Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody National Parks and Nature Reserves (Parki nar. Rez. Przyr.) 33 1 53 63 2014 LECH KARPIŃSKI, WIESŁAW SZCZEPAŃSKI, WOJCIECH T. SZCZEPAŃSKI, MARCIN WALCZAK Zgrupowania kózkowatych (Coleoptera: Cerambycidae) południowej części Załęczańskiego Parku Krajobrazowego KARPIŃSKI L., SZCZEPAŃSKI W., SZCZEPAŃSKI W.T, WALCZAK M. 2014. Longhorn beetles (Coleoptera: Cerambycidae) communities of the southern part of the Załęczański Landscape Park. Parki nar. Rez. Przyr. 33(1): 53 63. ABSTRACT: This paper presents the complete results of faunistic investigations on longhorn beetles (Coleoptera: Cerambycidae) carried out in 2010 2013 in the southern part of the Załęczański Landscape Park. A total number of 54 species were recorded. Zoogeographical elements, population size and frequency of occurrence of Cerambycidae were analyzed. Most species were captured in fresh mixed deciduous forest (about 90%) and fresh mixed coniferous forest (about 52%). The faunistic similarity of Cerambycidae in 8 various forest site types, identified by Ward s method, distinguished 3 main communities. KEY WORDS: Cerambycidae, Coleoptera, Załęczański Landscape Park, Poland, faunistics, forest site types. Lech Karpiński: Katedra Zoologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 9, 40 007 Katowice, e-mail: lechkarpinski@gmail.com; Wiesław Szczepański: RDLP Katowice, Wydział Ochrony Ekosystemów, ul. św. Huberta 43/45, 40 543 Katowice, e-mail: wieslaw.szczepanski@katowice.lasy.gov.pl; Wojciech T. Szczepański: Katedra Zoologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 9, 40 007 Katowice, e-mail: wszczepanski@us.edu.pl; Marcin Walczak: Katedra Zoologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska, Uniwersytet Śląski, ul. Bankowa 9, 40 007 Katowice, e-mail: marcin.walczak@us.edu.pl WSTĘP Kózkowate (Cerambycidae) to jedna z najliczniejszych na świecie rodzin chrząszczy (Coleoptera), do której należy ponad 30 tys. gatunków (SLIPINSKI i in. 2011), z tego w Polsce 192 gatunki (GUTOWSKI i in. 2012). Stan poznania omawianej grupy jest wciąż niewystarczający, a stopień rozpoznania poszczególnych obszarów kraju nierównomierny. Załęczański Park Krajobrazowy zalicza się do obszarów, na których jak dotąd nie prowadzono szczegółowych badań faunistycznych nad Cerambycidae. Ukazały się jedynie wstępne dane z niniejszych badań, w postaci listy 37 gatunków (KARPIŃSKI i in. 2011). Badań nad kózkowatymi nie prowadzono również na terenach przyległych. W literaturze znajdują się dane jedynie dla takich regionów [53]
54 Lech Karpiński i in. jak: okolice Łodzi (ŚLIWIŃSKI 1961), Puszcza Pilicka (KURZAWA 2002) i Ojcowski Park Narodowy (GUTOWSKI 1990, PAWŁOWSKI i in. 1994). Celem badań było możliwie pełne poznanie składu gatunkowego oraz liczebności i częstości występowania poszczególnych gatunków chrząszczy z rodziny kózkowatych występujących na obszarze Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Przeanalizowano także rozsiedlenie kózkowatych na tle siedliskowych typów lasu, a także przeprowadzono analizę zoogeograficzną oraz zbadano powiązania gatunków z roślinami żywicielskimi. OBSZAR