjeżdżały osoby z wyższym wykształceniem, prywatni przedsiębiorcy, częściej osoby pracujące niż nie pracujące; najrzadziej mieszkańcy małych miast. Rys. 11. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według terminu wyjazdu (%) Czerwiec, lipiec, sierpień Wrzesień, październik, listopad Marzec, kwiecień, maj Styczeń, luty, grudzień 16,6 15,8 15,9 13,7 14,5 15,1 2008 2007 79,8 78,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W celach typowo turystycznych Polacy częściej niż z innych przyczyn wyjeżdżają latem (w 2008 r., podobnie jak w 2007 86%); w pozostałych celach częściej podróżują w innych porach roku (rys. 12). 5 Przyjęto, że zima obejmuje styczeń, luty i grudzień, wiosna marzec, kwiecień i maj, lato czerwiec, lipiec i sierpień, jesień wrzesień, październik i listopad.

40 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 12. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według terminu wyjazdu (%) Czerwiec, lipiec, sierpień 85,7 86,1 Marzec, kwiecień, maj Wrzesień, październik, listopad Styczeń, luty, grudzień 14,1 11,0 13,7 12,2 11,8 11,0 2008 2007 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 7. Główne kierunki wyjazdów Spośród uczestników wyjazdów długookresowych 36% wyjechało nad morze, 25% w góry, 18% nad jeziora. Miasta odwiedziło 18% wyjeżdżających na 5 i więcej dni, inne miejscowości położone poza głównymi turystycznymi regionami kraju również 18%. Istotna zmiana w porównaniu z 2007 rokiem to spadek odsetka wyjeżdżających nad morze. Wyjazdy w góry i nad jeziora są tym częstsze, im wyższy poziom wykształcenia. Niższy poziom wykształcenia i zamieszkiwanie w mniejszej miejscowości wiążą się z częstszymi wyjazdami do miast. Mieszkańcy miast, zwłaszcza dużych, częściej niż mieszkańcy wsi wypoczywają nad jeziorami. Im lepsza sytuacja materialna badanych, tym częściej odwiedzają tereny nadmorskie, górskie i pojezierze, im gorsza sytuacja tym częściej wypoczywają w miejscowościach położonych poza wymienionymi wcześniej głównymi turystycznymi regionami kraju i tym częściej podczas podróży długookresowych odwiedzają miasta. Nad morze najczęściej wyjeżdżały osoby w wieku 30-39 lat (44%), zamieszkałe w miastach liczących 21-100 tys. mieszkańców (43%), pracownicy usług i sprzedawcy (48%), wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (45%), prywatni przedsiębiorcy (42%) i robotnicy (42%). Tereny górskie najczęściej wybierały osoby w wieku 20-29 lat (30%) i 40-49 lat (30%), pracownicy administracyjno-biurowi (34%), renciści (31%) i prywatni przedsiębiorcy (30%). Nad jeziora najczęściej wyjeżdżali prywatni przedsiębiorcy (28%), mieszkańcy największych miast (25%), osoby w wieku 40-49 lat (22%), w dobrej sytuacji materialnej (22%) oraz uczniowie i studenci (22%).

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 41 Rys. 13. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według kierunku wyjazdu (%) Morze Góry 24,8 24,8 35,8 38,5 2008 2007 Jeziora Miasta Inne tereny 17,7 18,3 17,8 18,5 18,4 17,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 14. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według kierunku wyjazdu (%) Morze Góry 28,6 28,8 47,7 52,8 2008 2007 Jeziora 21,2 20,5 Miasta 5,0 6,1 Inne tereny 9,3 11,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Przy podróżach typowo turystycznych Polacy preferują najbardziej atrakcyjne, tradycyjne kierunki wyjazdów. W 2008 roku nad morze wyjechało 48% (spadek) uczestników takich wyjazdów, w góry 29%, nad jeziora 21%. Wyjazdy na inne tereny (w tym również do miast) są, jak się okazuje, w znacznej części wymuszone przez cele rodzinne i służbowe.

42 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 8. Osoby towarzyszące podczas podróży W 2008 roku na pięć i więcej dni Polacy najczęściej wyjeżdżali ze współmałżonkiem (43% spadek), z dziećmi (30%) i samotnie (19% spadek). Jednocześnie ze współmałżonkiem i dziećmi wyjechało 21% (spadek) mieszkańców Polski, co najmniej z jednym członkiem rodziny (współmałżonkiem, dzieckiem, matką, ojcem lub inną osobą) 64% (wzrost), ze znajomymi (kolegami, koleżankami) 15% (w 2007 r. 17%). Rys. 15. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2007 i 2008 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?) Współmałżonek Dzieci 29,8 30,3 42,6 43,5 2008 2007 Rodzice Inne osoby z rodziny 7,4 6,6 9,9 10,0 Wyjechał sam Znajomi 18,9 21,6 14,8 17,1 Sympatia Inne osoby 7,6 6,7 4,3 3,1 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 9. Środki transportu W 2008 roku wyjeżdżając na dłużej Polacy najczęściej podróżowali samochodem (68%), pociągiem (17%), autobusem (9%) i autokarem (8%). W porównaniu z 2007 rokiem notujemy wzrost odsetka podróżujących samochodem (o 1 pkt. proc.) i autobusem (o 1 pkt.) oraz spadek odsetka korzystających z kolei (o 4 pkt.).

