ROZDZIAŁ IV ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 DOBROSTAN I SPOŁECZEŃSTWO 1 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Zakład Propedeutyki Położnictwa Katedry Zdrowia Kobiety School of Health Sciences in Katowice, Medical University of Silesia, Department of Propaedeutics of Obstetrics, Katowice, Poland, 2 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Zakład Promocji Zdrowia i Pielęgniarstwa Środowiskowego Katedry Pielęgniarstwa School of Health Sciences in Katowice, Medical University of Silesia, Department of Health Promotion and Community Nursing Katowice, 3 Okręgowy Szpital Kolejowy w Katowicach District Railway Hospital in Katowice 4 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach Zakład Pielęgniarstwa i Społecznych Problemów Medycznych School of Health Sciences in Katowice, Medical University of Silesia, Department of Nursing and Social Medical Problems, Katowice, Poland 5 Wydział Nauk o Zdrowiu w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach, Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii School of Health Sciences in Katowice, Medical University of Silesia, Department of Gynaecological Diseases Prevention and Sexuology, Katowice, Poland MARIOLA CZAJKOWSKA 1, PATRYCJA TASARZ 1, MARZENA GATNAR 1, KATARZYNA STAWICKA 1, KATARZYNA LESZCZYŃSKA 2, ANNA JANIK 3, MARIOLA BARTUSEK 4, VIOLETTA SKRZYPULEC-PLINTA 5 Naprotechnology vs methods of assisted reproduction in the context of health care professionals Słowa kluczowe: naprotechnologia, wspomagany rozród, niepłodność Key words: naprotechnology, assisted reproduction, infertility
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Polskie Towarzystwo Ginekologiczne w 2008 roku stworzyło swoje stanowisko dotyczące medycyny wspomagania rozrodu przez powołanie Zespołu do opracowania Stanowiska Dotyczącego Technik Wspomaganego Rozrodu w Leczeniu Niepłodności. Postanowienia Zespołu miały być podstawą do stworzenia norm prawnych dotyczących problemu medycyny wspomagania rozrodu. Pierwszym postanowieniem jest uznanie niepłodności jako choroby somatycznej i psychicznej, w pełni odnoszącej się do definicji zdrowia według Światowej Organizacji Zdrowia, którą należy leczyć. Zadaniem powyższego Zespołu było również określenie szczegółowych wskazań do stosowania ART, czyli niepłodności żeńskiej, męskiej i idiopatycznej, które powinny być potwierdzone następującymi badaniami: oceną nasienia partnera/męża pacjentki, oceną jajeczkowania i wydajności drugiej fazy cyklu miesiączkowego, oceną biocenozy pochwy, oceną reakcji plemników na śluz szyjkowy oraz drożności jajowodów [4,14]. Opracowanie standardów co do kolejności stosowanego leczenia miało na celu zminimalizowanie ingerencji w proces prokreacji. PTG zaleca, aby na samym początku starań o uzyskanie ciąży stosowano metody leczenia farmakologicznego, leczenia zabiegowego (głównie eliminacja patologii w obrębie jajowodów i macicy), a na samym końcu wymienia techniki rozrodu wspomaganego. Aby zmniejszyć burzliwość dyskusji na temat zapłodnienia in vitro i pokrewnych mu dziedzin, eksperci proponują, żeby nie podejmować tematów związanych z programowaniem płci, klonowaniem, eksperymentami na zarodkach a lepiej rozważać ART jako sposób leczenia niepłodności. Jednocześnie PTG zwraca uwagę na akceptację etyczną zabiegów medycyny rozrodu, na którą pozytywnie mogłyby wpłynąć dokładna diagnostykaw kierunku przyczyny niepłodności, przestrzeganie wskazań medycznych, implantacja liczby zarodków nie większej niż 3 oraz skuteczny program zamrażania zarodków [1,2,3,6,10]. Procedury muszą być szczegółowo opisywane w dokumentacji medycznej, a ta przechowywana przez okres 25 lat. PTG stworzyło w Polsce zasady refundacji zabiegów rozrodu wspomaganego medycznie, na wzór innych krajów Wspólnoty Europejskiej [4,11,14]. W Polsce obowiązuje program Program Leczenia Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016, który ma na celu zapewnienie parom dotkniętym niepłodnością równego dostępu do procedury zapłodnienia pozaustrojowego. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 roku o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych w art.48 przewiduje możliwość finansowania zapłodnienia pozaustrojowego ze środków budżetu państwa z części pozostającej w dyspozycji Ministra Zdrowia w ramach programu opracowanego, wdrażanego, realizowanego i finansowanego przez Ministra Zdrowia. Na realizację niniejszego programu w budżecie Państwa należy zapewnić środki finansowe w wysokości 247199500 zł. Dzięki temu z tej procedury będzie mogło skorzystać 15 tysięcy par [14]. Głównym zamysłem twórców naprotechnologii jest przedstawienie niepłodnym parom alternatywnej metody w korelacji z rozwiniętymi technikami wspomaganego 58
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta rozrodu. Pomoc w obserwacji cyklu miesięcznego i diagnostyka przyczyn niepłodności. Naprotechnologia może dawać szansę ludziom, którzy wykorzystali wszelkie narzędzia medyczne terapeutyczne. Tak też się stało, gdyż wiele par, którym medycyna reprodukcyjna powiedziała nie usłyszało od instruktorów naprotechnologii nic nie obiecujemy ale spróbujmy. Celem naprotechnologii jest również zaangażowanie pary starającej się o potomstwo w obserwacje cyklu, co daje szansę na naukę naturalnej regulacji płodności po pierwszym macierzyńskim sukcesie[24]. Zadania tej dziedziny medycyny ukierunkowane są na wiele aspektów żeńskiego cyklu płciowego jak i na wiele problemów ginekologii obecnych czasów, które nie znajdują odpowiedzi w medycynie opartej na badaniach parametrów morfologicznych. Począwszy od głównego zadania- doprowadzenia niepłodnej pary do upragnionego macierzyństwa, a skończywszy na regulacji cyklu miesięcznego. Naprotechnologia, dzięki wnikliwej obserwacji cyklu miesięcznego, pozwala na rozwiązanie takich problemów jak: nieregularne lub nieprawidłowe krwawienia miesięczne, bolesne miesiączki, zespół policystycznych jajników czy nawykowe poronienia [13,24]. Cel pracy: ocena poziomu wiedzy oraz opinii pracowników ochrony zdrowia na temat naprotechnologii i metod wspomaganego rozrodu. Cele szczegółowe Dowiedzenie, czy kadra medyczna uważa niepłodność za problem społeczny. Ukazanie opinii personelu medycznego jaka jest częstość podejmowania przez pacjentki decyzji o diagnostyce i leczeniu niepłodności. Poznanie stosunku respondentów do naprotechnologii, nowej dziedziny zajmującej się diagnostyką i leczeniem niepłodności. Czy jest ona odbierana jako alternatywa dla metod wspomaganego rozrodu, czy jako metoda diagnostyki nie uznawana w świecie medycyny jako dodatek do medycyny wspomagania rozrodu. Poznanie zdania na temat zalet i wad poszczególnych metod walki z niepłodnością. Analiza emocji towarzyszących pacjentkom w trakcie stosowania metod wspomaganego rozrodu. Poznanie opinii personelu medycznego dotyczącej refundacji zapłodnienia pozaustrojowego z publicznych środków Ministerstwa Zdrowia. MATERIAŁ I METODY Badaniem objęto populację 50 pracowników ochrony zdrowia. Przed przystąpieniem do badania ankietowego wykonano badanie pilotażowe. Badanie pilotażowe miało na celu wskazać poprawność konstrukcji ankiety od strony merytorycznej jak również poprawności techniki zadawania pytań. Procedura taka umożliwia konstrukcję narzędzia badawczego ze zmniejszonym ryzykiem popełnienia błędów. Badanie pilotażowe zostało przeprowadzone wśród 10 pracowników ochrony zdrowia. 59
