Bezpieczna i świadoma praca na wysokości

Bezpieczna i świadoma praca na wysokości

Praca na wysokości należy do prac szczególnie niebezpiecznych. W trakcie tego typu prac skutki błędów popełnianych w zakresie bezpieczeństwa pracy niestety zwykle są dramatyczne. Trudno sobie wyobrazić, że upadek ze znacznej wysokości nie będzie wiązał się z ciężkimi obrażeniami lub śmiercią. Potwierdzają to statystyki Państwowej Inspekcji Pracy [1]. Analizując wydarzenia powodujące wypadki przy pracy pod kątem wydarzeń będących odchyleniem od stanu normalnego w 2015 r., stwierdzono, że najliczniejszą grupę wydarzeń stanowiło poślizgnięcie, potknięcie się, upadek osoby (27,4%), w tym upadek z wysokości jest najczęstszym zdarzeniem skutkującym śmiercią lub ciężkim uszkodzeniem ciała u poszkodowanych. Według PIP 35 % wypadków to upadek osoby z wysokości. Dominującą grupę ofiar wypadków stanowią osoby o stażu pracy do 1 roku w danym zakładzie. Zależność ta w zasadzie nie zmienia się od lat. W ostatnich latach zawsze ponad 40 % ofiar wypadów stanowiły osoby, które nie przepracowały na swoim stanowisku nawet 1 roku. Przykładowo w 2014 r. 52 % wszystkich wypadków ze skutkiem śmiertelnym dotyczyło właśnie takich pracowników. Najbardziej krytycznym okresem jest pierwsze 7 dni pracy w tym czasie wydarza się ok. 25 % wszystkich wypadków. 10% 12% 16% 9% 18% 35% upadek osoby z wysokości ześlizgnięcie się i upadek z góry czynnika materialnego Rys. 1 Poszkodowani w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w 2015 r. wg wydarzenia powodującego uraz (najliczniejsze grupy) utrata kontroli nad środkami transportu lub sprzętem ruchomym utrata kontroli nad maszyną pochwycenie lub odrzucenie osoby przez maszyny i urządzenia ześlizgnięcie się, upadek na tym samym poziomie co 4 pracownik ulega wypadkowi w ciągu pierwszych 7 dni. < 1 ROK 52 % wszystkich wypadków ze skutkiem śmiertelnym dotyczyło pracowników o stażu pracy krótszym niż 1 rok (2014 r.) Liczba poszkodowanych pracowników 250 200 150 100 50 0 0 50 100 150 200 250 300 350 Staż pracy (przepracowane dni) Rys. 2 Poszkodowani o stażu pracy w zakładzie do 1 roku w zbadanych przez PIP wypadkach zaistniałych w 2015 r.

Pracownik, któremu przydarzy się upadek z wysokości z duża dozą pewności nie będzie miał możliwości przeprowadzenia działań korygujących i dalszego kontynuowania pracy. Dlatego każdy pracownik przed rozpoczęciem pracy na wysokości musi mieć świadomość, na jakie ryzyko się naraża. Jak wskazują statystyki jest to szczególnie istotne w odniesieniu do nowych pracowników. Analizując przepisy prawa dotyczące pracy na wysokości wymagania są jasne tylko na pozór. Zaczynając od prostego pytania, co to jest praca na wysokości? Zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej [3] praca na wysokości jest zaliczona do prac szczególnie niebezpiecznych, czyli każda praca powyżej 1 m (świadomie, tu pominięto dodatkowe warunki powodujące, że dana praca nie jest pracą na wysokości). Przy pracy powyżej 2 m konieczne jest stosowanie środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed upadkiem z wysokości i jednocześnie, zgodnie z zapisami rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej [4]. Z kolei rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej [5], określa dwa rodzaje badań pracowników zatrudnionych przy pracach na wysokości: do 3 metrów oraz powyżej 3 metrów różniących się zakresem badań. Każdy pracownik przed rozpoczęciem pracy na wysokości musi mieć świadomość, na jakie ryzyko się naraża. Każdy pracodawca organizując prace na wysokości musi: zapewnić bezpośredni nadzór, zapewnić odpowiednie środki zabezpieczające, przeprowadzić instruktaż obejmujący imienny podział pracy, kolejność wykonywania zadań, wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy przy poszczególnych czynnościach, itp. opracować plan ewakuacji. Z kolei pracownik musi: posiadać aktualne szkolenie bhp, którego program obejmował zagadnienia dotyczące bhp pracy na wysokości, być zapoznany z oceną ryzyka zawodowego, posiadać aktualne badania lekarskie stwierdzające zdolność do wykonywania pracy na wysokości.