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 43 Rys. 16. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w 2008 roku według środków transportu (%) Samochód osobowy 67,9 Pociąg 16,7 Autobus Autokar 7,5 9,4 Inny samochód (nieosobowy) Wodny środek transportu Rower, motocykl Komunikacja podmiejska Samolot Inne 1,2 1,2 0,3 0,3 0,0 1,2 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 17. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach długookresowych w latach 2004-2008 według głównych środków transportu (%) 80 70 66 63 64 67 68 60 50 40 30 20 10 0 21 23 21 21 17 9 10 10 8 9 8 9 9 8 8 2004 2005 2006 2007 2008 Samochód Pociąg Autobus Autokar Źródło: badania Instytutu Turystyki. W 2008 roku odsetek podróżujących samochodem był największy z całego analizowanego okresu, odsetek zaś podróżujących pociągiem najmniejszy. W latach 2004-2007 różnica odsetków korzystających z publicznych środków transportu nie przekroczyła 2 pkt. proc. Tym bardziej godny uwagi jest znaczny spadek odsetka podróżujących pociągiem (o 4 pkt. proc.), przy wzroście uczestnictwa w wyjazdach długookresowych. W 2008 roku również na 2-4 dni

44 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Polacy rzadziej wyjeżdżali pociągiem (spadek także o 4 pkt.), przy spadku uczestnictwa w wyjazdach krótkookresowych. W 2008 roku z kolei korzystało o ok. 0,3 mln mniej wyjeżdżających na 5 i więcej dni i ok. 0,4 mln mniej wyjeżdżających na 2-4 dni. Łącznie w 2008 roku w podróż krajową pociągiem udało się o ok. 0,6 mln osób mniej niż rok wcześniej. 10. Sposoby spędzania czasu Tab. VIII Sposoby spędzania czasu przez Polaków podczas podróży długookresowych w latach 2007 i 2008 (%) 2007 2008 1. Spokojny wypoczynek, krótkie spacery 70 69 2. Życie towarzyskie i rozrywki 31 34 3. Przebywanie w ciszy, spokoju, z dala od ludzi 21 24 4. Poprawa kondycji fizycznej: gimnastyka, zajęcia fitness, dłuższe spacery i wycieczki, pływanie, gry sportowe 20 17 5. Chodzenie do kawiarni, restauracji 13 15 6. Zwiedzanie muzeów, skansenów, zabytków 15 14 7. Odwiedzanie parków narodowych lub krajobrazowych 12 12 8. Słuchanie radia, oglądanie telewizji 9 11 9. Turystyka kwalifikowana (np. żeglarstwo, kajakarstwo, wspinaczka górska, jazda konna) 8 10 10. Ulubione zajęcia hobbystyczne (wędkowanie, fotografowanie, zbieranie grzybów) 7 8 11. Zabiegi lecznicze, sanatoryjne, kuracja klimatyczna 6 7 12. Czytanie 5 5 13. Odwiedzanie miejsc kultu religijnego 5 4 14. Zdobywanie wiedzy i umiejętności (np. nauka języków obcych) 3 4 15. Narciarstwo 4 3 16. Specjalistyczne zabiegi rehabilitacyjne związane z inwalidztwem 3 3 17. Udział w przedstawieniach teatralnych, koncertach, seansach filmowych 3 1 18. Inne zajęcia 21 16 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W porównaniu z 2007 rokiem o trzy punkty procentowe spadł odsetek dbających o poprawę kondycji fizycznej, o jeden punkt spadł odsetek uprawiających narciarstwo i zwiedzających muzea i zabytki. Wzrósł odsetek uprawiających turystykę kwalifikowaną (o 2 pkt.). Odsetek zwiedzających parki narodowe i krajobrazowe pozostał bez zmian. W co najmniej jednej z pięciu

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 45 wymienionych form aktywnego wypoczynku uczestniczyło 42% wyjeżdżających na 5 i więcej dni (w 2007 46%; w 2006 r. 42%; w 2005 r. 43%). Istotnie zwiększył się odsetek uczestniczących w życiu towarzyskim (o 3 pkt.), spędzających czas w kawiarni (o 2 pkt.) i przed telewizorem (o 2 pkt.). Po jednorocznym wzroście uczestnictwa Polaków w aktywnych formach wypoczynku, badania obejmujące 2008 rok pokazują, że tak jak w poprzednich latach, preferujemy raczej bierne formy spędzania czasu podczas długich podróży. Inne istotne zmiany w spędzaniu czasu podczas podróży na 5 i więcej dni to wzrost odsetka osób, które lubią przebywać w ciszy i spokoju (o 3 pkt. proc.) oraz spadek odsetka uczęszczających do teatru, kina lub na koncerty (o 2 pkt.).

kkkkkkkkkkkk 46 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 47 V. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych zmiany i tendencje w latach 2004-2008 1. Poziom uczestnictwa W 2008 roku w krótkich podróżach (2-4 dni) na terenie kraju uczestniczyło 20% mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat, czyli o trzy punkty procentowe mniej niż w 2007 roku. Na jedną podróż, podobnie jak w poprzednim roku, przypadło średnio 1,9 noclegu. Na jedną osobę przypadło średnio 3,1 podróży, czyli więcej niż w 2007 roku (2,6). Można oszacować, że w 2008 roku w wyjazdach krótkookresowych uczestniczyło 6,6 mln osób (w 2007 r. 7,5 mln). Odbyły one 20,6 mln podróży (wzrost o 7,9%), podczas których skorzystały z 39,1 mln noclegów (wzrost o 7,7%). Wzrost liczby podróży mimo spadku poziomu uczestnictwa wiąże się ze wzrostem częstotliwości wyjazdów osób podróżujących. W 2008 roku uczestnictwo w krótkich podróżach było najbardziej zróżnicowane, podobnie jak rok wcześniej, przez przynależność do grupy społeczno-zawodowej i sytuację materialną oraz wiek i wykształcenie. Szczególnie wyróżniają się: przynależność do grupy społecznozawodowej od 9% emerytów do 32% wyższych urzędników i przedstawicieli wolnych zawodów, sytuacja materialna od 11% osób w złej sytuacji do 30% osób w dobrej sytuacji, oraz wiek od 13% osób w wieku 60 i więcej lat do 29% osób w wieku 20-29 lat. Utrzymują się związki widoczne w poprzednich latach: im lepsza sytuacja materialna i wyższy poziom wykształcenia (według podziału: wykształcenie poniżej średniego, średnie, wyższe), tym wyższy poziom uczestnictwa w wyjazdach na krótko.