BADAŃ Załęczański Park Krajobrazowy (ZPK) utworzony został 5 stycznia 1978 r. jako jeden z pierwszych parków krajobrazowych w Polsce. Jego powierzchnia wynosi 148,1 km 2 (CZECHOWSKI i in. 2008). Według regionalizacji KONDRACKIEGO (2001) swoim zasięgiem obejmuje północną część mezoregionu Wyżyna Wieluńska, natomiast według podziału przyjętego w Katalogu Fauny Polski (BURAKOWSKI i in. 1990) znajduje się w obrębie dwóch krain zoogeograficznych: Wyżyny Krakowsko- Wieluńskiej oraz Wyżyny Małopolskiej. Badaniami objęto południowo-zachodnią część ZPK wraz z przylegającą do niego otuliną (łącznie około 4500 ha). W obrębie obszaru znajdują się m.in. takie miejscowości jak: Jaworzno, Kleśniska, Parzymiechy, Polesie, Mostki, Załęcze Wielkie, Załęcze Małe, Troniny, Bobrowniki oraz Węże. Większość spenetrowanego obszaru znajduje się w obrębie Wyżyny Krakowsko-Wieluńskiej, a zebrane materiały pochodzą z 4 kwadratów siatki UTM: CB35, CB36, CB45 i CB46. W krajobrazie tej części parku przeważają lasy i pola uprawne, w mniejszym stopniu występują tutaj różnego typu zbiorowiska muraw i łąk. Lasy ZPK są silnie zmienione, a ich naturalne fitocenozy zniekształcone lub zniszczone (OLACZEK 1986). Obecnie w drzewostanach dominującym gatunkiem jest sosna zwyczajna, mniejszy udział mają dąb szypułkowy, buk zwyczajny i olsza czarna, a w dolinie Warty także różne gatunki topól i wierzb. Gatunki takie jak jodła pospolita, modrzew europejski, świerk pospolity, brzoza brodawkowata, grab pospolity, jesion wyniosły, wiąz szypułkowy i topola osika stanowią jedynie domieszkę (PLAN 2007, 2009). Tereny leśne administracyjnie wchodzą w skład Nadleśnictwa Wieluń (leśnictwo: Cisowa, Niżankowice i Ogroble) i Nadleśnictwa Kłobuck (leśnictwo: Parzymiechy i Wapiennik). Stosunkowo niewielką część stanowią także obszary nie zarządzane przez Lasy Państwowe i są to głównie zbiorowiska borowe, a w dolinie Warty także występujące fragmentarycznie lasy łęgowe. Na badanym terenie ochroną rezerwatową objęto 2 niewielkie fragmenty leśne, tj. rezerwaty Stawiska i Bukowa Góra, oraz 1 obszar o wartościach geologicznych, tj. rezerwat Węże. Wyróżnionych zostało 12 siedliskowych typów lasu (PLAN 2007, 2009). Największą powierzchnię zajmują siedliska lasu mieszanego świeżego i boru mieszanego
Zgrupowania kózkowatych południowej części Załęczańskiego PK 55 świeżego reprezentowane przez zdegradowane dominacją sosny świetliste dąbrowy subkontynentalne (Potentillo albae Quercetum). Duży udział ma również bór świeży (Leucobryo Pinetum), mniejszy udział mają; las mieszany wilgotny i las wilgotny w postaci grądów subkontynentalnych (Tilio Carpinetum), miejscami zniekształconych przez nasadzenia olchy czarnej, bór mieszany wilgotny (Querco Piceetum), las świeży (Luzulo pilosae Fagetum) oraz las łęgowy (Populetum albae). Z kolei następujące siedliska: ols (Alnetum glutinosae typicum), ols jesionowy (Fraxino Alnetum), bór mieszany bagienny (Vaccinio uliginosi Pinetum) oraz bór wilgotny (Molinio Pinetum) zajmują niewielką powierzchnię, dlatego nie zostały objęte analizą siedliskową. MATERIAŁ I METODY Badania przeprowadzono w latach 2010 2013, przy czym imagines łowiono bądź