Nr 1 (11), 2011 ISSN: 2080-9131 KWARTALNIK Strategia profilaktyki i leczenia odleżyn w Opolu STOP odleżynom domowym! Inicjatywa badawcza FIRST w Polsce Wydawnictwo rekomendowane przez:
Spis treści Słowo przewodnie Strategia profilaktyki i leczenia odleżyn w Opolu... 5 Problemy związane z opieką nad obłożnie chorą osobą w domu oraz ich wpływ na skuteczność profilaktyki i leczenia odleżyn... 9 Studia przypadków pielęgniarskich...11 STOP odleżynom domowym!...15 Antyseptyka ran odleżynowych objętych procesem infekcyjnym...17 Inicjatywa badawcza FIRST (Fecal Incontinence Re-evaluation Study Initiative) w zakresie problemów nietrzymania stolca w Polsce... 20 Specjalistyczne Centra Leczenia Ran... 23 Apteki patronackie... 26 100% ConvaTec... 28 Zakupy opatrunków przez internet... 29 Podróże po dyżurze Barcelona... 30 Jadło = sadło stek z kurczaka... 31 Nr 1 (11), 2011 ISSN: 2080-9131 KWARTALNIK Bezpłatny magazyn. Ukazuje się co 3 miesiące od marca 2008 r. Redaktor naczelny: Patryk Martynus Adres redakcji: ConvaTec Polska Sp. z o.o. Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa Prenumerata: Bezpłatną prenumeratę można zamawiać, pobierając kupon prenumeraty ze strony www.mojarana.pl lub dzwoniąc pod bezpłatny numer infolinii 800 120 093 Wydawca: ConvaTec Polska Sp. z o.o. Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44 Drodzy Czytelnicy, jak zapewne większość z Państwa pamięta, poprzednim, jubileuszowym wydaniem zamknęliśmy pierwszą dekadę magazynu Inforanek. Wraz z bieżącym wydaniem wchodzimy zatem w kolejny, nowy etap, który z całą pewnością będzie równie fascynujący, co poprzedni. Mój entuzjazm ma przede wszystkim podłoże w bardzo istotnych zmianach, których świadkami byliśmy w grudniu 2010 roku. Myślę tu o zmianach na listach refundacyjnych w zakresie opatrunków specjalistycznych. Całe środowisko bardzo długo, bo aż 11 lat, czekało na to wydarzenie, ale myślę, że cierpliwość w tym przypadku została poniekąd (wierzę, że to nie ostatnie zmiany w kwestii choćby poziomu przyszłej refundacji) nagrodzona. Dla przypomnienia na mocy Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie wykazu cen urzędowych hurtowych i detalicznych produktów leczniczych i wyrobów medycznych refundacją objętych zostało w sumie 109 różnych opatrunków, z czego aż 36 stanowią opatrunki ConvaTec. Wierzę, że fakt ten w istotny sposób wpłynie na poszerzenie grupy pacjentów z przewlekłym owrzodzeniem, u których uznany przez wielu specjalistów chłonny opatrunek w Technologii Hydrofiber ze srebrem jonowym AQUACEL Ag od grudnia 2010 może być stosowany z 50% limitem refundacji. Dobre wieści dotyczą również innego opatrunku w ofercie ConvaTec, opatrunku nowej generacji Versiva XC, którego wszystkie 10 rozmiarów znalazło się na tej liście. Warto zwrócić uwagę na szerszą możliwość zastsosowania opatrunku Granuflex Signal w profilowanych rozmiarach na kość krzyżową i piętę oraz Granuflex Pasty czy GranuGEL, szczególnie wśród pacjentów z ranami odleżynowymi. I właśnie tematyka bieżącego wydania po raz kolejny nawiązuje do ran odleżynowych. Według aktualnych doniesień w naszym kraju problem ten dotyczy rocznie ponad 270-tysięcznej grupy pacjentów. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom środowiska, PTLR wydało na łamach ostatniego Leczenia Ran Zalecenia profilaktyki i leczenia odleżyn. Systematyka i jednolite podejście do rozwiązywania problemu ran odleżynowych mają kolosalne znaczenie, dlatego też wspomniana publikacja jest tak ważna dla gupy specjalistów spotykających się na co dzień z takimi ranami. W naszym Inforanku prezentujemy praktyczne podejście do leczenia ran odleżynowych z trzech różnych polskich ośrodków (Opole, Poznań, Licheń). Ponadto skupiamy się na aspektach leczenia pacjenta w warunkach domowych. W tym celu od 1 marca rozpoczynamy pilotażowy projekt w Warszawie oraz w Poznaniu STOP odleżynom domowym, o którym szerzej piszę wewnątrz wydania....viva Espana, viva Barcelona to cel naszej kolejnej podróży, której opis znajdą Państwo w części rozrywkowej Inforanka. Kulinarne inspiracje tym razem ze stolicy Wielkopolski, Poznania, pióra i kulinarnej dłoni naszej przedstawicielki z tego rejonu. Aktualna lista placówek uczestniczących w programie SCLR (Specjalistyczne Centra Leczenia Ran) oraz aptek patronackich jak zwykle znajdują się w treści magazynu. Polecamy Państwa uwadze wirtualny serwis www.mojarana.pl, w którym po raz kolejny dokonaliśmy kilku istotnych zmian. Od 1 marca 2011 otwieramy specjalną część serwisu poświęconą leczeniu odleżyn. Pacjenci i/lub opiekunowie w bardzo intuicyjny sposób będą mogli wstępnie rozpoznać stopień odleżyny czy skalę problemu oraz znaleźć rekomendowane rozwiązania, czy też w finale umówić się na wizytę wyspecjalizowanej pielęgniarki w domu. Dodatkowo, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom Pacjentów, pragniemy poinformować, że od marca w serwisie www.mojarana.pl uruchamiamy bezpośredni sklep internetowy z opatrunkami. W przyszłości oferta sklepu będzie sukcesywnie poszerzana o produkty potrzebne w procesie leczenia i opieki nad pacjentami z raną. W sklepie tym znajdą Państwo pełną ofertę firmy ConvaTec w atrakcyjnych cenach. Nowowczesne rozwiązanie platformy sklepu pozwoli na bezpieczne transakcje kartami płatniczymi lub kredytowymi oraz przelewy bankowe. Wszystkie poczynione starania mają na celu zwiększenie dostępności do opatrunków, szczególnie dla tych Pacjentów, którzy leżą, wymagają stałego, ale i bardzo szybkiego zaopatrzenia w specjalistyczne opatrunki. 2 2011 Copyright by ConvaTec Polska Sp. z o.o. Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część tego kwartalnika nie może być kopiowana ani odtwarzana w jakiejkolwiek formie i przy użyciu jakichkolwiek środków bez pisemnej zgody Wydawcy. bezpłatna infolinia: 800 120 093 e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl www. convatec.pl lub www.mojarana.pl Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093 Wszelkie uwagi czy komentarze dotyczące magazynu mogą Państwo przesłać mailem na adres: patryk.martynus@convatec.com lub w sposób tradycyjny, pocztą, na adres redakcji. Życzę interesującej lektury. Patryk Martynus
Szanowni Państwo, bieżące wydanie magazynu Inforanek w zakresie tematyki przewodniej zbiega się z niedawno opublikowanymi na łamach Leczenia Ran zaleceniami Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran dotyczącymi profilaktyki i leczenia odleżyn. Wieloaspektowość tematu odleżyn sprawia, że jest to niezmiennie temat otwarty, a z całą pewnością inspirujący do dalszych poszukiwań, badań naukowych i dyskusji. Odleżyny to ogromny problem medyczny i społeczny, niestety nie zawsze właściwie oceniany nie tylko przez samego chorego, ale i przez instytucje zajmujące się leczeniem i przeznaczaniem środków na leczenie. Szacuje się, że w Polsce populacja pacjentów dotkniętych tym problemem liczy co roku około 270 tysięcy osób. U ponad połowy pacjentów (52%) diagnozuje się co prawda odleżynę stopnia I, jednak 30% stanowią pacjenci z odleżyną II stopnia, a najbardziej zaawansowane odleżyny stopnia III i IV dotyczą odpowiednio 13% i 5% tej populacji. Badania epidemiologiczne mówią również o bardzo zróżnicowanym poziomie występowania odleżyn w przypadku różnych typów opieki nad chorym. Osoby z odleżynami znajdziemy wśród pacjentów podlegających opiece domowej, opiece długoterminowej i krótkoterminowej. Duża część pacjentów znajduje się na oddziałach intensywnej terapii, gdzie do wystąpienia odleżyn dochodzi u od 8% do 40% chorych. Ten podwyższony odsetek chorych na tych oddziałach tłumaczony jest zwiększoną liczbą osób z zaburzeniami immunologicznymi i zmniejszoną odpornością organizmu. W opublikowanych w Leczeniu Ran zaleceniach, PTLR zwraca szczególną uwagę na następujące zagadnienia: 1. ocena stanu biopsychospołecznego chorego i ustalenie indywidualnego planu opieki pielęgniarskiej adekwatnie do poziomu ryzyka lub fazy rozwoju odleżyny; 2. ocena ryzyka rozwoju odleżyn w oparciu o standaryzowane narzędzia predykcyjne punktowe skale oceny ryzyka rozwoju odleżyn; 3. kompleksowa ocena czynników ryzyka rozwoju odleżyn; 4. wdrożenie wielokierunkowej profilaktyki przeciwodleżynowej: indywidualne ustalenie miejsc najbardziej narażonych na ucisk chorego unieruchomionego; ograniczenie wpływu sił mechanicznych; szczególna ocena stanu skóry całego ciała pacjenta pielęgnacja skóry; ocena i poprawa stanu odżywiania; 5. ocena miejscowych cech rany odleżynowej i postępowanie według strategii TIME: charakterystyka łożyska odleżyny według dostępnych modeli klasyfikacji ran klasyfikacji klinicznej i kolorowej ; analiza i modyfikacja czynników miejscowych wpływających na proces gojenia się rany; podejmowanie działań zapewniających utrzymanie optymalnych warunków gojenia sie rany; dobór właściwego, nowoczesnego opatrunku, w zależności od fazy gojenia się rany i zaawansowania zmian odleżynowych; 6. edukacja rodziny w zakresie stosowania profilaktyki przeciwodleżynowej; 7. refundacja sprzętu rehabilitacyjnego w oparciu o Narodowy Fundusz Zdrowia. Obecny numer Inforanka wychodzi naprzeciw działaniom PTLR w poszczególnych artykułach omawia się właściwe podejście do leczenia odleżyn i prezentuje się doświadczenia praktyczne wybranych polskich ośrodków. Zachęcam wszystkich, nie tylko zainteresowanych tym problem, do przeczytania aktualnego numeru Inforanka, natomiast tych, którzy chcą w szczegółach zapoznać się z zaleceniami PTLR, odsyłam do ostatniego numeru Leczenia Ran. Pozostaje mi tylko wierzyć, że nasz wspólny wysiłek w tworzeniu zaleceń i ich szeroka popularyzacja przyczynią się do wzrostu świadomości wśród personelu medycznego i samych chorych oraz ich rodzin na temat częstego i trudnego problemu, jakim są odleżyny. Życzę miłej lektury. Arkadiusz Jawień Prezes Polskiego Towarzystwa Leczania Ran Opatrunek Hydrofiber ze srebrem ZMNIEJSZENIE RYZYKA ZAKAŻENIA o 67% a, b ZMNIEJSZENIE RYZYKA TWORZENIA SIĘ PĘCHERZY o 88% a, b Czy te wyniki są istotne w Twojej praktyce lekarskiej? Szczegóły na stronie 18
Refundowany* chłonny opatrunek antybakteryjny dostępny w aptekach Idealnie dopasowuje się, zabija bakterie** 1, 2 Nie wszystkie opatrunki ze srebrem są tak samo zbudowane * Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie wykazu cen urzędowych hurtowych i detalicznych produktów leczniczych i wyrobów medycznych ** Jak wykazano w testach in vitro Piśmiennictwo 1. Jones S, Bowler PG, Walker M. Antimicrobial activity of silver-containing dressings is influenced by dressing conformability with a wound surface. WOUNDS. 2005; 17 (9): 263-270. 2. Jones SA, Bowler PG, Walker M, Parsons D. Controlling wound bioburden with a novel silver-containing Hydrofiber dressing. Wound Repair Regen. 2004; 12 (3): 288-294. ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44, bezpłatna infolinia: 800 120 093, e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl, www. convatec.pl lub www.mojarana.pl /TM oznaczają zarejestrowane znaki towarowe ConvaTec Inc. Prawa autorskie 2011 ConvaTec Inc.
