ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE

Załącznik nr 1 Do zapytania ofertowego z dnia 14.06.2017 r. PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH POSĄŻEK BACHANTKI, ŁKr 358 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE MARMUR BIAŁY POSĄŻEK, MARMUR CIEMNY - PODSTAWA KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Pochodzący z osiemnastego wieku posążek Bachantki eksponowany jest w Sypialni Króla, która znajduje się na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. Pałac na Wyspie wraz ze swoim najbliższym otoczeniem w latach 2013-2014 przeszedł całkowitą konserwację. Kompleksowej i pełnej konserwacji zostały poddane także należące do Pałacu zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (konserwacja objęła swoim zasięgiem malarstwo, rzeźbę oraz elementy wystroju wnętrz). Również marmurowe rzeźby (w skład których wchodzi omawiany obiekt) zostały poddane w zdecydowanej większości gruntownym zabiegom konserwatorskim. Mając na uwadze powyższe okoliczności posążek powinien zostać zakonserwowany w sposób pełny (jak otoczenie w którym będzie wystawiany). Konserwacja powinna uwzględniać cechy artystyczne, dekoracyjne oraz estetyczne obiektu. Równie ważnym celem zabiegów konserwatorskich realizowanych przy rzeźbie będzie zabezpieczenie jej przed narażeniem na procesy destrukcyjne w przyszłości. Aby uzyskać powyższe założenia powierzchnię posążka oraz jego profilowanej podstawy należy oczyścić z zabrudzeń i nawarstwień przypowierzchniowych. Konieczne jest wykonanie nowych uzupełnień ubytków. Nieodzowne jest też odzyskanie poleru w takim stopniu w jakim obiekt posiadał go pierwotnie. Zezwala się na wykonanie ewentualnej unifikacji kolorystycznej na powierzchniach uzupełnień. Ze względu na konieczność ochrony obiektu przed dostępem czynników niszczących, powierzchnie marmuru należy pokryć powłoką ochronną. Równolegle do prac konserwatorskich należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Metodyka działań konserwatorskich, a także dobór zastosowanych materiałów powinny być w miarę możliwości zbliżone do rozwiązań zastosowanych podczas konserwacji innych rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie, które miały miejsce w niedawnym czasie. Zapewniałoby to spójność technologiczną obiektów tej klasy. ułatwiałoby także stosowanie jednakowej profilaktyki oraz upraszczałoby wykonywanie ewentualnych napraw oraz działań interwencyjnych. Procesy starzeniowe zachodzące na wszystkich obiektach tego typu byłyby wówczas bardziej ujednolicone. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej przedstawiającej stan zachowania posążka przed konserwacją. 2. Prowadzenie na bieżąco dokumentacji fotograficznej i opisowej dotyczącej postępu prac. 1

3. Pobranie próbek materiałów z obiektu oraz z podstawy celem przeprowadzenia badań petrograficznych. 4. Wykonanie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 5. W przypadku występowania znamion dezintegracji marmuru konieczne jest wykonanie miejscowego wzmocnienia strukturalnego, np. hydrofilowym środkiem krzemoorganicznym. 6. Wykonanie prób na usuwanie organicznych powłok zabezpieczających oraz prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z zabrudzeń i nawarstwień przypowierzchniowych, które zalegają powierzchnię posążka. Próby należy przeprowadzić przy użyciu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu aplikowany w kompresach, wytwornica pary, pasty rozpulchniająco złuszczające). 7. Oczyszczenie powierzchni marmuru w oparciu o najefektywniejsze i najbezpieczniejsze metody, które zostały określone na podstawie przebytych prób. 8. Po zakończeniu oczyszczania wykonanie odsolenia obiektu przy zastosowaniu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa). Pozostawienie kompresu do całkowitego wyschnięcia. 9. Sprawdzenie trwałości mocowania między posągiem, a podstawą. 10. Wzmocnienie pęknięcia biegnącego w połowie wysokości prawej dłoni (wokół nasady palców) np. poprzez aplikację żywicy iniekcyjnej. 11. Wykonanie nowych wypełnień. Uzupełnienia ubytków należy wykonać w oparciu o współczesne żywice syntetyczne. W tym celu proponuje się użycia spoiw o dużej odporności na promieniowanie UV np. HXTAL NYL-1 z wypełniaczami z odpowiednio frakcjonowanej mączki marmurowej bądź PMM polimetakrylan metylu, który zapewnia dużą transparencję. Uzyskaną w ten sposób masę należy barwić pigmentami stosownie do miejscowej kolorystyki kamienia. 12. Rekonstrukcja i wzmocnienie poleru w strefach, w których występował pierwotnie. Przywrócenie poleru należy przeprowadzić przy zastosowaniu materiałów ściernych o odpowiednio wysokim uziarnieniu oraz przy użyciu materiałów polerskich. 13. Ewentualny retusz kolorystyczny wypełnień. 14. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 15. Ewentualne decyzje o usuwaniu bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązujących reguł (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 16. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 2

