Europ kulturoo zjdnoczył ę dużo, dużo czśnj nż potł Un Europjk, ponż bśń n zn grnc, podzłó, obodn pokonuj górk ścżk bzbrzżn morz. Ml Frncuz czy Nmcy łuchl przd km tych mych czrodzjkch htor, co ch róśncy z Włoch, Grcj, Angl czy Polk. Bśn przmrzły zlk torzyząc kupcom, podróżnkom, nt żołnrzom... Ktoś coś dodł, coś zmnł, kto nny źl ułyzł, zpomnł, jk było, jzcz ktoś roznął złyzn opośc prodzł no zczgóły I tk z czm bśn zmnły ę, l zz łączyły nrody.
Bśń to ponką d ymbol jdnoś c nrodó. Wędruj on od jdngo nrodu do druggo nzlżn od g rnc językoyc h, trytorlnych pńtoych. W przypdku lu bśn n możn podz ć, ż utorm jt konkrtn jdnotk. Wyn k to z przkzy n bśn z pokoln n p okoln, ch lokrotngo zmnn kz tłton prz z lu ludz, gędzrzy b jrzy. Stąd tór cm bśn byją różn zb oroośc. Fkt tn tłumczy tnn lu rntó jdng o tktu (podobńt p omędzy bśn m różnych nrodó). W tn poób, njko pólnym łm, nrody t orzą pomnż ją oj potyck bogc to. AUTORZY I ZBIERACZE BAŚNI Chrl Prrult (1628-1703) frncuk prozk pot, członk Akdm Frncukj. Słę pmęć potomnych przynoły mu bśn m.n. Czrony Kpturk, Kot butch, Śpąc Króln zbrn pod pólnym tytułm Bjk Bbc Gąk. Jkub (1785-1863) Wlhlm (1786-1859) Grmm - nmccy tórcy flolog grmńkj jko noocznj dzy o ltrturz językoznt. Zbrl bśn ludo (m. n. Króln Śnżk, Tomco Pluzk, O dzlnym Krczyku) ydl pod pólnym tytułm Bśn dl dzc domu. Utory tm zrt n były przz nch modyfkon, zotły zpn bzpośrdno z przkzu utngo. Po tłumcznch n nn język okzło ę, ż motyy ytępując tych opoścch potrzją ę bśnch nnych krjó. Hn Chrtn Andrn (1805-1875) Duńczyk z Odny mrzący o krrz ktor drmtoprz. Noczkn zykł populrność dzęk zbrnu ltrckmu oprconu bśn, któr złyzł dzcńt (m.n. Clnczk, Dzczynk z zpłkm, Królo Śngu). Utory bśno Andrn tłumczono n pr zytk język śt.
Bśń bjk Bśń, bjk mgczn to gtunk pck ukztłtony kulturz ludoj, odznczjący ę obcnoścą prtkó fnttyk cudonośc, któr hrmonjn, poób nturlny nymgjący żdnych uzdnń łączą ę z śtm rlnym. Bśń nlży do njtrzych gtunkó ltrckch htor kultury, kztłtoł ę jdnoczśn z mtm. Nkdy n okrśln bśn uży ę trmnu bjk. Słonk ltrtury dzcęcj młodzżoj, pod. rd. B. Tylckj G. Lzczyńkgo, Wrocł 2002. Bśn możn bdć ntrprtoć n l poobó: Ltrturoznc yrźn różncuj bśń bjkę jko oddzln gtunk ltrck. Etnolog zuk bśn śród przkzynych utn pcyfcznych fnttycznych opośc ludoych. Pycholog bz zbytnj dbłośc o dfncję okrśl bśń jko ychoczo-rozrykoy gtunk krony do dzc dorołych. Bdcz kultury populrnj zproponuj, by ogól zrzygnoć z tgo trmnu, jko nkutczngo (nprzynozącgo korzyśc poznczych), mmo ż obcn to jgo dzdzn njłtj dozukć ę bśn rozumnych potoczn (fnttycznych opodń, kronych prymrn do dzc, ottczn do zytkch).