Strategia profilaktyki i leczenia odleżyn w Opolu Odleżyny są szczególnym typem ran przewlekłych i występują u pacjentów długotrwale unieruchomionych. R. Wajda, G. Krasowski Indywidualna Specjalistyczna Praktyka Lekarska Grzegorz Krasowski www.gkrasowski.pl dokonywana minimum raz na dobę i odnotowywana w historii choroby. W sytuacji stwierdzenia zagrożenia ryzykiem wystąpienia odleżyn należy wprowadzić odpowiednio przygotowany i prowadzony program działań profilaktycznych [11]. Wywołują one dolegliwości bólowe, a także mogą stać się źródłem zakażenia. Leczone goją się trudno i długo, nieleczone mogą prowadzić do licznych powikłań, a nawet zgonu. Tylko właściwa pielęgnacja może uchronić pacjenta przed wystąpieniem odleżyn. A po ich powstaniu właściwe leczenie przeprowadzone w odpowiednim schemacie pozwala na skuteczne wyleczenie, szczególnie w początkowym stopniu zaawansowania [7, 8, 9]. Na powstanie odleżyn najbardziej narażeni są pacjenci ciężko chorzy, niedożywieni, z zaburzeniami krążenia, bezwładni oraz osoby otyłe. Obecny stan wiedzy medycznej, dostęp do odpowiednich opatrunków i środków pielęgnacyjnych oraz sprzętu rehabilitacyjnego umożliwiają poprawę jakości leczenia odleżyn [11]. Definicja Odleżyna to martwica tkanek powstała w wyniku nieprawidłowego ukrwienia spowodowana ich uciskiem. Odleżyna powstaje głównie jako efekt 2 procesów: zamknięcia światła naczyń krwionośnych przez ciśnienie działające z zewnątrz i śródnabłonkowych uszkodzeń w mikrokrążeniu przez siły ścinające [2]. Bardzo często Tabela 1. Skala Norton dołącza się do tych procesów również tarcie, bezpośrednio uszkadzające skórę. W patogenezie odleżyn jest obecnie jasne, że ważne jest zarówno długotrwałe działanie niskiego ciśnienia, jak i nawet krótkotrwałe działanie wysokich ciśnień [3]. Stan ten może dotyczyć wszystkich warstw skóry oraz tkanki podskórnej, mięśni i kości [12, 13]. Nowoczesna strategia postępowania z odleżynami składa się z 3 głównych elementów: 1. ocena ryzyka zagrożenia powstania odleżyn, 2. wprowadzenie właściwego systemu profilaktyki u pacjentów z rozpoznanym zagrożeniem, 3. właściwe leczenie rany odleżynowej. Ocena zagrożenia Ryzyko wystąpienia odleżyn ocenia się za pomocą jednej z przyjętych skal: Norton, Waterlow, Braden najczęściej stosuje się skalę Norton (tabela 1). Wynik punktowy poniżej 14 świadczy o ryzyku wystąpienia odleżyn. Znajomość czynników ryzyka przyczynia się do szybkiej oceny, rozpoznania problemu oraz planowania i prowadzenia opieki. Każdy pacjent podlega ocenie pod kątem zagrożenia odleżynami. Ocena powinna być Profilaktyka Działania profilaktyczne to działania prowadzące do obniżenia ryzyka powstania odleżyn, a po ich pojawieniu się stworzenie odpowiednich warunków do gojenia. Rodzaj działań zależy od indywidualnych predyspozycji pacjenta oraz od sprzętu, jakim dysponujemy. Planując działania profilaktyczne, należy uwzględnić: wpływ na aktywność chorego, uświadomienie konieczności zmiany pozycji, dobrą kontrolę objawów (ból, duszność, przykurcze), stabilizację pozycji chorego przy pomocy odpowiednich podpórek, regularną zmianę pozycji, zapewnienie dostępu powietrza (eliminacja gumowych lub plastikowych podkładów), obserwację stanu skóry, unikanie urazów, np. stosowanie specjalnych technik podczas zmiany pozycji, odpowiednią bieliznę pościelową i osobistą (bez szwów, zgrubień itd.), krótko przycięte paznokcie, jednorazowe kaczki i baseny. Bardzo ważnym elementem profilaktyki jest szczególnie troskliwa pielęgnacja skóry. Konieczne jest stosowanie materaców przeciwodleżynowych [11]. Stan fizykalny Stan psychiczny Aktywność fizyczna Zdolność poruszania się Nietrzymanie moczu/stolca dobry 4 czujny 4 chodzi sam 4 pełna 4 nie 4 dość dobry 3 apatyczny 3 z pomocą 3 lekko ograniczona 3 sporadycznie 3 zły 2 splątany 2 siedzi 2 bardzo ograniczona 2 moczu 2 bardzo zły 1 zamroczony 1 brak 1 brak 1 stolca 1 www. convatec.pl 5
Zasady leczenia odleżyn Przez lata odleżyny były leczone w warunkach oddziałów chirurgicznych. Pacjenci dotknięci tym schorzeniem przebywali na oddziałach tygodniami, będąc źródłem infekcji i kosztów dla oddziałów chirurgicznych. Sami równocześnie byli narażeni na dodatkowe infekcje. Obecnie prowadzimy leczenie odleżyn głównie w miejscach stałego pobytu pacjenta przez odpowiednio przeszkolony personel, wdrażając postępowanie zabiegowe na oddziałach chirurgicznych wtedy, kiedy jest to niezbędne. Wprowadzono kilka podziałów zaawansowania odleżyn w zależności od ich głębokości, wyglądu lub wielkości. Najczęściej stosowany jest 5-stopniowy podział wg Torrance a [15]: stopień I blednące zaczerwienienie reaktywne przekrwienie i zaczerwienienie w odpowiedzi na działające ciśnienie; lekki ucisk palcem powoduje zblednięcie zaczerwienienia, co wskazuje, że mikrokrążenie jest jeszcze nieuszkodzone; stopień II nieblednące zaczerwienienie rumień utrzymuje się po zniesieniu ucisku; spowodowane jest to uszkodzeniem mikrokrążenia, zapaleniem i obrzękiem tkanek; może pojawić się powierzchniowy obrzęk oraz uszkodzenia naskórka i pęcherze; zwykle towarzyszy temu ból (fot. 1); stopień III uszkodzenie pełnej grubości skóry do granicy z tkanką podskórną; brzegi rany są dobrze odgraniczone, otoczone obrzękiem i rumieniem; dno rany jest wypełnione czerwoną ziarniną lub żółtymi masami rozpadających się tkanek (fot. 2, fot. 5, fot. 7, fot. 11); stopień IV uszkodzenie obejmuje również tkankę podskórną; martwica tkanki tłuszczowej spowodowana jest zapaleniem i zakrzepicą małych naczyń; brzeg odleżyny jest zwykle dobrze odgraniczony, lecz martwica może także dotyczyć tkanek otaczających; dno może być pokryte czarną martwicą (fot. 3, fot. 6); stopień V zaawansowana martwica rozpościera się do powięzi i mięśni; zniszczenie może obejmować także stawy i kości; powstają jamy mogące się komunikować między sobą; w ranie znajdują się rozpadające się masy tkanek i czarna martwica (fot. 4, fot. 8, fot. 9, fot. 10). Na załączonych fotografiach możemy obserwować różne stopnie zaawansowania odleżyn, ale także różne fazy gojenia przedstawione w tabeli 2. Przez lata stosowano wiele rodzajów opatrunków w celu leczenia odleżyn. Mają one za zadanie izolować termicznie ranę, powodując utrzymanie rany w temperaturze ciała. Lekko kwaśny odczyn wytworzony pod opatrunkiem powoduje napływ żywych, zdolnych do fagocytozy granulocytów wielojądrzastych, hamujących wzrost patogennych bakterii, i w ten sposób likwiduje ryzyko infekcji. Ułatwiają one również aktywność własnych enzymów litycznych, rozpuszczających uszkodzone tkanki. Kwaśne ph i zmniejszona prężność tlenu pod opatrunkiem nasilają angiogenezę. Wilgotny wysięk pod opatrunkiem pozwala na migrację komórek, a podczas wymiany nie