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH LEDA Z ŁABĘDZIEM, ŁKr 359 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE BIAŁY MARMUR KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Posążek Ledy z Łabędziem jest eksponowany w Sypialni Króla zlokalizowanej na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. W latach 2013 2014 dokonano pełnej i gruntownej konserwacji Pałacu na Wyspie wraz z jego najbliższym otoczeniem. Kompleksowej konserwacji zostały poddane także będące na wyposażeniu Pałacu zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (malarstwo, rzeźba oraz elementy wystroju wnętrz). Mając na uwadze powyższe względy proponuje się wykonanie pełnej konserwacji posągu. Upodobni to obiekt do odrestaurowanego niedawno otoczenia. Pełna konserwacja spowoduje poprawę odbioru walorów artystycznych, zdobniczych i estetycznych obiektu. Ponadto równorzędnym celem prac konserwatorskich realizowanych przy statuetce będzie zabezpieczenie jej przed oddziaływaniem czynników destrukcyjnych. W celu osiągnięcia powyższych założeń powierzchnię rzeźby należy oczyścić z resztek poprzednich powłok zabezpieczających oraz z nawarstwień i zabrudzeń. Niezbędne jest wykonanie nowych uzupełnień ubytków. Nie ma konieczności rekonstruowania prawej dłoni Ledy oraz głowy łabędzia. Niezbędne jest odtworzenie poleru w takim stopniu w jakim obiekt posiadał go pierwotnie. Dopuszcza się naniesienie ewentualnej unifikacji kolorystycznej na powierzchniach wypełnień. Ze względu na konieczność zabezpieczenia obiektu przed dostępem czynników niszczących, na powierzchnię kamienia należy położyć powłokę ochronną. Równolegle do prac konserwatorskich należy realizować prace dokumentacyjne i badawcze. Zakres działań konserwatorskich, a także jakość zastosowanych materiałów powinny być w miarę możliwości podobne do rozwiązań zastosowanych przy konserwacjach innych rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie, które zostały przeprowadzone w niedawnym czasie. Zapewniałoby to spójność technologiczną dzieł należących do tej samej kategorii (rzeźby marmurowe). Umożliwiałoby to także stosowanie jednakowej profilaktyki konserwatorskiej. Ułatwiłoby to także wykonywanie ewentualnych napraw oraz prac interwencyjnych. Zjawiska starzeniowe zachodzące na wszystkich obiektach tego typu przebiegałyby wówczas bardziej jednorodnie. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Opracowanie dokumentacji fotograficznej i opisowej, przedstawiającej stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Bieżące opracowanie dokumentacji fotograficznej i opisowej obrazujące przebieg działań konserwatorskich. 3. Pobranie próbek kamienia z obiektu w celu wykonania badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 3

5. W przypadku dostrzeżenia symptomów dezintegracji granularnej kamienia konieczne jest wykonanie lokalnego wzmocnienia strukturalnego, np. hydrofilowym środkiem krzemoorganicznym. 6. Wykonanie prób na usuwanie resztek powłok zabezpieczających oraz prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z zabrudzeń i nawarstwień przypowierzchniowych. Próby należy wykonać stosując metody chemiczne, fizyczne oraz mechaniczne (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu aplikowany w kompresach, wytwornica pary, pasty rozpulchniająco złuszczające). 7. Oczyszczenie powierzchni marmuru na podstawie najefektywniejszych i najbezpieczniejszych metod, które zostały wytypowane na podstawie prób. 8. Po zakończeniu oczyszczania wykonanie zabiegu odsolenia obiektu przy zastosowaniu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa). Pozostawienie kompresu zupełnego do wyschnięcia. 9. Wykonanie nowych wypełnień. Uzupełnienia ubytków należy wykonać na bazie nowoczesnych żywic syntetycznych. Do tego celu proponuje się zastosowania spoiw o dużej wytrzymałości na promieniowanie UV np. HXTAL NYL-1 z mączką marmurową o odpowiednio dobranej frakcji, bądź PMM polimetakrylan metylu, który zapewnia dużą transparencję. Tak opracowaną masę należy pigmentować stosownie do lokalnego koloru kamienia. 10. Odtworzenie poleru w miejscach, w których występował pierwotnie. Przywrócenie poleru należy wykonać przy zastosowaniu materiałów ściernych o odpowiednio wysokiej frakcji oraz przy użyciu materiałów polerskich. 11. Ewentualny retusz kolorystyczny wypełnień. 12. Ochrona powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez położenie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 13. Ewentualne decyzje o usuwaniu bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązujących reguł (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 14. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 4

