Warszawa, 24 kwietnia 2014 r. Darmowe podręczniki pierwsze czytanie pilnego rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw Wprowadzenie dotacji celowej na zakup podręczników, nałożenie na szkoły obowiązku zapewnienia uczniom bezpłatnego dostępu do nich, zmiany w zakresie dopuszczania podręczników do użytku, a także umożliwienie rodzicom wpływu na ustalanie szkolnego zestawu podręczników to tylko niektóre zmiany, jakie przewiduje projekt nowelizacji ustawy o systemie oświaty. Po wejściu w życie proponowanych zmian, podręczniki z punktu widzenia rodziców będą darmowe. Wydatki rodziców na podręczniki z roku na rok rosły. Koszt zakupu podręczników to dla wielu rodzin znaczne obciążenie. Dowodzą tego choćby wyniki raportu Głównego Urzędu Statystycznego Warunki życia rodzin w Polsce. Brak możliwości zakupienia dla dzieci niezbędnych podręczników szkolnych deklarowało w nim prawie 14% gospodarstw rodzinnych z 3 dzieci i więcej. Według badań CBOS przeprowadzonych na początku roku szkolnego 2013/2014 rodzice na wydatki związane z wyprawką dziecka przeznaczyli średnio 1199 zł. Przeciętne wydatki na jedno dziecko wyniosły 826 zł. To pokazuje, że tego rodzaju wydatki są zbliżone do miesięcznych wynagrodzeń netto tych osób. Proponowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zmiany mają na celu m.in. odciążenie rodzinnych budżetów. Średnie wydatki rodziców na podręczniki szkolne w związku z rozpoczęciem roku szkolnego w przeliczeniu na jedno dziecko w wieku szkolnym w latach 2007-2013 przedstawia poniższa tabela 1. Należy przy tym podkreślić, że wydatki na podręczniki rodzice zazwyczaj ponoszą w okolicach rozpoczęcia roku szkolnego, co powoduje kumulację z innymi koniecznymi wydatkami związanymi z początkiem roku szkolnego. 1 Komunikaty CBOS Wydatki rodziców na edukację dzieci, w latach 2007-2014
Średnie wydatki rodziców na podręczniki szkolne w przeliczeniu na jedno dziecko. Rok kwota [zł] Zmiana w stosunku do roku poprzedniego [%] 2007 260 2008 259-0,4 2009 290 12,0 2010 b/d 2011 364 25,5* 2012 369 1,4 2013 382 3,5 * w stosunku do roku 2009 Oszczędności w budżetach gospodarstw domowych rodziców dzieci w szkołach podstawowych i gimnazjach osiągnięte dzięki wprowadzanym zmianom - przedstawiają się następująco (w mln zł): Oszczędność Rok gospodarstw domowych 2014 101 2015 323 2016 538 2017 685 2018 679 2019 681 2020 704 2021 743 2022 753 2023 710 2024 641
Oto główne zmiany przewidziane w projekcie: NOWE OBOWIĄZKI MINISTRA EDUKACJI NARODOWEJ Proponowane zmiany nakładają na ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania zadanie wyposażenia szkół podstawowych w bezpłatny podręcznik do zajęć z zakresu edukacji: polonistycznej, matematycznej, przyrodniczej i społecznej dla uczniów klas I-III. Zmiana będzie wdrażana stopniowo, począwszy od roku szkolnego: 2014/2015 w stosunku do uczniów klasy I szkoły, 2015/2016 w stosunku do uczniów klasy II szkoły, 2016/2017 w stosunku do uczniów klasy III szkoły ; DOTACJA CELOWA NA ZAKUP PODRĘCZNIKÓW Po wejściu w życie proponowanych zmian organy prowadzące szkoły podstawowe i gimnazja otrzymywać będą dotację celową na zakup: podręczników lub materiałów edukacyjnych do zajęć z danego języka obcego nowożytnego oraz materiałów ćwiczeniowych do kształcenia zintegrowanego dla klas I-III szkoły, podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla klas IV-VI szkoły i wszystkich klas gimnazjum. Zmiana będzie wdrażana stopniowo, poczynając od 2014 r., w którym dotacja celowa będzie udzielana na wyposażenie szkół podstawowych w podręczniki do zajęć z danego języka obcego nowożytnego lub edukacyjne do zajęć z tego języka oraz ćwiczeniowe dla klas pierwszych. W kolejnych latach dotacja obejmie następne klasy szkoły i klasy gimnazjum.
