1 Szanowni Państwo Alkohol jest dla ludzi, ale dla zdrowych i dorosłych. - Jerzy Melibruda Skala problemów alkoholowych zależy w znacznej mierze od postaw społeczeństwa wobec alkoholu, wiedzy na temat zagrożeń wynikających z picia, a także od wielkości spożycia napojów alkoholowych. Aby zmierzyć się z problemami alkoholowymi na terenie miasta warto jest ich skalę i specyfikę poddać dokładnej diagnozie. Temu celowi służy niniejszy raport. Przy jego konstrukcji oparto się na analizie danych udostępnionych m in. przez Urząd Miejski w Ostrołęce, Miejską Komisję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie, Policję, Ośrodek Terapii Uzależnień od Alkoholu. Korzystano także z badań ankietowych realizowanych w szkołach oraz przeprowadzono sondę uliczną z udziałem 150 losowo wybranych mieszkańców Ostrołęki. Wyniki badań ujęte są w następujące bloki tematyczne: o Metryka miasta: - Dostępność napojów alkoholowych - Szacunkowa skala problemów alkoholowych - Stan zasobów w sferze rozwiązywania problemów alkoholowych o Alkohol w życiu dorosłych: - Reklama napojów alkoholowych i propagowanie trzeźwego stylu życia - Poglądy i postawy wobec alkoholu - Spożycie alkoholu o Szkody społeczne związane z nadużywaniem alkoholu. - Skala zagrożenia problemami związanymi z nadużywaniem alkoholu o Dynamika zachowań alkoholowych na przestrzeni ostatnich lat - Dynamika spożycia alkoholu - Obyczaj alkoholowy - Alkohol w pracy - Obyczaj abstynencki skuteczność oddziaływań terapeutycznych - Przemoc domowa
2 Przy analizie przedstawionego raportu należy pamiętać, że rozwiązywanie problemów alkoholowych nie oznacza walki z alkoholem, ani też nie ogranicza się do minimalizowania skutków alkoholizmu. Większość dorosłych mieszkańców naszego kraju to konsumenci napojów alkoholowych. Można ich z grubsza podzielić na trzy grupy: - osoby kontrolujące swoje picie także im zdarzają się epizody alkoholowe dezorganizujące życie, - osoby nadużywające alkoholu czyli ci, którzy piją w nieodpowiednim czasie, okolicznościach i ilościach, - osoby uzależnione czyli ci, którzy utracili kontrolę nad swoim piciem Planując działania gminne należy wziąć pod uwagę tzw. paradoks prewencyjny. Otóż, jak pokazują badania, wielkość szkód związanych z nadużywaniem alkoholu jest większa w grupie osób nieuzależnionych niż alkoholików. Tych pierwszych jest po prostu kilkakrotnie więcej. W związku z tym realizacja gminnego programu rozwiązywania problemów alkoholowych nie powinna ograniczać się do pomocy osobom uzależnionym, lecz zawierać szerszy pakiet działań ograniczających zakres strat wynikających z nadużywania alkoholu. CEL BADAŃ Dane diagnostyczne uzyskane w wyniku badań pomocne są w konstrukcji gminnego programu rozwijania problemów alkoholowych. Ułatwiają one opracowanie strategii postępowania i tworzenia szczegółowych programów działań socjalnych, profilaktycznych, terapeutycznych, itp. zgodnie z potrzebami mieszkańców, a także wskazują kierunki korygowania dotychczasowych oddziaływań. Oprócz danych ilościowych dotyczących skali problemów alkoholowych, narkomanii, przemocy szkolnej i domowej, w raporcie bardzo ważną rolę odgrywa: analiza psychologicznych i społecznych przyczyn spożywania alkoholu, badanie reakcji środowiskowych na odmowę spożywania alkoholu przez młodzież i osoby dorosłe wpływ postaw i zachowań osób dorosłych na spożycie alkoholu przez młodzież, dynamika zmian obyczajów alkoholowych na przestrzeni ostatnich lat (picie alkoholu w pracy, płacenie alkoholem, widok osób pijanych na ulicach, upijanie się na uroczystościach,