odnotowywano od końca marca do drugiej połowy sierpnia. W 2010 roku obserwacji dokonywano jedynie w czerwcu, natomiast w latach 2011, 2012 i 2013 wykorzystywano cały sezon wegetacyjny, ze średnią ilością wizyt terenowych 10 w roku. Późną jesienią oraz wczesną wiosną gromadzono żerowiska czynne w celu wykorzystania ich w hodowli laboratoryjnej. Odłowy imagines ograniczono do minimum, wykorzystując standardowe metody stosowane w entomologii: wypatrywanie imagines przeglądano drewno stosowe, wiatrowały i wiatrołomy, a także kwitnące rośliny zielne, otrząsanie krzewów i gałęzi drzew do parasola entomologicznego o wymiarach 0,8 0,8 m metodę stosowano w odniesieniu do krzewów i niektórych gatunków drzew, zwłaszcza w okresie ich kwitnienia, czerpakowanie roślin zielnych i gałęzi użyto w tym celu standardowego czerpaka entomologicznego (Ø = 30 cm), połów z użyciem sztucznego źródła światła zastosowano lampę rtęciową o mocy 450 W i białe płótno o rozmiarach 4 m 2 m. W celu zdobycia materiału hodowlanego przeglądano i analizowano drzewa i krzewy oraz ich fragmenty (gałęzie, konary, pniaki). Pobrany materiał ze stadiami przedimaginalnymi poddano hodowli laboratoryjnej. Okazy oznaczono do gatunku za pomocą kluczy opracowanych przez DOMINIKA i STARZYKA (2004) oraz BENSEGO (1995). W przypadku gatunków kózek z rodzaju Leiopus posłużono się opracowaniem WALLINA i in. (2009). Podział systematyczny i nazewnictwo Cerambycidae przyjęto za Katalogiem Chrząszczy Palearktyki (LÖBL, SMETANA 2010) wraz z późniejszymi poprawkami, natomiast nazewnictwo zbiorowisk roślinnych za MATUSZKIEWICZEM i in. (2012). Materiał dowodowy znajduje się w Dziale Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu i w prywatnych kolekcjach autorów. W celu określenia liczebności i częstości występowania gatunków posłużono się systemem DOBROWOLSKIEGO (1963), zmodyfikowanym przez PAWŁOWSKIEGO (1967).
56 Lech Karpiński i in. Ponadto zbadano rozmieszczenie zgrupowań Cerambycidae w 8 siedliskowych typach lasu zajmujących następujące powierzchnie: las mieszany świeży (LMśw) 460,48 ha (30,3%), bór świeży (Bśw) 380,05 ha (25,0%), bór mieszany świeży (BMśw) 346,15 ha (22,8%), las mieszany wilgotny (LMw) 124,57 ha (8,2%), bór mieszany wilgotny (BMw) 82,79 ha (5,4%), las wilgotny (Lw) 61,13 ha (4,0%), las świeży (Lśw) 37,87 ha (2,5%) i las łęgowy (LŁ) 23,3 ha (1,5%). Przy analizie podobieństw rozpatrywano tylko skład gatunkowy poszczególnych zgrupowań. Podobieństwa gatunkowe zgrupowań badano numeryczną analizą skupień przy użyciu metody Warda i odległości euklidesowej jako miary podobieństwa. Obliczenia przeprowadzono przy użyciu programu komputerowego Statistica 10. WYNIKI Na obszarze badań stwierdzono 54 gatunki należące do rodziny kózkowatych (Tab. 1). Ogółem zebrano bądź odnotowano około 2 tys. osobników dorosłych oraz łącznie około 1 tys. żerowisk, larw i poczwarek. Wśród wykazanych gatunków 32 (59,3%) zaliczono do nielicznych-rzadkich, 10 gatunków (18,4%) do licznych-częstych, 7 gatunków (13,0%) do licznych-rzadkich oraz 5 gatunków (9,3%) do nielicznych-częstych (Tab. 1). Kolejność poszczególnych grup i procentowy udział liczby gatunków są zbliżone do