Wymagania programowe na stopnie szkolne z geografii w klasie I wg modyfikacji programu nauczania geografii dla gimnazjum Planeta Nowa 1 wyd. Nowa Era Dział programu I. Podstawy geografii II. a we Materiał nauczania L.g. Wymagania podstawowe (stopień: dopuszczający, dostateczny) uczeń poprawnie: Przedmiot badań geografii Podział nauk geograficznych Kształt i wymiary Lądy i oceany Siatka geograficzna Długość i szerokość geograficzna Skala i rodzaje map Siatka kartograficzna Metody przedstawiania rzeźby powierzchni terenu na mapie Wysokość względna i bezwzględna Plan Budowa Układu Słonecznego Planety Układu Słonecznego 14 klasyfikuje nauki geograficzne określa kształt i wymiary wskazuje na mapie poszczególne kontynenty i oceany wskazuje na mapie świata i globusie równik, zwrotniki, koła podbiegunowe i południk 0 oraz poszczególne półkule określa na mapie współrzędne geograficzne wybranych punktów z dokładnością do 1 rozróżnia rodzaje skali mapy wyjaśnia różnice między siatką geograficzną a kartograficzną orientuje mapę oblicza odległość rzeczywistą w terenie, posługując się skalą mapy wyjaśnia metody poziomicową i hipsometryczną - przedstawiania rzeźby powierzchni terenu na mapie wyjaśnia różnicę między wysokością względną a bezwzględną odczytuje z mapy hipsometrycznej lub poziomicowej wysokość względną i bezwzględną klasyfikuje mapy ze względu na skalę i treść wyjaśnia różnice między mapą a planem miasta posługuje się planem miasta 14 omawia położenie we wszechświecie i Układzie Słonecznym Wymagania ponadpodstawowe (stopień: dobry, bardzo dobry ) uczeń poprawnie: charakteryzuje przedmiot badań i specyfikę geografii określa na mapie współrzędne geograficzne wybranych punktów z dokładnością do 1 określa na mapie współrzędne geograficzne wybranych obszarów z dokładnością do 1 odnajduje na mapie miejsca na podstawie współrzędnych geograficznych wyjaśnia konieczność generalizacji mapy oblicza skalę mapy na podstawie odległości na mapie i w terenie analizuje treści różnych map i wskazuje ich przydatność w rozwiązywaniu problemów występujących w życiu codziennym omawia różnice między ą a innymi ciałami niebieskimi Układu 1
wszechświecie Księżyc III. Atmosfera i hydrosfera Inne ciała niebieskie (planetoidy, komety, meteoroidy) Położenie we wszechświecie i Układzie Słonecznym Ruch obrotowy Czas na kuli ziemskiej Granica zmiany daty Ruch obiegowy Pory roku Zaćmienie Słońca i Księżyca Kalendarz Sfery i ich współzależności Skład i budowa atmosfery Cechy troposfery Temperatura powietrza Ciśnienie atmosferyczne i wiatr Opady atmosferyczne Klimaty kuli ziemskiej Czynniki klimatotwórcze Klasyfikacja klimatów Strefy klimatyczne Klimat górski Wody na opisuje na schemacie budowę Układu Słonecznego rozróżnia ciała niebieskie wchodzące w skład Układu Słonecznego wymienia następstwa ruchu obiegowego i obrotowego podaje przyczynę zmiany kąta padania promieni słonecznych w ciągu roku omawia zależności między ruchem obrotowym a czasem miejscowym odczytuje z mapy stref czasowych czas strefowy w wybranych miejscach na wskazuje na mapie przebieg granicy zmiany daty podaje daty równonocny i przesileń zróżnicowanie oświetlenia w różnych porach roku podaje zasady konstrukcji kalendarza juliańskiego i gregoriańskiego 8 opisuje sfery wymienia przykłady zależności zachodzących pomiędzy poszczególnymi sferami wymienia warstwy atmosfery wymienia nazwy gazów wchodzących w skład powietrza atmosferycznego omawia wpływ czynników geograficznych na rozkład temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego i opadów atmosferycznych na oblicza na podstawie danych Słonecznego porównuje teorię heliocentryczną z geocentryczną dowodzi zależności między ruchem obrotowym a rachubą czasu na wyjaśnia działanie siły Coriolisa uzasadnia potrzebę wprowadzania czasu urzędowego oblicza czas miejscowy, znając różnicę długości geograficznej wyjaśnia zależność między oświetleniem a występowaniem astronomicznych pór