48 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Tab. IX Uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według grup społeczno-zawodowych (%) 2008 Zmiana 2008/2007 Wyżsi urzędnicy, wolne zawody 32 9 Prywatni przedsiębiorcy 30 +1 Uczniowie i studenci 29 5 Pracownicy administracyjno-biurowi 27 7 Pracownicy usług i sprzedawcy 27 +2 Robotnicy 20 0 Bezrobotni 15 2 Emeryci 14 0 Renciści 11 10 Rolnicy 9 6 Ogółem mieszkańcy Polski w wieku 15 i więcej lat 20 3 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W krótkookresowych podróżach najczęściej uczestniczyli wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (32%), prywatni przedsiębiorcy (30%), osoby z wyższym wykształceniem (30%), osoby w dobrej sytuacji materialnej (30%), uczniowie i studenci (29%) i osoby w wieku 20-29 lat (29%). Najrzadziej rolnicy (9%), renciści (11%), osoby w złej sytuacji materialnej (11%), w wieku od 60 lat (13%), emeryci (14%), bezrobotni (15%) oraz osoby z wykształceniem podstawowym (16%) i zasadniczym zawodowym (16%). Rys. 18. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2004-2008 według wykształcenia (%) 50 47 45 40 42 40 38 35 30 25 20 15 10 5 31 27 22 22 18 16 27 27 18 18 30 23 16 17 16 16 0 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Podstawowe Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 49 W 2008 roku rzadziej niż w 2007 w wyjazdach na 2-4 dni uczestniczyli przede wszystkim renciści (o 10 pkt. proc.), wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (o 9 pkt.), osoby zamieszkałe w miastach liczących do 20 tys. mieszkańców (o 9 pkt.) oraz z wyższym wykształceniem (o 8 pkt.); częściej pracownicy usług i sprzedawcy (o 2 pkt.) oraz osoby zamieszkałe w miastach liczących 101-500 tys. mieszkańców (o 2 pkt.). W 2008 roku uczestnictwo w krajowych wyjazdach krótkookresowych było w większym stopniu niż w 2007 różnicowane przez przynależność do grupy społeczno-zawodowej i sytuację materialną, w mniejszym zaś przez wykształcenie, miejsce zamieszkania i wiek. Spadek uczestnictwa Polaków w wyjazdach krótkookresowych w latach 2004-2008 z 27% do 20% może wynikać ze zmiany stylu życia: wyjazdy weekendowe, zwłaszcza w dużych miastach, zastępowane są rodzinnymi wizytami w centrach handlowych. Ale ważniejszą przyczyną wydają się zmiany wynikające z wyboru długości pobytu. Podróże określone według zasad statystyki turystyki jako krótkookresowe (1-3 noclegów lub 2-4 dni) zastępowane są dłuższymi lub krótszymi. Zastępowanie dłuższymi wynika z coraz większej popularności podróży w okresie tzw. długich weekendów. Często trwają dłużej niż 4 dni i kwalifikują się jako długookresowe. Z drugiej strony powszechność posiadania samochodu, relatywnie wysokie ceny usług noclegowych, naturalne obumieranie relacji rodzinnych łączących miasto i wieś oraz zmiana stylu życia Polaków polegająca na odchodzeniu od popularnego dawniej rodzinno-towarzyskiego biesiadowania powodują, że podróże z jednym, dwoma lub trzema noclegami zastępowane są wyjazdami na jeden dzień bez noclegu. Ich skala jest znaczna. W 2008 roku w takich krótkich podróżach krajowych i tylko w celach typowo turystycznych (wypoczynek, zwiedzanie) uczestniczyło 43% (14,0 mln) Polaków w wieku 15 i więcej lat (w 2007 r. 46%, 14,8 mln osób; w 2006 r. 45%, 14,4 mln). Ale najważniejszą przyczynę spadku uczestnictwa w wyjazdach krótkookresowych (na 2-4 dni) upatruję w przemianach obyczajowych. Polacy coraz mniej są skłonni do korzystania podczas takich podróży z gościny u krewnych lub znajomych. Warto pod tym względem porównać rok 1998 i 2008. W 1998 w kraju na 2-4 dni wyjechało 11,9 mln (39%) mieszkańców Polski w wieku 15 i więcej lat. Spośród nich 8,0 mln (67%) deklarowało wyjazd w celu odwiedzenia krewnych lub znajomych, a 3,0 mln (25%) wyjazd w celu typowo turystycznym. W 2008 roku na krótko wyjechało 6,6 mln (20%) osób. Spośród nich 3,5 mln (53%) wyjeżdżało w odwiedziny (spadek o 56% w stosunku do roku 1998), 2,6 mln (40%) w celach typowo turystycznych (spadek o 13%). W liczbach bezwzględnych notujemy o 4,5 mln mniej wyjeżdżających w odwiedziny i tylko o 0,4 mln mniej wyjeżdżających w celach typowo turystycznych. Porównanie pod tym względem roku 2008 z 2004 pokazuje mniejsze różnice, ale obserwujemy spadek liczby wyjazdów w odwiedziny o 27%, a w celach turystycznych tylko o 19%.

50 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 2. Częstotliwość wyjazdów Tab. X Częstotliwość wyjazdów i średnia długość pobytu (liczba noclegów) podczas krajowych podróży krótkookresowych w latach 2004-2008 2004 2005 2006 2007 2008 Liczba wyjazdów na osobę 2,9 2,8 2,9 2,6 3,1 Średnia długość pobytu 1,7 1,8 1,8 1,9 1,9 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Tab. XI Płeć Wiek Wykształcenie Miejsce zamieszkania Sytuacja materialna Grupa społeczno-zawodowa Średnia liczba wyjazdów krótkookresowych na osobę w 2008 roku według cech społeczno-demograficznych Źródło: badania Instytutu Turystyki. Średnia Ogółem 3,1 Mężczyzna 2,9 Kobieta 3,4 15-19 lat 2,6 20-29 lat 3,6 30-39 lat 3,0 40-49 lat 2,8 50-59 lat 3,1 60 i więcej lat 3,1 Podstawowe Zasadnicze zawodowe Średnie Wyższe Wieś Miasto do 20 tys. mieszkańców Miasto 21-100 tys. mieszkańców Miasto 101-500 tys. mieszkańców Miasto powyżej 500 tys. mieszkańców Dobra Średnia Zła Robotnicy Rolnicy Pracownicy adm.-biurowi Pracownicy usług i sprzedawcy, Wyżsi urzędnicy, wolne zawody Prywatni przedsiębiorcy Uczniowie, studenci Emeryci Renciści Bezrobotni Inne kategorie osób 2,4 3,0 3,5 3,2 3,1 2,5 3,3 3,0 3,5 3,1 3,1 3,5 2,6 4,0 2,5 3,5 3,7 3,0 3,8 3,0 2,8 3,4 2,4