innych obszarów Polski. Przeprowadzono analizę zoogeograficzną według podziału zaproponowanego przez GUTOWSKIEGO (1995). Odstąpiono od analizy dwóch niedawno rozdzielonych gatunków: Leiopus nebulosus oraz L. linnei, ponieważ ich zasięgi występowania wciąż nie są dostatecznie rozpoznane (GUTOWSKI i in. 2012), aczkolwiek z pewnością nie wykraczają poza element europejski. Na badanym terenie występowały gatunki należące do 11 elementów zoogeograficznych. Najliczniej reprezentowane były gatunki palearktyczne (34,6%) i eurokaukaskie (17,3%), duży udział posiadał także element holarktyczny (11,5%) i subponto- -mediterraneński (9,6%). Udział pozostałych elementów wynosił odpowiednio: eurosyberyjskiego oraz górskiego i podgórskiego po 5,8%, europejskiego, submediterraneńskiego oraz borealno-górskiego po 3,8%, ponadto subpontyjskiego i subkosmopolitycznego po 1,9%. Na uwagę zasługuje stosunkowo duży udział gatunków borealno-górskich oraz górskich i podgórskich (łącznie 9,6%) związanych biocenotycznie ze świerkiem. W 8 siedliskowych typach lasu stwierdzono 52 gatunki Cerambycidae (wyłączono z analizy synantropijny gatunek Hylotrupes bajulus oraz Exocentrus lusitanus, które zostały stwierdzone poza obszarami leśnymi). Zdecydowanie najwięcej gatunków odnotowano w lesie mieszanym świeżym (47 gat. 90,4%), następnie w borze mieszanym świeżym (27 gat. 51,9%), lesie mieszanym wilgotnym (19 gat. 36,5%), borze świeżym (14 gat. 26,9%), lesie łęgowym (11 gat. 21,2%), lesie wilgotnym (10 gat. 19,2%), lesie świeżym
Zgrupowania kózkowatych południowej części Załęczańskiego PK 57 Tab. 1. Cerambycidae Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Ż żerowisko; L larwa lub poczwarka; I imago. Rośliny żywicielskie larw: Bk Fagus sylvatica L., Brz Betula pendula ROTH, Cz Prunus avium L., Db Quercus robur L., Gb Carpinus betulus L., Gr Pyrus communis L., Jb Malus domestica BORKH., Ksz Aesculus hippocastanum L., Kr Frangula alnus MILL., Lp Tilia cordata MILL., Ol Alnus glutinosa (L.) GAERTN., Os Populus tremula L., Po Urtica dioica L., So Pinus sylvestris L., Św Picea abies (L.) H. KARST., Wb Salix L., Wz Ulmus laevis PALL. Liczebność i częstość występowania: nieliczny-rzadki (n-r), nieliczny- -częsty (n-c), liczny-rzadki (l-r), liczny-częsty (l-c). Elementy zoogeograficzne: subkosmopolityczne (Ko), holarktyczne (Ho), palearktyczne (Pa), eurosyberyjskie (Es), eurokaukaskie (Ek), europejskie (Eu), subponto-mediterraneńskie (Pm), subpontyjskie (Po), submediterraneńskie (Me), borealno- -górskie (Bg), górskie i podgórskie (Gp). Table. 1. Cerambycidae of Załęczański Landscape Park. Ż traces of larva s feeding grounds; L larva or pupa; I imago. Host plants of larvae: Bk Fagus sylvatica L., Brz Betula pendula ROTH, Cz Prunus avium L., Db Quercus robur L., Gb Carpinus betulus L., Gr Pyrus communis L., Jb Malus domestica BORKH., Ksz Aesculus hippocastanum L., Kr Frangula alnus MILL., Lp Tilia cordata MILL., Ol Alnus glutinosa (L.) GAERTN., Os Populus tremula L., Po Urtica dioica L., So Pinus sylvestris L., Św Picea abies (L.) H. KARST., Wb Salix L., Wz Ulmus laevis PALL. Abundance and frequency degrees: not numerous-rare (n-r), not