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH POPIERSIE ALEKSANDRA WIELKIEGO, ŁKr 345 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE BIAŁY MARMUR, KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Osiemnastowieczne popiersie Aleksandra Wielkiego prezentowane jest od 1995 w Gabinecie Pracy znajdującym się na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. Popiersie należało do królewskiej kolekcji rzeźby. Pałac na Wyspie wraz z otoczeniem w ostatnich latach został poddany pełnej konserwacji. Gruntowną i kompleksową konserwację przeprowadzono także na pałacowych zbiorach sztuki i rzemiosła artystycznego (konserwacja objęła malarstwo, rzeźbę oraz elementy wystroju wnętrz). Także rzeźby marmurowe (do których zalicza się także omawiany obiekt) zostały poddane w zdecydowanej większości całościowym zabiegom konserwatorskim. Biorąc pod uwagę powyższe okoliczności proponuje się dokonanie pełnej konserwacji popiersia z uwzględnieniem pierwotnych walorów artystycznych, estetycznych oraz dekoracyjnych. Równoważnym celem działań konserwatorskich będzie także ochrona obiektu przed działaniem czynników niszczących. Aby zrealizować wytyczone powyżej cele powierzchnię rzeźby i profilowanej podstawy należy oczyścić z nawarstwień i zabrudzeń. Konieczne jest wykonanie nowych wypełnień ubytków oraz odtworzenie dolnej partii hełmu w oparciu o współczesne rozwiązania technologiczne. Niezbędne jest też odzyskanie poleru w takim stopniu w jakim obiekt posiadał go pierwotnie. Dopuszcza się naniesienie ewentualnego retuszu kolorystycznego na powierzchnie uzupełnień. Ze względu na konieczność ochrony obiektu przed dostępem czynników niszczących, powierzchnie marmuru należy pokryć powłoką zabezpieczającą. Równolegle do działań konserwatorskich należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Zakres prac konserwatorskich, a także jakość zastosowanych materiałów powinny być w miarę możliwości podobne do rozwiązań wykorzystanych przy konserwacjach innych rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie, które przeprowadzono w niedawnym okresie. Zapewniałoby to spójność technologiczną obiektów należących do tej kategorii. Upraszczałoby to także stosowanie jednakowej profilaktyki oraz ułatwiłoby wykonywanie ewentualnych napraw oraz działań interwencyjnych. Procesy starzeniowe zachodzące na wszystkich obiektach tego typu byłyby wówczas bardziej ujednolicone. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Opracowanie dokumentacji fotograficznej i opisowej, która ilustruje stan zachowania popiersia przed konserwacją. 2. Prowadzenie na bieżąco dokumentacji fotograficznej i opisowej dotyczącej postępu w realizacji prac. 3. Pobranie próbek materiałów z popiersia i z podstawy w celu wykonania badań petrograficznych. 5

4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 5. W przypadku dostrzeżenia symptomów dezintegracji granularnej kamienia konieczne jest wykonanie lokalnego wzmocnienia strukturalnego, np. hydrofilowym środkiem krzemoorganicznym. 6. Usunięcie starego, zdegradowanego wypełnienia wokół szyi orła. 7. Wykonanie prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z zabrudzeń, nawarstwień przypowierzchniowych, a także przeprowadzenie prób na usuwanie organicznych powłok ochronnych, które zalegają powierzchnię popiersia. Próby należy przeprowadzić przy zastosowaniu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu aplikowany w kompresach, wytwornica pary, pasty rozpulchniająco złuszczające). 8. Oczyszczenie powierzchni marmuru w oparciu o najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze metody, które zostały wytypowane na podstawie prób. 9. Po zakończeniu etapu oczyszczania wykonanie odsolenia obiektu przy użyciu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa) 10. W razie konieczności wzmocnienie połączenia między popiersiem, a podstawą. 11. Wykonanie nowych wypełnień oraz odtworzenie dolnego fragmentu hełmu. Uzupełnienia ubytków i rekonstrukcję detalu należy wykonać w oparciu o współczesne żywice syntetyczne. W tym celu proponuje się użycia spoiw o dużej odporności na promieniowanie UV np. HXTAL NYL-1 z wypełniaczami z odpowiednio frakcjonowanej mączki marmurowej bądź PMM polimetakrylan metylu, który zapewnia dużą transparentność. Otrzymaną w ten sposób masę należy barwić pigmentami zgodnie z miejscową kolorystyką kamienia. 12. Rekonstrukcja i wzmocnienie poleru w strefach, w których występował pierwotnie. Przywrócenie poleru należy przeprowadzić przy wykorzystaniu materiałów ściernych o odpowiednio wysokiej frakcji ziaren oraz przy użyciu środków polerskich. 13. Ewentualna unifikacja kolorystyczna wypełnień. 14. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 15. Ewentualne decyzje o usuwaniu bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązującego schematu (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 16. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 6