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Badania zostały przeprowadzone w: Prywatnym Szpitalu Położniczo Ginekologicznym w Katowicach oraz wśród studentów studiów drugiego stopnia kierunku Położnictwo Uczelni Medycznych w Katowicach i Wrocławiu. Przed przystąpieniem do badań, każdy respondent został poinformowany o poufności badania, przedstawiono mu cel i założenia działania oraz zapoznano go z metodyką badań. Każdy badany został poinformowany o możliwości odstąpienia od badania bez podania przyczyny. Autorski kwestionariusz składał się z 29 pytań, w którym wykorzystano szczegółowe pytania dotyczące: problemu niepłodności, naprotechnologii i jej metod oraz medycyny wspomagania rozrodu. W kwestionariuszu badawczym użyto tzw. kafeterii zamkniętej, czyli zestawu wszystkich możliwych odpowiedzi. Najczęściej były to pytania alternatywne (zakładające możliwość odpowiedzi tak lub nie ) i pytania dysjunktywne (umożliwiające wybór jednej spośród więcej niż dwóch możliwych odpowiedzi). W celu zebrania danych użyto pytań półotwartych (zawierających ustalone gotowe odpowiedzi), jak również dających możliwość dopisania samodzielnie sformułowanej odpowiedzi. Pytania sformułowano w sposób konkretny, ścisły i precyzyjny. Tab. I. Zawody ankietowanych WYNIKI Zawód ankietowanego Grupa badana (50 osób) Liczba odpowiedzi Procent Lekarz 0 0% Położna/ Położny 44 88% Pielęgniarka/ Pielęgniarz 6 12% Suma 50 100% Najliczniejszą grupę stanowili respondenci wykonujący zawód położnej 4 (88%), mniej liczną grupę stanowiły pielęgniarki 6 (12%). Tab. II. Miejsce pracy ankietowanych 60 Miejsce pracy Grupa badana Liczba (n=50) Procent Szpital 24 48% Publiczny zakład opieki Zdrowotnej 2 4% Niepubliczny zakład opieki Zdrowotnej 13 26% Poradnia K 11 22% Suma 50 100% Kolejnym analizowanym parametrem było miejsce pracy ankietowanych. Nie wykazano zależności istotnych statystycznie w tym aspekcie. Najliczniejszą grupę
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta stanowili respondenci pracujący w szpitalu 24 osoby (48%), kolejne grupy charakterystyczne były dla niepublicznego zakładu opieki zdrowotnej 13 osób (26%), poradni K 11 osób (22%), najmniej liczną grupę stanowili badani pracujący w publicznym zakładzie opieki zdrowotnej 2 osoby (4%). Tab. III. Niepłodność jako zjawisko społeczne Czy Pana/Pani zdaniem Grupa badana (50 osób) niepłodność jest zjawiskiem Liczba odpowiedzi społecznym? (n=50) Procent (%) Tak 39 78% Nie 11 22% Suma 50 100% Analizując niepłodność jako zjawisko społeczne, 39 ankietowanych czyli 78% ankietowanych wykazało, że niepłodność jest według nich problemem społecznym, 11respondentów, czyli 22% stwierdziło, że niepłodność nie potwierdziło tej tezy. Dla wnikliwej oceny zmiennych dokonano analizy zgłaszanych problemów z zajściem w ciążę. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono brak różnic istotnych statystycznie w ilości zgłaszanych problemów: według 16 respondentów (32%) dwie pacjentki na 10 na problem z zajściem lub donoszeniem ciąży, 14 respondentów (28%) twierdziło, że pięć na 10 kobiet cierpi z powodu niepłodności, 8 respondentów (16%) określało niepłodność jako problem czterech na 10 osób, 4 respondentów (8%) uważały, że to problem trzech na 10 kobiet, 3 respondentów (6%) jako problem jednej na 10 pacjentek, 2 respondentów (4%) uważały, iż spotykają się z niepłodnością u sześciu a 10 pacjentek, 2 respondentów (4%) twierdziły również, że problemy te dotykają ośmiu na 10 pacjentek, 1 respondent (2%), że u siedmiu na 10 pacjentek. Tab. IV. Decyzja pacjentek dotycząca diagnostyki niepłodności Czy Pani/Pana zdaniem pacjentki często decydują się na diagnostykę niepłodności? Odpowiedź Liczba (n=50) Procent (%) Prawie zawsze 4 8% Często 31 62% Rzadko 15 30% Suma 50 100% 61
ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Kolejnym analizowanym parametrem była decyzja pacjentek dotycząca diagnostyki niepłodności. Nie wykazano zależności istotnych statystycznie w tym aspekcie. Jednak należy wskazać, iż największy odsetek badanych decydował się na diagnostykę często 31 osób (62%), mniej liczną grupę w opinii respondentów stanowili pacjenci podejmujący diagnostykę rzadko 15 osób (30%), najmniej liczną grupę stanowili pacjenci, którzy podejmowali decyzję prawie zawsze 4 osoby (8%). Tab. V. Zalety naprotechnologii Odpowiedź Liczba Procent odpowiedzi (%) Dokładna diagnostyka niepłodności 14 8% Dokładne leczenie i eliminacja przyczyn niepłodności 8 5% Pozwala na naturalne poczęcie 42 24% Czas trwania całego procesu 2 1% Koszty związane z procesem leczenia 23 13% Bezpieczeństwo pacjentki 32 18% Zbliżenie się do siebie partnerów przez wspólną obserwację cykli 26 15% Usuwanie przyczyn niepłodności, co pozwala na kolejne zajście w ciążę 8 5% Możliwość wystąpienia ciąży mnogiej 5 3% Indywidualne podejście do pacjentki i jej męża/ partnera 14 8% Suma 174 100% Oceniając zalety naprotechnologii wykazano zależność nieistotną statystycznie dla dwóch domen: możliwość naturalnego poczęcia42 (24%) i bezpieczeństwo pacjentki 32 (18%), bez różnic istotnych statystycznie. Tab.VI. Wady naprotechnologii Odpowiedź Liczba odpowiedzi Procent (%) Czas od rozpoczęcia obserwacji do zajścia w ciążę 42 27% Koszty związane z procesem leczenia 8 5% Ilość niepowodzeń położniczych 19 12% Częste ciąże mnogie 4 2% Podaż środków farmakologicznych 2 1% Rezygnacja pacjentki 43 28% Utrata nadziei przez długotrwały proces diagnostyczny 39 25% Suma 157 100% 62
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta Podobną analizę przeprowadzono dla częstości występowania wad naprotechnologii, wykazano najwyższy odsetek dla dwóch domen: czas od rozpoczęcia obserwacji do zajścia w ciążę 42(27%) oraz rezygnacja pacjentki z proponowanej metody 43(28%). Nie wykazano różnic istotnych statystycznie. Tab. VII. Czy często zaleca Pani/ Pan obserwacje cyklu miesięcznego i zapisywanie tych obserwacji na specjalnych kartach? Odpowiedź Liczba Procent (%) Często zalecam obserwację cyklu 11 22% Rzadko zalecam obserwację cyklu 27 54% Nigdy nie zalecam obserwacji cyklu 12 24% Suma 50 100% Zgodnie z modelem Creightona, skuteczność naprotechnologii jest możliwa, kiedy spełniony jest warunek oceny cyklu miesięcznego. Na podstawie przeprowadzonego badania wykazano iż pracownicy ochrony zdrowia rzadko zalecają obserwację cyklu 27(54%). Tab. VIII. Zachowania i emocje towarzyszących pacjentkom stosującym techniki wspomaganego rozrodu Zachowania i emocje Liczba Procent odpowiedzi (%) Są pełne nadziei 42 25% Chętnie zgłaszają się na wizyty kontrolne 18 10% Nastawione entuzjastycznie 14 8% Niepewne skuteczności zabiegów 1 1% Przekonane, że wszystko się uda 37 22% Po czasie tracą nadzieję 4 2% Nie wierzą w skuteczność 12 7% Bezgranicznie ufają swojemu lekarzowi 26 16% Maja dużo pytań i wątpliwości 15 9% Suma 169 100% Do najczęstszych zachowań i emocji towarzyszącym pacjentkom należały: nadzieja, przekonanie, że wszystko się uda oraz bezgranicznie zaufanie wobec lekarza. Na podstawie przeprowadzonych badań stwierdzono brak różnic istotnych statystycznie w ilości zgłaszanych zachowań i emocji. 63
