Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze z wykorzystaniem tabletek pirogenicznych

Podobne dokumenty
Wpływ geometrii ładunku gazogeneratora na jego właściwości balistyczne Gas generator geometry effect on the ballistic properties

BADANIE HOMOGENICZNEGO STAŁEGO PALIWA RAKIETOWEGO ZAWIERAJĄCEGO DODATKI MODYFIKUJĄCE SZYBKOŚĆ SPALANIA

DIAGNOSTIC TESTS OF SR(M)LWD MOTORS. SERVICE PROBLEMS DURING EXPLOITATION

This article is available in PDF-format, in colour, at:

BADANIA WŁAŚCIWOŚCI ZESPOŁÓW NAPĘDOWYCH RAKIET OSA

INSTYTUT ELEKTROENERGETYKI POLITECHNIKI ŁÓDZKIEJ BADANIE PRZETWORNIKÓW POMIAROWYCH

OCENA PORÓWNAWCZA ZUśYCIA PALIWA SILNIKA CIĄGNIKOWEGO ZASILANEGO BIOPALIWEM RZEPAKOWYM I OLEJEM NAPĘDOWYM

ZAKRES AKREDYTACJI LABORATORIUM BADAWCZEGO Nr AB 374

OCENA TECHNOLOGII PRZEWOZU W TRANSPORCIE ROLNICZYM

WPŁYW WŁAŚCIWOŚCI PALIW MINERALNYCH I ROŚLINNYCH NA PRĘDKOŚĆ NARASTANIA CIŚNIENIA W PRZEWODZIE WTRYSKOWYM I EMISJĘ AKUSTYCZNĄ WTRYSKIWACZA

WZBOGACANIE BIOGAZU W METAN W KASKADZIE MODUŁÓW MEMBRANOWYCH

WYMIANA CIEPŁA W PROCESIE TERMICZNEGO EKSPANDOWANIA NASION PROSA W STRUMIENIU GORĄCEGO POWIETRZA

Właściwości balistyczne ładunków napędowych do foteli katapultowych samolotów bojowych

ZESZYTY NAUKOWE NR 10(82) AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE

Silnik rakietowy z kompozytową komorą spalania

Koncepcja zapalnika czasowego do amunicji specjalnej wystrzeliwanej ze 120 mm samobieżnego moździerza RAK *

UKŁADY ZAPŁONOWE ARTYLERYJSKIEJ AMUNICJI CZOŁGOWEJ THE IGNITION SYSTEMS FOR TANK GUN AMMUNITION

Badania właściwości balistycznych silników rakietowych foteli katapultowych współczesnych samolotów bojowych

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNIKI CIEPLNEJ I MECHANIKI PŁYWNÓW ZAKŁAD SPALANIA I DETONACJI Raport wewnętrzny

NAPRĘŻENIA ŚCISKAJĄCE PRZY 10% ODKSZTAŁCENIU WZGLĘDNYM PRÓBEK NORMOWYCH POBRANYCH Z PŁYT EPS O RÓŻNEJ GRUBOŚCI

WSPÓŁCZYNNIK GOTOWOŚCI SYSTEMU LOKOMOTYW SPALINOWYCH SERII SM48

Badania stanowiskowe koncepcji wtryskiwacza wodorowego

Mgr inż. Marta DROSIŃSKA Politechnika Gdańska, Wydział Oceanotechniki i Okrętownictwa

SPALANIE PALIW GAZOWYCH

Badania wstępne wytypowanej grupy paliw o potencjalnych możliwościach ich zastosowania...

S Y L A B U S P R Z E D M I O T U

BADANIA ODSIARCZANIA SPALIN NA STANOWISKU PILOTAŻOWYM Z CYRKULACYJNĄ WARSTWĄ FLUIDALNĄ CFB 0,1MWt ORAZ STANOWISKU DO BADANIA REAKTYWNOŚCI SORBENTÓW

OŚRODEK BADAWCZO-ROZWOJOWY ELEMENTÓW I UKŁADÓW PNEUMATYKI Sp. z o.o.