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH POPIERSIE APOLLA BELWEDERSKIEGO, ŁKr 741 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE ALABASTER KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Popiersie Apolla belwederskiego eksponowane jest w Gabinecie Franciszka Ryksa, który mieści się na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. W latach 2013 2014 Pałac na Wyspie wraz ze swym najbliższym otoczeniem został poddany pełnej i całkowitej konserwacji. Gruntowną i kompleksową konserwację przeszły także pałacowe zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (malarstwo, rzeźba oraz elementy wystroju wnętrz). Ze względu na powyższe okoliczności proponuje się dokonanie pełnej konserwacji popiersia, co doprowadzi do poprawy odbioru wartości artystycznych, estetycznych i zdobniczych dzieła. Ponadto równorzędnym celem prac konserwatorskich prowadzonych przy obiekcie będzie zabezpieczenie go przed wpływem czynników niszczących chodzi tu szczególnie o eliminację działania wilgoci, która stanowi duże zagrożenie dla alabastru. W celu uzyskania powyższych założeń powierzchnię rzeźby należy oczyścić z nawarstwień i zabrudzeń. Konieczne jest wykonanie wypełnień ubytków przy zastosowaniu żywic syntetycznych, które powinny być dostosowane swoją twardością do niskiej odporności mechanicznej alabastru. Dozwolone jest naniesienie ewentualnego retuszu kolorystycznego na powierzchnie uzupełnień. W miejscach gdzie poler występował oryginalnie, a uległ zmatowieniu, powinien zostać odbudowany. Ze względu na konieczność ochrony obiektu przed dostępem czynników niszczących, jego powierzchnie należy pokryć powłoką zabezpieczającą. Równolegle do działań konserwatorskich należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Alabaster z którego wykonano popiersie jest materiałem miękkim i wrażliwym na dłuższe odziaływanie wody i wilgoci. Charakteryzuje się również dużą przepuszczalnością światła. Zatem dobór metod i materiałów, które będą zastosowane podczas konserwacji musi uwzględniać wymienione cechy. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej, która obrazuje stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Prowadzenie na bieżąco dokumentacji fotograficznej i opisowej dotyczącej przebiegu prac konserwatorskich. 3. Pobranie próbek kamienia z popiersia w celu przeprowadzenia badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 5. Wykonanie prób na usuwanie starych, szczątkowo zalegających powłok ochronnych oraz przeprowadzenie prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z nawarstwień i zabrudzeń. Próby należy przeprowadzić przy wykorzystaniu metod chemicznych, fizycznych oraz 7

mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, metody przemywania mechanicznego, pasty rozpulchniająco złuszczające). Alabaster jest wrażliwy na wilgoć. Dobór metod i środków chemicznych musi uwzględniać tą okoliczność. Obiekt w trakcie procesu czyszczenia nie może być narażony na dłuższe zawilgocenie. 6. Wykonanie prób na ekstrakcję przebarwień żelazistych z prawego policzka Apolla (np. tioglikol alkalizowany amoniakiem lub nadtlenek wodoru). Substancje należy aplikować lokalnie, wyłącznie w docelowe miejsca. Czas ich odziaływania powinien być optymalnie dostosowany do potrzeb. 7. Oczyszczenie powierzchni alabastru w oparciu o najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze metody i środki chemiczne, które zostały wytypowane na podstawie wykonanych prób. 8. Wykonanie nowych wypełnień. Wypełnienie ubytków należy wykonać w oparciu o żywice syntetyczne. Alabaster jest kamieniem miękkim i transparentnym. Prawidłowy dobór żywicy i wypełniacza musi uwzględniać te uwarunkowania. Do wypełniania ubytków w alabastrze mogą być wykorzystane np. żywice akrylowe lub poliestrowe. Jako wypełniacze można użyć np.: mączkę alabastrową lub PMM polimetakrylan metylu, który gwarantuje wysoką przezroczystość. Odpowiednio skomponowaną masę wypełniającą należy pigmentować stosownie do lokalnej kolorystyki kamienia. 9. Rekonstrukcja poleru w miejscach w których występował pierwotnie. Nadanie poleru należy przeprowadzić przy wykorzystaniu ścierniw o odpowiednio wysokiej gradacji oraz przy użyciu proszków polerskich. Nośnikiem dla proszku polerskiego w tym przypadku powinna zamiast wody być ciecz organiczna, np. benzyna lakowa. 10. Ewentualna unifikacja kolorystyczna wypełnień. 11. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 12. Ewentualne decyzje o usuwaniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązującego schematu (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 13. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 8