numerous-frequent (n-c), numerous-rare (l-r), numerous-frequent (l-c). Zoogeographical elements: subcosmopolitan (Ko), holarctic (Ho), palaearctic (Pa), eurosiberian (Es), eurocaucasian (Ek), european (Eu), subpontomediterranean (Pm), subpontic (Po), submediterranean (Me), boreomontane (Bg), montane/submontane (Gp). Gatunek Species Elementy zoogeograficzne Zoogeographical elements Liczebność i częstość Abundance and frequency of occurrence Podstawa identyfikacji Basis of identification Ż L I Rośliny żywicielskie larw Host plants of larvae 1 2 3 4 5 6 7 Prionus coriarius (L.) Pa n-r + + Arhopalus rusticus (L.) Ho l-c + + + So Asemum striatum (L.) Ho n-r + + + So Spondylis buprestoides (L.) Pa n-r + + + So cd. na str. 58
58 Lech Karpiński i in. cd. ze str. 57 1 2 3 4 5 6 7 Tetropium castaneum (L.) Pa n-r + T. fuscum (F.) Es n-r + + + Św Acmaeops septentrionis THOMS. Bg n-r + Alosterna tabacicolor (DEG.) Pa l-c + Dinoptera collaris (L.) Pa n-r + + Os Gaurotes virginea (L.) Bg n-r + Grammoptera abdominalis (STEPH.) Ek n-r + + + Db G. ruficornis (F.) Ek l-c + Leptura quadrifasciata L. Pa n-c + Stictoleptura maculicornis (DEG.) Ek l-c + S. rubra (L.) Pa n-c + + So Pseudovadonia livida (F.) Pa n-c + Rhagium inquisitor L. Ho l-c + + + So, Św R. mordax (DEG.) Es l-c + + + Brz, Db, Bk Rhamnusium bicolor (SCHRANK) Eu n-r + + Ksz Stenurella bifasciata (O.F. MULL.) Pa l-r + S. melanura (L.) Pa l-c + S. nigra (L.) Ek l-c + Aromia moschata (L.) Pa n-r + + Wb Callidium violaceum (L.) Ho n-r + + So Clytus lama MULS. Gp n-r + + + Św Hylotrupes bajulus (L.) Ko n-r + So Molorchus minor (L.) Pa n-c + + + Św M. umbellatarum (SCHREB.) Ek l-r + + + Jb cd. na str. 59
Zgrupowania kózkowatych południowej części Załęczańskiego PK 59 cd. ze str. 58 1 2 3 4 5 6 7 Obrium brunneum (F.) Ek l-r + + + Św Phymatodes alni (L.) Ek l-r + + + Db P. testaceus (L.) Ho n-r + Plagionotus arcuatus (L.) Pm l-c + Db P. detritus (L.) Ek n-r + Pronocera angusta (KRIECHB.) Gp n-r + + Św Pyrrhidium sanguineum (L.) Me n-r + Xylotrechus antilope (SCHONH.) Pm l-r + + Db Acanthocinus aedilis (L.) Pa l-r + + + So Agapanthia villosoviridescens (DEG.) Es n-r + + + Po Exocentrus lusitanus (L.) Ek l-r + + + Lp E. punctipennis MULS. Po n-r + + + Wz Leiopus nebulosus (L.)? n-r + + + Gb, Jb L. linnaei WALLIN N. et K.? n-r + + + Db Menesia bipunctata (ZBK.) Eu n-r + + + Kr Mesosa nebulosa (F.) Me n-r + + Db Monochamus galloprovincialis (OLIV.) Pa n-r + + So M. saltuarius (GEBL.) Gp n-r + + + Św Pogonocherus fasciculatus (DEG.) Pa n-c + + + So, Św P. hispidulus (PILL.) Pm n-r + + + Db, Jb P. hispidus (L.) Pm n-r + + + Db, Jb Saperda carcharias (L.) Pa n-r + + + Os S. perforata (PALL.) Pa n-r + + + Os S.populnea (L.) Ho n-r + + + Os S. scalaris (L.) Pa l-c + + + Db, Brz, Ol, Cz Tetrops praeustus (L.) Pm n-r + + + Gr