WPŁYW ZASTOSOWANEGO W BADANIACH PIROSTATYCZNYCH ZAPŁONU PROCHU NA JEGO SZYBKOŚĆ SPALANIA I FUNKCJĘ TEMPERATUROWĄ

Raport końcowy kamienie milowe (KM) zadania 1.2

OCENA SKUTKÓW ZMIAN ZASILANIA W OPTOELEKTRONICZNYM SYSTEMIE POMIARU WILGOTNOŚCI GLEBY

WPŁYW KSZTAŁTU POCZĄTKOWEGO CZĄSTEK NA SKURCZ SUSZARNICZY W CZASIE SUSZENIA MIKROFALOWEGO PRZY OBNIśONYM CIŚNIENIU

DOBÓR ŚRODKÓW TRANSPORTOWYCH DLA GOSPODARSTWA PRZY POMOCY PROGRAMU AGREGAT - 2

Czym fascynuje, a czym niepokoi energetyka jądrowa?

Temat ćwiczenia. Pomiary otworów na przykładzie tulei cylindrowej

PROGNOZOWANIE CENY OGÓRKA SZKLARNIOWEGO ZA POMOCĄ SIECI NEURONOWYCH

WAT - WYDZIAŁ ELEKTRONIKI INSTYTUT SYSTEMÓW ELEKTRONICZNYCH. Przedmiot: CZUJNIKI I PRZETWORNIKI Ćwiczenie nr 1 PROTOKÓŁ / SPRAWOZDANIE

WPŁYW OBRÓBKI TERMICZNEJ ZIEMNIAKÓW NA PRĘDKOŚĆ PROPAGACJI FAL ULTRADŹWIĘKOWYCH

Pochylmy się nad pewnym rozporządzeniem

OPTYMALIZACJA ZBIORNIKA NA GAZ PŁYNNY LPG

OFERTA TEMATÓW PROJEKTÓW DYPLOMOWYCH (MAGISTERSKICH) do zrealizowania w Katedrze INŻYNIERII CHEMICZNEJ I PROCESOWEJ

WPŁYW WIELKOŚCI NASION NA NIEZBĘDNĄ DŁUGOŚĆ PRZEWODU PNEUMATYCZNEGO W PROCESIE EKSPANDOWANIA NASION

Jarosław Knaga, Małgorzata Trojanowska, Krzysztof Kempkiewicz* Zakład Energetyki Rolniczej Akademia Rolnicza w Krakowie *Vatra S.A.

CHOOSEN PROPERTIES OF MULTIPLE RECYCLED PP/PS BLEND

LABORATORIUM TECHNOLOGII NAPRAW

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA GOSPODARKI, PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ 1) z dnia 29 maja 2003 r. (Dz. U. z dnia 24 czerwca 2003 r.

WPŁYW CIŚNIENIA WTRYSKU I LEPKOŚCI OLEJU NAPĘDOWEGO NA PROCES ROZPYLENIA PALIWA W SILNIKACH Z ZS

Analiza procesów spalania materiałów wysokoenergetycznych zarejestrowanych...

ZAGĘSZCZALNOŚĆ WAśNE KRYTERIUM STEROWANIA JAKOŚCIĄ MAS Z BENTONITEM

WPŁYW TECHNICZNEGO UZBROJENIA PROCESU PRACY NA NADWYŻKĘ BEZPOŚREDNIĄ W GOSPODARSTWACH RODZINNYCH

Numeryczna symulacja rozpływu płynu w węźle

InŜynieria Rolnicza 14/2005. Streszczenie

Analiza drgań skrętnych wału śmigłowego silnika lotniczego PZL-200 podczas pracy z zapłonem awaryjnym

S Y S T E M Y S P A L A N I A PALNIKI GAZOWE

Wykład 3. Diagramy fazowe P-v-T dla substancji czystych w trzech stanach. skupienia. skupienia

Wpływ zmiany temperatury na pomiar ciśnienia wybuchu. 1. Wprowadzenie. 2. Obiekt badań PROJEKTOWANIE I BADANIA

Wpływ rodzaju paliwa gazowego oraz warunków w procesu spalania na parametry pracy silnika spalinowego mchp

TECH-AGRO B ę d z i n

Przy prawidłowej pracy silnika zapłon mieszaniny paliwowo-powietrznej następuje od iskry pomiędzy elektrodami świecy zapłonowej.