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH POPIERSIE MŁODEGO RZYMIANINA, ŁKr 791 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE BIAŁY MARMUR - POPIERSIE, CIEMNY MARMUR PODSTAWA KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Datowane na XVIII wiek popiersie młodego Rzymianina eksponowane jest od początku lat siedemdziesiątych XX w. w Pokoju Portretowym w Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. Pałac na Wyspie wraz z otoczeniem w latach 2013 14 został poddany gruntownej i całkowitej konserwacji. Pełną i kompleksową konserwacją objęte zostały także pałacowe zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (malarstwo, rzeźba, elementy wystroju wnętrz). Także rzeźby marmurowe (do grupy których należy omawiany obiekt) zostały poddane w zdecydowanej większości kompleksowym zabiegom konserwatorskim. Wobec przytoczonych powyżej względów proponuje się dokonanie pełnej konserwacji popiersia z przywróceniem walorów artystycznych, estetycznych i dekoracyjnych. Ponadto równorzędnym celem działań konserwatorskich prowadzonych przy obiekcie będzie zabezpieczenie dzieła przed wpływem czynników destrukcyjnych. W celu uzyskania powyższych zamiarów powierzchnię rzeźby i podstawy należy oczyścić z nawarstwień i zabrudzeń. Konieczne jest wykonanie wypełnień ubytków przy zastosowaniu nowoczesnych żywic syntetycznych. Dozwolone jest naniesienie ewentualnego retuszu kolorystycznego na powierzchnie uzupełnień. W miejscach gdzie poler występował oryginalnie, a uległ zmatowieniu, powinien zostać odbudowany. Ze względu na konieczność ochrony obiektu przed dostępem czynników niszczących, powierzchnie marmuru należy pokryć powłoką zabezpieczającą. Równolegle do działań konserwatorskich należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Metodyka konserwatorska, a także jakość zastosowanych materiałów powinny być w miarę możliwości podobne do rozwiązań wykorzystanych przy konserwacjach innych rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie, które były prowadzone w ostatnim czasie. Zapewniałoby to spójność technologiczną obiektów należących do tej samej kategorii. Umożliwiałoby to także stosowanie jednakowej profilaktyki oraz ułatwiłoby wykonywanie działań interwencyjnych lub nawet ewentualnych napraw. Procesy starzeniowe zachodzące na obiektach byłyby wówczas bardziej jednorodne. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej, która obrazuje stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Prowadzenie na bieżąco dokumentacji fotograficznej i opisowej dotyczącej przebiegu działań konserwatorskich. 3. Pobranie próbek materiałów (z mało widocznych miejsc) z popiersia i podstawy w celu wykonania badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 9

5. W przypadku spostrzeżenia oznak dezintegracji granularnej marmuru niezbędne jest przeprowadzenie konsolidacji strukturalnej, np. hydrofilowym środkiem krzemoorganicznym. 6. Wykonanie prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z zabrudzeń, nawarstwień, a także przeprowadzenie prób na usuwanie powłok ochronnych zalegających popiersie. Próby należy przeprowadzić przy wykorzystaniu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu aplikowany w kompresach, para wodna pod ciśnieniem, pasty rozpulchniająco złuszczające). 7. Oczyszczenie powierzchni marmuru w oparciu o najskuteczniejsze i najbezpieczniejsze metody, które zostały wytypowane na podstawie prób. 8. Po zakończeniu procesu oczyszczania odsolenie obiektu przy wykorzystaniu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa) 9. Wzmocnienie połączenia między popiersiem, a podstawą w przypadku, gdy zachodzi taka konieczność. 10. Wykonanie nowych wypełnień. Wypełnienie ubytków należy wykonać w oparciu o współczesne żywice syntetyczne. W tym celu proponuje się użycia spoiw o dużej światłotrwałości np. HXTAL NYL-1 z wypełniaczami z odpowiednio frakcjonowanej mączki marmurowej bądź PMM polimetakrylan metylu, który zapewnia wysoką przezroczystość. Otrzymaną w ten sposób masę należy pigmentować stosownie do lokalnej kolorystyki kamienia. 11. Odbudowa poleru w miejscach w których występował pierwotnie. Nadanie poleru należy przeprowadzić przy wykorzystaniu ścierniw o odpowiednio wysokiej gradacji oraz materiałów polerskich. 12. Ewentualna unifikacja kolorystyczna wypełnień. 13. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 14. Ewentualne decyzje o usuwaniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązującego schematu (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 15. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 10