roku oblicza wysokość Słońca nad horyzontem w południe w dniach przesilenia letniego i zimowego oraz równonocny wiosennej i jesiennej wyjaśnia związek między ruchem obiegowym a zmianą długości trwania dnia i nocy oraz wysokością Słońca w południe słoneczne w różnych szerokościach geograficznych dowodzi wpływu ruchu obiegowego i obrotowego na życie i działalność ludzi charakteryzuje wielokierunkowe zależności między sferami opisuje wpływ człowieka na funkcjonowanie sfer wybrane cechy warstw atmosfery i zjawiska, które w nich występują wyjaśnia zależności między rozkładem temperatury powietrza, ciśnienia atmosferycznego, opadów atmosferycznych a czynnikami geograficznymi 2
Wszechocean Ruchy wody morskiej Wody powierzchniowe Lodowce i lądolody Wody podziemne 8 statystycznych średnią roczną temperaturę powietrza, średnią roczną amplitudę temperatury powietrza, roczną sumę opadów atmosferycznych wskazuje na mapie świata obszary o najwyższych i najniższych rocznych sumach opadów atmosferycznych wyjaśnia przyczyny powstawania wiatrów podaje przykłady wiatrów stałych, okresowo zmiennych i lokalnych wskazuje na mapie świata obszary występowania pasatów wymienia elementy klimatu wymienia czynniki klimatotwórcze opisuje na podstawie mapy klimatycznej i klimatogramów strefy klimatyczne na dowodzi znaczenia hydrosfery dla życia na zasoby wodne dokonuje podziału oceanu światowego wskazuje na mapie świata oceany wymienia wybrane cechy oceanów podaje przyczynę zasolenia wód oceanicznych wymienia przykłady ruchów wody morskiej wymienia rodzaje wód powierzchniowych i podziemnych wskazuje na schemacie dorzecza rzekę główną, źródło, dopływy, ujście, obszar dorzecza, dział wodny, zlewisko wyjaśnia rolę rzek w środowisku przyrodniczym wymienia czynniki warunkujące powstawanie lodowców i lądolodów wskazuje na mapie świata obszary analizuje wpływ wybranych czynników klimatotwórczych na klimat danego miejsca omawia cyrkulację pasatową na wyjaśnia zależności między typem klimatu a czynnikami geograficznymi wywierającymi wpływ na klimat dowodzi istnienia strefowości klimatycznej na klasyfikuje klimaty na podstawie analizy danych klimatycznych charakteryzuje klimat górski wyjaśnia przyczyny piętrowości roślinnej na obszarach górskich dowodzi związku między stopniem zasolenia wód oceanicznych a warunkami klimatycznymi omawia przyczyny ruchów wody morskiej określa różnice między zimnymi a ciepłymi prądami morskimi omawia warunki występowania gejzerów i cieplic ocenia znaczenie wód mineralnych dla życia ludzi 3
IV. Litosfera i pedosfera Budowa wnętrza Rodzaje skał Podział dziejów Najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej Metody odtwarzania dziejów Teoria płyt litosfery Trzęsienia ziemi Wulkanizm Powstawanie gór Wietrzenie Rzeźbotwórcza działalność rzek Procesy krasowe Rzeźbotwórcza działalność lodowców i lądolodów Rzeźbotwórcza działalność morza Rzeźbotwórcza działalność wiatru Proces glebotwórczy Czynniki glebotwórcze Podstawowe poziomy glebowe Gleby strefowe i astrefowe współcześnie zlodowacone 8 wyjaśnia znaczenie badań geologicznych i geofizycznych w poznawaniu budowy wnętrza budowę wnętrza rozpoznaje skały występujące powszechnie na powierzchni klasyfikuje skały ze względu na ich genezę podaje przykłady gospodarczego wykorzystania skał i minerałów wymienia najważniejsze wydarzenia z przeszłości geologicznej, posługując się tablicą stratygraficzną wymienia wybrane czynniki wewnętrzne i zewnętrzne kształtujące rzeźbę powierzchni podaje przyczyny i skutki trzęsień ziemi wskazuje na mapie świata obszary występowania trzęsień ziemi i wulkanów rozpoznaje góry fałdowe, zrębowe i pojedyncze wskazuje na mapie świata przykłady gór fałdowych, zrębowych i pojedynczych rozpoznaje formy terenu powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności sił wewnętrznych wymienia rodzaje wietrzenia nazywa produkt wietrzenia porównuje na schemacie rzeźbotwórczą działalność wody w