ZAKŁAD AUTOMATYKI PRZEMYSŁOWEJ

TERMOCHEMIA SPALANIA

WIELOPOZIOMOWY FALOWNIK PRĄDU

Parametry pary w kotłach opalanych biomasą. Poleko Kari Mäkelä

WPŁYW PRĘDKOŚCI OBROTOWEJ NA WŁAŚCIWOŚCI ROZRUCHOWE SILNIKÓW Z ZAPŁONEM SAMOCZYNNYM. Karol Franciszek Abramek

BADANIA I TECHNIKA. NFPA 2001 Standard on Clean Agent Fire Extinguishing Systems,

ZESZYTY NAUKOWE INSTYTUTU POJAZDÓW 4(100)/2014

Wpływ dodatku Panther na toksyczność spalin silnika ZI

PRACA RÓWNOLEGŁA PRĄDNIC SYNCHRONICZNYCH WZBUDZANYCH MAGNESAMI TRWAŁYMI

LABORATORIUM PRZEMIAN ENERGII

WYBRANE SPOSOBY WYTWARZANIA CIŚNIENIA ROZCALAJĄCEGO KASETĘ 98 MM POCISKU MOŹDZIERZOWEGO

Materiałowe i technologiczne uwarunkowania stanu naprężeń własnych i anizotropii wtórnej powłok cylindrycznych wytłaczanych z polietylenu

OBRÓBKA CIEPLNA SILUMINU AK132

THE CONTROLLING OF THE FUEL AUTOIGNITION PROCESS DURING DIESEL ENGINE START-UP

Inżynieria Rolnicza 5(93)/2007

WPŁYW SZYBKOŚCI STYGNIĘCIA NA WŁASNOŚCI TERMOFIZYCZNE STALIWA W STANIE STAŁYM

ZESZYTY NAUKOWE NR 5(77) AKADEMII MORSKIEJ W SZCZECINIE. Wyznaczanie granicznej intensywności przedmuchów w czasie rozruchu

OKREŚLENIE TEMPERATURY I ENTALPII PRZEMIAN FAZOWYCH W STOPACH Al-Si

Materiały pomocnicze do laboratorium z przedmiotu Metody i Narzędzia Symulacji Komputerowej

Kontrola procesu spalania

Badania zapłonu propelantów na stacjonarnym silniku laboratoryjnym

CHARAKTERYSTYKI PRACY SILNIKA HCCI ZASILANEGO BIOGAZEM

MASA WŁAŚCIWA NASION ZBÓś W FUNKCJI WILGOTNOŚCI. Wstęp. Materiał i metody

Stan odkształcenia i jego parametry (1)

Euro Oil & Fuel Biokomponenty w paliwach do silników Diesla wpływ na emisję i starzenie oleju silnikowego

TERMOCHEMIA SPALANIA

Laboratorium z Konwersji Energii. Ogniwo Paliwowe PEM

BADANIE CIEPLNE LAMINATÓW EPOKSYDOWO-SZKLANYCH STARZONYCH W WODZIE THERMAL RESERACH OF GLASS/EPOXY LAMINATED AGING IN WATER