powoduje ich zerwania czy uszkodzenia. Dzięki takiej budowie opatrunki te łagodzą ból samej rany i również ich wymiana jest bezbolesna. Spowodowane jest to zmniejszeniem prężności tlenu, spada produkcja prostaglandyny E2, która uwrażliwia zakończenia nerwowe na bodźce bólowe. Ponadto ból jest łagodzony dlatego, że sam opatrunek działa jako mechanizm osłonowy przed tarciem i innymi siłami działającymi na ranę [1, 4, 5, 6, 11, 16 ]. Opatrunki można podzielić na 7 głównych grup: błony poliuretanowe, hydrożele, hydrokoloidy, gąbki poliuretanowe, dekstranomery, opatrunki alginianowe, inne lub mieszane. Obecnie stosuje się je do leczenia odleżyn w każdym stopniu zaawansowania. Niezbędna jest znajomość funkcji tych opatrunków w celu zastosowania najbardziej odpowiedniego w danej sytuacji klinicznej. W tabeli podano schemat zastosowania poszczególnych opatrunków w zależności od zaawansowania odleżyny (etapu gojenia). Przyglądając się fotografiom, można zauważyć, że niektóre rany Tabela 2. Schemat postępowania w poszczególnych etapach gojenia się odleżyny z przykładowymi opatrunkami stosowanymi w naszym ośrodku Etap gojenia Problem Wysięk Cel Postępowanie martwica (fot. 4) rozpuścić tkankę martwiczą i oczyścić mały lub brak utrzymanie wilgotnego środowiska rany oczyszczenie chirurgiczne, oczyszczenie enzymatyczne, hydrokoloid w żelu (np. GranuGEL, Granuflex ) martwica rozpływna (fot. 2, fot. 3, fot. 8) oczyszczenie obfity, średni lub mały pochłanianie wysięku, utrzymanie wilgotnego środowiska opatrunek hydrowłóknisty w technologii Hydrofiber ze srebrem jonowym, żel hydrokoloidowy, hydrokoloid płytka, opatrunek złożony (np. AQUACEL Ag, GranuGEL, Granuflex Signal, Versiva XC ) ziarninowanie (fot. 6, fot. 7, fot. 9, fot. 10) pobudzenie i utrzymanie ziarninowania pobudzenie i utrzymanie naskórkowania obfity, średni lub mały pochłanianie wysięku, utrzymanie wilgotnego środowiska hydrokoloid płytka, hydrokoloid supercienki, opatrunek złożony (np. Granuflex, Granuflex Extra Thin, Versiva XC ) naskórkowanie (fot. 1, fot. 5, fot. 11) mały stymulacja wzrostu naskórka błony półprzepuszczalne, hydrokoloid supercienki (np. Granuflex Extra Thin) 6 Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093
Fot. 1 Fot. 4 Fot. 7 Fot. 2 Fot. 5 Fot. 8 Fot. 3 Fot. 6 Fot. 9 znajdują się w różnych fazach gojenia równocześnie. Wymaga to modyfikacji leczenia i dostosowania go w zależności od dominującego etapu gojenia. Podsumowanie Pomimo coraz większej wiedzy, nowoczesnej literatury i nowoczesnych środków opatrunkowych coraz powszechniej dostępnych w naszym kraju, jeszcze często stosowane są przestarzałe i niewłaściwe metody leczenia odleżyn przy pomocy opatrunków gazowych. Przedstawiono tu schemat zachowawczego leczenia odleżyn, mającego zastosowanie przede wszystkim do ran Piśmiennictwo od I do III stopnia zaawansowania. W przypadkach bardziej zaawansowanych odleżyn powinno być rozważone leczenie operacyjne, a następnie postępowanie zachowawcze w miejscu stałego pobytu pacjenta. Leczenie zachowawcze zaawansowanych zmian trwa miesiącami i jest powodem wysokich kosztów. Jednak w wielu przypadkach leczenie operacyjne nie jest możliwe ze względu na stan ogólny pacjenta, dodatkowe schorzenia i powikłania. Wtedy jedynie właściwe postępowanie zachowawcze umożliwia optymalne prowadzenie pacjenta. Fot. 10 Fot. 11 1. Bennett RG. The debatable benefit of occlusive dressings for wounds. Journal Dermatol Surg Oncol 1982; 8: 166-7. 2. Borton A, Borton M. The management and prevention of pressure sores. London, Publ. Faber & Faber, 1981. 3. Braden B, Bengstom N. A conceptional schema for the study of the etiology of pressure sores. Rehab Nurse 1987; 12: 1; 8-16. 4. Buchan IA, Andrews JK, Lang SM, et al. Clinical and laboratory investigation of the composition and properties of human skin wound exudate under semi-permeable dressings. Burns 1980; 7: 326-34. 5. Gilchrist B, Hutchinson JJ. Does occlusion lead to infection? Nursing Times 1990; April, 11, Vol 86, No 15. 6. Gorse GJ, Messner RL. Improved pressure sores healing with Hydrocolloids dressings. Arch of Dermatology, June 1987; Volume 123: 766-71. 7. Kruk-Kupiec G. Zalecenia konsultanta krajowego w sprawie odleżyn. Pielęg Chirur i Angiol 2007; 4: 171-172. 8. Kwapisz U, Szewczyk MT. Postrzeganie zdrowia a poziom wiedzy zdrowotnej pacjentów w podeszłym wieku z odleżynami w badaniach SF-36. Pielęg Chirur i Angiol 2007; 4: 172-173. 9. Szewczyk MT. Ocena czynników ryzyka rozwoju odleżyn u chorych po amputacji kończyny dolnej na tle porównawczym. Materiały konferencyjne. Kraków 2000; 47-55. 10. Szewczyk MT, Cwajda J, Cierzniakowska K. Zasady prowadzenia skutecznej profilaktyki ran odleżynowych. Wiad Lek 2006; 59: 842-7. 11. Sopata M, Łuczak J. Odleżyny profilaktyka i leczenie. Przew Lek 2001; 4, 7, 120-126. 12. Sopata M, Tomaszewska E, Głowacka A. Odleżyny ocena ryzyka zagrożenia i profilaktyka. Pielęg Chirur Angiol 2007; 4: 165-9. 13. Sopata M, Głowacka A, Tomaszewska E. Odleżyny profilaktyka i nowoczesne metody leczenia zachowawczego (cz. 1). Zakażenia 2008; 8: 89-94. 14. Sopata M, Głowacka A, Tomaszewska E. Odleżyny profilaktyka i nowoczesne metody leczenia zachowawczego (cz. 2). Zakażenia 2008; 8: 82-90. 15. Torrance C. Pressure Sores: aethiology, treatment and prevention. London, Croom Helm 1983. 16. Winter GD. Epidermal wound healing under new polurethane foam dressing (Lyofoam) Plast Reconstr Surg 1975; 56: 531-7. www. convatec.pl 7
gdy leczysz opatrunkiem Versiva XC Owrzodzenia goleni Zespół stopy cukrzycowej Odleżyny Miejsca po pobraniu skóry do przeszczepu Opatrunek Versiva XC zmienia rany Dzięki natychmiastowemu efektowi żelowania technologii Hydrofiber wysięk jest wchłaniany i zamykany w strukturach włókien opatrunku 1, bakterie są wychwytywane i blokowane oraz zapewnione jest optymalne wilgotne środowisko gojenia rany, dzięki czemu proces leczenia rozpoczyna się natychmiast. Opatrunek Versiva XC oczekuj więcej Więcej informacji na temat opatrunku Versiva XC znajdą Państwo na www.mojarana.pl/versiva Piśmiennictwo: 1. Walker M, Hobot JA, Newman GR, Bowler PG. Scanning electron microscopic examination of bacterial immobilization in a carboxymethyl cellulose (AQUACEL ) and alginate dressings. Biomaterials 2003; 24: 883-890. * Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie wykazu cen urzędowych hurtowych i detalicznych produktów leczniczych i wyrobów medycznych ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44, bezpłatna infolinia: 800 120 093, e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl, www. convatec.pl lub www.mojarana.pl, /TM oznaczają zarejestrowane znaki towarowe ConvaTec Inc. Prawa autorskie 2011 ConvaTec Inc.