60 Lech Karpiński i in. Ryc. 1. Dendrogram podobieństwa faunistycznego zgrupowań Cerambycidae w siedliskowych typach lasu. BMśw bór mieszany świeży, Bśw bór świeży, BMw bór mieszany wilgotny, Lśw las świeży, LŁ las łęgowy, Lw las wilgotny, LMw las mieszany wilgotny, LMśw las mieszany świeży. Fig. 1. Dendrogram of faunistic similarity of Cerambycidae in various forest site types. BMśw fresh mixed coniferous forest, Bśw fresh coniferous forest, BMw moist mixed coniferous forest, Lśw fresh deciduous forest, LŁ lowland forest, Lw moist deciduous forest, LMw moist mixed deciduous forest, LMśw fresh mixed deciduous forest. (7 gat. 13,5%) oraz borze mieszanym wilgotnym (6 gat. 11,5%). Analiza podobieństwa gatunkowego zgrupowań kózkowatych, wykonana metodą Warda, wyróżniła zbiorowisko lasu mieszanego świeżego, zbiorowiska borów mieszanych świeżych i borów świeżych, oraz zbiorowiska o charakterze wilgotnym wraz ze zbiorowiskiem lasu świeżego (Ryc. 1). DYSKUSJA Ogólna liczba stwierdzonych gatunków na badanym terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego nie jest zbyt duża stwierdzonych zostało 54 gatunki co stanowi 28% krajowej fauny. Dla porównania z Puszczy Pilickiej wykazano 76 gatunków (KURZAWA 2002) a z Ojcowskiego Parku Narodowego i terenów ościennych 62 gatunki (PAWŁOWSKI i in. 1994). Mniejszą liczbę gatunków można częściowo tłumaczyć oddaleniem Załęczańskiego PK od dużych kompleksów leśnych. Ponadto
Zgrupowania kózkowatych południowej części Załęczańskiego PK 61 nie bez znaczenia jest także większy udział drzewostanów młodszych klas wieku, jak również stosunkowo niewielka ilość martwego drewna. Zarówno struktura liczebności i częstości występowania gatunków oraz udział poszczególnych elementów zoogeograficznych jest w dużym stopniu zbliżona do innych obiektów na terenie kraju (np. STARZYK 1979, GUTOWSKI 1995, KURZAWA 2002, ZIELIŃSKI 2004, GUTOWSKI i in. 2011, GUTOWSKI i in. 2012). Warta odnotowania jest obecność gatunków borealno-górskich oraz górskich i podgórskich, takich jak: Clytus lama, Pronocera angusta, Monochamus saltuarius, Acmaeops septentrionis i Gaurotes virginea, które są rzadko spotykane w tej części Polski. Bardzo ważnym regionem na terenie ZPK jest rezerwat Stawiska. Obserwowano tam wiele saproksylicznych gatunków owadów, wśród których na szczególną uwagę zasługuje Mesosa nebulosa. Można dopatrzyć się zależności występowania gatunków od siedliskowych typów lasu. Podobnie jak w Puszczy Białowieskiej (GUTOWSKI 1985) i Lasach Mirachowskich (ZIELIŃSKI 2004) najwięcej gatunków odłowiono w lesie mieszanym świeżym (47), w dalszej kolejności w borze mieszanym świeżym (27), lesie mieszanym wilgotnym (19) i borze świeżym (14). W pozostałych siedliskach odnotowano od 6 do 11 gatunków. Wyróżniono 14 gatunków stenobiontycznych, które występowały tylko w jednym siedliskowym typie lasu: w lesie mieszanym świeżym 12 gatunków (Prionus coriarius, Tetropium castaneum, Acmaeops septentrionis, Dinoptera collaris, Gaurotes virginea, Grammoptera abdominalis, Callidium violaceum, Glaphyra umbellatarum, Phymatodes testaceus, Pronocera angusta, Mesosa nebulosa, Saperda carcharias) i w lesie łęgowym 2 gatunki (Aromia moschata i Exocentrus punctipennis). Do gatunków o najniższych wymaganiach, występujących w ponad 5 siedliskowych typach lasu należą: Stictoleptura maculicornis, S. rubra, Pseudovadonia livida, Rhagium mordax, Stenurella melanura i S. nigra. Analiza podobieństw wyróżniła zbiorowisko lasu mieszanego świeżego jako dominujące, zbliżone do siebie zbiorowiska