DUMA I WSTYD POLAKÓW

K.38/08 DUMA I WSTYD POLAKÓW Warszawa, czerwiec 2008 roku W sondaŝu z 5-9.06.2008 r. TNS OBOP zbadał fragment świadomości historycznej Polaków odnoszący się do wiedzy o wydarzeniach w historii narodu, będącymi powodem do dumy i wstydu. 87% badanych odpowiedziało twierdząco na pytanie o znajomość zdarzeń z historii Polski, z których Polacy mogą być dumni, a 66% odpowiedziało twierdząco na pytanie o znajomość zdarzeń z historii Polski, których Polacy powinni się wstydzić. 43% badanych uwaŝa, Ŝe o zdarzeniach, z których Polacy mogą być dumni, w telewizji i w gazetach mówi się tyle ile potrzeba, 41%, Ŝe za mało, a 8% - Ŝe za duŝo. 40% badanych uwaŝa, Ŝe o zdarzeniach, których Polacy powinni się wstydzić, w telewizji i w gazetach mówi się tyle ile potrzeba, 33%, Ŝe za mało, a 16% - Ŝe za duŝo. Porównanie tych wyników z wcześniejszymi badaniami (CBOS 1987, OBOP 1996) sugeruje, Ŝe w skali dwudziestu lat, Polacy nie przestają być dumni ze swej historii narodowej, ale zaczęli teŝ patrzeć na nią bardziej krytycznie. Ośrodek Badania Opinii Publicznej Sp. z o.o.; ul. Wspólna 56; 00-687 Warszawa; NIP: 521-10-18-407; REGON: 011162458 Bank Pekao S.A. Oddział Warszawa; Nr konta: 9710 6000 7600 0032 0000 436235; Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy XIX Wydział Gospodarczy KRS 0000100746; Kapitał Zakładowy: 1.000.000,00 zł t +48 22 598 98 98; f +48 22 598 99 99 e office@tns-global.pl; www.tns-global.pl

Cytowanie, publiczne odtwarzanie, kopiowanie oraz wykorzystywanie w innej formie danych, informacji i opracowań zawartych w tej publikacji jest dozwolone pod warunkiem podania źródła: TNS OBOP. Pamięć czynów chwalebnych i postępków haniebnych mają nie tylko ludzie, ale i narody. Pamięć zbiorowa obejmuje zarówno zdarzenia, z których narody czerpią dumę, jak i zdarzenia, które są powodem do wstydu. Narody mają skłonność do podtrzymywania pamięci czynów chwalebnych, a nieprzyjmowania do wiadomości i wypierania z pamięci zdarzeń haniebnych, pamięć zbiorowa nie jest bowiem bezstronnym historykiem narodu, lecz słuŝy podtrzymywaniu narodowego Ja. O Polakach sądzi się potocznie, Ŝe mają do swej przeszłości stosunek apolegetyczny i są niezwykle odporni na wszystko, co przeszkadza im w samouwielbianiu się. W sondaŝu z 5-9.06.2008 TNS OBOP dotknął tego zagadnienia. 1 POWODY DO DUMY I WSTYDU? W sondaŝu 87% badanych odpowiedziało twierdząco na pytanie o znajomość zdarzeń z historii Polski, z których Polacy mogą być dumni, a 66% odpowiedziało twierdząco na pytanie o znajomość zdarzeń z historii Polski, których Polacy powinni się wstydzić (w pytaniu tym była potrzebna odpowiedź trudno powiedzieć ). Zaskakuje, oczywiście, nie pierwszy, lecz drugi wynik: dwie trzecie badanych, którzy mówią, Ŝe znają jakieś wstydliwe wydarzenia z historii Polski. I nawet jeśli tylko tak mówią, a konkretnych zdarzeń nie znają, to przyznają przecieŝ, Ŝe takie wydarzenia miały miejsce. TAK NIE Czy zna Pan(i) jakieś zdarzenia z historii Polski, z których Polacy mogą być dumni? 87% 13% Czy zna Pan(i) jakieś zdarzenia z historii Polski, których Polacy powinni się wstydzić? 66% 34% 1 SondaŜ zrealizowano w dniach 5 9 czerwca 2008 r. na ogólnopolskiej losowej reprezentatywnej próbie 1005 mieszkańców Polski powyŝej 15 roku Ŝycia. Maksymalny statystyczny błąd pomiaru dla tej wielkości próby wynosi +/- 3%, przy wiarygodności oszacowania równej 95%. 2

