ZAKOPANE na cztery pory roku Tatry przyroda środowisko B i u r o P r o m o c j i www.zakopane.pl
2 Spis treści Zakopane odkopane 3 Kurort pod Tatrami 4/5 Klimat Zakopanego 6/7 Słoneczna promenada 8/9 Honorne szczyty Tatr 10/11 Kozice, orły, świstaki 12/13 Roślinność Tatr i Podhala 14/15 Chrońmy przyrodę 16/17 Wielki redyk 18 Bezpieczeństwo w górach 19
W dolinach wiosna, w górach zima Zakopane odkopane Leży w kotlinie, nad kilkoma potokami, mimo to jest najwyżej położonym miastem w Polsce. Stolica Tatr, Zakopane, od lat przyciąga turystów z całego świata. Można wymienić wiele atutów kurortu, jednak na pierwszym planie zawsze będzie górskie powietrze i wszechobecna natura, które sprawiają, że odpoczynek w Tatrach staje się niezapomnianym przeżyciem. 3
TATRY I PRZYRODA Kurort pod tatrami Zakopane jest najwyżej położonym miastem w Polsce. Leży w Rowie Podtatrzańskim, od północy ograniczonym wzgórzem Gubałówki, a od południa majestatycznymi Tatrami. Głównym ciekiem wodnym miasta jest Zakopianka, która po połączeniu z potokiem Poroniec tworzy rzekę Biały Dunajec. Najbardziej charakterystycznym szczytem, widocznym z każdego punktu miasta jest Giewont, zwieńczony 15-metrowej wysokości żelaznym krzyżem. Stolica Podhala uważana jest za jedno z najatrakcyjniejszych miast Polski ze względu na unikalne walory przyrodnicze, historyczne i kulturalne. Zakopane miasto najbliżej Tatr 4
Giewont skrywa wiele tajemnic 5
TATRY I PRZYRODA Klimat ZAKOPANEGO Choć górski klimat jest kapryśny, okazuje się to wielką zaletą. Dzięki niemu Zakopane i Tatry nigdy nie wyglądają tak samo. Nawet deszczowe chmury są piękne, a niskie temperatury zapowiadają świetne warunki narciarskie. Gdy zaświeci słońce, Tatry nabierają blasku, którego próżno szukać gdzie indziej. Zimowe słońce gwarantuje piękną i godną pozazdroszczenia opaleniznę. Zjawiskiem atmosferycznym, charakterystycznym dla tego regionu, jest wiatr halny silny i porywisty, osiągający miejscami prędkość do 200 km/h. Wyrywa z korzeniami drzewa w Tatrach, u ludzi i zwierząt powodując rozdrażnienie i niepokój. Zawsze przynosi zmianę pogody. Nad Tatrami zbierają się chmury 6
W Tatrach przyroda rządzi się własnymi prawami Ścieżka w dolinie 7
SŁONECZNA PROMENADA Pasmo Gubałowskie to łańcuch wzgórz, który ciągnie się od Witowa do Poronina. Tworzą je niewysokie szczyty, ze znaną wszystkim Gubałówką i Butorowym Wierchem. Grzbietem Gubałówki prowadzi wygodna droga asfaltowa, świetna do przejażdżki rowerem lub dorożką. Rozległy widok obejmuje panoramę Tatr i Zakopanego, TATRY I PRZYRODA 8
Gubałówka słynie z rozległej panoramy a z drugiej strony Babiej Góry i Gorców. Miłośników aktywniejszego wypoczynku latem ucieszą parki linowe i górska zjeżdżalnia, a zimą możliwość jazdy na nartach biegowych. Bezpośrednio z Zakopanego dostać się tu można kolejką linowo-terenową z wygodnymi, przeszklonymi wagonikami. 9
