Utrzymanie świń użytkowanych rozpłodowo Świnie są zwierzętami stadnymi. Jedynie knury powinny być utrzymywane pojedynczo. Potrzeby behawioralne gatunku decydują o przyjętych sposobach i technicznych rozwiązaniach utrzymania różnych grup produkcyjnych trzody chlewnej. Utrzymanie knurów Knury stadne utrzymywane są zawsze indywidualnie, ale muszą mieć kontakt wzrokowy, słuchowy i zapachowy z innymi zwierzętami tego samego gatunku, przede wszystkim z lochami. Konstrukcja kojca dla knura użytkowanego rozpłodowo powinna gwarantować mu swobodę ruchu. Najlepszym rozwiązaniem jest utrzymanie knurów w kojcach o litym podłożu, na ściółce. Dzienne zapotrzebowanie na słomę lub wióry wynosi 1-1,5 kg/szt./dzień. Powierzchnia do leżenia powinna być sucha i wygodna. W kojcu musi znajdować się koryto i poidło. Minimalny rozmiar kojca dla dorosłego knura wynosi 6 m 2. Większa powierzchnia kojca - 10,0 m 2, o gładkiej, lecz nie śliskiej powierzchni musi być zapewniona, gdy kojec służy do krycia. Pomieszczenia dla knurów muszą zapewniać zwierzętom dostateczną ilość światła oraz stałe parametry mikroklimatu. Wymagania knurów i loch w zakresie temperatury i wilgotności powietrza Grupa produkcyjna świń Temperatura, C Wilgotność minimalna optymalna względna, % Knury 12 15 75 Lochy luźne i prośne 12 15 70 Lochy wysoko prośne 15 19 70
Minimalna powierzchnia utrzymania w kojcach dla knurów i loch Kategoria zwierząt Powierzchnia podłogi, m 2 /szt. Knury: - z kryciem lochy w kojcu 10,0 - bez krycia w kojcu 6,0 Maciory utrzymywane: - indywidualnie na ściółce 1,6 - indywidualnie bez ściółki 1,4 - grupowo na ściółce i bez ściółki 2,25 Lochy karmiące 3,5 Korzystne jest, gdy knury mają dostęp do wybiegu, gdyż ruch na słońcu i świeżym powietrzu jest ważny dla zdrowia i kondycji samca. Powierzchnia okólnika powinna wynosić około 50,0-60,0 m 2. Część podłoża musi być utwardzona, betonowa. Około 80% powierzchni wybiegu może mieć podłoże naturalne, minimum 1/3 powierzchni wybiegu powinna być zadaszona. Utrzymanie loch Lochy luźne i prośne można utrzymywać systemem otwartym lub alkierzowym. W utrzymaniu alkierzowym spotyka się następujące formy: stanowiska indywidualne, kojce grupowe, kojce - kombiboks i utrzymanie halowe. System otwarty (ang. outdoor-na zewnątrz) nie jest stosowany w Polsce. Można go spotkać w krajach UE. System ten nie wymaga budowania typowych pomieszczeń inwentarskich, jest kapitałooszczędny, zapewnia zwierzętom rozpłodowym dobrostan, pozwala utrzymać dobrą kondycję. Tym systemem można utrzymywać lochy luźne, prośne i karmiące. Zwierzęta zajmują indywidualne budki, z których mają swobodny dostęp do wspólnego dużego pastwiska-wybiegu, ogrodzonego elektrycznym pastuchem. Dla jednej lochy z przychówkiem przeznacza się 50-600 m 2 terenu. Utrzymanie na pojedynczych stanowiskach umożliwia indywidualne traktowanie loch (żywienie, obserwację rui, inseminację, leczenie). Lochy nie mogą walczyć między sobą, wzajemnie się nie niepokoją, powierzchnia budynku jest wykorzystywana efektywnie,
żywienie i usuwanie odchodów jest zmechanizowane. Najczęściej spotykane są stanowiska blokowane, w których ruch lochy ograniczają zastawki. Świnia nie może opuścić stanowiska, ani obrócić się. System ten wyklucza stosowanie wybiegów. Na litej, pozbawionej ściółki podłodze lochy zadami leżą na ruszcie przykrywającym kanał gnojowy. Przepisy ustawowe ograniczają okres utrzymania loch w tej technice do 4 tygodni. Niedozwolone jest trzymanie loch na uwięzi. Dlatego stanowiska indywidualne muszą mieć pełną konstrukcję uniemożliwiającą lochom opuszczanie kojca. Stanowisko indywidualne dla lochy W tradycyjnych kojcach grupowych zwykle utrzymuje się 3-5 loch, stosując ściółkę lub bezsciółkowo. Maciory utrzymywane halowo, w dużych grupach, systemem grupowym, zwykle korzystają ze ściółki. Grupy loch liczą 25-50 sztuk, maksymalnie 70 szt. Przy grupowym utrzymaniu lochy mogą być żywione indywidualnie, za pomocą komputerowej stacji paszowej. Plan pomieszczenia ze stacją paszową i sypialnia na głębokiej ściółce; 1 - spanie; 2 - przed stacją paszową; 3-w stacji paszowej