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 51 W 2008 roku osoby uczestniczące w krajowych podróżach krótkookresowych wyjeżdżały częściej niż w poprzednich czterech latach (średnio 3,1 wyjazdu na osobę). Średnia długość pobytu (1,9 noclegu) była podobna jak rok wcześniej. W 2008 roku częściej niż rok wcześniej wyjeżdżali przede wszystkim rolnicy, uczniowie i studenci, osoby zamieszkałe w miastach liczących 21-100 tys. mieszkańców, kobiety, osoby w złej sytuacji materialnej, ze średnim wykształceniem oraz wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów; rzadziej wyjeżdżali robotnicy, osoby w wieku 30-39 lat oraz pracownicy administracyjno-biurowi. 3. Cele wyjazdów Podobnie jak w poprzednich latach, krótkie podróże mają głównie na celu odwiedzenie rodziny lub znajomych. W 2008 roku w takim celu wyjechało 53% uczestniczących w wyjazdach krótkookresowych, czyli o 2 pkt. procentowe mniej niż w roku poprzednim. Odsetek wyjeżdżających w celach typowo turystycznych wzrósł o 3 pkt. w porównaniu z rokiem 2007 (40%). Służbowo wyjechało 8% badanych, w celach religijnych 2%. Rys. 19. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według celów (%) Odwiedziny 52,5 Turystyczno-wypoczynkowy 39,6 Służbowy 7,7 Religijny Zdrowotny Inny 1,8 0,5 2,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W 2008 roku obserwujemy powrót do tendencji z lat 2004-2005, zgodnie z którą wyjazdy krótkookresowe w celu typowo turystycznym nabierały dla Polaków większego znaczenia w porównaniu z rodzinno-towarzyskimi. Obserwujemy wzrost odsetka wyjeżdżających w celach turystycznych i spadek odsetka wyjeżdżających w odwiedziny. Odsetek wyjeżdżających w celach turystycznych był najwyższy z całego okresu 2004-2008, odsetek wyjeżdżających w odwiedziny niższy był tylko w 2005 roku.

52 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 20. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych według głównych celów w latach 2004-2008 (%) 60 50 56 48 54 55 53 40 37 39 38 37 40 30 20 10 9 7 8 7 8 0 2004 2005 2006 2007 2008 Odwiedziny u krewnych lub znajomych Turystyczno-wypoczynkowy Służbowy Źródło: badania Instytutu Turystyki. W 2008 roku spośród wyjeżdżających na krótko odwiedziny u krewnych lub znajomych jako cel wyjazdów najczęściej wymieniali rolnicy (77%), emeryci (73%), renciści (71%), osoby w wieku 60 i więcej lat (68%), w złej sytuacji materialnej (66%). W celach turystyczno-wypoczynkowych najczęściej wyjeżdżali wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (57%), uczniowie i studenci (50%), osoby w dobrej sytuacji materialnej (49%), z wyższym wykształceniem (49%), zamieszkałe w miastach liczących ponad 500 tys. mieszkańców (48%), osoby w wieku 15-19 lat (48%). Służbowo najczęściej wyjeżdżali prywatni przedsiębiorcy (26%), wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (24%), osoby z wyższym wykształceniem (16%) oraz w wieku 30-39 lat (15%), a w celach religijnych osoby w wieku 50-59 lat (6%). Młodszy wiek badanych i lepsza sytuacja materialna sprzyjają krótkookresowym wyjazdom w celach turystyczno-wypoczynkowych, niższy poziom wykształcenia i gorsza sytuacja materialna wyjazdom w odwiedziny do krewnych i znajomych. Wyższy poziom wykształcenia i lepsza sytuacja materialna wiążą się z częstszymi wyjazdami w celach służbowych. 4. Formy organizacyjne Krótkie podróże krajowe organizowane są na ogół całkowicie samodzielnie (89% spośród wyjeżdżających na krótki okres); druga znacząca forma, ale statystycznie mniej istotna, to wycieczki (rajdy) i krótkie pobyty organizowane przez zakłady pracy, szkoły, uczelnie, kluby sportowe i inne organizacje (12%). W 2008 roku ani jedna osoba uczestnicząca w badaniu nie sko-

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 53 rzystała z wyjazdu organizowanego przez biuro podróży. W 2008 roku w porównaniu z poprzednim rokiem nie obserwujemy istotnych statystycznie zmian pod względem form organizacyjnych wyjazdów. Rys. 21. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według form organizacyjnych (%) Samodzielnie 89,2 Zakład pracy, szkoła 12,1 Biuro podróży 0,0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W ostatnich latach (2004-2008) formy organizacyjne krótkookresowych wyjazdów Polaków zmieniały się w niewielkim stopniu. Samodzielnie organizowało sobie wyjazd 87-89% uczestników krótkich podróży (największy odsetek w latach 2007-2008); w wyjazdach organizowanych przez zakłady pracy, szkoły, uczelnie, organizacje społeczne, kluby sportowe itp. uczestniczyło 12-14% (najmniejszy odsetek w latach 2007-2008). Odsetek wyjeżdżających z biurem podróży wynosił 0,0-1,1% i mieścił się w granicach błędu statystycznego. Rys. 22. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych według form organizacyjnych w latach 2004-2008 (%) 100 90 80 70 60 50 40 30 88 88 87 89 89 20 10 0 14 14 13 12 12 0,7 0,4 1,1 0,9 0,0 2004 2005 2006 2007 2008 Samodzielnie Zakład pracy, szkoła Biuro podróży Źródło: badania Instytutu Turystyki.