borów mieszanych świeżych i borów świeżych, oraz jako odrębne uboższe w gatunki kózek zbiorowiska o charakterze wilgotnym (Ryc. 1). Niewielki udział zbiorowiska lasu świeżego (kwaśna buczyna niżowa Luzulo pilosae Fagetum) w omawianym obszarze ma odzwierciedlenie w skromnej liczbie gatunków kózkowatych. Stwierdzono dużą zależność pomiędzy powierzchnią danego siedliska a liczbą stwierdzonych gatunków. Powierzchniowo dominujący LMśw skupił 90,4% gatunków, zaś w ubogich powierzchniowo siedliskach liczba gatunków kózkowatych oscylowała pomiędzy 11,5% a 21,2% całkowitej liczby gatunków stwierdzonych w badaniach. Uzupełnienie obszaru badań o północną część Załęczańskiego Parku Krajobrazowego (na północ od rzeki Warty), w tym o rezerwat Dąbrowa w Niżankowicach, winno znacznie poszerzyć liczbę gatunków Załęczańskiego PK.
62 Lech Karpiński i in. PIŚMIENNICTWO BENSE U. 1995. Longhorn beetles. Illustrated key to the Cerambycidae and Vesperidae of Europe. Margraf Verlag, Weikersheim. BURAKOWSKI B., MROCZKOWSKI M., STEFAŃSKA J. 1990. Chrząszcze Coleoptera: Cerambycidae i Bruchidae. Kat. Fauny Pol. 23(15): 1 313. CZECHOWSKI D., LABOCHA T., ŻURAWSKA-OLEŚ E. 2008. Park Krajobrazowy Orlich Gniazd, Stawki, Załęczański. Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego, Katowice. DOMINIK J., STARZYK J.R. 2004. Owady uszkadzające drewno. PWRiL, Warszawa. DOBROWOLSKI K. 1963. Próba analizy pojęcia rzadki gatunek. Ekol. pol. B, 3: 207 212. GUTOWSKI J.M. 1985. Rozsiedlenie kózkowatych (Coleoptera: Cerambycidae) na tle siedliskowych typów lasu w Puszczy Białowieskiej. Parki nar. Rez. Przyr. 6(1): 77 94. GUTOWSKI J.M. 1990. Stan poznania kózkowatych (Coleoptera, Cerambycidae) Ojcowskiego Parku Narodowego i problemy ich ochrony. Prądnik. Prace Muz. Szafera 1: 69 73. GUTOWSKI J.M. 1995. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) wschodniej części Polski. Prace Inst. Bad. Leśn. 811: 3 190. GUTOWSKI J.M., PIOTROWSKI W., ROZWAŁKA R. 2012. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) Poleskiego Parku Narodowego. Parki nar. Rez. Przyr. 31(3): 31 50. GUTOWSKI J.M., ZIELIŃSKI S., BIWO T. 2011. Longhorn beetles (Coleoptera: Cerambycidae) of Romincka Forest. Opole Scientific Society, Nature Journal 44-2011: 145 171. KARPIŃSKI L., SZCZEPAŃSKI W., WALCZAK M. 2011. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) południowej części Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Acta ent. siles. 19: 79 84. KONDRACKI J. 2001. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa. KURZAWA J. 2002 (2003). Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) Puszczy Pilickiej. Acta Univ. Lodz., Folia Biol. et Oecol. 1: 157 167. LÖBL I., SMETANA A. (red.) 2010. Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Vol. 6: Chrysomeloidea. Apollo Books, Stenstrup. MATUSZKIEWICZ W., SIKORSKI P., SZWED W., WIERZBA M. (red.) 2012. Zbiorowiska roślinne Polski. Lasy i zarośla. PWN. Warszawa. OLACZEK R. 1986. Roślinność leśna Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Acta Univ. Lodz., Folia Sozol. 2: 393 470. PAWŁOWSKI J. 1967. Chrząszcze (Coleoptera) Babiej Góry. Acta Zool. Cracov. 