Bśń dzcko Bśń czy bjk to lmntrz, z którgo dzcko uczy ę czytć łnym umyśl, lmntrz npny języku obrzó. Jt to jdyny język, dzęk którmu możmy zrozumć b nnych, znm dojrzjmy ntlktuln" B. Bttlhm Dzęk lkturz bśn możn dotrczyć młmu człoko dzy o nnych ludzch, jgo przżycch, o fktch, o kulturz obyczjch różnych nrodó, o przyrodz pękn krjobrzu. Tkt ltrck przm do dzc językm mocjonlnym pobudzjącym procy uczuco yołującym bogt yobrżn, zmuz tkż do rflkj utounkon ę do przdtonych ydrzń potc. Czytn bśn: zpn mocjonlny rozój dzck uczy rtośc morlnych, myśln, tolrncj pozrz dzę ogólną, rozbudz zntron buduj mocną ęź mędzy dorołym dzckm rozj rżlość mptę kztłtuj n cł życ nyk czytn zdobyn dzy
Motyy bśno prztrzn połcznj Bśn tnoą jdn z podtoych lmntó zroko pojętj kultury nrodu. W dob globlzcj zęg ch znjomośc znczn ę rozzrzył. Populrność znkó kodó zczrpnętych z bśn jt zrozumł dl zytkch, dltgo półczśn ą częto ykorzytyn. Czrpmy z nch corz noz pomyły, by humorytyczny orygnlny poób yrzć np. oją probtę lub dzprobtę dl nktórych fktó z życ połczngo. Kmpn Komndy Głónj Pńtoj Strży Pożrnj Czd uyp
Bjk robotó Bjk robotó Stnł Lm to zbny mlnż trdycyjnj bśn ltrtury cnc fcton. Spotykmy tm mgczn potc (mok) przdmoty (mzyn do płnn życzń), nzykł ydrzn odbyjąc ę odlgłj, blżj nznnj czytlnko przyzłośc. Funkcję czrnokężnkó czy różk u Lm płnją gnln kontruktorzy, którzy dokonują cudó, któr ą tm tylko nbyl roznętą nukoą prnoścą. Potcm rltycznym ą nch np. chc, okrutn, żądn łdzy królo. Dltgo Bjk robotó gtunkoo możn okrślć jko bśn cnc fcton.
Bśń kulturz m y n z c ł ó p W k u t z połczńt, ą b o z ą j korpondu. ą j k n z r p ę ą j d ł k n u r u t r p r Z bogtgo h c y o n ś b ó k t ą ó moty l c t d korzytją prz. k u t z h c y n róż Kopcuzk półczśn Wytępon ątkó bśnoych flmch jt odzrcdlnm potrzby opodn oglądn cągl tych mych htor, djących ludzom ndzję n odmnę lou rę lpzą przyzłość. Uluboną przz tórcó komd romntycznych bśną jt Kopcuzk, któr ymbolzuj płnn jdngo z podtoych ludzkch mrzń o tym, ż ktoś rzc mn odnjdz, docn, pozn ę n mn. Tytułoym kopcuzkm moż być kobt (Prtty Womn, J cę kochm ty śpz) lub mężczyzn (Nottng Hll).
Cchy bśn: bśń jt utorm nyconym cudonoścą zązną z ydrznm mgcznym. ukzuj on dzj ludzkch bohtró obodn przkrczjących grnc mędzy śtm poddnym motycjom rltycznym frą dzłn ł ndnturlnych. fnttyczny śt bśn jt zludnony krnoludkm, krztm, czroncm, różkm, dobrym złym duchm, królczm, rycrzm. kontrukcj zdrzń fbulrnych jt nkomplkon. zdrzn rozgryją ę nokrślonym mjcu cz. chmt kompozycyjny oprty jt n tryumf dobr nd złm. bśń utrl zdncz lmnty ludogo śtopoglądu: rę nutjącą ngrncję mocy ndprzyrodzonych, ntropomorfczną zję przyrody, npn normy morln, dły prdlych zchoń.
Htor bśn Ind uznno z kolbkę tgo gtunku, ponż njtrz z znnych bśn pochodzą z ltrtury ndyjkj rbkj. W Europ zdnczy knon żyj potm przz cł tulc trdycj bśnoj ukztłtoł ę śrdnoczu. W XVIII-cznj Europ lką populrność zykły bśn rbk z zboru Tyąc jdn noc, któr zrły lczn motyy trz: hnduk, prk rzymk. Klyczny zbór bśn uropjkch oprcoł Chrl Prrult (Bjk Bbc Gąk 1697 rok). Ltrck nobltcj gtunku dokonł ę z prą nmckch romntykó, których pocągł gzotycznoścą, fnttyką, tjmnczoścą mocnym odznm rznch ludoych. Przdtcl: Ludg Tck, Johnn Wolfgng Goth, Clmn Brntno, Ernt Thodor Amdu Hoffmnn, Adlbrt Chmo. Wydn n początku XIX ku populrn Bśn brc Grmm tły ę klyką, prztłumczoną n l językó. Znny pozchn zbór ltrckch bśn uropjkch ydł 1847 roku Hn Chrtn Andrn. W Polc XIX ku bśn zbrl publkol m.n. Kzmrz Włdył Wójcck, Anton Józf Glńk, Józf Lomp, Ryzrd Brńk, Romn Zmork. Słonk trmnó ltrckch, M. Słońk, n., Wrocł 1998.
- król - kężnczk - królcz - rycrz - dzczynk chłopc - różk - czrodzj - mok - krnoludk - olbrzymy - zrzęt o cc hch ludzkch
- różdżk - ltjąc motł - czpk ndk - czrodzjk kufr - zczron ntrumnty - dmomlo buty - mgczn roślny