64 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo Tab. IX. Opinia ankietowanych przedstawicieli opieki zdrowotnej na zagadnienie refundacji zapłodnienia in vitro przez Narodowy Fundusz Zdrowia Czy zgadzasz się z refundacją in vitro? Liczba odpowiedzi Tak 47 94% Nie 3 6% Suma 50 100% Procent (50=100%) Zgodnie z obowiązującymi w Polsce Programem Leczenia Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016, badani najczęściej deklarowali opinię dotyczącą refundacji zapłodnienia in vitro 47 respondentów (94%), nieliczną grupę stanowili ankietowani nie wyrażający zgody na refundację 3(6%). DYSKUSJA Głównym zadaniem współczesnej medycyny prokreacyjnej jest pomoc ludziom cierpiącym z powodu niezamierzonej bezdzietności. Według doniesień WHO co szósta para ma problemy z poczęciem potomstwa, a w krajach wysoko rozwiniętych w wyniku zastosowania leczenia niepłodności corocznie na świat przychodzi 1-3% dzieci. Takie dane statystyczne oraz rzeczywiste zapotrzebowanie na nowe i bezpieczne techniki wspomagania rozrodu pozwalają na permanentny rozwój tej dziedziny medycyny. W ośrodkach leczenia niepłodności o sukcesie mówi się tylko wtedy, kiedy pacjentka poddana wcześniej skomplikowanym zabiegom rodzi zdrowe dziecko. Zadaniem współczesnej medycyny rozrodu jest osiąganie jak najlepszych rezultatów w postaci doprowadzania do zapłodnienia, implantacji zarodka i donoszenia ciąży [8,22]. Metody wspomaganego rozrodu są dostosowywane do zróżnicowanych potrzeb pacjentów. Aktualnie dąży się do powrotu łagodnej i taniej metody stymulacji jajeczkowania w celu zminimalizowania ryzyka wystąpienia zespołu hiperstymulacji jajników. Celem jej jest również wydłużenie czasu hodowli zarodków, gdyż pozwala to otrzymać wyższy współczynnik implantacji w macicy a tym samym ograniczyć liczbę cykli terapeutycznych przypadających na jedną pacjentkę. Specjaliści zajmujący się technikami wspomaganego rozrodu stawiają sobie za cel umożliwienie wczesnej diagnostyki genetycznej oraz poznania procesu implantacji, jednak aktualnym, największym problemem jest brak regulacji prawnych dotyczących postępowania diagnostycznego i terapeutycznego. Brak organizacji kontrolującej ośrodki leczenia niepłodności oraz brak refundacji świadczeń we wszystkich placówkach ochrony zdrowia uniemożliwia sprawne funkcjonowanie medycyny rozrodu. Nie pozwala to na powszechny dostęp do zabiegów, co jest pośrednią i jedną z wielu przyczyn postępującego niżu demograficznego [6,13,15,20]. Metody wspomaganego rozrodu stosuje się jako metody z wyboru lub jako metody ostatniej szansy, często powodem stosowania ich jako metod ostatniej szansy jest wiek pacjentki. Według statystyk z National Summary and Fertility Clinik Reproduction w Stanach Zjednoczonych z 1999 roku odsetek ciąż po ART między 36 a 40 rokiem życia wynosił 23% a po 40 roku życia 8,2% [21]. W polskim białostockim
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta ośrodku klinicznym w latach 2000-2005 między 36-40 rokiem życia odsetek ciąż wynosił 24,1% a powyżej 40 roku życia 10,1% [12,21]. W obliczu takich danych specjaliści medycyny rozrodu szukają nowych rozwiązań w celu eliminacji wieku jako czynnika uniemożliwiającego poczęcie dziecka. Dlatego też wynaleziono metodę przenoszenia gamet żeńskich co pozwala na posiadanie potomstwa nawet kobietom po 50 roku życia [8,25]. W badaniach własnych wskazano, iż medycyna wspomagania rozrodu powinna być wyłącznie finansowana ze środków publicznych Ministerstwa Zdrowia, co zgodnie potwierdzają naukowcy zagraniczni[11,14]. W Polsce istnieje i prężnie działa wiele ośrodków zajmujących się leczeniem niepłodności, które osiągają sukcesy. Niestety działalność ta nie jest szczegółowo uregulowana prawnie. Polska jako jedyny w Europie kraj nie posiada ustawy ustosunkowanej pozytywnie lub negatywnie do tej dziedziny medycyny. Według Sekcji Płodności i Niepłodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego wykonuje się około 4 tysięcy cykli leczenia niepłodności metodami wspomaganego rozrodu rocznie. Zapotrzebowanie jest około 4 razy większe, ale nie jest ono realizowane, ponieważ brak refundacji dla wszystkich, uniemożliwia leczenie wielu par, ze względu na koszty[4,14]. Jednak istnieje nadzieja, ponieważ polscy politycy wprowadzili Program Leczenia Niepłodności Metodą Zapłodnienia Pozaustrojowego na lata 2013-2016 zwrócono uwagę na bezpłodność jako przyczynę niskiego przyrostu naturalnego. Wielki udział w braku ustawodawstwa ma wyznaniowy charakter partii politycznych, które projektując ustawy opierają je na zakazach i odpowiedzialności karnej na przykład: projekt posła J. Gowina z 2008 roku. Wyżej wymieniony projekt znacznie ogranicza możliwości medycyny rozrodu zezwalając na jedynie homologiczne zabiegi in vitro, zakazując tworzenia embrionów przeznaczonych do krioprezerwacji. Według prof. Waldemara Kuczyńskiego w polskim prawie zapłodnienie pozaustrojowe nie jest zakazane, więc jest dozwolone. Prawnie regulowane są tylko czynności związane z potencjałem biologicznym pochodzenia ludzkiego. W wyniku przeprowadzonego badania respondenci opowiadają się za refundacją zapłodnienia pozaustrojowego z budżetu Ministerstwa Finansów. Niepokojącym jest fakt braku nadzoru nad ośrodkami leczenia niepłodności, co powoduje brak standaryzacji procedur tam stosowanych oraz rozwój niekontrolowanych ośrodków leczenia niepłodności, wzrostu liczby oszustw i zawodu par oczekujących na potomstwo. Nadzór nad tymi ośrodkami jako działalnościami gospodarczymi ma jedynie Urząd Skarbowy. Obecnie specjaliści ART mogą kierować się Kodeksem Etyki Lekarskiej, Kodeksem Cywilnym i Ustawami, w których szczątkowo potraktowane zostały niektóre elementy medycyny rozrodu [4,10,14,16, 18,19,26]. Według doniesień WHO u 7000 zdiagnozowano rozpoznanie niepłodności, u co szóstej pary w Polsce istnieje rozpoznanie idiopatycznego problemu z zajściem w ciążę [8,23]. Najliczniejszą grupę ankietowanych (32%) podała, że co 8 (2/10) kobieta ma problem zajścia w ciążę, grupa 28% ankietowanych najbardziej zbliżyła się do 65
66 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo danych WHO podając wynik niepłodnych 5 kobiet, a grupa 16% ankietowanych podała wynik 4/10. Pytanie o skuteczność naprotechnologii wykazało, że personel medyczny nie zna skuteczności nowej dziedziny stosowanych działań z niepłodnością, gdyż podali, że wynosi ona od 5% do 22%. Według Journal of Reproductive Medicine skuteczność naprotechnlogii wynosi w czynniku jajowodowym niepłodności wynosi 40%, a w endometriozie 57% [24]. 28% ankietowanych podało, że współczynnik ciąż mnogich po zabiegach naprotechnologii wynosi 1% i zgadza się to ze światowymi badaniami. Według European IVF Monitoring skuteczność IUI wynosi 30 do 40%, 13% na 1 cykl w grupie 35 roku życia. Największa grupa ankietowanych (26%) podała, ze wynosi ona 25%, druga co do wielkości grupa (22%) podała wynik 20%[24]. Największy odsetek ankietowanych (12%) uznało, że skuteczność IVF wynosi 25%, który jest zbliżony do badań przytaczanych w artykule Współczesne metody leczenia niepłodności związanej z wiekiem autorstwa Jana Domitrza i wsp., który podaje 23% skuteczności. Podobnie przedstawiają się badania Białostockiego Ośrodka Leczenia Niepłodności gdzie skuteczność wynosi 24,1% [5,21]. Największa grupa ankietowanych podała również odsetek ciąż mnogich po zabiegach IVF równy 30%, co mniej więcej pokrywa się z badaniami pierwszego i drugiego raportu dotyczącego danych europejskich leczenia niepłodności z 2001 i 2003 roku, gdzie wynosił on kolejno 29,1% i 23,1% [9]. Według Szamatowicza i Milewskiego i wsp. skuteczność leczenia niepłodności metodami manipulacji chirurgicznych wynosi od 20 do 30% [17,21]. 