Tendencja do podtrzymywania miłości własnej jest w pamięci zbiorowej wyraźna, ale róŝnica między odsetkiem badanych znających powody do dumy i znających powody do wstydu w Ŝadnym razie nie moŝe być uznana za dramatyczną i zapewne w innych społeczeństwach rzecz się ma podobnie. Oczywiście, znajdujemy się tutaj na poziomie autodeklaracji. Być moŝe lepsza znajomość powodów do dumy niŝ powodów do wstydu polega nie tyle na tym, Ŝe ludzi znających powody do dumy jest więcej niŝ ludzi znających powody do wstydu, ile na tym, Ŝe ci pierwsi potrafiliby podać wiele więcej powodów do dumy niŝ ci drudzy powodów do wstydu. POWODY DO DUMY I WSTYDU W MEDIACH Inny stereotyp głosi, Ŝe Polacy nie chcą, by w mediach rozwodzono się o ciemniejszej stronie historii i zdecydowanie bardziej wolą historię krzepiącą ich serca. Odpowiedzi badanych wskazują, Ŝe faktycznie bardziej lubimy słyszeć o zdarzeniach będących powodem do dumy niŝ o zdarzeniach będących powodem do wstydu. WaŜniejsze jest jednak, Ŝe w odniesieniu do obu rodzajów zdarzeń statystycznie najczęstszą jest odpowiedź, Ŝe w mediach mówi się o nich tyle ile trzeba. Odpowiedzi takie, jak wiadomo, udzielają często badani, którzy nie mają zdania w sprawie. W tej sytuacji najwaŝniejszym wynikiem jest 33% badanych uwaŝających, Ŝe o zdarzeniach negatywnych mówi się za mało, dwa razy więcej niŝ badanych uwaŝających, Ŝe zdarzeniach takich mówi się za duŝo. Czy Pana(i) zdaniem, o zdarzeniach, z których Polacy mogą być dumni, w telewizji i w gazetach mówi się za mało, za duŝo, tyle ile potrzeba? Czy Pana(i) zdaniem, o zdarzeniach, których Polacy powinni się wstydzić, w telewizji i w gazetach mówi się za mało, za duŝo, tyle ile potrzeba? Za mało Za duŝo Tyle ile potrzeba Trudno powiedzieć 41% 8% 43% 8% 33% 16% 40% 11% 3

Z akceptacją obecności w mediach spraw będących powodami do wstydu zgodne są odpowiedzi na pytanie, które dziś nabiera szczególnej aktualności: Czy gdyby historycy wykryli jakieś waŝne a wstydliwe sprawy z najnowszej historii Polski, to powinno się je ujawnić czy ukryć przed społeczeństwem? Mało który z badanych sądzi, Ŝe takie sprawy moŝna (10%) lub powinno się ukryć (3%) 82% jest zdania, Ŝe powinno się je ujawnić; rzadki w sondaŝach przypadek jednomyślności opinii. PORÓWNANIE WZDŁUś CZASU Pytania o powody do dumy i do wstydu mają juŝ w badaniach opinii w Polsce pewną tradycję, związaną z Jerzym i Barbarą Szackimi. W OBOP podobne badanie przeprowadzono w 1996 roku (zob. komunikat Świadomość historyczna Polaków, 1996). Na pytanie Czy są w dziejach Polski takie fakty, z których Polacy mogą być dumni?, 76% odpowiedziało twierdząco, 8% - przecząco, a 16% nie potrafiło odpowiedzieć. Na pytanie Czy są w dziejach Polski takie fakty, które przynoszą Polakom ujmę?, 57% badanych odpowiedziało twierdząco, 19% - przecząco, a 24% nie potrafiło na to pytanie odpowiedzieć. Pytania z 1996 r. i 2008 r. nie są dokładnie porównywalne. Mimo to moŝna zauwaŝyć, Ŝe w obu wypadkach Polacy trochę częściej przyznają, Ŝe w dziejach Polski są fakty będące powodami do dumy niŝ Ŝe w dziejach tych są fakty przynoszące wstyd. W obu wypadkach róŝnica ta nie jest jednak zbyt duŝa, np. dwukrotna. Co ciekawsze proporcja duma/wstyd jest taka sama wynosi 1.3 :1. Wielkie i gorzkie publiczne dyskusje historyczne, które odbyły się w ostatniej dekadzie nie spowodowały większej zmiany. Dysponujemy jednak wcześniejszymi badaniem, sondaŝem CBOS z 1987 r. czyli z ostatnich lat dawnego ustroju 2, Na pytanie Czy Pana(i) zdaniem były w naszej historii od początku istnienia Polski do chwili obecnej wydarzenia, z których Polacy mogą być dumni/ które przyniosły wstyd dobremu imieniu Polaka?, istnienie powodów do dumy przyznało 78%, a powodów do wstydu 36% badanych (zaprzeczyło istnieniu powodów do dumy 2%, a powodów do wstydu 25%; nie 2 Zob. Piotr T. Kwiatkowski, Pamięć zbiorowa społeczeństwa polskiego okresu transformacji, Warszawa: Scholar 2008. s. 232). 4