3 dynamika zmian postaw abstynenckich (m.in. akceptacja postaw abstynenckich abstynenckich społeczeństwie, popularność uroczystości bezalkoholowych) badanie postaw młodych ludzi w stosunku do alkoholu, znaczenie lokalnej działalności psychoterapeutycznej, profilaktycznej i psychoedukacyjnej w zakresie problemów alkoholowych. Dzięki lokalnej diagnozie problemów alkoholowych: W trakcie realizacji programu gminnego łatwiejsze będzie skoordynowanie działań poszczególnych instytucji działających w tych sferach. Raport pozwoli na porównanie stanu zagrożenia badanego regionu w porównaniu z danymi ogólnokrajowymi. Powtórzenie badań monitoringowych stwarza możliwość porównania skali zagrożeń społecznych w odstępie czasowym. OPIS METODOLOGII BADAŃ Badania realizowane były przy pomocy następujących metod: A/ sonda uliczna przeprowadzona wśród mieszkańców miasta (mężczyzn i kobiet), którzy ukończyli 18 lat. Wybór osób badanych dokonywany jest metodą doboru losowego. Wielkość próby wynosi 150 osób. Badania realizowane są metodą ankiet bezpośrednich (rozdawanych i odbieranych przez ankieterów w miejscach publicznych). Ankiety (dla dorosłych i dla młodzieży) przygotowane były przez psychologa, specjalistę psychoterapii uzależnień, w oparciu o narzędzia stosowane powszechnie w tego typu badaniach. Ankiety przeprowadzali ankieterzy z firmy Ekspertyzy-Edukacja-Terapia EKSTER. Są to osoby przygotowane do realizacji badań ankietowych, mające duże doświadczenie w realizacji takich badań, a także zajmujące się w praktyce zagadnieniami w sferze rozwiązywania problemów alkoholowych. B/ Analiza danych z instytucji mających swoja siedzibę w gminie, zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych.
4 I. METRYKA MIASTA - Miasto Ostrołęka liczy 55.000 mieszkańców DOSTĘPNOŚĆ NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH Ilość punktów sprzedaży napojów alkoholowych: Ogółem... 166 w tym: a/ do spożycia poza miejscem sprzedaży wg zawartości alkoholu: - do 4,5%... 122 - od 4,5% do 18%... 60 - powyżej 18%... 59 b/ do spożycia w miejscu sprzedaży wg zawartości alkoholu: - do 4,5%... 65 - od 4,5% do 18%... 33 - powyżej 18%... 39 Biorąc pod uwagę ogólną ilość sklepów i lokali gastronomicznych zajmujących się handlem alkoholem, jeden punkt sprzedaży napojów alkoholowych przypada w Ostrołęce na ok. 331 osób. Chcieliśmy zobaczyć, co o rozmieszczeniu punktów sprzedaży alkoholu myślą mieszkańcy miasta. Zapytaliśmy: Czy w miejscu Pana/i zamieszkania dostępność alkoholu jest: Zdecydowanie łatwa 67 % Raczej łatwa 17 % Raczej trudna 13 % Zdecydowanie trudna 6 % Trudno powiedzieć 3 % Widać z tego, że mieszkańcy Ostrołęki nie mają problemów z kupnem alkoholu. Jak pokazują badania, liczba punktów sprzedaży napojów alkoholowych w przeliczeniu na jednego mieszkańca koreluje z umieralnością spowodowaną chorobami serca, nowotworami, śmiercią wynikłą bezpośrednio ze spożywania alkoholu oraz z umieralnością całkowitą. Polityka kontroli ilości punktów sprzedaży alkoholu jest więc istotnym instrumentem kształtowania kondycji zdrowotnej mieszkańców.
5 Zgodnie z obecnym stanem prawnym pieniądze na rozwiązywanie problemów alkoholowych w gminie pochodzą głównie z opłat za zezwolenia na sprzedaż alkoholu. Czy mieszkańcy miasta popierają takie rozwiązanie? Spytaliśmy: Czy Pana/i zdaniem sprzedawcy napojów alkoholowych powinny odprowadzać do kasy miasta pieniądze na finansowanie zapobiegania alkoholizmowi, nawet przez to alkohole byłyby nieco droższe? Otrzymaliśmy następujące odpowiedzi: trudno powiedzieć zdecydowanie NIE 18% 6% 22% zdecydowanie TAK 27% 27% raczej TAK raczej NIE Jak widać, prawie połowa badanych zgadza się na istniejący obecnie system finansowania zadań w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych, nawet kosztem wyższej ceny napojów alkoholowych. JAK WYGLĄDA SZACUNKOWA SKALA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W OSTROŁĘCE Liczba osób uzależnionych od alkoholu: 1.100-1650 Liczba osób dorosłych żyjących w rodzinach alkoholowych (współmałżonkowie, rodzice, rodzeństwo): 2.200-2.750 Liczba dzieci wychowujących się w rodzinach alkoholików: 2.200-2.750 Liczba osób pijących szkodliwie, nie uzależnionych od alkoholu: 2.750-3.850 Ofiary przemocy w rodzinach z problemem alkoholowym (dzieci i dorośli): 2.900-3.680 * Dla całej populacji miasta. Obliczono wg wskaźników empirycznych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