54 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku W 2008 roku wśród wyjeżdżających na krótko wyjazdy na 2-4 dni samodzielnie organizowali sobie najczęściej renciści (97%), prywatni przedsiębiorcy (95%), bezrobotni (95%) i emeryci (94%). W krótkookresowych wyjazdach organizowanych przez zakłady pracy, szkoły, uczelnie, kluby sportowe i organizacje społeczne najczęściej brali udział wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (25%), młodzież w wieku 15-19 lat (17%), osoby z wykształceniem podstawowym (16%) oraz mieszkańcy największych miast (16%). Wyjazdy na 2-4 dni w celach typowo turystycznych samodzielnie organizowało sobie 91% uczestników (w 2007 r. 89%); 10% brało udział w wyjazdach organizowanych przez zakłady pracy, szkoły i inne instytucje (w 2007 r. 11%). 5. Rodzaje zakwaterowania Rys. 23. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%) Mieszkanie krewnych, znajomych w mieście 32,9 Mieszkanie krewnych, znajomych na wsi 25,1 Hotel, motel 12,2 Pensjonat Pokoje gościnne Domek letniskowy na działce Ośrodek wczasowy Kwatera agroturystyczna Dom wycieczkowy, schronisko Domek kempingowy Namiot (przyczepa) nieodpłatnie Namiot (przyczepa) płatnie Sanatorium Dom pracy twórczej Inne 7,2 6,5 5,3 4,4 3,4 2,9 2,8 2,0 1,6 0,4 0,1 1,5 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 55 Wyjeżdżający na krótki okres w znacznie większym stopniu niż przy podróżach długookresowych korzystają z noclegu u rodziny lub znajomych. W 2008 roku dotyczyło to 56% (spadek o 1 pkt. proc.) uczestników takich podróży (33% zatrzymało się u rodziny w mieście, 25% na wsi). Z typowej bazy turystycznej największą popularnością cieszą się: hotel lub motel (12% wzrost o 2 pkt. proc.), pensjonat (7% spadek o 1 pkt.), pokoje gościnne (7%) oraz ośrodek wczasowy (4%). Rys. 24. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w 2008 roku według rodzajów zakwaterowania (%) Pensjonat Pokoje gościnne Hotel, motel Mieszkanie krewnych, znajomych na wsi Domek letniskowy na działce Mieszkanie krewnych, znajomych w mieście Ośrodek wczasowy Kwatera agroturystyczna Domek kempingowy Dom wycieczkowy, schronisko Namiot (przyczepa) nieodpłatnie Namiot (przyczepa) płatnie Dom pracy twórczej Sanatorium Inne 15,3 13,5 13,3 11,5 10,8 10,2 9,3 7,5 6,6 5,5 4,7 4,1 0,4 0,0 2,4 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Analizując odsetki korzystających w 2008 roku z poszczególnych rodzajów bazy noclegowej podczas podróży krótkookresowych w zależności od danych społeczno-demograficznych zauważamy, że im lepsza sytuacja materialna badanych, tym częściej korzystają z hotelu lub motelu, ośrodka wczasowego oraz domku letniskowego na działce, rzadziej zaś z mieszkania (domu) krewnych lub znajomych. Obserwujemy też, że wyższy poziom wykształcenia sprzyja zatrzymywaniu się w hotelu lub motelu oraz pensjonacie, niższy poziom wykształcenia korzystaniu

56 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku z gościny u krewnych lub znajomych. Z kolei w im większym mieście mieszkają badani, tym częściej korzystają z domku letniskowego na działce. Podczas podróży na 2-4 dni w celach typowo turystycznych (rys. 24) odsetki korzystających z gościny u krewnych lub znajomych na wsi (12%) lub w mieście (10%) są znacznie mniejsze niż w odniesieniu do wszystkich analizowanych wyjazdów, ale większe niż przy podobnych wyjazdach na 5 i więcej dni. Najpopularniejsze rodzaje bazy noclegowej wśród wyjeżdżających na 2-4 dni w celach turystyczno-wypoczynkowych to: pensjonat (15%), pokoje gościnne (14%) oraz hotel lub motel (13%). 6. Terminy wyjazdów W 2008 roku 60% uczestników podróży krótkookresowych wyjechało w lecie, 40% jesienią, 35% wiosną i 24% zimą. Najważniejsze różnice w porównaniu z rokiem 2007 to mniejsze odsetki wyjeżdżających zimą (o 5 pkt. proc.), wiosną (o 3 pkt.) i latem (o 2 pkt.). Spośród podróżujących na krótko, wiosną 2008 roku najczęściej wyjeżdżali wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (53%) oraz mieszkańcy dużych aglomeracji (51%), zimą bezrobotni (40%) oraz osoby w złej sytuacji materialnej (37%), jesienią osoby z miast liczących 101-500 tys. mieszkańców (51%) oraz pracownicy usług i sprzedawcy (50%), latem osoby w wieku 15-19 lat (67%) i 40-49 lat (66%), bezrobotni (66%) oraz mieszkańcy małych miast (64%). Im lepsza sytuacja materialna, tym częstsze wyjazdy wiosną i rzadsze jesienią; im większa miejscowość zamieszkania, tym częstsze wyjazdy wiosną. Rys. 25. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%) Czerwiec, lipiec, sierpień Wrzesień, październik, listopad Marzec, kwiecień, maj 39,6 38,8 35,2 38,4 59,9 62,2 2008 2007 Styczeń, luty, grudzień 23,8 28,6 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. Wskaźnik uczestnictwa Polaków w wyjazdach na 2-4 dni w celach typowo turystycznych latem jest wyższy niż uczestnictwa we wszystkich wyjazdach krótkookresowych zrealizowanych w lecie. Odpowiednie wskaźniki dla innych pór roku są niższe. W roku 2008 w celach typowo turystycznych Polacy częściej wyjeżdżali jesienią niż wiosną. W poprzednim roku wyjeżdżano podobnie często, a w 2006 częściej wiosną.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 57 Rys. 26. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według terminów wyjazdu (%) Czerwiec, lipiec, sierpień Wrzesień, październik, listopad Marzec, kwiecień, maj 36,6 34,5 31,8 34,3 66,2 66,7 2008 2007 Styczeń, luty, grudzień 15,4 16,2 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 7. Główne kierunki wyjazdów W 2008 roku w góry wyjechało 19% uczestników wyjazdów krótkookresowych, nad jeziora 15%, nad morze 10%; 35% wyjeżdżających na 2-4 dni odwiedzało miasta, 31% inne tereny, położone poza wymienionymi wcześniej głównymi turystycznymi regionami kraju. Większy niż w 2007 roku (różnica przekraczająca błąd statystyczny) był odsetek wyjeżdżających na te inne tereny, mniejszy odsetek wyjeżdżających nad jeziora. Rys. 27. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według kierunków wyjazdów (%) Góry Jeziora 18,9 18,2 14,7 15,6 2008 2007 Morze 9,9 9,8 Miasta Inne tereny 35,2 39,3 31,0 28,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. W góry na 2-4 dni najczęściej wyjeżdżali wyżsi urzędnicy i przedstawiciele wolnych zawodów (31%) oraz osoby z wyższym wykształceniem (29%). Nad jeziora osoby w wieku 15-19 lat (21%) oraz uczniowie i studenci (21%). Nad morzem najczęściej przebywali prywatni przedsiębiorcy (23%), pracownicy usług i sprzedawcy (15%) oraz osoby w wieku 20-29 lat (14%). Obserwujemy, że im lepsza sytuacja materialna, tym częstsze wyjazdy nad jeziora. Ponadto im wyższy poziom wykształcenia, tym częstsze wyjazdy w góry i rzadsze nad jeziora.

