Wymierzanie administracyjnych kar pieniężnych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w świetle nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2017 r. mgr Przemysław Zdyb Katedra Prawa i Postępowania Administracyjnego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Szczeciński
Charakter prawny administracyjnych kar pieniężnych Zagadnienie charakteru prawnego administracyjnych kar pieniężnych, stanowiących przykład kary administracyjnej (sankcji administracyjnoprawej) będącej jedną z postaci przymusu administracyjnego jest w doktrynie nauki prawa administracyjnego przedmiotem wielu poglądów, analiz i badań.
Charakter prawny administracyjnych kar pieniężnych Kary administracyjne przewidziane są za działania prawnie zakazane. Podstawę wymierzenia kary administracyjnej stanowi samo naruszenie przepisów, czyli bezprawność w ujęciu obiektywnym, niezależnie od zawinienia podmiotu dokonującego naruszenia.
1) 2) 3) 4) 5) 6) Funkcje administracyjnych kar pieniężnych represyjną, restytucyjną, motywacyjną stymulującą, ochronną, redystrybucyjną, pomiaru wagi chronionego dobra.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w Kodeksie postępowania administracyjnego Przez administracyjną karę pieniężną rozumie się określoną w ustawie sankcję o charakterze pieniężnym, nakładaną przez organ administracji publicznej, w drodze decyzji, w następstwie naruszenia prawa polegającego na niedopełnieniu obowiązku albo naruszeniu zakazu ciążącego na osobie fizycznej, osobie prawnej albo jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej. art. 189b k.p.a.
Charakter administracyjnych kar pieniężnych w prawie energetycznym Celem ustawy jest tworzenie warunków do zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju konkurencji, przeciwdziałania negatywnym skutkom naturalnych monopoli, uwzględniania wymogów ochrony środowiska, zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych oraz równoważenia interesów przedsiębiorstw energetycznych i odbiorców paliw i energii. art. 1 ust. 2 u.p.e.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w u.p.e. Art. 56 ust. 5 u.p.e. Podmiotami administrowanymi, wobec których ustawa przewiduje nakładanie kar pieniężnych, są przede wszystkim przedsiębiorstwa energetyczne, jednakże niezależnie od nich Prezes URE może nałożyć karę również na kierownika przedsiębiorstwa energetycznego.
Charakter administracyjnych kar pieniężnych w prawie energetycznym W Prawie energetycznym karze podlega tylko takie naruszenie obowiązków przewidzianych w tej ustawie, które prawodawca wymienił w przepisach zawierających normy sankcjonujące, stąd też przepisy należy dotyczące administracyjnych kar pieniężnych podlegają wąskiej wykładni. Wyrok SN z 6.10.2011 r., III SK 18/11, www. sn.pl
Charakter administracyjnych kar pieniężnych w prawie energetycznym Zasadność zastosowania, jak również wysokość administracyjnych kar pieniężnych podlegają często uznaniu administracyjnemu Prezesa URE. O uznaniu możemy mówić, przykładowo gdy przepis przewiduje dolną oraz górną granicę wysokości kary pieniężnej.
Charakter administracyjnych kar pieniężnych w prawie energetycznym Uzasadnienie decyzji w zakresie wysokości kary powinno zawierać wskazanie, co zadecydowało o jej wysokości. Celem uzasadnienia wysokości kary jest bowiem zapewnienie przejrzystości, istotnej zarówno dla podmiotów, do których jest adresowana, jak i dla sądów w toku kontroli instancyjnej. W sytuacji, gdy przedsiębiorca dopuścił się kilku naruszeń ustawy, w każdym przypadku powinna być nałożona osobna kara pieniężna, po dokonaniu osobnej oceny przesłanek wpływających na jej wymiar. Niedopuszczalne jest wymierzenie jednej, wspólnej kary za stwierdzone przypadki naruszenia różnych przepisów ustawy. Takie postępowanie Prezesa URE ma charakter dowolny, przekraczający zakres uznania administracyjnego. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z 20.09.2016 r., VI ACa 1115/15, www.orzeczenia.ms.gov.pl
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w Kodeksie postępowania administracyjnego 1) 2) 3) 4) 5) 6) Reguła kolizyjna - art.189a. 2 k.p.a. W przypadku uregulowania w przepisach odrębnych: przesłanek wymiaru administracyjnej kary pieniężnej, odstąpienia od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej lub udzielenia pouczenia, terminów przedawnienia nakładania administracyjnej kary pieniężnej, terminów przedawnienia egzekucji administracyjnej kary pieniężnej, odsetek od zaległej administracyjnej kary pieniężnej, udzielania ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej przepisów niniejszego działu (k.p.a.) w tym zakresie nie stosuje się.