6 Bezrobocie jako czynnik wpływający na skalę problemów alkoholowych Stopa bezrobocia 2002 2003 2004 Polska 18,1% 18,0% 19,1% woj. mazowieckie 13,9% 13,9% 15,0% Ostrołęka 23,4% 23,0% 22,9% Jak widać z powyższego zestawienia stopa bezrobocia w Ostrołęce była wyższa od średniej krajowej i liczba osób bezrobotnych nie zmniejsza się w sposób znaczący. Sytuacja taka przekłada się z reguły na sferę zachowań alkoholowych. Jak wynika bowiem z badań, spadek dochodów (co przy wysokim bezrobociu jest normą) przyczynia się do wzrostu spożycia napojów alkoholowych. Można więc założyć, że skala problemów alkoholowych w Ostrołęce jest większa niż w innych regionach kraju. STAN ZASOBÓW W ZAKRESIE ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH Miejska Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Osoby uzależnione i wyrządzające swoim piciem poważne szkody społeczne a niechcące dobrowolnie poddać się leczeniu odwykowemu mogą być zgłoszone do Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w celu wszczęcia procedury sądowej zobowiązującej do leczenia. 120 WNIOSKI SKIEROWANE DO KOMISJI 100 WNIOSKI SKIEROWANE DO SĄDU 80 108 60 40 20 0 68 66 81 76 39 rok 2002 rok 2003 rok 2004 Zapytaliśmy mieszkańców miasta, co sądzą o instytucji sądowego zobowiązania do leczenia.
7 Przymus leczenia powinno się stosować: Wobec wszystkich alkoholików 51 % W pewnych przypadkach (np. szkody 26 % społeczne) Nie powinno się w ogóle stosować przymusu 17 % Trudno powiedzieć 6 % Jak widać, połowa mieszkańców Ostrołęki popiera instytucję sądowego zobowiązania do leczenia. Część badanych uważa, że nie wystarczy samo uzależnienie. Istotne jest, czy alkoholik powoduje swoim zachowaniem szkody społeczne. Takie myślenie odpowiada obecnemu stanowi prawnemu, gdzie do zastosowania postanowienia o leczeniu odwykowym uzależnienie musi współistnieć z takimi zachowaniami jak: zakłócanie porządku publicznego, rozpad rodziny, czy demoralizacja dzieci. Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie Pomoc OPS w 2003 r. Ilość rodzin Ilość osób Ogółem 1785 5517 Rodziny z problemem 169 375 alkoholowym w tym dzieci do lat 18 119 Leczenie odwykowe, grupy samopomocowe, rehabilitacja Ilość osób korzystających z pomocy terapeutycznej w Ośrodku Terapii Uzależnień od Alkoholu w Ostrołęce*: Zgłosiły się w roku: Uzależnieni: Współuzależnieni: 2001 678 152 Weszły w program leczenia: 56 14 Zgłosiły się w roku: 2002 634 94 Weszły w program leczenia: 304 82 Zgłosiły się w roku: 2003 510 68 Weszły w program leczenia: 362 63 * Program leczenia wprowadzono jesienią 2002 roku z chwilą zawarcia kontraktu
8 Formy oddziaływań terapeutycznych 1. Porady, informacje terapeutyczne 2. Porady, konsultacje lekarskie 3. Psychoterapia grupowa dla osób uzależnionych etap wstępny, intensywny i zaawansowany 5. Grupa zapobiegania nawrotom 6. Psychoterapia dla osób współuzależnionych etap wstępny i zaawansowany 7. Psychoterapia indywidualna 8. Sesje rodzinne Przebyte szkolenia terapeutyczne - Studium Pomocy Psychologicznej... 5 - Studium Terapii Uzależnień... 2 - Studium Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie... 2 - Inne: psychoterapia depresji, interwencja dla ofiar przemocy w rodzinie, empatia w kontakcie terapeutycznym Organizacje samopomocowe: Wodnik Klub Abstynenta w Ostrołęce Stowarzyszenie działa na rzecz propagowania trzeźwego stylu życia. Organizuje imprezy trzeźwościowe, oferuje pomoc w dalszym dochodzeniu do zdrowia. Opiekuje się i dba o rozwój dzieci z rodzin dysfunkcyjnych, alkoholowych. Grupy samopomocowe: Ilość grup: AA (dla uzależnionych)... 6 Al.