Harmonogram wprowadzania dotacji: Rok Klasa I szkoły Klasa II szkoły Klasa III szkoły Klasa IV szkoły Klasa V szkoły Klasa VI szkoły Klasa I gimnazjum Klasa II gimnazjum Klasa III gimnazjum 2014 2015 2016 2017 wcześniej+ dotacja na poręcznik do j. obcego (25 zł) dotacja na wcześniej (tylko dokup); dotacja na dotacja na wcześniej (tylko dokup); dotacja na (140 zł) wcześniej (tylko dokup); (140 zł) (140 zł) (250 zł) (250 zł) (250 zł) NOWE OBOWIĄZKI SZKOŁY Szkoły podstawowe i gimnazja będą miały obowiązek: zapewnienia uczniom bezpłatnego dostępu do podręczników, materiałów edukacyjnych zastępujących lub uzupełniających podręcznik oraz materiałów ćwiczeniowych. Zmiana będzie wdrażana sukcesywnie, począwszy od 2014 r. w odniesieniu do uczniów klasy pierwszej szkoły. Egzemplarze podręczników oraz materiałów edukacyjnych zastępujących lub uzupełniających podręcznik będą wypożyczane uczniom, zaś egzemplarze materiałów ćwiczeniowych zostaną przekazane uczniom bez obowiązku zwrotu po zakończeniu zajęć w danym roku szkolnym.
ZMIANY W DOPUSZCZANIU PODRĘCZNIKÓW DO UŻYTKU PODRĘCZNIKI WIELOLETNIE Początek zmiany: 2015 r. Modyfikacja warunków dopuszczania do użytku szkolnego podręczników polegać będzie na: wprowadzeniu zakazu zamieszczania w podręczniku ćwiczeń, zadań i poleceń wymagających wypełniania w egzemplarzu podręcznika, tak aby mógł on być przeznaczony do wieloletniego użytku oraz zakazu zamieszczania w podręczniku odesłań i poleceń do dodatkowych, opracowanych przez określonego wydawcę materiałów dydaktycznych przeznaczonych dla ucznia. ZMIANY W SZKOLNYCH ZESTAWACH PODRĘCZNIKÓW JEDEN PODRĘCZNIK DO DANYCH ZAJĘĆ W DANEJ KLASIE kl. I szkoły 2015 r. kl. IV szkoły, klasy pierwsze gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych Projekt ustawy wprowadza wymóg: szkolny zestaw podręczników musi obejmować po jednym podręczniku do danych zajęć edukacyjnych w danej klasie (przewidziane są wyjątki od tej zasady); WIĘKSZY WPŁYW RODZICÓW NA WYBÓR PODRĘCZNIKÓW kl. I szkoły 2015 r. kl. IV szkoły, klasy pierwsze gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych Nowe przepisy umożliwiają rodzicom wpływ na ustalanie szkolnego zestawu podręczników: Rady pedagogiczne będą miały obowiązek zasięgać opinii rady rodziców przed ustaleniem zestawu podręczników lub materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych obowiązujących w szkole.
KONIEC PAKIETÓW I BEZPŁATNYCH DODATKÓW Nowelizacja wprowadza normy porządkujące praktyki marketingowe stosowane przez niektórych wydawców oraz podmioty dokonujące obrotu podręcznikami w celu nakłonienia szkoły do wyboru konkretnego podręcznika, materiałów edukacyjnych oraz materiałów ćwiczeniowych. Koniec pakietowania: wyeliminowane zostaną sytuacje, w których nabycie podręcznika jest możliwe wyłącznie w pakiecie z innymi dodatkowymi materiałami dydaktycznymi, wbrew woli konsumenta. Poza klasą pierwszą szkoły, w przypadku której podręcznik do edukacji wczesnoszkolnej zapewni już na rok szkolny 2014/2015 minister edukacji narodowej, zmiany w zasadach wyboru podręczników przez nauczycieli, w zasadach zaopatrzenia uczniów w podręczniki szkolne i zasadach dopuszczania do użytku szkolnego podręczników będą wprowadzane sukcesywnie, począwszy od roku szkolnego 2015/2016, co umożliwi wszystkim uczestnikom procesu, dostosowanie się do nowych zasad. Departament Informacji i Promocji Ministerstwo Edukacji Narodowej