6% ankietowanych określiło skuteczność tej metody na 20%, 4% badanych na 30%. Największe grupy, 40% ankietowanych i 20% ankietowanych, określili to kolejno na 5% i na 10%. Największym dylematem towarzystw zajmujących się medycyną rozrodu powinien być fakt nieznajomości naprotechnologii i jej metod, ponieważ zamyka to drogę wielu par dążących do posiadania własnego potomstwa. 66% ankietowanych nie poleca naprotechnologii lub robi to rzadko. 54% rzadko zaleca pacjentom obserwację cyklu miesięcznego, nawet jeżeli własne ich obserwacje pomagają oszczędzać jakże cenny czas lekarzom w procesie diagnostycznym niepłodności, a skracają czas oczekiwania na potomka. Według PTMR naprotechnologia nie powinna być brana pod uwagę jako alternatywa dla medycyny wspomaganego rozrodu mimo jej udowodnionej na tysiącach przypadków skuteczności [25]. WNIOSKI 1. Ankietowani uważają niepłodność za zjawisko społeczne. 2. Według badanych pacjentki często decydują się na diagnostykę i leczenie niepłodności. 3. Respondenci nie są zainteresowani stosowaniem nowoczesnych metod leczenia niepłodności. 4. Ankietowani nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat technik wspomaganego rozrodu i naprotechnologii głównie dotyczy to: skuteczności, ryzyka oraz częstotliwości występowania ciąż mnogich w poszczególnych metodach.
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta 5. Ankietowani nie wskazują naprotechnologii jako alternatywnej metody stosownej w leczeniu niepłodności. 6. Do najczęstszych zachowań i emocji towarzyszących metodom wspomaganego rozrodu należą: nadzieja, przekonanie, że wszystko się uda oraz bezgranicznie zaufanie wobec lekarza. 7. Respondenci nie proponują pacjentkom obserwacji cyklu miesięcznego w celu ułatwienia przeprowadzenia procesu diagnostycznego, 8. Refundacja kosztów leczenia jest istotną zmienną wpływającą na skuteczność stosowanych metod wspomaganego rozrodu PIŚMIENNICTWO 1. Baranowska B., Dmoch-Gajzelska E.: Historia zapłodnienia in vitro. Położna Nauka Praktyczna, 2008 (3). 2. Cykowski R. K.: Zarys biologii rozwoju zwierząt. Wydawnictwo WSP, Słupsk 1987. 3. Dębski R. i wsp: Stanowisko dotyczące technik wspomaganego rozrodu w leczeniu niepłodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego; Ginekologia po Dyplomie 2008. 10 wyd. spec. 4. Dębski R. i wsp.: Stanowisko dotyczące technik wspomaganego rozrodu w leczeniu niepłodności Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego. Ginekologia po Dyplomie 2008. wyd. spec. 5. Domitrz J. i wsp.: Współczesne metody leczenia niepłodności związanej z wiekiem. Ginekologia Polska 2005. 6. Filipowicz A.: Sztuczne zapłodnienie pozaustrojowe in vitro - biomedyczne dylematy medycyny reprodukcyjnej. Pediatria Polska 2009. 7. Fulmańska M. i wsp.: Ciąża u 47-letniej kobiety poddanej zabiegowi pozaustrojowego zapłodnienia z zastosowaniem komórki jajowej pobranej od dawczyni (IVF-OD). Ginekologia Polska 2011. 8. Grochowski D.: Wyzwania medycyny rozrodu w nadchodzącym wieku. Ginekologia Polska 2001. 9. Grzechocińska Barbara: Losy ciąż uzyskanych drogą wspomaganego rozrodu. Perinatologia, Neonatologia, Ginekologia 2010: 3 (2). 10. Haberko J: Prawo do leczenia niepłodności a finansowanie świadczeń ze źródeł publicznych. Ginekologia Praktyczna 2007:15 (2). 11. Henderson C. E. i wsp: Assesing the risk of gestational diabetes in twin pregnancies gestation. J Natl Med Assoc 1995. 12. Kaczmarek - Sroka A. i wsp.: Transfer w 2 lub 3 dobie hodowli-porównanie wyników laboratoryjnych i klinicznych. Ginekologia Polska 2003: 74 (9). 67