-Anon (dla współuzależnionych)... 1 DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików)... 1 Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie: Przy Miejskim Ośrodku Pomocy Rodzinie w Ostrołęce funkcjonuje stanowisko ds. interwencji kryzysowej i poradnictwa rodzinnego. W 2004 r. było ok. 58 interwencji. ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA Przy realizacji gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych istotne jest dotarcie z informacją do mieszkańców, a także ugruntowanie przekonania, co do skuteczności podejmowanych działań. Pytaliśmy: Czy wiedziałbym gdzie szukać pomocy, gdyby ktoś z moich bliskich miał problemy z alkoholem?. Otrzymaliśmy następujące odpowiedzi:
9 40% 35% 30% 33% zdecydowanie 25% tak 20% 15% 10% 5% 0% raczej tak 37% 8% zdecydowanie nie raczej nie 16% trudno powiedzieć 6% Świadczy to o dobrej orientacji mieszkańców Ostrołęce w zakresie funkcjonowania instytucji zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Pytaliśmy także: Czy uważa Pan/i, że leczenie uzależnienia od alkoholu jest skuteczne i czy warto je podejmować. Ankietowani odpowiadali: Zdecydowanie tak 46 % Raczej tak 32 % Zdecydowanie nie 11 % Raczej nie 9 % Trudno powiedzieć 2 % Zdecydowana większość badanych osób wierzy w skuteczność oddziaływań terapeutycznych ukierunkowanych na pomoc ludziom uzależnionym od alkoholu.
10 II. ALKOHOL W ŻYCIU DOROSŁYCH REKLAMA NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH I PROPAGOWANIE TRZEŹWEGO STYLU ŻYCIA Jak wykazują badania z lat 1970-83 przeprowadzone w 17 krajach OECD, poziom spożycia alkoholu, wskaźnik śmiertelności w wyniku marskości wątroby, a także wskaźnik wypadków z udziałem pojazdów mechanicznych ma bezpośredni związek z poziomem liberalizacji przepisów dotyczących reklamy napojów alkoholowych. Otóż, wskaźniki te były najniższe tam, gdzie obowiązywał całkowity zakaz reklamy alkoholu, zaś najwyższe tam, gdzie reklama wszystkich napojów alkoholowych była dozwolona. Wyniki tych badań wskazują, iż wbrew temu, co twierdzą niekiedy producenci alkoholu, odbiorcy są skłonni w reklamie postrzegać raczej elementy atrakcyjności, promocji picia, i przyjemności płynące z konsumpcji trunku, a nie informację o jego jakości, czyli odczytują z reklamy przekaz jak dobrze jest pić, a nie który alkohol jest lepszy. Reklama napojów alkoholowych to jednak olbrzymie pieniądze. Dla przykładu biznes alkoholowy w Polsce przeznaczył na kampanie reklamowe ponad 150 mln USD. (Oparto się na danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Alkohol i życie codzienne 25/26/27 1996 r.). W naszych badaniach chcieliśmy się zorientować, jaka jest świadomość zasięgu oddziaływania reklamy napojów alkoholowych na dorosłych konsumentów alkoholu w Ostrołęce. Oto rezultaty: Na pytanie: Czy kiedykolwiek kupił(a) Pan(i) alkohol pod wpływem reklamy? nasi respondenci odpowiadają: NIE 62% 38% TAK Większość ankietowanych nie dostrzega u siebie związku pomiędzy reklamą a spożywaniem napojów alkoholowych. Widziałbym tu następujące wytłumaczenie powyższych rezultatów: - reklama oddziałuje w dużej mierze nie wprost i jej wpływ nie jest często bezpośredni (na zasadzie: zobaczyłem plakat idę kupić piwo) lecz
11 odroczony, polegający m.in. na nieuświadomionej zmianie nawyków, preferencji i stylu życia. - siła oddziaływania reklamy na dorosłych jest mniejsza niż na ludzi młodych, Interesowało nas również zagadnienie niejako przeciwne do poprzedniego, tzn. czy mieszkańcy Ostrołęki spotkali się z działaniami mającymi na celu propagowanie trzeźwego stylu życia. I tak, na pytanie: Czy pamięta Pan(i) jakąś akcję, która zachęcałaby do powstrzymania się od picia alkoholu? nasi respondenci odpowiedzieli: NIE 13% 87% TAK Zaś na pytanie: Na czym ta akcja polegała? odpowiedziano następująco*: NA CZYM TA AKCJA POLEGAŁA Ulotki, plakaty 36 % Artykuły