1) 2) 3) 4) 5) 6) 7) Art. 189d k.p.a. Wymierzając administracyjną karę pieniężną, organ administracji publicznej bierze pod uwagę: wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia; częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara; uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe; stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa; działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa; wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła; w przypadku osoby fizycznej warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.
Art. 189e. k.p.a. W przypadku gdy do naruszenia prawa doszło wskutek działania siły wyższej, strona nie podlega ukaraniu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 4.11.2015 r., VI ACa 1525/14. Z konstrukcji odpowiedzialności za naruszenie przepisów Prawa energetycznego, jako odpowiedzialności o charakterze obiektywnym wynika, że na przedsiębiorstwo energetyczne nie można nałożyć kary pieniężnej, jeżeli naruszenie obowiązków wynikających z u.p.e. nie jest rezultatem jego zachowania działania lub zaniechania), lecz niezależnych od niego, pozostających poza jego kontrolą okoliczności o charakterze zewnętrznym, uniemożliwiających nie tyle przypisanie przedsiębiorstwu energetycznemu winy umyślnej lub nieumyślnej, co nie pozwalających na zbudowanie rozsądnego łańcucha przyczynowo - skutkowego między zachowaniem przedsiębiorstwa energetycznego, a stwierdzeniem stanu odpowiadającego hipotezie normy sankcjonowanej karą pieniężną.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w u.p.e. Art. 56 ust. 6 u.p.e. Ustalając wysokość kary pieniężnej, Prezes URE uwzględnia stopień szkodliwości czynu, stopień zawinienia oraz dotychczasowe zachowanie podmiotu i jego możliwości finansowe.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. Art.189f k.p.a. 1. Organ administracji publicznej, w drodze decyzji, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli: 1) waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa lub 2) za to samo zachowanie prawomocną decyzją na stronę została uprzednio nałożona administracyjna kara pieniężna przez inny uprawniony organ administracji publicznej lub strona została prawomocnie ukarana za wykroczenie lub wykroczenie skarbowe, lub prawomocnie skazana za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe i uprzednia kara spełnia cele, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. 1) 2) Art.189f k.p.a. 2. W przypadkach innych niż wymienione w 1, jeżeli pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna, organ administracji publicznej, w drodze postanowienia, może wyznaczyć stronie termin do przedstawienia dowodów potwierdzających: usunięcie naruszenia prawa lub powiadomienie właściwych podmiotów o stwierdzonym naruszeniu prawa, określając termin i sposób powiadomienia. 3. Organ administracji publicznej w przypadkach, o których mowa w 2, odstępuje od nałożenia administracyjnej kary pieniężnej i poprzestaje na pouczeniu, jeżeli strona przedstawiła dowody, potwierdzające wykonanie postanowienia.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w u.p.e. Art. 56 ust. 6a u.p.e. Prezes URE może odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek. W wyroku z 18.03.2015 r., IV Aca 843/14 Sąd Apelacyjny w Warszawie wskazał, iż niezasadne jest odstąpienie od nałożenia kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 6a u.p.e. z uwagi na zrealizowanie przez przedsiębiorcę obowiązku, jeżeli obowiązek ten został wykonany już po wszczęciu postępowania o nałożenie kary pieniężnej.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. Art. 189k 1 k.p.a. Organ administracji publicznej, który nałożył administracyjną karę pieniężną, na wniosek strony, w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem publicznym lub ważnym interesem strony, może udzielić ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej przez: 1) odroczenie terminu wykonania administracyjnej kary pieniężnej 2) lub rozłożenie jej na raty; 3) pieniężnej lub rozłożenie jej na raty; 4) odroczenie terminu wykonania zaległej administracyjnej kary umorzenie administracyjnej kary pieniężnej w całości lub części; umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub części.