kojec treningowy - kojec umiejscowiony bezpośrednio przy stacji paszowej. Przez kilka dni zajmują go młode loszki, które przyucza się do korzystania ze stacji paszowej. Przyuczanie polega na wprowadzaniu do stacji zwierząt nienajedzonych. separatka - kojec używany do czasowego oddzielenia od grupy wybranych loch (zabiegi, krycie, przesiedlenie). Locha wchodząca do kojca stacji jest identyfikowana przez komputer. Dzienna dawka paszy, podzielona na kilka porcji, jest podawana do koryta wraz z wodą. Po zjedzeniu części lub całej dawki paszy locha wychodzi bramką wyjściową do grupowej części kojca. Zaletą takiego utrzymania jest indywidualne żywienie zgodne z potrzebami w ciąży niskiej i wysokiej, oszczędność pracy, aktywność ruchowa loch, zmniejszenie stresu socjalnego i ograniczenie liczby konfliktów przy pobieraniu paszy. W kojcach kombinowanych lochy z grupowej części legowiskowej (rusztowej bezściółkowej lub litej z małą ilością ściółki lub ze ściółką głęboką) mogą przemieszczać się na czas odpasu na indywidualne stanowiska żywieniowe samoblokujące się. Izolacja zwierząt w czasie karmienia redukuje agresję w stadzie. Klatki w części żywieniowej, tzw. stołówkowej", mogą być zamykane ręcznie lub automatycznie. Innym rozwiązaniem jest system żywienia symultanicznego Bio-Fix". Jest w nim stosowana zasada biologicznego unieruchamiania loch na czas odpasu przez zadawanie paszy małymi porcjami (100-150 g/min.). Po zakończonym odpasie lochy wracają do kojca grupowego. Wyróżnia się dwa podstawowe systemy utrzymania: ściółkowy i bezściółkowy. W systemie ściółkowym wykorzystuje się słomę pszenną lub żytnią, rzadziej trociny (z drzew iglastych) lub torf. Jest to system pracochłonny, typowy dla gospodarstw o niewielkiej obsadzie zwierząt. Przy intensywnej produkcji preferowany jest system bezściółkowy, na podłodze, której część jest perforowana (ruszty). Udział powierzchni litej i perforowanej w kojcu oraz szerokości szczelin i beleczek rusztu dla poszczególnych grup trzody, w tym macior, są regulowane przepisami. Kojec musi mieć czystą, suchą i wygodną powierzchnię do leżenia, a w wypadku utrzymania ściółkowego również materiał umożliwiający świniom rycie. Kojce, w których przebywają
loszki i lochy w tygodniu poprzedzającym poród, powinny być zaopatrzone w materiał umożliwiający im budowanie gniazda. Zgodnie z przepisami zwierzętom należy zapewnić takie warunki utrzymania, w których mogą przejawiać swoje potrzeby behawioralne, typowe dla gatunku, grupy, stanu fizjologicznego. Lochom utrzymywanym w pomieszczeniach należy zapewnić oświetlenie sztuczne o natężeniu 40-80 lx, przez 8 godz. lx (luks) - jednostka natężenia oświetlenia w układzie SI. Jest to natężenie wywołane przez 1 Im (lumen) padający prostopadle na powierzchnię 1 m 2. 1 lx = 1 Im/m 2. Lumen - jednostka strumienia świetlnego w układzie SI. Stosunek świetlny powinien wynosić 1:20. Dla poszczególnych grup produkcyjnych muszą być spełnione określone normy zoohigieniczne oraz parametry utrzymania. Usuwanie odchodów, w zależności od systemu utrzymania, może odbywać się różnymi metodami i z różną częstotliwością: zgarniakami (obornik z chlewni płytkiej), systemem samospływu (gnojówka, gnojowica przy utrzymaniu bezściółkowym, na ruszcie), okresowo poprzez jednorazowe usunięcie obornika spychaczem i ładowaczem (chlewnia na głębokiej ściółce).