12: 419 666. PAWŁOWSKI J., MAZUR M., MŁYNARSKI J.K., STEBNICKA Z., SZEPTYCKI A., SZYMCZAKOWSKI W. 1994. Chrząszcze (Coleoptera) Ojcowskiego Parku Narodowego i terenów ościennych. Prace i Materiały Muzeum im. Prof. Władysława Szafera, Ojców, 1 247. PLAN Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Kłobuck na lata 2009 2018. Nadleśnictwo Kłobuck, 2009 (maszyn.). PLAN Urządzenia Lasu dla Nadleśnictwa Wieluń na lata 2007 2016. Nadleśnictwo Wieluń, 2007 (maszyn.). SLIPINSKI S.A., LESCHEN R.A.B., LAWRENCE J.F. 2011. Order Coleoptera LINNAEUS, 1758. [W:] Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness, Z.-Q. ZHANG (red.). Zootaxa 3148: 1 237. STARZYK J.R. 1979. Kózkowate (Coleoptera, Cerambycidae) Puszczy Niepołomickiej. Pol. Pismo ent. 49: 197 210. ŚLIWIŃSKI Z. 1961. Materiały do poznania kózek Polski (Coleoptera, Cerambycidae) ze szczególnym uwzględnieniem okolic Łodzi. Fragm. faun. 8(36): 597 617.
Zgrupowania kózkowatych południowej części Załęczańskiego PK 63 WALLIN H., NYLANDER U., KVAMME T. 2009. Two sibling species of Leiopus AUDINET-SERVILLE, 1835 (Coleoptera: Cerambycidae) from Europe: L. nebulosus (LINNAEUS, 1758) and L. linnei sp. nov. Zootaxa, 2010: 31 45. ZIELIŃSKI S. 2004. Kózkowate (Coleoptera: Cerambycidae) Lasów Mirachowskich na Pojezierzu Kaszubskim. Rocz. Nauk. Pol. Tow. Ochr. Przyr. Salamandra 8: 49 104. SUMMARY Studies on longhorn beetle communities were carried out during 2010 2013 in the south-western part of the Załęczański Landscape Park, including the nature reserves: Stawiska, Bukowa Góra and Węże. The examined range was an area of about 4500 ha. During the field studies commonly accepted standard methods of beetle collection were used (such as: sighting of imagines, shaking down into an enthomological umbrella, sweep-netting, attracting to an artificial light source). Rearing of material inhabited by the immature stages of Cerambycidae was also conducted. Fifty-four species of Cerambycidae (ca. 28% of the Polish fauna), belonging to five subfamilies were recorded. Population size and frequency of the occurrence of Cerambycidae were determined. Communities of Cerambycidae in 8 forest site types were analyzed. In total, about 2,000 imagines and about 1,000 signs of feeding, larvae and/or pupae were found. Most species (about 60%) were included in the group of not numerous-rare species, the least (about 9%) not numerous- -frequent species. Among the representatives of 11 zoogeographical elements palearctic (Pa) prevail (about 35%), while the least represented were: subpontic (Po) and subcosmopolitan (Ko) 1.9% each. Most of the species were captured in fresh mixed deciduous forest (about 90%) and fresh mixed coniferous forest (about 52%), while the lowest numbers were found in humid mixed coniferous forest (about 11%) and fresh deciduous forest (about 13%). Analysis of species similarity distinguished such communities as fresh mixed deciduous forest, fresh mixed coniferous forest and fresh coniferous forest, and wet sites, including a community of fresh deciduous forest. Nadesłano do redakcji: październik 2013 r. Wpłynęło ponownie po poprawkach: grudzień 2013 r. Przyjęto do druku: grudzień 2013 r.