1) 2) 3) a) b) c) Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. 3. Właściwy organ, na wniosek strony prowadzącej działalność gospodarczą, może udzielać określonych w 1 ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej, które: nie stanowią pomocy publicznej; stanowią pomoc de minimis albo pomoc de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących przepisach prawa Unii Europejskiej dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis; stanowią pomoc publiczną: mającą na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi, mającą na celu zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce, zgodną z zasadami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, której dopuszczalność została określona przez właściwe organy Unii Europejskiej, udzielaną na przeznaczenie inne niż wymienione w lit. a i b.
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. 4. W przypadku pomocy publicznej określonej w 3 pkt 3 lit. a i b ulgi, o których mowa w 3 pkt 2, mogą być udzielane, jeżeli w przepisach odrębnych zostały określone szczegółowe warunki udzielania tej pomocy, zapewniające jej zgodność z zasadami rynku wewnętrznego Unii Europejskiej. 5. Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, przeznaczenie pomocy, o której mowa w 3 pkt 3 lit. c, udzielanej w formie ulg w wykonaniu administracyjnej kary pieniężnej oraz szczegółowe warunki udzielania tych ulg, mając na uwadze dopuszczalność i warunki udzielania pomocy państwa określone przez właściwe organy Unii Europejskiej. ;
Regulacje dotyczące administracyjnych kar pieniężnych w k.p.a. Art. 189g k.p.a. 1. Administracyjna kara pieniężna nie może zostać nałożona, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia naruszenia prawa albo wystąpienia skutków naruszenia prawa. 2. Przepisu 1 nie stosuje się do spraw, w przypadku których przepisy odrębne przewidują termin, po upływie którego nie można wszcząć postępowania w sprawie nałożenia administracyjnej kary pieniężnej lub stwierdzenia naruszenia prawa, w następstwie którego może być nałożona administracyjna kara pieniężna. 3. Administracyjna kara pieniężna nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana.
Art. 189g 3 k.pa. Administracyjna kara pieniężna nie podlega egzekucji, jeżeli upłynęło pięć lat od dnia, w którym kara powinna być wykonana. Art. 56 ust. 7a u.p.e. W sprawach dotyczących kar pieniężnych stosuje się odpowiednio przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa, z wyłączeniem art. 68 1-3. Art. 70 o.p. 1. Zobowiązanie podatkowe przedawnia się z upływem 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku.
1) 2) 3) Odesłanie do Ordynacji podatkowej Art. 67a o.p. 1. Organ podatkowy, na wniosek podatnika, z zastrzeżeniem art. 67b w przypadkach uzasadnionych ważnym interesem podatnika lub interesem publicznym, może: odroczyć termin płatności podatku lub rozłożyć zapłatę podatku na raty; odroczyć lub rozłożyć na raty zapłatę zaległości podatkowej wraz z odsetkami za zwłokę lub odsetki od nieuregulowanych w terminie zaliczek na podatek; umorzyć w całości lub w części zaległości podatkowe, odsetki za zwłokę lub opłatę prolongacyjną. 2. Umorzenie zaległości podatkowej powoduje również umorzenie odsetek za zwłokę w całości lub w takiej części, w jakiej została umorzona zaległość podatkowa. - analogicznie art. 189k 2 k.p.a.
Art. 67b 1. Organ podatkowy na wniosek podatnika prowadzącego działalność gospodarczą może udzielać ulg w spłacie zobowiązań podatkowych, określonych w art. 67a: 1) 2) 3) które nie stanowią pomocy publicznej; które stanowią pomoc de minimis - w zakresie i na zasadach określonych w bezpośrednio obowiązujących aktach prawa wspólnotowego dotyczących pomocy w ramach zasady de minimis; które stanowią pomoc publiczną: udzielaną w celu naprawienia szkód wyrządzonych przez klęski żywiołowe lub inne nadzwyczajne zdarzenia, udzielaną w celu zapobieżenia lub likwidacji poważnych zakłóceń w gospodarce o charakterze ponadsektorowym, c) udzielaną w celu wsparcia krajowych przedsiębiorców działających w ramach przedsięwzięcia gospodarczego podejmowanego w interesie europejskim, d) udzielaną w celu promowania i wspierania kultury, dziedzictwa narodowego, nauki i oświaty, e) będącą rekompensatą za realizację usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym powierzonych na podstawie odrębnych przepisów, f) na szkolenia, g) na zatrudnienie, h) na rozwój małych i średnich przedsiębiorstw, i) na restrukturyzację, j) na ochronę środowiska, k) na prace badawczorozwojowe, l) regionalną.
Koniec. Dziękuję za uwagę.