Zintegrowany program ochrony przed upadkiem z wysokości Pamiętając o tym, że największy odsetek pracowników ulega wypadkowi w pierwszych 7 dniach pracy, konieczne jest znalezienie odpowiedzi dlaczego tak się dzieje, szczególnie, że przepisy są jasne. Pierwsza myśl, jaka się pojawia: pracownicy młodzi ulegają wypadkowi, dlatego, że są niedoświadczeni i nadmiernie ryzykują. Jednak warto zauważyć, że są to pracownicy świeżo po obowiązkowych szkoleniach, w tym instruktażu stanowiskowym, także z aktualnymi badaniami. Pracownicy ci zdecydowanie powinni pamiętać wszystkie zasady obowiązujące podczas prac na wysokości znacznie lepiej niż ci z dłuższym stażem. Można, zatem zapytać o jakość szkoleń po których w krótkim czasie dochodzi do wypadku. A Punkty kotwiczenia B Szelki bezpieczeństwa C Łączniki D Sprzęt do przestrzeni zamkniętych i ewakuacji E Edukacja F Sprzęt zabezpieczający narzędzia przed upadkiem z wysokości

A jaka jest praktyka? Według PIP do najczęstszych przyczyn wypadków przy pracy związanych z upadkiem z wysokości zaliczane jest między innymi niewłaściwe zachowanie się pracowników podczas pracy, spowodowane brakiem szkoleń z zakresu bhp. Szkolenia muszą być prowadzone przez osobę kompetentną, ale kto nią jest? Niestety szczegółowych wymagań w przepisach brak. Czasami bardziej szczegółowe wymagania można znaleźć w dokumentacji producentów. Przykładowo w dokumentacji ŚOI firmy 3M już w pierwszym punkcie znajduje się stwierdzenie: Nie używaj sprzętu bezpieczeństwa, jeśli nie zostałeś przeszkolony przez kompetentnego trenera. Kompetentnym trenerem jest osoba, która dobrze zna zalecenia i instrukcje producenta, produkowane elementy, potrafi rozpoznać istniejące i przewidywalne zagrożenia, a także prawidłowo dobrać, konserwować i użytkować urządzenia chroniące przed upadkiem z wysokości. Tak zdefiniowane wymagania znacznie wyżej stawiają poprzeczkę, niż w przypadku przepisów ogólnych, jednak nie rozwiązują problemu. W chwili obecnej do prowadzenia szkoleń może zostać wyznaczony dowolny pracownik posiadający minimalną wiedzę na temat pracy na wysokości. Kryteria opisywane w obowiązujących przepisach w żaden sposób nie weryfikują kwalifikacji ani umiejętności pracowników mających prowadzić szkolenia, a także nie precyzują jakie umiejętności szkolony pracownik powinien nabyć. Także brak jest jasnych wytycznych jakie kwalifikacje powinna posiadać osoba przeprowadzająca instruktaż stanowiskowy. Wprawdzie w rozporządzeniu Ministra Gospodarki i Pracy [6] jest zapis, że instruktaż stanowiskowy przeprowadza wyznaczona przez pracodawcę osoba kierująca pracownikami lub pracodawca, jeżeli osoby te posiadają odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie zawodowe oraz są przeszkolone w zakresie metod prowadzenia instruktażu, ale brak jest wytycznych jak takie doświadczenie jest weryfikowane. Tak stawiane pytania mogą wydawać się zwykłym szukaniem dziury w całym, ale biorąc pod uwagę liczbę wypadków przy pracy na wysokości, a także ich skutek nie są to rozważania bezpodstawne. Ma to szczególne znaczenie w przypadku zdarzeń ciężkich i śmiertelnych, gdzie odpowiedzialność może wiązać się z wieloletnim więzieniem, a przede wszystkim ludzką tragedią.