OCENA PORÓWNAWCZA WYNIKÓW OBLICZEŃ I BADAŃ WSPÓŁCZYNNIKA PRZENIKANIA CIEPŁA OKIEN

Laboratorium InŜynierii i Aparatury Przemysłu SpoŜywczego

URZĄD MARSZAŁKOWSKI WOJEWÓDZTWA OPOLSKIEGO DEPARTAMENT POLITYKI REGIONALNEJ I PRZESTRZENNEJ Referat Ewaluacji

Energetyka jądrowa. Energetyka jądrowa

ANALiZA WPŁYWU PARAMETRÓW SAMOLOTU NA POZiOM HAŁASU MiERZONEGO WEDŁUG PRZEPiSÓW FAR 36 APPENDiX G

OKREŚLANIE ŚREDNIEJ PRĘDKOŚCI SPALANIA STAŁYCH PALIW RAKIETOWYCH W ŚWIETLE DOKUMENTÓW STANDARYZACYJNYCH NATO

TECH-AGRO B ę d z i n

TRANSCOMP XIV INTERNATIONAL CONFERENCE COMPUTER SYSTEMS AIDED SCIENCE, INDUSTRY AND TRANSPORT

Akademickie Centrum Czystej Energii. Ogniwo paliwowe

PRÓBY EKSPLOATACYJNE KOMPOZYTOWYCH WSTAWEK HAMULCOWYCH TOWAROWEGO

Ocena parametrów pracy instalacji PV z panelami monokrystalicznymi

ON INFLUENCE OF DIESEL OIL SORT ON FRICTION AND WEAR PROCESSES Tarkowski Piotr, Paluch Roman Katedra Pojazdów Samochodowych Politechnika Lubelska

Mateusz Szala, Leszek Szymańczyk Wojskowa Akademia Techniczna, Wydział Nowych Technologii i Chemii, ul. Gen. S. Kaliskiego 2, Warszawa, PL

Transkrypt:

PROBLEMY MECHATRONIKI UZBROJENIE, LOTNICTWO, INśYNIERIA BEZPIECZEŃSTWA ISSN 2081-5891 4, 2 (12), 2013, 31-42 Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze z wykorzystaniem tabletek pirogenicznych Tomasz WOLSZAKIEWICZ Pracownia Badań Balistycznych w Pionkach, Instytut Przemysłu Organicznego, ul. Annopol 6, 03-236 Warszawa Streszczenie. W opracowaniu przedstawiono wyniki pomiarów zapłonu gazogeneratora prochowego za pomocą niskogazowych tabletek pirogenicznych. Przedstawiono wyniki pomiarów balistycznych mieszanin B/KNO 3, Zr/KNO 3 i Zr/KClO 4 dla dwóch kształtów tabletek (płaskiej i dwuwypukłej). Przeprowadzono dyskusję uzyskanych wyników w porównaniu z zapłonem klasycznym opartym na prochu czarnym. Słowa kluczowe: zapłon, tabletki pirogeniczne 1. WSTĘP Dobór sposobu zapłonu stałego paliwa rakietowego decyduje o prawidłowej i stabilnej pracy napędu rakietowego. UŜywane do zapłonu stałych paliw rakietowych odmiany prochu czarnego typu KB-2, z natury swej wywołują duŝe przeregulowania strumienia cieplnego w procesie zapłonu. W początkowej fazie pracy zapłonu dochodzi do znacznego wzrostu ciśnienia, co nie zawsze jest jednoznaczne z zapłonem paliwa, a wywiera niekorzystny wpływ na dalsze spalanie. Zamiennikiem klasycznego układu zapłonowego opartego na prochu czarnym moŝe być zapłon z zastosowaniem tabletek pirogenicznych.