Problemy związane z opieką nad osobą obłożnie chorą w domu oraz ich wpływ na skuteczność profilaktyki i leczenia odleżyn (część I) Opieka nad osobą leżącą w domu jest ogromnym wyzwaniem dla jej rodziny lub opiekunów. Są to wyzwania natury: organizacyjnej, finansowej, społecznej i psychologicznej. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak wiele jest tych problemów, dopóki sami nie zetkniemy się z podobną sytuacją u bliskiej nam osoby. Bardzo często osoby te czują się zagubione i nie bardzo wiedzą, jak sobie z tym poradzić. Istotną rolę w takiej sytuacji mają do odegrania pielęgniarki i lekarze. Już w szpitalu powinna się rozpoczynać współpraca zespołu terapeutycznego z rodziną lub opiekunami pacjenta wymagającego opieki w domu, mająca ich przygotować do wyzwań, z jakimi muszą się zmierzyć. Stan chorego, jego świadomość i możliwość współpracy w zakresie wykonywania podstawowych czynności warunkują to, jak i co należy przygotować, jak wiele zmienić w organizacji życia, pracy zawodowej, wyposażeniu i urządzeniu mieszkania. Jego zdolność do samoopieki, przynajmniej w podstawowym zakresie, jest kluczowa przy rozważaniu konieczności stałej lub tylko kilkugodzinnej opieki w ciągu doby. Ważnym jest, aby opiekun nie zapominał, że jeśli tylko stan chorego pozwala na to, powinien wspierać go i pomagać mu w jak najszybszym osiągnięciu mistrzostwa na miarę możliwości, w wykonywaniu wszystkich czynności z zakresu samoopieki, jakie jest w stanie wykonać. Ma to ogromny wpływ na świadomość własnej wartości i współdecydowania o sobie. Osoby leżące lub mające znacznie ograniczoną możliwość poruszania się wymagają kompleksowej, odpowiednio zaplanowanej opieki mającej zapobiegać pogarszaniu się ich stanu, a także jednemu z bardzo niebezpiecznych powikłań, jakim są odleżyny. Co kryje się pod hasłem odpowiednia pielęgnacja? Odpowiedź jest prosta: pielęgnacja dostosowana do potrzeb pacjenta. Jednak, jak wiemy, oznacza to wiele różnych czynności. Od codziennej toalety, przez odpowiednie ułożenie w łóżku, okresową pionizację pacjenta, karmienie lub przygotowywanie posiłków (dieta powinna być odpowiednio dopasowana do potrzeb i chorób podstawowych), po pamiętanie o potrzebach psychicznych czy natury estetycznej podopiecznego. Przystosowanie wnętrza mieszkania do potrzeb chorego/ osoby niepełnosprawnej oraz zakup lub wypożyczenie odpowiednich mebli i potrzebnego wyposażenia ułatwiającego opiekę nad osobą leżącą. Podstawowe czynności pielęgnacyjne i karmienie chorego wymagają dobrego dostępu do łóżka, traktów komunikacyjnych dostosowanych do szerokości wózka lub odpowiedniej podpórki do przemieszczania się chorego. W łazience bardzo przydatne są specjalne uchwyty, krzesełka pod prysznic, ławeczki wkładane do wanny i wiele innych udogodnień mających wspomagać opiekuna i osobę chorą w jej czynnościach związanych z kąpielą czy zwykłym myciem. Nawet tak prozaiczna sprawa, jak wyłączniki światła na odpowiedniej wysokości czy wysokość zawieszenia lustra będą miały wpływ na to, jak chętnie chory człowiek będzie korzystał z choćby odrobiny samodzielności, na jaką go stać. Jeśli tylko może okresowo siadać lub chodzić z podparciem do toalety, musimy mu to umożliwić i wspierać go w tych czynnościach, zwłaszcza w początkowym okresie, zanim samodzielnie wypracuje sobie metody ich wykonania. Łóżko powinno być na tyle wysokie, aby było wygodne do wykonywania codziennych czynności pielęgnacyjnych takich jak: mycie, zmiana pieluchomajtek lub pościeli, zmiana pozycji ułożenia, karmienie lub ułatwienie samodzielnego spożywania posiłków. Idealnie, jeśli można zmieniać pozycję z leżącej na płasko w półsiedzącą lub siedzacą dzięki odpowiedniej konstrukcji łóżka. Jesli nie ma takiej możliwości, regulujemy wysokość ułożenia, wykorzystując poduszki lub wykonane z gąbki kliny obleczone w powłoczki dostosowane do ich rozmiarów. Można je kupić w sklepach oferujących udogodnienia i sprzęt do pielęgnacji chorych lub też w sklepach internetowych. Pościel powinna być wykonana z naturalnych włókien, niekrochmalona, wymaga częstej zmiany. Obok łóżka powinny znaleźć się: wygodny stoliczek do postawienia kubeczka, leków, ale także położenia książki i okularów, jeśli będzie taka potrzeba, lampa dająca dobre światło do czytania, ale w nocy dająca światło delikatne, nierażące, jeśli trzeba sięgnąć po picie czy leki. Wygodny fotel, na który chory może się w miarę łatwo przesiąść lub na który możemy go posadzić choćby na 1 2 godziny, będzie kolejnym bardzo ważnym dla pacjenta, jego higieny osobistej i psychicznej elementem pokoju. Wyposażenie w kolejne akcesoria takie jak: pieluchomajtki i podkłady jednorazowe, kaczki i baseny, parapodia, wózki, maty ułatwiające zmianę pozycji chorego, kosmetyki do pielęgnacji skóry, myjki, delikatne, ale dobrze chłonące ręczniki itd. uzależnione będzie od stanu osoby chorej i jej potrzeb. Opieka stała czy okresowa? Kolejnym problemem do rozwiązania, przed jakim stają osoby mające opiekować się osobą obłożnie chorą www. convatec.pl mgr Małgorzata Budynek Medical Education Manager, ConvaTec 9
lub niepełnosprawną w domu, jest sprawa opieki, jakiej dany człowiek wymaga ze względu na swój stan fizyczny, ale często również ze względu na potrzeby psychiczne. Najprostszą sytuację mają rodziny, w których miłość wzajemna, ale także świadomość współodpowiedzialności za wspieranie każdego członka rodziny jest bardzo silna. Pomagają sobie nawzajem: dzieci wymieniają się na dyżurach u chorych rodziców, siostry i bracia pomagają w pielęgnacji i opiece nad obłożnie chorym mężem, żoną czy dzieckiem, razem ponoszą koszty finansowe, ale także dzielą się swoim wolnym czasem, gdy potrzeba zrobić badania, kupić leki, spotkać się z lekarzem. Nawet przy czynnościach takich jak zmiana pozycji czy pościeli u obłożnie chorego, niemogącego reklama w niczym pomóc opiekunowi, bardzo trudno, bez odpowiedniego przygotowania, dać sobie radę w pojedynkę. Komfort świadomości wsparcia, pomocy, odciążenia w codziennych trudach wpływa korzystnie na psychikę opiekuna, ale także osoby, która wymaga opieki. Co jednak zrobić i jak radzić sobie z czynnościami pielęgnacyjnymi w sytuacji, gdy jedynym opiekunem chorego w domu jest starsza, schorowana osoba lub gdy opiekun, ze względu na trudną sytuację finansową, nie może pozwolić sobie na rezygnację z pracy zawodowej, a jednocześnie nie ma możliwości wynajęcia prywatnej opiekunki dla swojego podopiecznego? Rozwiązaniem może być pomoc opiekunów z opieki społecznej, PCK lub wolontariuszy z hospicjów opieki domowej. Jak widać na podstawie tylko wybranych aspektów, zapewnienie odpowiedniej opieki nad osobą obłożnie chorą lub niepełnosprawną w domu nie jest prostą sprawą. Kolejne problemy pojawiają się, gdy u osoby takiej pojawia się odleżyna. Wielu opiekunów nie ma pojęcia, co to jest, jak rozpoznać, że mamy do czynienia z takim problemem ani jak sobie z nim poradzić. Ważne, aby opiekun/rodzina wiedzieli, że może się taka sytuacja przydarzyć, jakie jest ryzyko wystąpienia odleżyn u danej osoby oraz jakie są objawy, które powinny ich zaniepokoić. Informacje o tym, na jakie objawy zwracać uwagę, jak postępować i do kogo zgłaszać się po pomoc, znajdziecie Państwo w kolejnym numerze Inforanka. reklama Nowe Centrum Leczenia Ran w Warszawie W drugim kwartale 2011 r. w Warszawie rozpocznie działalność nowe Centrum Leczenia Ran wraz z Poradnią Stomijną. Zlokalizowane jest w centrum, vis-á-vis sklepu medycznego Medica Humana przy ul. Krochmalnej 32a. Osoby z ranami mogą uzyskać tam specjalistyczną pomoc medyczną. W Centrum Leczenia Ran zatrudnieni są wykwalifikowani specjaliści (chirurdzy, pielęgniarki). Centrum Leczenia Ran KROCHMALNA 32, ul. Krochmalna 32a, 00-864 Warszawa, tel. (22) 890 03 00, faks (22) 890 02 99 higiena szpitalna od stóp do g³ów! mycie pacjentów bez u ycia wody bez koniecznoúci zwilýania, spùukiwania i wycierania czepki do bezwodnego mycia gùowy rækawiczki do bezwodnego mycia ciaùa antybakteryjne œciereczki do bezwodnego mycia cia³a czystoœæ i bezpieczeñstwo pacjentów i personelu szczelnie zamykane, jednorazowe torby z wk³adk¹ absorpcyjn¹ na wydzieliny wk³adki do basenów jednorazowa kaczka mêska torba na wymiociny elmiko medical sp. z o.o. ul. Je ewskiego 5c/7, 02-796 Warszawa tel. 022 644 37 37, fax 022 644 37 27 elmiko@elmiko.pl www.elmiko.pl 10 Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093