68 ZDROWIE I DOBROSTAN 2/2015 Dobrostan i społeczeństwo 13. Klimek R.: Wspomagać czy tylko sztucznie inicjować macierzyństwo?.ginekologia Praktyczna 2008. 14. Kotarski J. i wsp.: Stanowisko ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w sprawie leczenia niepłodności metodami rozrodu wspomaganego medycznie.ginekologia po Dyplomie 2008, 10 wyd. spec. Luty. 15. Kuczyński W.: Kontrolowana hiperstymulacja jajników- ciągle otwarty problem kliniczny. Ginekologia Praktyczna 2005: 13 (4). 16. Kurzawa R. i wsp.: Analiza kosztów leczenia niezamierzonej bezdzietności metodą zapłodnienia pozaustrojowego. Porównanie terapii w różnych modelach prawnych. Ginekologia Polska 2010. 17. Milewski R.i wsp.: Zapłodnienie pozaustrojowe IVF ICSI/ET u kobiet po 40 roku życia. Przegląd Menopauzalny 2008 7 (2). 18. Nesterowicz M.: Prokreacja medycznie wspomagana i inżynieria genetyczna konieczność regulacji prawnych. Prawo w Medycynie 2006: 8 (2). 19. Nesterowicz M: Prawo, religia, etyka, polityka w legislacji prokreacji medycznie wspomaganej. Prawo w medycynie 2009: 11 (2). 20. Radwan M. i wsp.: Stymulacja i monitorowanie jajeczkowania w leczeniu niepłodności. Ordynator Leków 2003. 21. Szamatowicz M.: Rola i miejsce technik rozrodu wspomaganego medycznie (ART) w leczeniu niepłodności. Ginekologia Polska 2007: 78 (3). 22. Semczuk M., Semczuk-Sikora A.: Ciąża po technikach wspomaganego rozrodu. Polska Medycyna Rodzinna 2003: 5 (3). 23. Szymusik I. i wsp.: Zespół hiperstymulacji jajników o ciężkim przebiegu klinicznym - opis przypadku.przegląd Ginekologiczno-Położniczy 2005: 5 (6). 24. Wiater E.: NaProTechnology. Ekologia płodności. Wydawnictwo Espe, Kraków 2009. 25. Wołczyński S. i wsp.: Algorytmy diagnostyczno-lecznicze w zastosowaniu do niepłodności. Zalecenia Polskiego Towarzystwa Medycyny Rozrodu.2008 26. Wołczyński S. (tł.), Radwan P (tł.).: Zalecane postępowanie terapeutyczne w rozrodzie wspomaganym stanowisko ESHRE. Streszczenie czerwiec 2008; Ginekologia Polska 2009: 80 (11). STRESZCZENIE Celem pracy była ocena poziomu wiedzy oraz opinii pracowników ochrony zdrowia na temat naprotechnologii i metod wspomaganego rozrodu. Badaniem objęto populację 50 pracowników ochrony zdrowia. Przed przystąpieniem do badania ankietowego wykonano badanie pilotażowe. Badanie zostało przeprowadzono w oparciu o samodzielnie opracowany autorski kwestionariusz ankiety. Respondenci uznają niepłodność za zjawisko społeczne jednak nie posiadają wystarczającej wiedzy na temat
Mariola Czajkowska, Patrycja Tasarz, Marzena Gatnar, Katarzyna Stawicka, Katarzyna Leszczyńska, Anna Janik, Mariola Bartusek, Violetta Skrzypulec-Plinta technik wspomaganego rozrodu i naprotechnologii, nie proponują obserwacji cyklu miesiączkowego oraz naprotechnologii jako alternatywnej metody stosownej w leczeniu niepłodności. Refundacja kosztów leczenia jest istotną zmienną wpływającą na skuteczność stosowanych metod wspomaganego rozrodu ABSTRACT The objective of the study was to evaluate health care professionals knowledge and opinions about naprotechnology and assisted reproduction. The research included 50 health care professionals. Before the survey took place a pilot study had been carried out. It was based on the original, independently developed questionnaire. Respondents regard fertility as a social phenomenon, however, they lack sufficient expertise in assisted reproduction techniques and they do not recommend the observation of menstrual cycle or naprotechnology as an alternative treatment of infertility. Refund of treatment costs is a significant variable affecting the effectiveness of assisted reproduction methods. Artykuł zawiera 28406 znaków ze spacjami 69