32 T. Wolszakiewicz Główną zaletą takiego zapłonu jest dłuŝszy czas działania i większa powtarzalność geometrii tabletek pirogenicznych w stosunku do podsypki z prochu czarnego. Pobudzone tabletki wytwarzają gorące gazy, które oddziałują z powierzchnią paliwa rakietowego przez znacznie dłuŝszy czas (do 50% czasu pracy paliwa) niŝ proch czarny, przy jednocześnie niŝszym ciśnieniu maksymalnym. Mieszaniną najczęściej stosowaną do wytwarzania tabletek jest B/KNO 3 [1-3]. Przykładem znormalizowanego układu zapłonowego w tym zakresie jest dokument MIL-P-46994B. Inne znane masy pirogeniczne to Zr/BaCrO 4 [4-5], Zr/KClO 4 [6-7]. Składnikami tabletek pirogenicznych są sproszkowane metale, jako składnik palny, oraz utleniacz. Powszechnie uŝywane utleniacze to chloran(vii) amonu, azotan(v) amonu i chloran(vii) potasu. Zawartość innych składników jest niewielka, np. utwardzacz, katalizator palenia i dodatki poprawiające właściwości starzeniowe. Głównymi składnikami paliwa homogenicznego stosowanego w urządzeniu, jakim jest gazogenerator prochowy, są nitrogliceryna Ŝelatynizowana nitrocelulozą [8] oraz związki stabilizujące i zapewniające odpowiednie parametry pracy i przetwórstwa. Gazogeneratory prochowe są istotnym elementem złoŝonych układów napędowych [9-10] generują strumień gazów o ściśle określonych parametrach. Ich zadanie związane jest z dostarczeniem ustabilizowanego dopływu gazu, który jest między innymi źródłem energii pokładowych wytwornic prądu. 2. WYNIKI PRZEPROWADZONYCH POMIARÓW Przeprowadzono spalania ładunków gazogeneratora prochowego przy uŝyciu tabletek pirogenicznych. Zapłon był inicjowany w specjalnie skonstruowanym zapłonniku zawierającym tabletki pirogeniczne w ilości trzech sztuk. Samo pobudzenie tabletek odbywało się metodą termiczną, za pomocą spirali z drutu oporowego umieszczonego w dolnej części zapłonnika, bezpośrednio pod tabletkami. Nagrzewanie drutu oporowego odbywało się napięciem stałym o wartości 10 V z zasilacza o duŝej wydajności prądowej. Przebieg spalania ładunku był rejestrowany przy uŝyciu tensometrycznego czujnika ciśnienia firmy Bofors typ TDM-1, o zakresie pracy do 30 MPa z wykorzystaniem systemu ESAM (Electronic Signal Acquisition Module). Na podstawie uzyskanych pomiarów zmian ciśnienia w czasie wyznaczono: ciśnienie maksymalne, ciśnienie w 1 s pracy, maksymalne ciśnienie pracy oraz impuls ciśnienia po czasie 0,3 s. Wyniki danych eksperymentalnych zamieszczono w tabeli 1.

Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze 33 Tabela 1. Charakterystyki balistyczne spalania ładunku gazogeneratora inicjowanego tabletkami pirogenicznymi Table 1. Ballistic characteristics of combustion of the gas generator charge, initiated with pyrogenic tablets Rodzaj tabletki pirogenicznej Tabletki wytwarzane przemysłowo typ II-B MIL P46994B Ciśnienie maksymalne p max [MPa] Ciśnienie w 1 s pracy p 1 [MPa] Impuls ciśnienia po czasie 0,3 s I [MPa. s] 7,65 7,50 1,71 B/KNO 3 płaskie 9,71 8,76 1,97 B/KNO 3 wypukłe 10,77 9,18 2,22 Zr/KNO 3 17/83 płaskie 8,72 8,07 1,79 Zr/KNO 3 17/83 wypukłe 9,19 8,13 2,16 Zr/KNO 3 25/75 płaskie 8,21 7,07 1,61 Zr/KNO 3 25/75 wypukłe 9,00 7,67 2,21 Zr/KClO 4 50/50 płaskie 9,32 8,07 2,25 Zr/KClO 4 50/50 wypukłe 9,36 8,15 2,26 Gazogenerator prochowy inicjowany był tabletkami róŝniącymi się składem chemicznym i kształtem. Tabletki były zaprasowywane w matrycy o następujących wymiarach: średnica 6 mm, wysokość 2,5 mm. Matryce pozwalały otrzymać walce o płaskich i wypukłych podstawach. Rysunek 1 przedstawia tabletki o kształcie płaskim (po lewej) i kształcie wypukłym (po prawej). W badaniach wykorzystano tabletki wykonane z trzech róŝnych mieszanin [11]; B/KNO 3, Zr/KNO 3 oraz Zr/KClO 4. Tabletki cyrkonu z azotanem(v) potasu zostały wykonane w dwóch proporcjach masowych 17/83 oraz 25/75. NaleŜy podkreślić, Ŝe rysunki 3-11 przedstawiają tylko początkowe chwile pracy gazogeneratora prochowego, podczas gdy całkowity jego czas pracy wynosi od 12 do 14 s (co jest uwarunkowane temperaturą prowadzenia badania).