Jak powinno wyglądać prawidłowe szkolenie pracownika, a jakie są wymagania przepisów? W/w rozporządzenie wymaga, aby na szkolenie wstępne na stanowisku pracy (instruktaż stanowiskowy) pracodawca przeznaczył co najmniej 6 godzin zegarowych, a z tego 3 godziny na samodzielną pracę pod nadzorem prowadzącego szkolenie. Na szkolenie zostaje 3 godziny, a zakres wiedzy jest ogromny. Oczywiście pracodawca może rozszerzyć zakres i czas szkolenia, ale jeżeli ustawodawca tego nie wymaga to po co? Aby móc bezpiecznie wykonywać pracę na wysokości każdy pracownik podczas szkolenia powinien zostać skutecznie przeszkolony w zakresie dokonywania oględzin, poprawnego zakładania, użytkowania i przechowywania użytkowanego sprzętu. Warto przypomnieć, że przed rozpoczęciem pracy każdy pracownik ma obowiązek dokonania oględzin użytkowanego sprzętu, a każdy sprzęt, który wzbudza wątpliwości po oględzinach, musi zostać natychmiast wycofany z użytku. Niezbędne jest upewnienie się, czy użytkowany sprzęt, w razie upadku, uniemożliwia zderzenie się z przeszkodą lub podłożem. Wyspecjalizowani producenci środków ochrony indywidualnej chroniących przed upadkiem z wysokości, jak 3M są w stanie zaoferować szkolenia łączące wiedzę teoretyczną i ćwiczenia praktyczne. Podczas gdy tradycyjne lub internetowe szkolenia mogą ułatwić zrozumienie wymogów legislacyjnych oraz zapoznać z elementami użytkowanego systemu, konieczność stosowania odpowiedniego sprzętu oraz jego konserwacji, to dopiero ćwiczenia praktyczne pozwolą pracownikom nauczyć się obsługiwać sprzęt w kontrolowanym środowisku. Tylko w ten sposób będą wiedzieli, jak poprawnie nałożyć uprząż i dobrze ją wyregulować, łącząc ją z urządzeniem kotwiącym i doświadczając jej działania w praktyce. Szkolenia takie prowadzone są przez profesjonalnych, wszechstonnie wyszkolonych trenerów, znających nie tylko formalne wymagania pracy na wysokości a także czynnie pracujących na wysokości często w warunkach zagrożenia życia np: jako członkowie grup prowadzących akcje ewakuacyjne. Szkolenia takie prowadzone powinny być w bezpiecznych centach szkoleniowych, które jednak jak najbardziej odwzorowywują warunki pracy na wysokości. Tylko w takich warunach możliwe jest przeprowadzenie bezpiecznego szkolenia z pełnym realizmem pracy na wysokości.

Kalkulacja wolnej przestrzeni Obliczenie minimalnej wysokości jest zadaniem wymagającym uwzględnienia między innymi umiejscowienia punktu kotwiczenia, wzrostu pracownika, długości linki, otwartego amortyzatora oraz minimalnej wolnej przestrzeni. W trakcie szkoleń konieczne jest także poświęcenie czasu na naukę poprawnego założenia uprzęży oraz podpięcia do systemu zabezpieczającego. Założenie uprzęży ma istotny wpływ na wygodę użytkowania, ale co ważniejsze bezpieczeństwo w razie upadku z wysokości. Niestety te dwa aspekty wzajemnie się wykluczają, a celem szkolenia jest znalezienia kompromisu, przy czym absolutnym priorytetem jest tu bezpieczeństwo. Najlepszym sposobem szkolenia jest praktyczna nauka i wielokrotne zakładanie uprzęży w trakcie szkolenia. Istotnym elementem szkolenia powinna być symulacja wiszenia w założonej uprzęży. W przypadku zatrzymania spadania, a także następującej po tym akcji ratunkowej, pewne dolegliwości mogą mieć znaczny wpływ na bezpieczeństwo i zdrowie pracownika. Szkolenie powinno też obejmować aspekty wyboru punktów kotwiczenia i wpływu na bezpieczeństwo pracownika. Niezbędnych elementów szkolenia z pewnością jest jeszcze wiele i z pewnością nie da się ich przedstawić w 3 godzinnym szkoleniu. 6,75m wymagana długość zatrzymania upadku w przypadku zastosowania typowego 2 m amortyzatora Max. 2m długość amortyzatora z taśmą lub liną 1,75 m max. długość rozerwanego amortyzatora po upadku 2m przemieszczenie się pracownika zawierające jego wysokość oraz naciągnięcie szelek bezpieczeństwa w czasie upadku 1m wolnej przestrzeni pod nogami po upadku (wskaźnik bezpieczeństwa) NAJBLIŻSZA PRZESZKODA Ten przykład wymagań w zakresie wolnej przestrzeni jest zgodny z normą EN355 indywidualny sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości amortyzatory. Jeśli to tylko to możliwe punkt kotwiczenia powinien znajdować sie powyżej głowy użytkownika. Uwaga: Powyższa informacja należny traktować jako ogólnie przyjęta zasadę. Przed użyciem sprzętu do pracy na wysokości należy bezwzględnie zapoznać się z instrukcją użytkowania.