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH PUTTA Z ŁABĘDZIEM, ŁKr 380 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE BIAŁY MARMUR, KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Grupa rzeźbiarska przedstawiająca dwa putta z łabędziem eksponowana jest Pokoju Kąpielowym w Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. W latach 2013 14 Pałac na Wyspie wraz z najbliższym otoczeniem przeszedł gruntowną i całkowitą konserwacji. Pełnej i kompleksowej konserwacji poddane zostały także pałacowe zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (malarstwo, rzeźba, a także elementy wystroju wnętrz). Również rzeźby marmurowe (do grupy których należy omawiany obiekt) zostały objęte w dużej mierze kompleksowymi działaniami konserwatorskimi. Wobec powyższego proponuje się przeprowadzenie pełnej konserwacji grupy rzeźbiarskiej z przywróceniem pierwotnych walorów obiektu. Ponadto równorzędnym zamierzeniem działań konserwatorskich będzie zabezpieczenie obiektu przed wpływem czynników destrukcyjnych. W celu uzyskania powyższych zamiarów powierzchnię rzeźby i podstawy należy oczyścić z nawarstwień i zabrudzeń. Konieczne jest wykonanie wypełnienia ubytków przy zastosowaniu nowoczesnych żywic syntetycznych. W celu pełnego osiągnięcia walorów artystycznych, estetycznych i dekoracyjnych proponuje się zrekonstruowanie brakujących palców dłoni u obu puttów. Po zakończeniu procesu nanoszenia wypełnień i wykonywania rekonstrukcji dopuszczalne jest wykonanie ewentualnego retuszu kolorystycznego na powierzchniach uzupełnień. W strefach, w których poler występował oryginalnie, a uległ zmatowieniu, powinien zostać odtworzony. Ze względu na konieczność ochrony obiektu przed dostępem czynników niszczących, powierzchnie marmuru należy pokryć powłoką zabezpieczającą. Równolegle do konserwacji należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Rozwiązania konserwatorskie, a także dobór materiałów powinny być w miarę możliwości podobne do rozwiązań wykorzystanych przy ostatnio prowadzonych konserwacjach rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie. Gwarantowałoby to jednorodność technologiczną obiektów należących do tej samej kategorii (rzeźby marmurowe). Umożliwiałoby to także stosowanie takiej samej profilaktyki oraz ułatwiłoby prowadzenie działań interwencyjnych bądź nawet ewentualnych napraw. Ponadto zjawiska starzeniowe zachodzące na obiektach przebiegałyby wówczas w zbliżony sposób. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej, która obrazuje stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Prowadzenie na bieżąco dokumentacji fotograficznej i opisowej dotyczącej przebiegu działań konserwatorskich. 3. Pobranie próbek białego marmuru z obiektu oraz próbek kolorowego marmuru ze wstawek umieszczonych na froncie podstawy w celu wykonania badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 11

5. W przypadku stwierdzenia oznak dezintegracji marmuru konieczne jest przeprowadzenie lokalnej konsolidacji strukturalnej, np. hydrofilowym środkiem krzemoorganicznym. 6. Przeprowadzenie prób na usuwanie powłok ochronnych zalegających rzeźbę, a następnie prób na oczyszczanie powierzchni obiektu z zabrudzeń i nawarstwień. Próby należy przeprowadzić przy wykorzystaniu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu nanoszony w kompresach, para wodna pod ciśnieniem, pasty rozpulchniająco złuszczające). 7. Oczyszczenie powierzchni marmuru w oparciu o najskuteczniejsze metody, które zostały określone w fazie prób. 8. Po zakończeniu oczyszczania przeprowadzenie zabiegu odsalania obiektu przy zastosowaniu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa). 9. Wykonanie nowych wypełnień. Wypełnienie ubytków należy wykonać w oparciu o współczesne żywice syntetyczne. W tym celu proponuje się użycia spoiw o dużej światłotrwałości np. HXTAL NYL-1 z wypełniaczami z odpowiednio frakcjonowanej mączki marmurowej bądź PMM polimetakrylan metylu, który zapewnia wysoką przezroczystość. Otrzymaną w ten sposób masę należy pigmentować stosownie do lokalnej kolorystyki kamienia. 10. Wykonanie rekonstrukcji brakujących palców na podstawie kwerendy i analogi. Technologia i materiały jak przy wykonywaniu uzupełnień. 11. Rekonstrukcja i wzmocnienie poleru w miejscach w których występował pierwotnie. Nadanie poleru należy przeprowadzić przy wykorzystaniu ścierniw o odpowiednio wysokiej gradacji oraz materiałów polerskich. 12. Ewentualna unifikacja kolorystyczna wypełnień. 13. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłoki mikrowosku Cosmoloid H 80. Warstwę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 14. Ewentualne decyzje o usuwaniu, bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązującego schematu (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 15. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 12