34 T. Wolszakiewicz Rys. 1. Zdjęcie przedstawiające tabletkę płaską (po lewej) i wypukłą (po prawej) Fig. 1. Picture of the tablet: flat (left) and convex (right) Rys. 2. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla klasycznego zapłonnika prochowego Fig. 2. Pressure variation in terms of time for a classic gunpowder igniter

Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze 35 Rys. 3. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki oryginalnej Fig. 3. Pressure variation in terms of time for an original tablet Rys. 4. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki B/KNO 3 płaskiej Fig. 4. Pressure variation in terms of time for a flat B/KNO 3 tablet

36 T. Wolszakiewicz Rys. 5. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki B/KNO 3 wypukłej Fig. 5. Pressure variation in terms of time for a bulged B/KNO 3 tablet Rys. 6. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KNO 3 17/83 płaskiej Fig. 6. Pressure variation in terms of time for a flat Zr/KNO 3 17/83 tablet

Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze 37 Rys. 7. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KNO 3 17/83 wypukłej Fig. 7. Pressure variation in terms of time for a bulged Zr/KNO 3 17/83 tablet Rys. 8. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KNO 3 25/75 płaskiej Fig. 8. Pressure variation in terms of time for a flat Zr/KNO 3 25/75 tablet

38 T. Wolszakiewicz Rys. 9. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KNO 3 25/75 wypukłej Fig. 9. Pressure variation in terms of time for a bulged Zr/KNO 3 25/75 tablet Rys. 10. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KClO 4 50/50 płaskiej Fig. 10. Pressure variation in terms of time for a flat Zr/KClO 4 50/50 tablet

Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze 39 Rys. 11. Zmiany ciśnienia w funkcji czasu dla tabletki Zr/KClO 4 50/50 wypukłej Fig. 11. Pressure variation in terms of time for a bulged Zr/KClO 4 50/50 tablet 3. DYSKUSJA WYNIKÓW Wszystkie przetestowane powyŝej tabletki pirogeniczne spełniają swoje główne zadanie, jakim jest zapłon paliwa (w tym przypadku paliwa gazogeneratora prochowego, który zgodnie ze składem chemicznym jest paliwem zaliczanym do grupy homogenicznych). Główną zaletą stosowania tabletek jest znacznie niŝszy wzrost ciśnienia maksymalnego (maksymalna wartość ciśnienia dla przebadanej grupy tabletek to 9 MPa, a dla prochu czarnego 13 MPa) w pierwszej chwili zapłonu, w porównaniu z zapłonem klasycznym (rys. 2). Wykonane tabletki pozwalają na uzyskanie wyŝszych wartości ciśnień i impulsu w pierwszej fazie pracy układu w porównaniu do tabletek wytwarzanych przemysłowo. Mieszaniny oparte na borze uzyskały wyŝsze wartości ciśnienia maksymalnego i ciśnienia w 1 s niŝ tabletki zawierające cyrkon. NajniŜsze wartości ciśnień uzyskuje się dla mieszaniny Zr/KNO 3 25/75. Dla wszystkich mieszanin z cyrkonem uŝycie chloranu(vii) potasu jako utleniacza daje wyŝsze ciśnienia niŝ z azotanem(v) potasu. W przypadku impulsu ciśnienia najwyŝsze wartości uzyskane były z tabletek wykonanych z Zr/KClO 4, natomiast najniŝsze wartości impulsu, tak jak w przypadku ciśnień, daje mieszanina Zr/KNO 3 25/75. Nie bez znaczenia pozostaje teŝ wpływ kształtu tabletek na powyŝsze wielkości. Jak moŝna przypuszczać, tabletki o kształcie wypukłym dawały wyŝsze wartości ciśnień i impulsu ciśnienia. Spowodowane to jest ich większą powierzchnią początkową oraz większą masą.