W Tatrach Zachodnich TATRY I PRZYRODA HONORNE SZCZYTY TATR Zakopane nigdy nie zaistniałoby tak mocno w świadomości ludzi, gdyby nie Tatry jedyne góry typu alpejskiego w tej części Europy. Poszarpana linia grani Tatr Wysokich i nieco łagodniejsza Tatr Zachodnich sprzyja wyobraźni. Z Giewontem związana jest legenda o śpiącym rycerzu, zaklętym w skale wojowniku, który ma obudzić się i przyjść z pomocą w chwili zagrożenia ojczyzny. Prawdziwe tajemnice kryje w sobie wnętrze gór liczne jaskinie z podziemnymi korytarzami, stawy o krystalicznej wodzie, bory i uroczyska. Swoją potęgą imponują granitowe urwiska Tatr, obiekty marzeń taterników, jak choćby 500-metrowa ściana Kazalnicy, wznosząca się nad Czarnym Stawem pod Rysami i uważana za najtrudniejszą w Tatrach. Schronisko w Dolinie Kondratowej 10
Wielka Siklawa Morze skał 11
Świstak TATRY I PRZYRODA KOZICE, ORŁY, ŚWISTAKI Tatry, będące parkiem narodowym, są ostoją dzikiej zwierzyny. Wędrującemu po górach turyście nierzadko udaje się zaobserwować stada skubiących trawę kozic, czy ostrzegającego przed intruzem donośnym gwizdem świstaka. Jesienią możemy być świadkami niecodziennego widowiska jakim jest rykowisko jeleni. Ich donośny głos straszy turystów biorących go za pomruk zbliżającego się niedźwiedzia. Tymczasem ten drapieżnik jest nieufny, choć przy przypadkowym spotkaniu z człowiekiem może okazać się niebezpieczny. Pamiętajmy, że niedźwiedź to nie miś i zawsze schodźmy mu z drogi. Królem tatrzańskich przestworzy jest orzeł, ale jego wypatrzenie wymaga cierpliwości i szczęścia. Rzadki jest także pomurnik, którego naturalnym siedliskiem są skalne ściany. Lasy zaś zamieszkują głuszce i cietrzewie, namiętnie tokujące wraz z nastaniem wiosny. Pamiętajmy, żeby to wszystko zobaczyć i usłyszeć, w górach trzeba zachować ciszę. 12
Jesienne Morskie Oko Kozice 13
TATRY I PRZYRODA ROŚLINNOŚĆ TATR I PODHALA Gdy znikną pierwsze śniegi, tatrzańskie łąki pokrywają łany krokusów, których właściwa nazwa to szafran spiski. Najbardziej popularnym miejscem ich występowania jest Polana Biały Potok u wylotu Dolin Chochołowskiej i Lejowej. Wraz z nastaniem wiosny górskie łąki i polany, a także murawy skalne zdobią dywany różnokolorowych kwiatów, a wśród nich omieg kozłowiec, rojnik górski, skalnica tatrzańska, pełnik europejski i aster alpejski. Najbardziej charakterystycznym z nich jest szarotka alpejska, symbol nie tylko Tatr, ale również Alp i Dolomitów. Kwiat ten rośnie tylko na podłożu wapiennym, nie spotkamy więc szarotki przy drodze do Morskiego Oka. Krokusy Rośliny tatrzańskie, jak chociażby przepiękna lilia złotogłów i dziewięćsił bezłodygowy, są częstym motywem w sztuce ludowej. Zjawiskiem szczególnie widocznym w górach są piętra roślinności regli (dolne i górne), kosodrzewiny, hal i turni. Królową tatrzańskich drzew jest niewątpliwie limba majestatyczna i dumna, której piękno sławili poeci i malarze. 14
Jarzębina Kruchy kwiat na twardej skale Wiosenne kwiaty ożywiają surowy tatrzański krajobraz 15
Owce na górskiej hali TATRY I PRZYRODA CHROŃMY PRZYRODĘ! Instytucją powołaną do ochrony Tatr Polskich jest Tatrzański Park Narodowy (TPN) powstały w 1954 roku. W 1993 roku został wpisany na listę rezerwatów biosfery UNESCO. Jego odpowiednikiem na Słowacji jest TANAP. TPN ma za zadanie ochronę, ale także udostępnianie zwiedzającym walorów przyrodniczych Tatr. Placówka dydaktyczno-naukowa Parku znajduje się w Zakopanem przy ulicy Chałubińskiego. Można się tam zapoznać z historią osadnictwa, hutnictwa, górnictwa i pasterstwa w Tatrach. Dokładnie poznać piętra roślinne polskich gór, ich faunę i florę, a także budowę geologiczną. Wśród zwierząt chronionych są kozice i świstaki. Te pierwsze stały się symbolem Parku, figurują na znaczkach, koszulkach i folderach. Pamiętajmy, że należy przestrzegać przepisów obowiązujących w Tatrzańskim Parku Narodowym: nie hałasujmy, nie zostawiajmy śmieci i nie schodźmy ze znakowanych szlaków. Dolina Pięciu Stawów Polskich 16