Bibliografia: Notatki: 1. PIP, Sprawozdanie z działalności PIP w 2015 r., Warszawa 2016 2. CIOP-PIB, Ochrona przed upadkiem z wysokości, www.ciop.pl, stan na dzień 07.08.2017 3. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650 z późn. zm.) 4. Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie rodzajów prac, które powinny być wykonywane, przez co najmniej dwie osoby (Dz. U. Nr 62, poz. 288) 5. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz. U. Nr 69, poz. 332 z późn. zm.) 6. Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. 2004 nr 180 poz. 1860 z późn. zm.)

Skontaktuj się z nami Dział Badań i Rozwoju dr inż. Paweł Górski Ochrona przed upadkiem z wysokości, ochrona słuchu, rozwiązania komunikacyjne, sprzęt pomiarowy dr inż. Grzegorz Gralewicz Ochrona głowy, wzroku i ciała, ochrona dróg oddechowych, ochrona spawacza dr inż. Rafał Hrynyk Regulacje i Relacje z Administracją Publiczną pgorski@mmm.com +48 662 072 610 ggralewicz@mmm.com +48 882 079 198 rhrynyk@mmm.com +48 883 349 401 Tomasz Opioła Specjalista ds. rozwoju rynku Michał Milczanowski Kierownik sprzedaży Krzysztof Wróbel Kierownik sprzedaży topiola@mmm.com +48 668 138 510 mmilczanowski@mmm.com +48 694 423 666 kwrobel@mmm.com +48 668 455 113 Wojciech Mazij Specjalista ds. rozwoju rynku Piotr Falbierski woj. wielkopolskie, lubuskie, zachodniopomorskie Jarosław Redzisz woj. mazowieckie, łódzkie Ochrona przy pracy na wysokości wmazij@mmm.com +48 602 410 901 pfalbierski@mmm.com +48 604 471 754 jmredzisz@mmm.com +48 606 375 864 Damian Nowak Szkolenia z pracy na wysokości Mateusz Robaszkiewicz woj. pomorskie, kujawsko-pomorskie Krzysztof Ziaja woj. śląskie dnowak5.cw@mmm.com +48 728 432 554 marobaszkiewicz@mmm.com +48 883 342 176 kziaja@mmm.com +48 668 290 028 Karolina Kuszkowska Specjalista ds. Marketingu Paweł Strzelecki woj. kujawsko-pomorskie Ariel Stefaniak woj. śląskie, małopolskie kkuszkowska@mmm.com +48 604 269 175 pstrzelecki@mmm.com +48 600 395 736 astefaniak@mmm.com +48 883 345 866 Łukasz Stępień woj. lubuskie, dolnośląskie Radosław Lewandowski woj. podlaskie, warmińsko-mazurskie, mazowieckie (płn-wsch) lstepien@mmm.com +48 696 998 234 Mariusz Molek woj. dolnośląskie, opolskie 3M Poland Sp. z o.o. Dział Bezpieczeństwa Pracy Al. Katowicka 117, Kajetany, 05-830 Nadarzyn Tel.: +48 22 739 60 00 Fax.: +48 22 739 60 01 www.3m.pl/bhp www.chronswojswiat.pl mmolek@mmm.com +48 668 277 687 Należy poddać recyklingowi. Wydrukowano w Polsce. 3M jest znakiem towarowym spółki 3M. 3M 2017. Wszelkie prawa zastrzeżone. rlewandowski2@mmm.com +48 696 062 340 Paweł Wojdyła woj. podkarpackie, świętokrzyskie, malopolskie, lubelskie pkwojdyla@mmm.com +48 606 631 172