potrafiło odpowiedzieć w pierwszym wypadku 20%, a w drugim 44% badanych). To badanie (znowu, mimo ograniczonej porównywalności pytań) pokazuje, Ŝe w dłuŝszej skali czasu, Polacy nie przestają być dumni ze swej historii narodowej, ale zaczęli patrzeć na nią okiem bardziej krytycznym. 5

Czy zna Pan(i) jakieś zdarzenia z historii Polski, z których Polacy mogą być dumni? ODPOWIEDZI W PROC. tak nie LICZBA OSÓB OGÓŁEM 87 13 1005 PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ GRUPA SPOŁECZNO - męŝczyźni 90 10 480 kobiety 83 17 525 15-19 lat 86 14 84 20-29 lat 80 20 199 30-39 lat 85 15 168 40-49 lat 90 10 161 50-59 lat 89 11 178 60 lat lub więcej 90 10 215 podstawowe, gimnazjalne 78 22 156 zasadnicze zawodowe 82 18 277 średnie i pomaturalne 92 8 296 licencjat, wyŝsze 91 9 140 jeszcze się uczy 91 9 136 wieś 82 18 379 miasto do 100 tys. 88 12 327 miasto 101-500 tys. 91 9 178 miasto pow. 500 tys. 93 7 121 małopolski 89 11 163 wschodni 79 21 110 katowicki 87 13 157 dolnośląski 90 10 104 wielkopolski 83 17 123 pomorski 87 13 137 centralny 88 12 211 pracuje zawodowo 86 14 483 nie pracuje zawodowo 87 13 522 kierownicy i specjaliści 93 7 87 prywatni przedsiębiorcy 93 7 31 pracownicy administracji i usług 86 14 155 robotnicy 82 18 179 rolnicy 82 18 31 gospodynie domowe 71 29 45 emeryci i renciści 89 11 289 6

SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ STOSUNEK DO WIARY POGLĄDY POLITYCZNE ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ AKTUALNE PREFERENCJE WYBORCZE uczniowie i studenci 91 9 136 bezrobotni 78 22 52 dobra 88 12 284 średnia 87 13 605 zła 83 17 116 wierzący i regularnie wierzący i niereg. wierzący lecz nie 86 14 545 83 17 310 95 5 129 niewierzący 89 11 21 lewicowe 93 7 77 centrolewicowe 84 16 73 centroprawicowe 89 11 107 prawicowe 92 8 253 trudno powiedzieć 83 17 495 w ogóle się nie 77 23 208 raczej się nie 85 15 418 raczej się 94 6 328 bardzo się 92 8 51 LPR 78 22 7 PO 90 10 267 Partia Demokratyczna 89 11 15 PSL 74 26 25 PiS 88 12 127 Samoobrona 82 18 5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 94 6 32 Ŝadna 100 10 inne 94 6 11 niezdecydowani 83 17 87 Czy zna Pan(i) jakieś zdarzenia z historii Polski, których Polacy powinni się wstydzić? ODPOWIEDZI W PROC. tak nie LICZBA OSÓB OGÓŁEM 66 34 1005 PŁEĆ męŝczyźni 68 32 480 kobiety 64 36 525 WIEK 15-19 lat 61 39 84 7

WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ GRUPA SPOŁECZNO - SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ STOSUNEK DO WIARY 20-29 lat 58 42 199 30-39 lat 67 33 168 40-49 lat 71 29 161 50-59 lat 68 32 178 60 lat lub więcej 69 31 215 podstawowe, gimnazjalne 59 41 156 zasadnicze zawodowe 60 40 277 średnie i pomaturalne 69 31 296 licencjat, wyŝsze 80 20 140 jeszcze się uczy 65 35 136 wieś 60 40 379 miasto do 100 tys. 66 34 327 miasto 101-500 tys. 77 23 178 miasto pow. 500 tys. 68 32 121 małopolski 69 31 163 wschodni 51 49 110 katowicki 76 24 157 dolnośląski 69 31 104 wielkopolski 59 41 123 pomorski 66 34 137 centralny 66 34 211 pracuje zawodowo 67 33 483 nie pracuje zawodowo 65 35 522 kierownicy i specjaliści 80 20 87 prywatni przedsiębiorcy 81 19 31 pracownicy administracji i usług 64 36 155 robotnicy 63 37 179 rolnicy 57 43 31 gospodynie domowe 56 44 45 emeryci i renciści 67 33 289 uczniowie i studenci 65 35 136 bezrobotni 57 43 52 dobra 64 36 284 średnia 68 32 605 zła 62 38 116 wierzący i regularnie wierzący i niereg. wierzący lecz nie 65 35 545 64 36 310 75 25 129 8

POGLĄDY POLITYCZNE ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ AKTUALNE PREFERENCJE WYBORCZE niewierzący 70 30 21 lewicowe 76 24 77 centrolewicowe 46 54 73 centroprawicowe 71 29 107 prawicowe 73 27 253 trudno powiedzieć 63 37 495 w ogóle się nie 60 40 208 raczej się nie 60 40 418 raczej się 72 28 328 bardzo się 93 7 51 LPR 34 66 7 PO 67 33 267 Partia Demokratyczna 80 20 15 PSL 76 24 25 PiS 69 31 127 Samoobrona 11 89 5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 73 27 32 Ŝadna 88 12 10 inne 72 28 11 niezdecydowani 70 30 87 Czy Pan(i) zdaniem, o zdarzeniach, z których Polacy mogą być dumni, w telewizji i w gazetach mówi się za mało, za duŝo, tyle ile potrzeba? za mało ODPOWIEDZI W PROC. za duŝo tyle ile potrzeba trudno powiedzieć LICZBA OSÓB OGÓŁEM 41 8 43 8 1005 PŁEĆ WIEK WYKSZTAŁCENIE męŝczyźni 44 8 42 6 480 kobiety 39 8 44 9 525 15-19 lat 53 9 37 2 84 20-29 lat 39 11 44 6 199 30-39 lat 36 9 47 9 168 40-49 lat 47 6 41 6 161 50-59 lat 42 5 43 10 178 60 lat lub więcej 39 8 43 10 215 podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne 31 7 44 18 156 37 9 42 12 277 41 9 47 3 296 9

MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ GRUPA SPOŁECZNO - SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ STOSUNEK DO WIARY POGLĄDY POLITYCZNE licencjat, wyŝsze 54 4 39 3 140 jeszcze się uczy 51 10 38 1 136 wieś 36 11 43 11 379 miasto do 100 tys. 41 5 47 7 327 miasto 101-500 tys. 52 7 37 4 178 miasto pow. 500 tys. 44 8 42 6 121 małopolski 47 5 43 5 163 wschodni 34 10 45 10 110 katowicki 42 11 39 8 157 dolnośląski 41 5 41 13 104 wielkopolski 33 12 46 10 123 pomorski 49 6 42 2 137 centralny 41 8 44 7 211 pracuje zawodowo 41 8 43 8 483 nie pracuje zawodowo kierownicy i specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług 42 9 43 7 522 50 5 43 2 87 46 7 44 3 31 39 7 44 10 155 robotnicy 40 8 42 10 179 rolnicy 29 15 46 9 31 gospodynie domowe 38 13 36 13 45 emeryci i renciści 40 8 44 9 289 uczniowie i studenci 51 10 38 1 136 bezrobotni 31 5 57 7 52 dobra 46 8 42 3 284 średnia 40 9 44 8 605 zła 39 4 39 18 116 wierzący i regularnie wierzący i niereg. wierzący lecz nie 43 8 43 6 545 40 7 42 10 310 38 9 45 7 129 niewierzący 40 24 31 5 21 lewicowe 44 15 37 4 77 centrolewicowe 43 9 46 3 73 centroprawicowe 43 4 50 3 107 prawicowe 54 6 35 5 253 trudno powiedzieć 34 9 46 11 495 10

ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ w ogóle się nie raczej się nie 31 9 47 13 208 42 8 43 8 418 raczej się 46 6 42 5 328 bardzo się 48 17 33 2 51 LPR 71 11 11 8 7 PO 40 8 49 4 267 Partia Demokratyczna 30 11 52 7 15 PSL 40 9 52 25 AKTUALNE PREFERENCJE WYBORCZE PiS 59 3 36 2 127 Samoobrona 49 33 18 5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 52 20 26 1 32 Ŝadna 47 15 38 10 inne 42 58 11 niezdecydowani 36 5 48 11 87 Czy Pan(i) zdaniem, o zdarzeniach, których Polacy powinni się wstydzić, w telewizji i w gazetach mówi się za mało, za duŝo, tyle ile potrzeba? za mało ODPOWIEDZI W PROC. za duŝo tyle ile potrzeba trudno powiedzieć LICZBA OSÓB OGÓŁEM 33 16 40 11 1005 PŁEĆ męŝczyźni 37 16 39 8 480 kobiety 29 16 40 14 525 15-19 lat 52 15 32 84 WIEK WYKSZTAŁCENIE 20-29 lat 28 25 37 10 199 30-39 lat 30 11 46 13 168 40-49 lat 42 14 32 12 161 50-59 lat 28 15 45 13 178 60 lat lub więcej 29 15 42 14 215 podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne 25 13 43 19 156 33 13 37 16 277 33 20 39 8 296 licencjat, wyŝsze 31 17 46 6 140 jeszcze się uczy 43 17 35 5 136 11

MIEJSCE ZAMIESZKANIA REGION AKTYWNOŚĆ GRUPA SPOŁECZNO - SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ STOSUNEK DO WIARY POGLĄDY POLITYCZNE ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ wieś 34 15 40 12 379 miasto do 100 tys. 30 19 39 12 327 miasto 101-500 tys. 40 11 41 9 178 miasto pow. 500 tys. 27 22 40 11 121 małopolski 34 16 46 4 163 wschodni 29 13 48 11 110 katowicki 34 22 31 12 157 dolnośląski 35 9 36 20 104 wielkopolski 26 24 37 14 123 pomorski 40 6 46 8 137 centralny 32 18 36 13 211 pracuje zawodowo 34 16 39 11 483 nie pracuje zawodowo kierownicy i specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług 32 16 40 11 522 33 21 41 5 87 35 12 43 10 31 30 16 41 13 155 robotnicy 35 18 36 11 179 rolnicy 41 41 18 31 gospodynie domowe 27 27 27 20 45 emeryci i renciści 30 14 43 13 289 uczniowie i studenci 43 17 35 5 136 bezrobotni 26 17 49 8 52 dobra 31 19 44 6 284 średnia 34 16 38 12 605 zła 35 11 36 18 116 wierzący i regularnie wierzący i niereg. wierzący lecz nie 32 17 41 10 545 37 12 39 12 310 27 19 40 14 129 niewierzący 36 33 22 9 21 lewicowe 40 24 30 6 77 centrolewicowe 43 19 30 8 73 centroprawicowe 35 17 40 8 107 prawicowe 39 14 41 6 253 trudno powiedzieć 27 15 42 16 495 w ogóle się nie 27 18 40 16 208 12