Giewont Pracownicy TPN dbają o wygodę turystów Zielone świerki, złote buki 17
TATRY I PRZYRODA WIELKI REDYK Dwa razy do roku możemy uczestniczyć w pasterskim święcie, którym jest wyprowadzanie owiec na hale na wiosnę i ich spędzanie jesienią. Kulturowy wypas owiec prowadzony na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego niczym nie różni się od tego sprzed stu lat. Bacowie zabierają od gazdów owce do wypasu. Zwierzęta nocują w zagrodach zwanych koszarami, zaś bacowie wraz z juhasami, czyli swoimi pomocnikami, w drewnianych szałasach, w których za dnia wyrabiają sery i żentycę. Osadę pasterską możemy oglądać latem na Polanie Chochołowskiej czy Hali Kopieniec. Warto się tam wybrać, by przyjrzeć się pasterskim zwykom i posmakować prawdziwego oscypka przy dźwięku zbyrkających dzwonków. Owce wypasa się w Tatrach od setek lat Wnętrze szałasu pasterskiego 18
W każdych warunkach ratownicy TOPR wyruszą na pomoc potrzebującym fot. arch. TOPR BEZPIECZEŃSTWO W GÓRACH Nad bezpieczeństwem turystów i narciarzy czuwa Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe utworzone w 1909 roku, jako jedno z pierwszych na świecie. Głównym inicjatorem jego powstania był generał Mariusz Zaruski, wielka osobowość tamtych lat, którego drugą pasją oprócz gór było morze. Od stu lat ratownicy TOPR cieszą się renomą i uznaniem jako ludzie odważni, świetnie znający góry i skłonni do poświęceń. Dzisiejsze wyposażenie zdecydowanie różni się od tego z początków ratownictwa. W akcjach ratunkowych pomagają specjalnie wyszkolone psy lawinowe, a w transporcie poszkodowanych helikopter Sokół. Aby uniknąć wypadku trzeba pamiętać o kilku podstawowych zasadach: wychodzić w góry wcześnie rano, zawsze powiadamiając kogoś o celu wyprawy i planowanej godzinie powrotu, mieć dobre obuwie i nawet przy ładnej pogodzie kurtkę przeciwdeszczową i coś cieplejszego. Zaś jesienią, gdy dni są krótkie, pamiętać o latarce. W telefonie komórkowym przed wyjściem w góry warto zapisać numer ratunkowy 601 100 300, pod którym całą dobę dyżurują ratownicy TOPR. Projekt i skład Zdjęcia: A. Brzoza, Arch. Biura Promocji Zakopanego, Arch. Muzeum Tatrzańskiego, Arch. Urzędu Miasta, T. Oleksy 19
Zakopane zaprasza Centrum Informacji Turystycznej, ul. Kościuszki 17 Centrum udziela informacji na temat atrakcji turystycznych miasta, warunków narciarskich oraz wszystkich imprez odbywających się w Zakopanem Czynne od poniedziałku do piątku od 8.00 do 18.00 Telefon: (+48) (18) 20-122-11, fax: (+48) (18) 20-660-51 e-mail: info@promocja.zakopane.pl Biuro Promocji Zakopanego Biuro Promocji Zakopanego ul. Generała Galicy 8, 34-500 Zakopane tel. +48 18 20 66 950 fax +48 18 20 66 656 office@promocja.zakopane.pl www.zakopane.pl N a s i p a r t n e r z y m e d i a l n i