58 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Na 2-4 dni w celach typowo turystycznych Polacy częściej niż w innych celach wyjeżdżają w góry, nad jeziora i nad morze, rzadziej zaś odwiedzają inne tereny. Rys. 28. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w celach typowo turystycznych w latach 2007 i 2008 według kierunków wyjazdów (%) Góry Jeziora 23,6 24,4 36,2 34,6 2008 2007 Morze Miasta Inne tereny 14,4 17,6 17,7 16,7 23,4 20,3 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki. 8. Osoby towarzyszące podczas podróży Rys. 29. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2007 i 2008 według osób towarzyszących w % (z kim wyjechał?) Współmałżonek 37,6 39,8 Dzieci 24,3 22,2 Rodzice 5,4 6,9 2008 2007 Inne osoby z rodziny 6,0 8,5 Wyjechał sam 26,1 25,5 Znajomi 17,8 17,9 Sympatia 7,0 6,1 Inne osoby 3,7 3,0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 59 W 2008 roku na 2-4 dni Polacy najczęściej wyjeżdżali ze współmałżonkiem (38%), bez osób towarzyszących (26%) i z dziećmi (24%). Ze znajomymi (kolegami, koleżankami) wyjechało 18%. Najważniejsze różnice w porównaniu z rokiem 2007 to mniejszy odsetek wyjeżdżających ze współmałżonkiem (o 2 pkt. proc.), z dziećmi (o 2 pkt.), z rodzicami (o 2 pkt.) oraz innymi osobami z rodziny, oprócz współmałżonka, dzieci i rodziców (o 3 pkt.). Jednocześnie ze współmałżonkiem i dziećmi wyjechało 17% uczestników wyjazdów krótkookresowych (w 2007 r. 18%). Co najmniej z jednym członkiem rodziny (współmałżonkiem, dzieckiem, matką, ojcem lub inną osobą) wyjechało 54% (w 2007 r. 55%). 9. Środki transportu W 2008 roku wyjeżdżając na 2-4 dni Polacy najczęściej podróżowali samochodem osobowym (69%), potem zaś autobusem (12%), pociągiem (11%) i autokarem (7%). W porównaniu z 2007 rokiem najważniejsze istotne zmiany to wzrost odsetka podróżujących samochodem osobowym (o 2 pkt. proc.) i spadek odsetka podróżujących pociągiem (o 4 pkt.). W latach 2004-2008 podczas krajowych podróży na 2-4 dni Polacy coraz częściej korzystali z samochodu (wzrost o 6 pkt. proc.) i coraz rzadziej z kolei (spadek o 6 pkt.) oraz przewozów autobusowych (spadek o 4 pkt.). W 2008 roku odsetek podróżujących samochodem był najwyższy z całego analizowanego okresu, odsetki zaś korzystających z publicznych środków transportu najniższe. Rys. 30. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w roku 2008 według środków transportu (%) Samochód osobowy 69,1 Autobus Pociąg Autokar 7,2 12,1 10,9 Inny samochód (nieosobowy) Rower, motocykl Komunikacja podmiejska Wodny środek transportu Samolot Inne 1,6 0,7 0,7 0,0 0,0 0,9 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

60 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 31. Uczestnictwo Polaków w krajowych wyjazdach krótkookresowych w latach 2004-2008 według głównych środków transportu (%) 80 70 63 65 67 67 69 60 50 40 30 20 10 0 17 14 14 15 16 12 14 14 13 11 7 9 8 8 7 2004 2005 2006 2007 2008 Samochód Pociąg Autobus Autokar Źródło: badania Instytutu Turystyki. 10. Sposoby spędzania czasu W 2008 roku, podobnie jak w 2007, w porównaniu z rokiem poprzednim obserwujemy mało istotnych statystycznie zmian pod względem sposobów spędzania przez Polaków czasu podczas podróży krótkookresowych. Mniejszy odsetek osób wskazał życie towarzyskie i rozrywki (o 2 pkt. proc.). Również rzadziej uczęszczano do teatru, kina i na koncerty (spadek o 2 pkt.). Mniej osób uczestniczyło w kursach i szkoleniach (spadek o 2 pkt. proc.). Częściej zaś spędzano czas w kawiarni (wzrost o 2 pkt.). Większy odsetek osób zwiedzał muzea, skanseny i zabytki (o 2 pkt.). Podobnie jak w poprzednich latach, podczas podróży na 2-4 dni Polacy rzadko poświęcają czas na aktywność ruchową. Życie towarzyskie i rozrywki, spędzanie czasu w kawiarni, słuchanie radia i oglądanie telewizji to częstsze formy spędzania czasu niż zajęcia sportoworekreacyjne, długie wycieczki i zwiedzanie. W 2008 roku w zajęciach sportowo-rekreacyjnych lub dłuższych wycieczkach brało udział 10% uczestników 2-4 dniowych podróży (wzrost o 1 pkt.), zabytki i muzea zwiedzało 9% (wzrost o 2 pkt.), parki narodowe i krajobrazowe 6% (bez zmian), turystykę kwalifikowaną uprawiało 5% (bez zmian), narciarstwo 1% (spadek o 1 pkt.). W co najmniej jednej z pięciu wymienionych form aktywnego wypoczynku uczestniczyło 25% wyjeżdżających na 2-4 dni (w 2007 r. 23%; w 2006 r. 22%).