AKTUALNE PREFERENCJE WYBORCZE raczej się nie 35 15 39 11 418 raczej się 32 15 44 9 328 bardzo się 50 26 20 3 51 LPR 57 28 7 8 7 PO 28 14 48 9 267 Partia Demokratyczna 27 21 41 11 15 PSL 47 19 30 5 25 PiS 38 16 39 7 127 Samoobrona 49 33 18 5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 46 20 21 13 32 Ŝadna 19 31 50 10 inne 39 18 39 3 11 niezdecydowani 13 22 49 16 87 Czy gdyby historycy wykryli jakieś waŝne a wstydliwe sprawy z najnowszej historii Polski, to powinno się je ujawnić czy ukryć przed społeczeństwem? powinno się je ujawnić ODPOWIEDZI W PROC. moŝna je ukryć powinno się je ukryć trudno powiedzieć LICZBA OSÓB OGÓŁEM 82 10 3 5 1005 PŁEĆ męŝczyźni 84 10 2 4 480 kobiety 80 10 4 7 525 15-19 lat 93 6 1 84 WIEK WYKSZTAŁCENIE MIEJSCE ZAMIESZKANIA 20-29 lat 79 12 3 6 199 30-39 lat 79 12 2 7 168 40-49 lat 81 9 3 7 161 50-59 lat 84 10 3 3 178 60 lat lub więcej 81 10 3 6 215 podstawowe, gimnazjalne zasadnicze zawodowe średnie i pomaturalne 77 11 5 6 156 80 10 2 7 277 80 13 3 4 296 licencjat, wyŝsze 84 9 2 5 140 jeszcze się uczy 93 5 1 2 136 wieś 80 11 3 6 379 miasto do 100 tys. 82 11 3 5 327 miasto 101-500 tys. 87 6 2 4 178 13

REGION AKTYWNOŚĆ GRUPA SPOŁECZNO - SAMOOCENA SYTUACJI MATERIALNEJ STOSUNEK DO WIARY miasto pow. 500 tys. 80 12 3 5 121 małopolski 83 12 2 3 163 wschodni 83 5 2 10 110 katowicki 91 5 1 2 157 dolnośląski 90 6 2 3 104 wielkopolski 68 17 7 7 123 pomorski 82 10 3 5 137 centralny 78 13 3 7 211 pracuje zawodowo 81 10 3 6 483 nie pracuje zawodowo kierownicy i specjaliści prywatni przedsiębiorcy pracownicy administracji i usług 83 10 2 5 522 85 8 7 87 62 38 31 78 10 6 6 155 robotnicy 82 8 3 7 179 rolnicy 98 2 31 gospodynie domowe 65 20 4 10 45 emeryci i renciści 82 11 2 5 289 uczniowie i studenci 93 5 1 2 136 bezrobotni 78 11 3 8 52 dobra 79 14 3 4 284 średnia 83 9 2 6 605 zła 83 7 4 6 116 wierzący i regularnie wierzący i niereg. wierzący lecz nie 85 9 2 4 545 77 13 3 6 310 79 10 4 7 129 niewierzący 91 4 5 21 POGLĄDY POLITYCZNE ZAINTERESOWANIE POLITYKĄ lewicowe 79 17 2 2 77 centrolewicowe 79 17 1 3 73 centroprawicowe 79 14 4 3 107 prawicowe 91 4 2 3 253 trudno powiedzieć 79 10 3 8 495 w ogóle się nie 78 11 3 9 208 14

raczej się nie raczej się bardzo się 83 10 2 4 418 82 10 3 5 328 88 7 3 1 51 LPR 86 14 7 PO 83 12 2 3 267 Partia Demokratyczna 66 25 10 15 PSL 70 20 9 25 AKTUALNE PREFERENCJE WYBORCZE PiS 85 9 2 4 127 Samoobrona 100 5 Sojusz Lewicy Demokratycznej 86 11 3 32 Ŝadna 76 7 18 10 inne 84 16 11 niezdecydowani 81 8 2 9 87 15