Studia przypadków pielęgniarskich Elżbieta Tomaszewska, Maciej Sopata, Katedra i Klinika Medycyny Paliatywnej, Poradnia Leczenia Ran, Hospicjum Palium, oś. Rusa 25 A, 61-245 Poznań Pacjentka A. S., lat 71, od 2 miesięcy powiększająca się odleżyna na tylnej powierzchni podudzia lewego, olbrzymi obrzęk limfatyczny kończyn dolnych (wcześniej pacjentka leczona w Poradni Obrzęku Limfatycznego), niedokrwistość Addisona-Biermera, choroba zwyrodnieniowa stawów kolanowych i stopy (na skutek postępującego procesu chorobowego pacjentka większość czasu unieruchomiona w łóżku). Stan ogólny pacjentki średni, chodzi z trudnością, przy pomocy dwóch kul, kontakt słowny, logiczny, pełny zachowany, nastrój psychiczny obniżony. Rana Odleżyna III stopnia, wymiary: 12,8 x 11,3 cm, rana płaska, rozległa, dno rany pokryte żółtą martwicą, miejscami o zabarwieniu zielonym z towarzyszącym obrzękiem limfatycznym z dużą ilością wysięku o charakterze surowiczym, ropnym o nieprzyjemnym zapachu. Skóra wokół rany zaczerwieniona, zmacerowana, z licznymi otarciami. Cechy klinicznej infekcji rany. Leczona w warunkach domowych przymoczkami z kwasu bornego. Zdjęcie nr 1 początek leczenia. Diagnoza pielęgniarska przerwanie ciągłości skóry, uszkodzenie tkanek głębokich; infekcja rany; obrzęk limfatyczny; dolegliwości bólowe, VAS 3. Opieka zastosowanie leczenia mającego na celu: oczyszczenie rany i rozpoczęcie procesu gojenia; zmniejszenie dolegliwości bólowych; zmniejszenie obrzęku; leczenie infekcji rany; zastosowanie nowoczesnych metod profilaktyki przeciwodleżynowej elewacja i odciążanie kończyny; zastosowanie środków mających na celu poprawienie stanu skóry wokół rany; higiena i codzienna ocena skuteczności profilaktyki przeciwodleżynowej; rehabilitacja pacjentki. Cel oczyścić ranę; ograniczyć i leczyć infekcję rany pobrać wymaz z dna rany; skrócić czas leczenia przez zastosowanie odpowiednich opatrunków; doprowadzić do całkowitego zagojenia rany; prowadzić prawidłową profilaktykę przeciwodleżynową; zmniejszyć dolegliwości bólowe; poprawić jakość życia pacjenta. Leczenie Początek leczenia: oczyszczanie rany przy pomocy antyseptyku dwuchlorowodorku octenidyny (Octenisept ), zmiana opatrunku 2 razy dziennie przez okres do oczyszczenia rany; codzienna obserwacja rany ze względu na proces oczyszczania (ocena wysięku, dna rany, koloru i zapachu); antybiotykoterapia celowana według wykonanego posiewu: Proteus mirabilis wzrost bardzo obfity, ESBL ujemny, Serratia marcescens wzrost bardzo obfity, ESBL ujemny, Pseudomonas aeruginosa wzrost bardzo obfity, ESBL ujemny, wrażliwe na ciprofloksacynę i Staphylococcus aureus wzrost średnio obfity, szczep metycylinowrażliwy MSS, wrażliwy na klindamycynę; włączono leczenie Dalacin C 3 x 500 mg i Cipronex 2 x 500 mg przez okres 14 dni do ustąpienia objawów infekcji rany; pielęgnacja skóry wokół rany opatrunek AQUACEL zmiana opatrunku co 2 dni, na skórę nieuszkodzoną maść z witaminą A; profilaktyka przeciwodleżynowa; lek przeciwbólowy na żądanie: Ketoprofen 100 mg doustnie; prowadzenie prawidłowego odżywiania. Przebieg procesu gojenia się rany Po 3 tygodniach leczenia zaobserwowano częściowe oczyszczenie rany, dno rany pokryte włóknikiem, wysięk o charakterze surowiczym nadal w dużej ilości, skóra wokół zaczerwieniona, powierzchowne otarcia (zdjęcie nr 2). Dalsze leczenie przy pomocy opatrunków aktywnych: Versiva XC zmiana opatrunku na początku co 2 dni, po zmniejszeniu się ilości wysięku po 3 tygodniach zmiana opatrunku co 3 4 dni. Zmienioną skórę wokół pokryto opatrunkami AQUACEL zmienianymi co 4 dni. Leczenie prowadzono przez okres 28 tygodni, obserwując zmniejszanie się powierzchni rany. Pomiędzy zmianami opatrunku na powierzchnię rany przykładano kompresy nasączone Octeniseptem na okres 5 minut w celu eradykacji bakterii. Po 28 tygodniach rana wynaskórkowana, kilka pojedynczych, drobnych ubytków naskórka, zastosowano opatrunek Granuflex Extra Thin, zmiana co 4 5 dni. Skóra wokół rany zagojona, bez cech maceracji i zapalenia. Znaczne zmniejszenie obrzęku (zdjęcie nr 3). Po 30 tygodniach rana zagojona (zdjęcie nr 4). Pacjentka skierowana do Poradni Obrzęku Limfatycznego w celu leczenia obrzęku. Porady praktyczne Bardzo ważne są: edukacja pacjenta i rodziny z zakresu higieny i prowadzenia działań profilaktycznych zapobiegających nawrotom i nowym odleżynom; edukacja rodziny z zakresu zasad prawidłowej zmiany opatrunku z zachowaniem zasad aseptyki w warunkach domowych; poprawienie komfortu i jakości życia pacjenta z uwzględnieniem jego stanu psycho-fizycznego; aktywna rehabilitacja pacjenta. Zdjecie nr 1: początek leczenia Zdjecie nr 2: po 3 tygodniach leczenia Zdjecie nr 3: po 28 tygodniach leczenia Zdjecie nr 4: koniec leczenia po 30 tygodniach www. convatec.pl 11
Studia przypadków pielęgniarskich Sylwia Rogowska, pielęgniarka Hospicjum Stacjonarnego w Licheniu Starym Opis przypadku: pacjentka lat 83. Rozpoznanie: przyjęta do hospicjum 1.06.2010 r. w celu leczenia owrzodzenia odleżynowego V stopnia okolicy krzyżowej w stadium uniemożliwiającym skuteczne postępowanie w warunkach domowych. Przy przyjęciu chora z obniżonym nastrojem, osłabiona, leżąca. Zaawansowana choroba zwyrodnieniowa stawów z dużą bolesnością uniemożliwiała pacjentce wykonywanie prostych czynności samoobsługowych. 1. Ocena stopnia i wielkości odleżyny w chwili przyjęcia do hospicjum, dokumentacja fotograficzna. 2. Założenie dokumentacji karta leczenia odleżyn. 3. Opracowanie wspólnie z lekarzem planu postępowania leczniczo-pielęgnacyjnego. Odciążenie miejsc chorobowo zmienionych. Ułożenie chorej na materacu zmiennociśnieniowym, częsta zmiana pozycji (co najmniej co 2 godz.). Codzienna ocena skuteczności leczenia przez zespół interdyscyplinarny oraz ocena miejsc narażonych. 4. Zastosowanie na zlecenie lekarza diety wysokobiałkowej, posiłki 5 razy na dobę, 2 razy Cubitan do picia, według zaleceń dietetyka, Protifar do pożywienia. Proces leczenia Zdj. 1 w momencie przyjęcia owrzodzenie odleżynowe zakażone, z martwicą, bolesne, krwawiące, o nieprzyjemnym zapachu. Zdj. 2, zdj. 3 po opracowaniu chirurgicznym ukazała się głęboka kieszeń sięgająca w stronę kręgosłupa. Kieszeń wypełniono opatrunkiem hydrowłóknistym ze srebrem AQUACEL Ag + GranuGEL w niektórych miejscach na tkankę martwiczą w celu rozpuszczenia, całość przykryto Granuflexem 15 x 20 cm. Zdj. 4 osiągnięto oczyszczenie rany i likwidację zakażenia. W celu dalszego oczyszczania rany użyto przymoczków z Octeniseptu, a następnie 1:2 NaCl 9 i 10%. Następnie, w celu pobudzeniu rany do ziarninowania, zastosowano AQUACEL + Granuflex 15 x 20 cm. W momencie spłycenia rany zastosowano opatrunek Versiva XC, przylepny, 14 x 14 cm. Zdj. 5 w momencie naskórkowania i zamknięcia się brzegu rany zastosowano Granuflex Extra Thin 10 x 10 cm. Zdj. 6 efekt końcowy. Wnioski Osiągnięcie poprawy miejscowej umożliwiło wdrożenie efektywnej rehabilitacji. Podjęto terapię psychologiczną ze wsparciem farmakologicznym w celu opanowania zaburzeń nastroju. W wyniku zastosowanej terapii osiągnięto całkowite wyleczenie odleżyny. W efekcie postępowania fizjoterapeutycznego uzyskano znaczną poprawę siły miejscowej oraz poprawę w zakresie samoobsługi. W dniu wypisu pacjentka chodząca samodzielnie, zaopatrzona w laskę. W efekcie terapii psychologicznej osiągnięto wyrównanie nastroju. Rodzina i pacjentka rozumieją problem, jaki stanowią odleżyny; edukacja podczas pobytu na oddziale pozwala nauczyć rodzinę pewnych czynności, które okażą się niezbędne do pielęgnacji chorego w warunkach domowych. Pacjentka ma silną motywację do kontynuacji rehabilitacji, gdyż pragnie osiągnąć większy zakres samodzielności. Zdjęcie 1 Zdjęcie 2 Zdjęcie 3 Zdjęcie 4 Zdjęcie 5 Zdjęcie 6 12 Opis przypadku: pacjentka w dniu przyjęcia do hospicjum (20.03.2009 r.) 78-letnia; przebywała w nim do 18.08.2010 r. Rozpoznanie: chora zakwalifikowana do opieki w celu leczenia licznych owrzodzeń odleżynowych V stopnia. Diagnoza pielęgniarska Stan fizykalny przyjętej pacjentki bardzo ciężki, wszystkie rany zakażone o nieprzyjemnym zapachu. Kontakt okresowo nielogiczny, trudności w porozumiewaniu się. Chora niesamodzielna, leżąca, całkowita niepełnosprawność przy zmianie pozycji; nietrzymanie moczu i stolca. nie dokumentacji fotograficznej. 