górnym, środkowym i dolnym biegu rzeki omawia warunki sprzyjające powstawaniu deltowego i lejkowatego ujścia rzeki wyjaśnia, na czym polegają procesy krasowe omawia rzeźbę polodowcową na porównuje warstwy wnętrza wyjaśnia różnice między skałą a minerałem warunki powstawania skał magmowych, osadowych i przeobrażonych charakteryzuje na podstawie tablicy stratygraficznej najważniejsze wydarzenia geologiczne, które miały miejsce w poszczególnych erach dowodzi znaczenia skamieniałości przewodnich dla odtwarzania dziejów omawia ogólne założenia teorii płyt litosfery dowodzi związku między występowaniem obszarów sejsmicznych i wulkanicznych a przebiegiem granic płyt litosfery proces tworzenia się gór fałdowych, zrębowych i pojedynczych omawia wpływ czynników wewnętrznych na kształtowanie rzeźby powierzchni omawia zależności między budową geologiczną, warunkami klimatycznymi a przebiegiem zewnętrznych procesów rzeźbotwórczych charakteryzuje wybrane formy rzeźby terenu powstałe w wyniku rzeźbotwórczej działalności czynników zewnętrznych wyjaśnia proces wietrzenia fizycznego i chemicznego wyjaśnia zjawisko wietrzenia 4
IV. Litosfera i pedosfera 4 nizinach i w górach omawia warunki sprzyjające powstawaniu wybrzeża klifowego i mierzejowego opisuje rzeźbotwórczą działalność wiatru na pustyniach rozpoznaje formy terenu ukształtowane w wyniku rzeźbotwórczych procesów zewnętrznych wyjaśnia, na czym polega proces glebotwórczy wymienia czynniki glebotwórcze wskazuje poziomy glebowe na profilu glebowym wymienia przykłady gleb strefowych i astrefowych omawia znaczenie gleb w przyrodzie i gospodarce człowieka mrozowego dowodzi związku między spadkiem rzeki a charakterem procesów rzeźbotwórczych wody płynącej omawia, na przykładzie schematów, podobieństwa i różnice w rzeźbie polodowcowej obszarów nizinnych i górskich wyjaśnia przyczyny zróżnicowania działalności rzeźbotwórczej morza w strefie brzegowej wyjaśnia zależność między warunkami klimatycznymi a działalnością erozyjną i akumulacyjną wiatru wykazuje zależności zachodzące między czynnikami glebotwórczymi a typem genetycznym gleby charakteryzuje wybrane typy genetyczne gleb strefowych i astrefowych 5
V. Europa Położenie geograficzne Europy Linia brzegowa Środowisko przyrodnicze, ludność i gospodarka Rosji, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czech, Słowacji, Niemiec, 12 omawia położenie geograficzne Europy na podstawie mapy charakteryzuje linię brzegową Europy na podstawie mapy wybranych wysp, półwyspów, mórz i zatok wybranych nizin, wyżyn i gór charakteryzuje wybrane strefy roślinne opisuje rozmieszczenie wód powierzchniowych na podstawie mapy wybranych rzek i jezior głównych obszarów wydobycia opisuje położenie geograficzne wybranych państw (Rosji, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czech, Słowacji, Niemiec,) na podstawie mapy omawia warunki przyrodnicze podanych państw na podstawie mapy wymienia najważniejsze cechy społeczno-ekonomiczne wybranych państw (Rosji, Litwy, Białorusi, Ukrainy, Czech, Słowacji, Niemiec,) dobiera źródła i wyszukuje informacje w zależności od opracowywanych zagadnień stosuje poprawną terminologię geograficzną w wypowiedziach ustnych i pisemnych rozmieszczenie wielkich systemów rzecznych i zbiorników wodnych w Europie opisuje środowisko przyrodnicze oraz zagadnienia gospodarcze, społeczne i polityczne w wybranych państwach Europy (Rosja, Litwa, Białoruś, Ukraina, Czechy, Słowacja, Niemcy, ocenia środowisko przyrodnicze europejskiej i azjatyckiej części Rosji oraz jego wpływ na rozmieszczenie ludności i rozwój gospodarki wykazuje zróżnicowanie procesów i zjawisk demograficznych w wybranych krajach Europy omawia przemiany gospodarcze zachodzące w wybranych państwach Europy odczytuje i interpretuje dane statystyczne dotyczące zagadnień m.in. społecznych i gospodarczych oraz formułuje wnioski L.g. proponowana liczba godzin lekcyjnych przeznaczonych na realizację materiału nauczania 6