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH WENUS WYCHODZĄCA Z KĄPIELI, ŁKr 484 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE BIAŁY MARMUR KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Posążek Wenus jest eksponowany w Pokoju Balkonowym, który mieści się na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. W latach 2013 2014 przeprowadzono całkowitą i kompleksową konserwację Pałacu na Wyspie razem z jego otoczeniem. Gruntownej i pełnej konserwacji zostały poddane także znajdujące się w Pałacu zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego (konserwacja objęła malarstwo, rzeźbę oraz elementy wystroju wnętrz). Mając na względzie wymienione okoliczności proponuje się przeprowadzenie pełnej konserwacji posągu, co upodobni go do nowo odrestaurowanego otoczenia. Konserwacja wpłynie na poprawę odbioru walorów artystycznych, zdobniczych i estetycznych obiektu. Ponadto równorzędnym celem prac konserwatorskich realizowanych przy statuetce będzie zabezpieczenie jej przed działaniem czynników niszczących. Aby osiągnąć opisane założenia powierzchnię rzeźby należy oczyścić z szczątków poprzednich powłok zabezpieczających oraz z nawarstwień i zabrudzeń.. Niezbędne jest wykonanie nowych uzupełnień ubytków. Konieczne jest też przywrócenie poleru w takim stopniu w jakim obiekt miał go pierwotnie. Dopuszcza się wykonanie ewentualnej unifikacji kolorystycznej na powierzchniach wypełnień. Ze względu na konieczność zabezpieczenia obiektu przed dostępem czynników niszczących, na powierzchnię kamienia należy nanieść powłokę ochronną. Równolegle do prac konserwatorskich należy realizować prace dokumentacyjne i badawcze. Metodyka działań konserwatorskich, a także jakość zastosowanych materiałów powinny być w miarę możliwości zbliżone do rozwiązań wykorzystanych przy konserwacjach innych rzeźb marmurowych z Pałacu na Wyspie, które zostały wykonane w ostatnim czasie. Gwarantowałoby to spójność technologiczną obiektów należących do tej samej kategorii (rzeźby marmurowe). Umożliwiałoby to także stosowanie jednakowej profilaktyki konserwatorskiej oraz ułatwiłoby wykonywanie ewentualnych napraw oraz prac interwencyjnych. Procesy starzeniowe przebiegające na wszystkich obiektach tego typu byłyby wtedy bardziej jednorodne. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Wykonanie dokumentacji fotograficznej i opisowej, przedstawiającej stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Bieżące opracowanie dokumentacji fotograficznej i opisowej przedstawiającej przebieg działań konserwatorskich. 3. Pobranie próbek kamienia z obiektu w celu wykonania badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 13

5. Wykonanie prób na usuwanie szczątkowych powłok zabezpieczających oraz prób na oczyszczenie powierzchni obiektu z zabrudzeń i nawarstwień przypowierzchniowych. Próby należy przeprowadzić przy użyciu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, węglan amonu aplikowany w kompresach, wytwornica pary, pasty rozpulchniająco złuszczające). 6. Oczyszczenie powierzchni marmuru w oparciu o najefektywniejsze i najbezpieczniejsze metody, które zostały wytypowane na podstawie prób. 7. Po zakończeniu procesu oczyszczania wykonanie odsolenia obiektu przy zastosowaniu metody migracji soli do rozszerzonego środowiska (woda destylowana, wata celulozowa). Pozostawienie kompresu do wyschnięcia. 8. Sprawdzenie trwałości mocowania między posągiem, a podstawą. 9. Usunięcie starych, nieestetycznych uzupełniń. 10. Wykonanie nowych wypełnień. Uzupełnienia ubytków należy wykonać na bazie współczesnych żywic syntetycznych. Do tego celu proponuje się zastosowania spoiw o dużej odporności na promieniowanie UV np. HXTAL NYL-1 z mączką marmurową o odpowiedniej gradacji, bądź PMM polimetakrylan metylu, który gwarantuje dużą transparencję. Tak opracowaną masę należy pigmentować stosownie do lokalnej kolorystyki kamienia. 11. Odtworzenie poleru w strefach, w których występował pierwotnie. Przywrócenie poleru należy wykonać przy zastosowaniu materiałów ściernych o odpowiednio wysokiej frakcji oraz przy użyciu materiałów polerskich. 12. Ewentualny retusz kolorystyczny wypełnień. 13. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez położenie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 14. Ewentualne decyzje o usuwaniu bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązujących reguł (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 15. Dokończenie dokumentacji konserwatorskiej (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 14