2. Założenie dokumentacji karta leczenia odleżyn. 3. Zastosowanie leczenia mającego na celu opracowanie chirurgiczne ran, oczyszczenie ich i rozpoczęcie procesu gojenia. Pacjentka wymagała również zastosowania antybiotykoterapii. 4. Zastosowanie na zlecenie lekarza diety wysokobiałkowej, posiłków 5 razy na dobę, 2 razy dziennie Cubitanu do picia oraz, wg zaleceń dietetyka, Protifaru dodawanego do pożywienia, uzupełnie- Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093 Opieka i leczenie 1. Ocena stopnia i wielkości odleżyny w chwili przyjęcia do hospicjum, wykonanie gospodarki wodno-elektrolitowej. 5. Zastosowanie profilaktyki przeciwodleżynowej: częsta zmiana pozycji ułożenie zmieniamy co najmniej co 2 godz., materac zmiennociśnieniowy, poduszki przeciwodleżynowe, udogodnienia do stabilizacji i zmiany pozycji, odwracanie chorej na sprzęcie do ślizgowego przemieszczania lub podkładzie aby nie powodować mikrourazów. 6. Dbanie o higienę osobistą: częste kąpiele z zastosowaniem zintegrowanego systemu do higieny osobistej (wanna z regulowaną elektrycznie wysokością, z podnośnikiem), natłuszczanie, nawilżanie skóry. 7. Codzienna ocena skuteczności leczenia dokonywana przez członków zespołu interdyscyplinarnego, jak również ocena miejsc narażonych na powstanie odle-
żyn pozycje są wymuszone układaniem chorej w sposób odciążający już istniejące odleżyny. Porady praktyczne Pamiętajmy, że sposoby miejscowego leczenia odleżyn obejmują nie tylko zastosowanie antyseptyku, redukcję ciśnienia, oczyszczanie, płukanie czy kontrolę infekcji rany. Zawsze pamiętamy o kontroli bólu; dodatkową, zaleconą dawkę środka przeciwbólowego stosujemy przed przystąpieniem do zmiany opatrunków. Opis zdjęć Zdj. 1 zdjęcie okolicy krzyżowo-pośladkowej wykonano w 3. dniu po przyjęciu pacjentki. Rana skażona, z martwicą rozpływną, z wysiękiem, bardzo rozległa, o nieprzyjemnym zapachu, widoczne liczne kieszenie. Zastosowano 3 razy dziennie antyseptyk w tym przypadku Octenisept, używano również GranuGEL w celu uwodnienia martwych tkanek i pobudzenia mechanizmów autolizy w ranie, następnie, ze względu na szerokie spektrum przeciwbakteryjne, zastosowano opatrunek z jonami srebra AQUACEL Ag, który przykryto opatrunkiem wtórnym Granuflex 20 x 20 cm. Kolejno zastosowano Granuflex Pastę w kieszenie, co pozwoliło na ich wypełnienie i tworzenie wilgotnego środowiska w ranie, sprzyjającego procesowi gojenia. Okresowo zastosowano również Metronidazol w żelu. Zdj. 2 rana wyraźnie bez cech infekcji, czysta, z umiarkowanym wysiękiem, widoczne jej spłycenie i ziarninowanie, zastosowano przymoczki z Oktenidyny. Zdj. 3 i zdj. 4 rana ziarninuje, naskórkuje. Zastosowano opatrunek Versiva XC przylepna 19 x 19 cm, pod który użyto AQUACEL odpowiednio przycięty, pasujący do wypełnienia rany. Dzięki złożonej budowie opatrunek wchłania i zatrzymuje wysięk z rany, tworząc wilgotne środowisko przyspieszające proces gojenia. Zdj. 5 zastosowano Octenisept, obrzeże rany smarowano Solcoserylem. Kolejny etap to stosowanie Granuflexu Bordered, który został przystosowany pod względem anatomicznych kształtów do leczenia ran zlokalizowanych w trudnych do opatrywania miejscach, jak narażona na tarcie okolica krzyżowa. Zdj. 6 odleżyna krętarza prawego. W chwili przyjęcia rana zainfekowana, z wysiękiem, martwicą rozpływną, o nieprzyjemnym zapachu. Po opracowaniu chirurgicznym zastosowano AQUACEL Ag, który przykryto opatrunkiem Granuflex 15 x 15 cm. Etap kolejny to zastosowanie Granuflex Pasty, na której jako opatrunek wtórny zastosowano Granuflex 10 x 10 cm. Zdj. 7 kolejne zdjęcie przedstawia etap końcowy gojenia odleżyny krętarza w celu ochrony powstałego, delikatnego naskórka stosowano Granuflex Extra Thin 7,5 x 7,5 cm Zdj. 8 liczne odleżyny obejmujące kończynę prawą: piętę i kostkę. Rany są zakażone, z martwicą rozpływną, o intensywnym, nieprzyjemnym zapachu. Zastosowano początkowo Granuflex 15 x 15 cm, pod który użyto AQUACEL nasączony Octeniseptem. Z powodu oczyszczania się rany i obfitego wysięku opatrunki należało zmieniać częściej, w miarę potrzeby. Następnie założono specjalny Granuflex na piętę, który zdecydowanie lepiej i dłużej zabezpieczał tę ranę. W celu uwodnienia martwych tkanek i pobudzenia mechanizmów autolizy w ranie użyto opatrunku GranuGEL. Wykonywano okresowo zmianę na przymoczki z Octeniseptu, AQUACEL Ag. W miarę postępu leczenia zastosowano Granuflex Signal 10 x 10 cm, który również łatwo dopasowywał się do rany, a jednocześnie, dzięki temu, że jest półprzezroczysty, pozwalał na jej obserwację. W celu ograniczenia ryzyka uszkodzenia nowo powstałej tkanki, a jednocześnie chcąc dalej zapewnić odpowiednie, wilgotne środowisko leczenia ran, zastosowano Granuflex Extra Thin 7,5 x 7,5 cm. Zdj. 9 to już pięta i kostka całkowicie wygojone czyli sukces całego zespołu interdyscyplinarnego. Zdj. 10 druga pięta i kostka pacjentki pokrytą podobnie odleżynami. Rany są również zakażone, z martwicą rozpływną, o nieprzyjemnym zapachu. Zastosowano leczenie podobne jak pięty i kostki prawej. Opatrunki ze względu na różne wydzielanie z rany wykonywano w nieco innej kolejności w miarę potrzeby. Zastosowano w tym przypadku również Granuflex, Granuflex na piętę, AQUACEL Ag i AQUACEL, przymoczki z Octeniseptu, Granuflex Signal 10 x 10 cm, na zakończenie Granuflex Extra Thin 7,5 x 7,5 cm. Zdj. 11 wygojone obie pięty i kostki. Wyniki postępowania W wyniku podjętych działań leczniczo-pielęgnacyjnych odleżyny zostały oczyszczone ze zmian martwiczych co ułatwiło dalszy proces gojenia. Zastosowano opatrunki specjalistyczne, które zapewniły odpowiednie, wilgotne środowisko leczenia ran, pochłaniały równocześnie nadmiar wysięku. Odleżyny zostały wyleczone. Nasze postępowanie poprawiło znacznie jakość życia pacjentki, zmniejszyło, a następnie zlikwidowało jej dolegliwości bólowe. Pacjentkę wypisano do domu w stanie dobrym, z możliwością porozumiewania się, chętnie siedzącą na wózku, z ograniczonym stopniem samodzielności. Rodzina, współpracując z lekarzami i pielęgniarkami w prowadzonych działaniach leczniczo-pielęgnacyjnych, została przygotowana do dalszej opieki nad chorą w domu. Zdjęcie 1 Zdjęcie 2 Zdjęcie 3 Zdjęcie 4 Zdjęcie 5 Zdjęcie 6 Zdjęcie 7 Zdjęcie 8 Zdjęcie 9 Zdjęcie 10 Zdjęcie 11 www. convatec.pl 13
Docenione przez specjalistów, powszechnie dostępne dla pacjentów w aptekach teraz jako opatrunki REFUNDOWANE* Granuflex Pasta przeznaczona do leczenia ran głębokich, bez martwicy. Umożliwia wypełnienie rany i jej kontakt z opatrunkiem. Zapewnia wilgotne środowisko w całej ranie. GranuGEL przeznaczony do leczenia ran z martwicą suchą i rozpływną. Uwadnia martwe tkanki i pobudza mechanizmy autolizy w ranie, co prowadzi do oczyszczenia z martwicy. GranuGEL stymuluje aktywność makrofagów, przez co pobudza proces ziarninowania. Opatrunek Granuflex Signal na kość krzyżową i piętę Unikalna struktura trzech różnych hydrokoloidów utrzymuje wilgotne środowisko gojenia pochłania wysięk zapewnia okluzję i minimalizuje ból obniża ph w ranie minimalizuje ryzyko maceracji skóry stanowi barierę dla drobnoustrojów (w tym MRSA, HBV oraz HIV-125-31) Opatrunek Granuflex Signal posiada unikalny sygnalizator, który wskazuje właściwy moment zmiany opatrunku. 1,2 * Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2010 r. w sprawie wykazu cen urzędowych hurtowych i detalicznych produktów leczniczych i wyrobów medycznych Piśmiennictwo 1. S, Budimic D, Soldo-Belic A, et al. Hydrocolloid dressing versus a conventional dressing using magnesium sulphate paste in the management of venous leg ulcers. Acta Dermatovenerol Croat 1994; 2 (2): 65-71. 2. Van Rijswijk L. Ingredient-based wound dressing classification a paradigm that is passe an in need of repleacement. Journal of Wound Care 2006: vol. 15. /TM oznaczają zarejestrowane znaki towarowe ConvaTec Inc. Prawa autorskie 2011 ConvaTec Inc. ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl, www.convatec.pl, bezpłatna infolinia: 800 120 093