40 T. Wolszakiewicz Dla kaŝdego rodzaju mieszanin, tabletka wypukła dawała wyŝsze ciśnienie maksymalne, ciśnienie w 1 s pracy i impuls ciśnienia w 0,3 s niŝ tabletka płaska. Najmniejszą róŝnicę w zaleŝności od kształtu tabletki moŝna zauwaŝyć dla mieszaniny Zr/KClO 4 50/50 zaledwie setne części MPa. Dokładniejsza analiza przydatności poszczególnych mieszanin wymaga dodatkowych obliczeń i badań uwzględniających między innymi ilość tabletek oraz badania w temperaturach eksploatacji ( 35 C i +50 C). 4. WNIOSKI Otrzymane wyniki eksperymentów dowodzą, Ŝe istnieje moŝliwość zastąpienia niepowtarzalnych (balistycznie) zapłonników opartych na prochu czarnym mieszaninami pirogenicznymi (niskogazowymi) dającymi wysoką temperaturę i dłuŝszy czas pracy. Dla przeprowadzonych spalań wyznaczono ciśnienie maksymalne, ciśnienie w 1 s pracy oraz impuls ciśnienia w czasie 0,3 s. Tabletki wykonane z mieszaniny boru i azotanu amonu dają najwyŝsze wartości ciśnienia maksymalnego i ciśnienia w 1 s. Natomiast największą wielkość impulsu ciśnienia po czasie 0,3 s osiągają tabletki Zr/KClO 4. LITERATURA [1] Gransden J.I., Taylor M.J., Study of confined pyrotechnic compositions for medium/large Calibre Gun Igniter Applications, Propellants, Explosives, Pyrotechnics, vol. 32, no. 6, 2007. [2] Bhingarkar V., Singh H., Influence of Cellulosic Binders on Sensitivity and Combustion, Defence Science Journal, vol. 56, no. 3, pp. 345-351, 2006. [3] Wildegger-Gaissmaier E., Johnston I.R., Ignition of a Granular Propellant Bed, Combustion and Flame, vol. 106, pp. 219-230, 1996. [4] Kuwahara T., Tohara C., Ignition Characteristics of Zr/BaCrO 4 Pyrolant, Propellants, Explosives, Pyrotechnics, vol. 27, no. 5, pp. 284-289, 2002. [5] Kuwahara T., Tohara C., Wang C.H., Static Electric Sensitivity Characteristics of Zr/BaCrO 4 Pyrolants, Propellants, Explosives, Pyrotechnics, vol. 29, no. 1, pp. 56-61, 2004. [6] Lee J.S., Hsu C.K., The effect of different zirconium on thermal behaviors for Zr/KClO 4 priming compositions, Thermochimica Acta, pp. 367-368, 2001. [7] Lee J.S., Thermal properties and firing characteristics of the Zr/KClO 4 /Viton A priming compositions, Thermochimica Acta, pp. 392-393, 147-152, 2002. [8] Wolszakiewicz T., Właściwości fizykochemiczne nitrocelulozy podstawowego polimeru pochodzenia naturalnego w zastosowaniach specjalnych, Przemysł Chemiczny, vol. 91 (7), s. 1427-1434, 2012.

Specyfika zapłonu stałego paliwa rakietowego w gazogeneratorze 41 [9] Wolszakiewicz T., Walenta Z.A., Gazogenerator prochowy. Obliczenia i eksperyment, Przemysł Chemiczny, vol. 86 (6), s. 519-523, 2007. [10] Wolszakiewicz T., Florczak B., Zmodyfikowane elementy napędowe do gazogeneratora eksperyment i obliczenia, Naukowe Aspekty Techniki Uzbrojenia i Bezpieczeństwa, tom I, s. 131-139, Wojskowa Akademia Techniczna, Warszawa, 2008. [11] Wolszakiewicz T., Opracowanie metody otrzymywania pirogenicznych tabletek zapłonowych do paliw rakietowych, Sprawozdanie z grantu badawczego nr O N508004134. Specific Features of Ignition of the Solid Rocket Fuel in a Gas Generator with the Use of Pyrogenic Tablets Tomasz WOLSZAKIEWICZ Abstract. In the paper the results of measurements of ignition of the gunpowder gas generator with the use of pyrogenic tablets of low gas output were presented. The results of ballistic measurements for the mixtures B/KNO 3, Zr/KNO 3 and Zr/KClO 4, and for two shapes of the tablets (planar and lens-shaped) were shown. The obtained results were discussed in comparison with the standard type of ignition, based on black gunpowder. Keywords: ignition, pyrogenic tablets

42 T. Wolszakiewicz