PROGRAM PRAC KONSERWATORSKICH POSĄŻEK WESTALKI, ŁKr 485 PAŁAC NA WYSPIE MUZEUM ŁAZIENKI KRÓLEWSKIE ALABASTER KUCIE, SZLIFOWANIE, POLEROWANIE ZAŁOŻENIA I WYTYCZNE KONSERWATORSKIE Posążek Westalki jest prezentowany w Pokoju Balkonowym, który znajduje się na pierwszym piętrze Pałacu na Wyspie w Łazienkach Królewskich. W latach 2013 2014 przeprowadzono pełną i kompleksową konserwację Pałacu na Wyspie wraz z jego najbliższym otoczeniem. Kompleksowej konserwacji w przybliżonym czasie poddano również zbiory sztuki i rzemiosła artystycznego, które stanowią wystrój pałacowych wnętrz (malarstwo, rzeźba oraz elementy wystroju wnętrz). Uwzględniając powyższe okoliczności proponuje się przeprowadzenie pełnej konserwacji posągu, co zrówna go z odrestaurowanym otoczeniem. Konserwacja przyczyni się do poprawy odbioru wartości artystycznych, zdobniczych i estetycznych obiektu. Oprócz tego równoważnym założeniem działań konserwatorskich prowadzonych przy statuetce będzie zabezpieczenie jej przed działaniem czynników niszczących chodzi tu szczególnie o wyeliminowanie wilgoci, będącej poważnym zagrożeniem dla alabastru. W celu uzyskania powyższych założeń powierzchnię rzeźby należy oczyścić z resztek poprzednich powłok zabezpieczających oraz z nawarstwień i zabrudzeń. Konieczne jest wykonanie wypełnień ubytków przy zastosowaniu żywic syntetycznych, których parametry powinny być dostosowane do specyfiki alabastru (niska odporność mechaniczna, duża transparencja). Dozwolone jest naniesienie ewentualnego retuszu kolorystycznego na powierzchnie uzupełnień. Nie zaleca się wykonania rekonstrukcji lewej, brakującej dłoni. W miejscach gdzie poler występował oryginalnie, a uległ zmatowieniu, powinien zostać odbudowany. Ze względu na konieczność ochrony posążka przed dostępem czynników niszczących na powierzchnie obiektu należy nanieść powłokę zabezpieczającą. Równolegle do realizacji konserwatorskich należy prowadzić prace dokumentacyjne i badawcze. Alabaster z którego wykonano posążek Westalki jest kamieniem miękkim i wrażliwym na dłuższe działanie wody i wilgoci. Charakteryzuje się również dużą przepuszczalnością światła. Wobec powyższego dobór metod i materiałów, które będą zastosowane w trakcie konserwacji musi uwzględniać charakter materiału rzeźbiarskiego. PROPONOWANY PROGRAM PRAC 1. Sporządzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej, która obrazuje stan zachowania obiektu przed konserwacją. 2. Bieżące prowadzenie dokumentacji fotograficznej i opisowej przedstawiającej przebiegu działań konserwatorskich. 3. Pobranie próbek kamienia z obiektu w celu przeprowadzenia badań petrograficznych. 4. Przeprowadzenie kwerendy archiwalnej, ikonograficznej i bibliograficznej. 5. Wykonanie prób na usunięcie starych, szczątkowych powłok ochronnych oraz przeprowadzenie prób dotyczących oczyszczania powierzchni obiektu z nawarstwień i 15

zabrudzeń. Próby należy wykonać przy zastosowaniu metod chemicznych, fizycznych oraz mechanicznych (np.: środki powierzchniowo czynne, rozpuszczalniki organiczne, metody przemywania mechanicznego, pasty rozpulchniająco złuszczające). Alabaster jest wrażliwy na wilgoć. Dobór metod i środków chemicznych musi uwzględniać tą okoliczność. Obiekt w trakcie procesu czyszczenia nie może być narażony na długi kontakt z wodą.. 6. Oczyszczenie powierzchni alabastru w oparciu o najefektywniejsze i najbezpieczniejsze metody i środki chemiczne, które wybrano na podstawie prób. 7. Konieczne jest wzmocnienie ukośnego pęknięcia na froncie podstawy. Do tego celu proponuje się użyć żywic o odpowiedniej lepkości, np. stosownie dobrana, gotowa żywica iniekcyjna 8. Wykonanie nowych wypełnień. Wypełnienie ubytków należy wykonać w oparciu o żywice syntetyczne. Alabaster jest kamieniem miękkim i transparentnym. Prawidłowy dobór żywicy i wypełniacza musi uwzględniać te uwarunkowania. Do wypełniania ubytków w alabastrze mogą być wykorzystane np. żywice akrylowe lub poliestrowe. Jako wypełniacze mogą posłużyć np.: mączka alabastrowa lub PMM polimetakrylan metylu, który gwarantuje wysoką przezroczystość. Odpowiednio opracowaną masę wypełniającą należy pigmentować stosownie do lokalnej kolorystyki kamienia. 9. Rekonstrukcja poleru w miejscach w których występował pierwotnie. Nadanie poleru należy przeprowadzić przy wykorzystaniu ścierniw o odpowiedniej gradacji oraz przy użyciu proszków polerskich. Nośnikiem dla proszku polerskiego w przypadku alabastru powinna zamiast wody być ciecz organiczna, np. benzyna lakowa. 10. Ewentualna unifikacja kolorystyczna wypełnień. 11. Zabezpieczenie powierzchni obiektu przed wpływem czynników niszczących poprzez naniesienie powłok mikrowosku Cosmoloid H 80. Powłokę mikrowosku po naniesieniu i odparowaniu rozpuszczalnika należy zapolerować. 12. Ewentualne decyzje o usuwaniu, bądź przenoszeniu nieaktualnych numerów inwentaryzacyjnych należy uzgodnić z pracownikami Działu Inwentaryzacji. Nanoszenie nowych oznaczeń należy wykonać według obowiązującego schematu (wielkość, kolor oraz krój czcionki). 13. Dokończenie prac nad dokumentacją konserwatorską (dokumentacja opisowa i fotograficzna). 16