odleżynom domowym! Odleżyny stanowią największą grupę spośród wszystkich ran odnotowywanych w Polsce. Na podstawie dostępnych danych szacuje się, że problem ten dotyczy ponad 273 tysięcy pacjentów. Patryk Martynus Senior Brand Manager ConvaTec ten w istotny sposób ułatwi pacjentom dostęp do specjalistycznej opieki pielęgniarskiej. Jeżeli w kręgu Państwa bliskich znajdują sie pacjenci wymagający specjalistycznej opieki pielęgniarskiej w zakresie rany odleżynowej (z terenu Warszawy i Poznania), prosimy o zgłoszenie ich w opisany powyżej sposób do programu STOP odleżynom domowym. Grupy pacjentów z odleżyną stopnia I oraz II, a więc tych, które rokują największą szansę na skuteczne leczenie, stanowią ponad 80% wszystkich ran odleżynowych (tabela 1). Dlatego też, począwszy od 1 marca 2011 roku firma ConvaTec uruchamia pilotażowy program w Warszawie oraz Poznaniu dla pacjentów borykających się z problemem odleżyn. Grupa wyspecjalizowanych pielęgniarek będzie odwiedzała pacjentów w ich domach. Opłaty związane z tymi wizytami będą uiszczane przez pacjenta lub jego rodzinę/opiekuna na rzecz pielęgniarki przychodzącej do chorego. Głównym zadaniem firmy ConvaTec jest skoordynowanie poszczególnych wizyt oraz ułatwienie pacjentom dostępu do wykwalifikowanej kadry pielegniarskiej. Każdą wizytę można umawiać, dzwoniąc pod bezpłatny numer infolinii 800 120 093 lub wypełniając aplikację na stronie www.mojarana.pl/stopodleżynom.wierzymy, że program Tabela 1 STOPIEŃ ODLEŻYNY Pacjent z raną OGÓLNA LICZBA RAN W POLSCE Z PODZIAŁEM NA POSZCZEGÓLNE TYPY RANY 600 000 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 Wykres 1 273 600 Infolinia ConvaTec 800 120 093 PROCENT WYSTĘPOWANIA W CAŁEJ LICZBIE ODLEŻYN Pielęgniarka LICZBA RAN *ŹRÓDŁO: własna estymacja na podstawie wewnętrznych i ogólnych danych epidemiologicznych. Prevalence in Hospitals: Summary Report of the Prevalence of Pressure Ulcers, European Pressure Ulcer Advisory Panel, Review 5.1, Ulcers per Patient: Summary Report of the Prevalence of Pressure Ulcers, European Pressure Ulcer Advisory Panel, Review 5.1 (1860 ulcers amongst 1058 patients:1.75 per patient), Margolis et. al. Venous Leg Ulcer: Incidence and prevalence in the elderly, J Am Acad Dermatol, Vol 46 (3): (802 ulcers/561 patients = 1.43), Adam DJ, Naik J, Hartshorne T, Bello M, London NJ. The diagnosis and management of 689 chronic leg ulcers in a single-visit assessment clinic, Eur J Vasc Endovasc Surg. 2003 May; 25 (5): 462-8, Polish Diabetic Association press conference 04/12/2007 Warsaw. SZACUNKOWY CZAS GOJENIA SIĘ RANY I 52% 142 272 14 dni II 30% 82 080 21 dni III 13% 35 568 90 dni IV 5% 13 680 120 dni 76 000 136 800 30 000 950 517 350 PU VLU DFU Post-op Burns TOTAL 15 www. convatec.pl
Specjalistyczna Pielęgnacja Gdy skóra wymaga szczególnej opieki
Antyseptyka ran odleżynowych objętych procesem infekcyjnym mgr Marzena Korbecka Rany odleżynowe występują najczęściej u przewlekle hospitalizowanych pacjentów charakteryzujących się wysokim stopniem niesprawności ruchowej. Do powstania odleżyn dochodzi przede wszystkim na skutek długotrwałego ucisku o sile wyższej od włośniczkowego ciśnienia tętniczego. Rany odleżynowe zlokalizowane są zazwyczaj w okolicy pośladków, krzyża, wokół linii kręgosłupa, a także na piętach, łokciach oraz w okolicy potylicznej. Dane pochodzące z różnych ośrodków wykazują, że problem odleżyn dotyczy do 35% chorych leczonych pozaszpitalnie i do 30% pacjentów hospitalizowanych, przy czym procent ten wyższy jest u chorych przebywających na oddziałach intensywnej terapii, gdzie wynosić może aż 40%. Osobnym problemem są zakażenia odleżyn. Ponieważ rany te zazwyczaj zlokalizowane są w pobliżu końcowego odcinka układu moczowego oraz przewodu pokarmowego, ulegają one najczęściej kolonizacji występującą w tych obszarach ciała florą endogenną pacjenta, przeważnie tlenowymi bakteriami Gram(-), rzadziej florą beztlenową (np. Peptostreptococcus spp. odleżyny III i IV stopnia). Stąd też do najczęstszych czynników etiologicznych zakażeń ran odleżynowych należą pałeczki z rodziny Enterobacteriacae (w tym E. coli), Gram(-) Pseudomonas aeruginosa, ale także Gram(+) ziarniaki, jak Staphylococcus aureus czy Enterococcus spp. Jedną z cech umożliwiających wstępne rozpoznanie zakażeń wywoływanych przez te drobnoustroje jest produkcja wydzieliny o charakterystycznych cechach np. szczepy Pseudomonas wytwarzają niebiesko-zieloną wydzielinę o zapachu określanym czasami jako jaśminowy; wydzielina E. coli charakteryzuje się brązowym zabarwieniem i zapachem kału; paciorkowce produkują wydzielinę żółto-szarą, natomiast gronkowce zielonkawą, ale w odróżnieniu od pałeczki ropy błękitnej pozbawioną zapachu. Co niepokojące, zakażenia ran odleżynowych wywoływane są także często przez szczepy szpitalne, w tym szczególnie groźne drobnoustroje wielooporne (MDR pathogens ang. multidrug resistant pathogens), wobec których wiele rodzajów antybiotyków nie wykazuje skuteczności. Jakkolwiek zastosowanie antybiotykoterapii w przypadku odleżyn objętych procesem infekcyjnym zdaje się być nieodzowne zakażenie miejscowe może zmienić się w zakażenie uogólnione (Bakteriemię), a w efekcie przerodzić się w sepsę biorąc pod uwagę możliwość infekcji drobnoustrojami wieloopornymi, konieczne jest także przeprowadzenie interwencji miejscowych ograniczających wartość miana bakteryjnego w już zakażonej ranie, a także przeprowadzenie czynności profilaktycznych w ranie jeszcze nieobjętej procesem infekcyjnym. Do interwencji służących kontroli infekcji i kolonizacji rany należą: procedury chirurgiczne, biologiczne (terapia larwami much Lucilla sericata), metody enzymatyczne/autolityczne oraz działanie antyseptyczne polegające na stosowaniu działających miejscowo preparatów przeciwdrobnoustrojowych. Jakkolwiek wielu autorów uwypukla fakt, że we wczesnym leczeniu nie powinno stosować się antyseptyków ze względu na ich cytotoksyczność, należy zwrócić uwagę, że zarzut ten dotyczy tzw. tradycyjnych antyseptyków wody utlenionej, 10% kwasu bornego czy mleczanu etakrydyny (riwanol) których celowość użycia już od wielu lat jest piętnowana w różnego rodzaju pracach konsensusowych poświęconych sposobom leczenia zakażonych ran przewlekłych. W odróżnieniu od tradycyjnych, nowoczesne antyseptyki, do których należą preparaty zawierające dichlorowodorek oktenidyny (np. Octenisept ) charakteryzują się nie tylko wysoką skutecznością przeciwdrobnoustrojową w stosunku do bakterii będących najczęstszą przyczyną zakażeń ran odleżynowych, ale także wspomagają proces leczenia. Jednym z największych osiągnięć współczesnej medycyny jest odkrycie, że rany goją się szybciej w środowisku wilgotnym jakkolwiek stoi to w sprzeczności z tradycyjnym podejściem promującym wysuszanie rany. Liczne badania wykazały, że utrzymanie wilgotnego środowiska odleżyny przyspiesza jej leczenie aż o 50%. Nowoczesne antyseptyki, dzięki substancjom wspomagającym (w przypadku Octeniseptu są to glicerol i fenoksyetanol), umożliwiają zachowanie wilgotnego środowiska gojącej się rany, co stymuluje proliferację keratynocytów oraz fibroblastów komórek odpowiedzialnych za epitelializację (naskórkowanie) rany. www. convatec.pl 17