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 61 Osoby wyjeżdżające na krótko w celach typowo turystycznych wykazują większą aktywność fizyczną niż wyjeżdżające w innych celach: o poprawę kondycji dba 19% uczestników takich wyjazdów (wzrost), muzea zwiedza 13% (bez zmian), turystykę kwalifikowaną uprawia 10% (bez zmian), parki krajobrazowe lub narodowe odwiedza 8% (spadek), na nartach jeździ 2% (spadek). W co najmniej jednej z pięciu wymienionych form aktywności brało udział 44% spośród nich (w 2006 i 2007 r. 42%). Z drugiej zaś strony życiu towarzyskiemu i rozrywkom oddaje się 36% (wzrost), czas w kawiarniach spędza 13% (wzrost), przed telewizorem 4% (spadek). Tab. XII Sposoby spędzania czasu przez Polaków podczas podróży krótkookresowych w latach 2007 i 2008 (%) 2007 2008 1. Spokojny wypoczynek, krótkie spacery 53 53 2. Życie towarzyskie i rozrywki 39 37 3. Przebywanie w ciszy, spokoju, z dala od ludzi 17 16 4. Chodzenie do kawiarni, restauracji 9 11 5. Słuchanie radia, oglądanie telewizji 11 10 6. Poprawa kondycji fizycznej: gimnastyka, zajęcia fitness, dłuższe spacery i wycieczki, pływanie, gry sportowe 9 10 7. Zwiedzanie muzeów, skansenów, zabytków 7 9 8. Odwiedzanie miejsc kultu religijnego 7 7 9. Ulubione zajęcia hobbystyczne (wędkarstwo, fotografowanie, zbieranie grzybów) 7 6 10. Odwiedzanie parków narodowych lub krajobrazowych 6 6 11. Turystyka kwalifikowana (np. żeglarstwo, kajakarstwo, wspinaczka górska, jazda konna) 5 5 12. Zdobywanie wiedzy i umiejętności 6 4 13. Czytanie 3 2 14. Udział w przedstawieniach teatralnych, koncertach, seansach filmowych 3 1 15. Narciarstwo 2 1 16. Zabiegi lecznicze, sanatoryjne, kuracja klimatyczna 1 1 17. Specjalistyczne zabiegi rehabilitacyjne związane z inwalidztwem 18. Inne zajęcia 29 20 Źródło: badania Instytutu Turystyki.

kkkkkkkkkkkk 62 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku

kkkkkkkkkkkk Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 63 VI. Kierunki krajowych wyjazdów według województw 1. Przyjazdy turystów krajowych do poszczególnych województw W 2008 roku uczestnictwo Polaków w wieku 15 i więcej lat w krajowych wyjazdach długookresowych było o jeden punkt procentowy wyższe niż rok wcześniej, uczestnictwo zaś w krajowych wyjazdach krótkookresowych o trzy punkty procentowe niższe. Uczestnicy wyjazdów na 5 i więcej dni podróżowali rzadziej (1,5 razy), uczestnicy wyjazdów na 2-4 dni częściej (3,1 razy). W rezultacie liczba wyjazdów długookresowych była niższa niż rok wcześniej (14,3 mln spadek o 9,5%), liczba zaś wyjazdów krótkookresowych wyższa (20,6 mln wzrost o 7,9%). Łącznie w 2008 roku Polacy odbyli podobną liczbę wyjazdów jak rok wcześniej (34,9 mln). Zanotowano więcej przyjazdów do pięciu z szesnastu województw: dolnośląskiego, lubelskiego, śląskiego, kujawsko-pomorskiego i wielkopolskiego. Podobnie jak w poprzednich latach, w recepcji turystów, czyli osób, które na terenie danego województwa spędziły co najmniej jedną noc, szczególnie wyróżnia się mazowieckie. Kolejne miejsca zajmują: pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie i małopolskie. Te pięć województw przyjęło prawie połowę (49%) całego krajowego ruchu turystycznego. Kolejne trzy województwa: śląskie, wielkopolskie i kujawsko-pomorskie, przyjęły 20%. Tak więc do ośmiu wymienionych województw przyjechało prawie 70% wszystkich podróżujących po kraju Polaków. Trzy spośród tych województw mają na swoim obszarze tereny górskie (małopolskie, dolnośląskie i śląskie), dwa są województwami nadmorskimi (pomorskie i zachodniopomorskie), jedno pojeziernym (kujawsko-pomorskie), dwa zaś położone są centralnie. Województwa, które w skali roku przyjęły najmniej krajowych turystów, to: opolskie, podlaskie, łódzkie, świętokrzyskie i lubuskie.

64 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 32. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży (mln) Uwaga: łączna liczba wizyt w poszczególnych województwach jest o 0,8 mln większa niż liczba podróży, gdyż część osób podczas jednej podróży odwiedziła więcej niż jedno wojewódzwo. Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 33. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży długookresowych (mln) Uwaga: łączna liczba wizyt w poszczególnych województwach jest o 0,7 mln większa niż liczba podróży, gdyż część osób podczas jednej podróży odwiedziła więcej niż jedno wojewódzwo. Źródło: badania Instytutu Turystyki.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 65 Rys. 34. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w 2008 roku według województw i liczby podróży krótkookresowych (mln) Uwaga: łączna liczba wizyt w poszczególnych województwach jest o 0,1 mln większa niż liczba podróży, gdyż część osób podczas jednej podróży odwiedziła więcej niż jedno wojewódzwo. Źródło: badania Instytutu Turystyki. W czasie podróży długookresowych polscy turyści najczęściej odwiedzali województwa: pomorskie, zachodniopomorskie, mazowieckie i małopolskie. Przyjęły one łącznie 45% uczestników krajowych podróży długookresowych. Województwa najmniej odwiedzane podczas podróży co najmniej pięciodniowych to: łódzkie, opolskie, podlaskie, świętokrzyskie i lubuskie. W porównaniu z poprzednim rokiem, większą liczbę przyjazdów długookresowych zanotowano do województw: lubelskiego, wielkopolskiego i opolskiego; taką samą liczbę do kujawsko-pomorskiego i zachodniopomorskiego. W pozostałych województwach obserwujemy mniej przyjazdów. Procentowo najbardziej wzrosła liczba przyjazdów do województw: lubelskiego i opolskiego; najbardziej spadła do świętokrzyskiego i lubuskiego. Pięć województw, które mają na swoim obszarze tereny górskie: dolnośląskie, małopolskie, podkarpackie, śląskie i świętokrzyskie, przyjęło 4,8 mln uczestników wyjazdów długookresowych, o 0,8 mln (14%) mniej niż rok wcześniej. Dwa województwa nadmorskie odwiedziło 3,7 mln uczestników podróży na co najmniej 5 dni, o 0,1 mln (3%) mniej. W recepcji uczestników krajowych podróży krótkookresowych największy udział miało województwo mazowieckie, po nim dolnośląskie i pomorskie oraz śląskie i wielkopolskie. Wymienione pięć województw przyjęło prawie połowę (48%) uczestników krajowych podróży krótkookresowych. Ponieważ podróże na krótko w większym stopniu niż długookresowe