Co więcej, substancje pomocnicze zawarte w preparatach zawierających oktenidynę wykazują wysoką skuteczność w oczyszczaniu rany z różnych form martwicy suchej/wilgotnej czy rozpływnej. Jest to niezwykle istotny fakt, ponieważ martwica stanowi idealną pożywkę dla każdego rodzaju bakterii, a ponadto jej głębsze warstwy stanowią dla drobnoustrojów schronienie, do którego słabo penetrują antybiotyki (martwica nie jest ukrwiona) oraz tradycyjne antyseptyki (martwica stanowi dla nich barierę fizyczną). Tak więc użycie nowoczesnych preparatów antyseptycznych prowadzi nie tylko do usunięcia tkanki martwiczej, ale także do redukcji miana bakteryjnego w ranie. Jest to niezwykle istotne w procesie leczenia, ponieważ jakkolwiek nie każda rana skolonizowana jest raną zainfekowaną, to w szeregu prac wykazano, że redukcja miana bakteryjnego do poziomu poniżej 10 4 bakterii/gram tkanki przekłada się na szybsze gojenie odleżyn. W profilaktyce zakażeń takie antyseptyki jak Octenisept powinny być używane nie tylko do czynności pielęgnacyjnych w samej ranie stosować je należy także w stosunku do tkanek do niej przylegających. Powodem uzasadniającym takie działanie jest nie tylko konieczność zabezpieczenia rany przed kolonizacją florą endogenną pacjenta, ale także ochrona zdrowych tkanek przed postępującymi uszkodzeniami na skutek toczącego się procesu infekcyjnego. Przy wyborze każdego leku, nie tylko antyseptyku, należy kierować się zasadą Primum non nocere ( Po pierwsze nie szkodzić ). W przypadku odleżyn (szczególnie III i IV stopnia) rozpoznanie wczesnych oznak infekcji wymaga dużego doświadczenia i trudu ze strony pielęgniarek i lekarzy klinicystów. Jak wspomniano w dokumencie Europejskiego Towarzystwa Leczenia Ran (ang. European Wound Managment Association) zatytułowanego Managment of Chronic Wound Infction, klasyczne objawy (ból, zaczerwienienie i ocieplenie) nie mogą stanowić wiarygodnego wskaźnika zakażenia w ranie przewlekłej, ponieważ występować mogą one także w niezakażonych ranach ostrych; co więcej specyfika chronicznego stanu zapalnego często maskuje objawy infekcji. Należy mieć także świadomość, że infekcje ran przewlekłych, w tym odleżyn, skorelowane są z wysokim stopniem śmiertelności pacjentów. Mając na uwadze powyższe fakty, lecząc rany przewlekłe, nie można pozwolić sobie na stosowanie tradycyjnych antyseptyków o wysokiej cytotoksyczności lub preparatów niedopuszczonych do obrotu handlowego przez urząd ds. rejestracji jako produkt leczniczy (lek). Przewlekłe rany objęte procesem infekcyjnym są zbyt poważnym problemem dla pacjenta i lekarza, by sukces terapeutyczny miał zależeć od substancji o niepotwierdzonej skuteczności leczniczej czy wykazujących działanie toksyczne. Nowoczesne antyseptyki, takie jak Octenisept, wolne są od tego rodzaju wad i ograniczeń, a ich skuteczność potwierdzono w szeregu dobrze udokumentowanych badań podstawowych i klinicznych. Opatrunek Hydrofiber ze srebrem Opatrunek AQUACEL SURGICAL sprawia, że kontrola nad procesem leczenia się rany jest bardziej efektywna niż było to możliwe do tej pory. Opatrunek AQUACEL SURGICAL jest wodoodporny i zapewnia doskonałą barierę przeciwko bakteriom i wirusom*, wykorzystuje zalety opatentowanej technologii Hydrofiber. Skuteczność opatrunku AQUACEL SURGICAL została potwierdzona pod kątem znacznej redukcji przypadków zakażeń szpitalnych, tworzenia się pęcherzy i opóźnionych wypisów ze szpitala. a, b * Gdy opatrunek jest w całości i gdy nie dochodzi do przeciekania. a System opatrunków pooperacyjnych, składający się z opatrunku wtórnego Mepore pokrywającego opatrunek AQUACEL porównywano z nowym systemem złożonym z opatrunku wtórnego Granuflex Extra Thin i opatrunku AQUACEL, który zastosowano na miejsca zabezpieczone uprzednio tworzącym film ochronny płynnym akrylanem. Późniejsze badanie wykazało brak przewagi nowego systemu opatrunkowego z akrylanem. b Badania in vitro dały porównywalne wyniki po zastosowaniu opatrunków AQUACEL SURGICAL, jak i Granuflex Extra Thin na opatrunku AQUACEL. Dowiedz się więcej na temat opatrunków chirurgicznych AQUACEL SURGICAL i AQUACEL Ag SURGICAL Odwiedź stronę www.mojarana.pl lub www.convatec.pl ConvaTec Polska Sp. z o.o., Al. Armii Ludowej 26, 00-609 Warszawa, tel. (22) 579 66 50, faks (22) 579 66 44, bezpłatna infolinia: 800 120 093, e-mail: dzial.pomocy@convatec.pl, www. convatec.pl lub www.mojarana.pl, /TM oznaczają zarejestrowane znaki towarowe ConvaTec Inc. Prawa autorskie 2011 ConvaTec Inc.
Nowy Accu-Chek Active Bogatsze wnętrze...w przystępnej cenie NOWOŚĆ sugerowana cena 50 zł dostępny w aptekach ACCU-CHEK jest zastrzeżonym znakiem handlowym firmy Roche. 2009 Roche Samokontrola w cukrzycy daje poczucie większego bezpieczeństwa i komfortu w codziennym życiu. Odpowiednio prowadzona kontrola może zapobiec groźnym powikłaniom cukrzycy, np. tzw. stopie cukrzycowej. Stopy osób z cukrzycą wymagają szczególnej pielęgnacji, dlatego w trosce o nie pamiętaj!: kontroluj regularnie poziom cukru we krwi dbaj o czystość stóp myj je codziennie i starannie osuszaj wykonuj regularnie ćwiczenia stóp noś odpowiednio dobrane obuwie i bezuciskowe skarpety Roche Diagnostics Polska Sp. z o.o. ul. Wybrzeże Gdyńskie 6B 01-531 Warszawa www.accu-chek.pl Bezpłatna infolinia 0-800 401 061
Inicjatywa badawcza FIRST (Fecal Incontinence Re-evaluation Study Initiative) w zakresie problemów nietrzymania stolca w Polsce Patryk Martynus Senior Brand Manager ConvaTec 20 Problem nietrzymania stolca wśród pacjentów polskich oddziałów intensywnej terapii stanowi duże wyzwanie kliniczne. W opiece nad pacjentem z nietrzymaniem stolca ryzyko uszkodzenia skóry jest bardzo duże. Do jej uszkodzenia w okolicach odbytu może dojść już w ciągu paru minut od niekontrolowanego wypróżnienia 1. W wyniku wydłużonego kontaktu skóry ze stolcem mogą powstać owrzodzenia i może dojść do zapalenia błony śluzowej odbytu. Komplikacje te są bolesne dla pacjentów i frustrujące dla personelu medycznego. Nietrzymanie stolca jest czynnikiem ryzyka przy tworzeniu się owrzodzeń odleżynowych 2. Skuteczne, kontrolowane odprowadzanie stolca pozwala ograniczyć ryzyko uszkodzeń skóry 3. Kolejne z istotnych wyzwań to minimalizowanie ryzyka infekcji. Jest to nadrzędna sprawa zarówno dla pacjentów, jak i dla personelu, gdyż bakterie znajdujące się w stolcu mogą być źródłem niebezpiecznego zakażenia szpitalnego (C. difficile), zagrażającego pacjentom i całemu personelowi szpitalnemu 5. Do zakażenia C. difficile dochodzi nawet u 20% hospitalizowanych pacjentów 5. Infekcja wywoływana przez C. difficile często przekłada się na ostrą biegunkę 6. W obserwacji klinicznej dowiedziono, że stosowanie systemu do kontrolowanej zbiórki stolca, który pozwala ograniczyć do minimum zanieczyszczenie rąk i otoczenia, może przyczynić się do zapobiegania rozprzestrzenianiu się bakterii C. difficile w placówkach medycznych 7. Aby zdiagnozować aktualne problemy polskich oddziałów borykających się z problemem nietrzymania stolca, na przełomie marca i kwietnia 2011 r. w wybranych polskich placówkach zostanie przeprowadzone badanie FIRST. Cele polskiego badania FIRST są następujące: zgromadzenie danych epidemiologicznych w zakresie występowania nietrzymania stolca na oddziałach OIT oraz szczegółowe rozpoznanie potrzeb polskich specjalistów; wskazanie skutecznych rozwiązań w zakresie kontrolowanej zbiórki stolca dostępnych w Polsce; wykorzystanie możliwości wymiany doświadczeń i uzyskanych wyników w całej Europie. Polska wraz z Francją, Danią, Finlandią, Norwegią, Szwecją, Holandią, Belgią oraz Turcją uczestniczy w tzw. drugiej fali badawczej. Pierwsza fala miała miejsce w Niemczech, we Włoszech, w Hiszpanii oraz Wielkiej Brytanii. W trakcie badania wypełniono Bezpłatna linia informacyjna: 800 120 093 łącznie 960 kwestionariuszy wśród lekarzy, pielęgniarek oraz personelu zamówień publicznych. Główne wnioski z tych obserwacji były nastepujące: problem nietrzymania stolca na OIT może być błędnie oceniany pod kątem ilości czasu pracy personelu niezbędnego do opieki nad pacjentem z nietrzymaniem stolca; wśród pacjentów z nietrzymaniem stolca występowały problemy uszkodzenia skóry: zapalenie skóry w okolicach krocza, zmiana poziomu wilgotności skóry, odleżyny w okolicach kości krzyżowej; zmniejszanie ryzyka zakażenia krzyżowego oraz ochronę integralności skóry oceniono jako najważniejsze wyzwania kliniczne; respondenci wykazywali niski poziom świadomości w zakresie czasu pracy pielęgniarek zaangażowanych w poszczególne epizody: 60% udzielonych odpowiedzi wskazywało na czas od 10 do 20 minut na epizod, przy zaangażowaniu od dwóch do trzech osób personelu; zaraportowane kluczowe korzyści z zastosowania systemów do kontrolowanej zbiórki stolca: zmniejszenie ryzyka zakażenia krzyżowego, rozprzestrzeniania się infekcji oraz zmniejszenie ryzyka uszkodzenia skóry; poprawa komfortu pacjenta oraz zwiększenie poczucia godności.