66 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku ograniczają się do terenu własnego województwa, recepcja jest pod tym względem większa w tych województwach, w których znajdują się duże aglomeracje. Najmniej uczestników krótkookresowych podróży turystycznych przyjęły województwa: opolskie, podlaskie, łódzkie i świętokrzyskie. W 2008 roku w porównaniu z rokiem poprzednim większą liczbę wyjazdów krótkookresowych zanotowano do województw: dolnośląskiego, śląskiego, lubelskiego, kujawskopomorskiego, lubuskiego, mazowieckiego, świętokrzyskiego, podkarpackiego, pomorskiego i wielkopolskiego; taką samą liczbę do warmińsko-mazurskiego i zachodniopomorskiego. W pozostałych województwach obserwujemy mniej przyjazdów. Procentowo najbardziej wzrosła liczba wyjazdów do dolnośląskiego i śląskiego; najbardziej zmalała do podlaskiego i łódzkiego. Porównując rozmieszczenie krajowego ruchu turystycznego w 2007 i 2008 roku przy uwzględnieniu łącznie wyjazdów długo- i krótkookresowych stwierdzamy, że w ostatnim roku częściej podróżowano do województw: dolnośląskiego, lubelskiego, śląskiego, kujawskopomorskiego i wielkopolskiego; podobnie często do lubuskiego, mazowieckiego, opolskiego, pomorskiego, świętokrzyskiego i zachodniopomorskiego; do pozostałych pięciu województw podróżowano mniej. Największy procentowy wzrost odnotowano w podróżach do województw: dolnośląskiego, lubelskiego i śląskiego; największy spadek do podlaskiego, łódzkiego i małopolskiego. 2. Kierunki wyjazdów Polaków w okresie wakacji W lipcu i sierpniu 2008 roku Polacy odbyli na terenie kraju 6,4 mln (spadek o 10,5%) podróży urlopowo-wakacyjnych (długookresowych). Stanowi to 44,8% wszystkich podróży na co najmniej 5 dni, w których uczestniczyli mieszkańcy Polski w ciągu całego roku. Najwięcej letnich wyjazdów długookresowych odnotowano do województw: zachodniopomorskiego, pomorskiego, małopolskiego, kujawsko-pomorskiego i warmińsko-mazurskiego. Wymienione pięć województw przyjęło 61% wszystkich letnich podróży długookresowych. W porównaniu z poprzednim rokiem więcej przyjazdów zanotowano do zachodniopomorskiego, lubelskiego, wielkopolskiego, lubuskiego i opolskiego; mniej przede wszystkim do warmińsko-mazurskiego, małopolskiego i podkarpackiego. Największy wzrost liczby przyjazdów dotyczył województw: opolskiego, wielkopolskiego i lubelskiego; największy spadek świętokrzyskiego, dolnośląskiego, podkarpackiego, łódzkiego i warmińsko-mazurskiego.

Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku 67 Rys. 35. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży (mln) Uwaga: łączna liczba wizyt w poszczególnych województwach jest o 0,15 mln większa niż liczba podróży, gdyż część osób podczas jednej podróży odwiedziła więcej niż jedno wojewódzwo. Źródło: badania Instytutu Turystyki. Rys. 36. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży długookresowych (mln) Uwaga: łączna liczba wizyt w poszczególnych województwach jest o 0,15 mln większa niż liczba podróży, gdyż część osób podczas jednej podróży odwiedziła więcej niż jedno wojewódzwo. Źródło: badania Instytutu Turystyki.

68 Jerzy Łaciak: Uczestnictwo Polaków w wyjazdach turystycznych w 2008 roku Rys. 37. Natężenie krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu 2008 roku według województw i liczby podróży krótkookresowych (mln) Źródło: badania Instytutu Turystyki. Na krótko (2-4 dni) w lipcu i sierpniu 2008 roku Polacy wyjeżdżali 5,0 mln razy, czyli odbyli o 0,7 mln (16,3%) podróży więcej niż rok wcześniej. Stanowi to prawie jedną czwartą (24,3%) wszystkich krótkookresowych podróży, w których uczestniczyli mieszkańcy Polski w ciągu całego roku. Najwięcej wyjazdów na krótko zanotowano do województw: mazowieckiego, zachodniopomorskiego i pomorskiego. Przyjazdy na teren tych trzech województw stanowiły ponad jedną trzecią (34%) wszystkich letnich weekendowych wyjazdów mieszkańców Polski. W porównaniu z poprzednim rokiem więcej przyjazdów zanotowano przede wszystkim do województw: zachodniopomorskiego, mazowieckiego i śląskiego; mniej przede wszystkim do małopolskiego, opolskiego i świętokrzyskiego. Największy spadek liczby przyjazdów dotyczył województw: opolskiego, świętokrzyskiego, małopolskiego i łódzkiego; największy wzrost śląskiego, zachodniopomorskiego, dolnośląskiego i podkarpackiego. W lecie 2008 roku najwięcej turystów (łącznie przyjazdy długookresowe i krótkookresowe) przyjęły województwa: zachodniopomorskie, pomorskie, mazowieckie, małopolskie i warmińsko-mazurskie (łącznie 54% całego krajowego ruchu turystycznego w lipcu i sierpniu). Więcej turystów niż w 2007 roku przyjęły przede wszystkim województwa: zachodniopomorskie, mazowieckie i śląskie, mniej zwłaszcza małopolskie, świętokrzyskie i warmińsko-mazurskie. Największy wzrost liczby podróży wystąpił w śląskim i zachodniopomorskim; największy spadek w świętokrzyskim, łódzkim i małopolskim.