prasowe 33 % Audycje radiowe/tv 24 % Kazania w kościele 12 % Spotkania, wykłady 6 % Manifestacje, wiece 6 % * W przypadku pytań, na które odpowiedzi nie wykluczały się wzajemnie, respondenci wybierali niejednokrotnie kilka możliwości. W takich przypadkach suma wartości procentowych jest większa niż 100%. Z jakąkolwiek formą oddziaływań mających na celu ograniczenie spożycia alkoholu spotkała się znaczna większość respondentów - tylko co ósmy badany nie pamięta żadnej takiej akcji. Największy udział w tych edukacyjno uświadamiających oddziaływaniach mają plakaty i ulotki oraz media (głównie prasa a także TV i radio). Korzystne byłoby jednak przesunięcie punktu ciężkości na działania bezpośrednie, żywe, tzn. na programy profilaktyczne w szkołach (obejmujące oprócz młodzieży także i rodziców), działalność służb
12 socjalnych w zakładach pracy, imprezy promujące zdrowy styl życia, ciekawe szkolenia itp. POGLĄDY I POSTAWY WOBEC ALKOHOLU Chcieliśmy zbadać, jaka jest hierarchia problemów społecznych wśród mieszkańców Ostrołęce. Oto otrzymane rezultaty: Które z problemów uważa Pan/i za najważniejsze? Zanieczyszczenie środowiska 11 % Bezrobocie 71 % Kryzys rodziny 12 % Wzrost przestępczości 44 % Alkoholizm 39 % AIDS 11 % Zubożenie społeczeństwa 22 % Kryzys norm moralnych 19 % Narkomania 27 % Problemy mieszkaniowe 7 % Alkoholizm spostrzegany jest jako jedno z ważniejszych zagrożeń (trzeci w hierarchii ważności 39% wskazań). Gdy dodamy do tego zagrożenie narkomanią (27% wskazań), otrzymamy pełny obraz tego, jak mieszkańcy Ostrołęki postrzegają problemy związane z uzależnieniami. Skala problemów alkoholowych w danym środowisku zależy w dużej mierze od poglądów, wiedzy, postaw i przekonań ludzi na temat konsumpcji alkoholu. Na pytanie: Czy alkohol w piwie jest mniej groźny niż w wódce odpowiedziano: TAK 19% NIE 81%
13 Prawda jest taka, że alkohol w piwie jest taki sam jak w winie i wódce. Zdecydowana większość badanych ma słuszny pogląd w tej sprawie, jednakże co piąty mieszkaniec Ostrołęki ma odmienne zdanie. Badano też postawy mieszkańców Ostrołęki dotyczące zasad handlu napojami alkoholowymi. Oto rezultaty: Alkohol jest takim samym towarem jak każdy inny i nie należy ograniczać handlu nim 73% 27% Alkohol jest szczególnym towarem i dlatego dostęp do niego musi być ograniczony i kontrolowany Większość badanych nie ma wątpliwości. Alkohol jest na pewno towarem bardzo specyficznym, zmieniającym świadomość spożywającego, uzależniającym i jego dystrybucja nie może być poddany wyłącznie prawom rynku. Poza tym nadużywanie alkoholu powoduje konsekwencje dotyczące nie tylko samego pijącego, ale również, a może głównie, jego bliskich, rodziny, dzieci. W związku z tak istotnymi skutkami społecznymi dystrybucja napojów alkoholowych a także zasady ich spożywania podlegają w większości krajów kontroli społecznej. Jednakże niepokojący jest fakt, że więcej niż co czwarty badany nie zgadza się z tym. Na pytanie: Czy oczekuje Pan/i od władz lokalnych działań służących ograniczeniu problemów alkoholowych badani mówią: Oczekuję takich działań... 90% Nie oczekuję takich działań... 10% Wynika z tego bardzo istotna przesłanka: WŚRÓD MIESZKAŃCÓW OSTROŁĘCE ISTNIEJE DUŻE ZROZUMIENIE DLA SPECYFIKI PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH, A TAKŻE PRZYZWOLENIE I OCZEKIWANIE BY WŁADZE SAMORZĄDOWE WŁĄCZYŁY SIĘ AKTYWNIE W ROZWIĄZYWANIE TYCH PROBLEMÓW
14 Istotna jest także zasadnicza zgodność opinii w kwestii ustalenia granicy wieku legalnego nabywania napojów alkoholowych. Wszyscy z badanych wyrażają poparcie i zrozumienie dla istniejącego prawnego zakazu sprzedawania napojów alkoholowych dla dzieci i młodzieży. Jak wynika z doświadczeń amerykańskich, podwyższenie granicy wieku uprawniającego do zakupu alkoholu do 21 lat zmniejszyło liczbę wypadków komunikacyjnych związanych z piciem alkoholu, spowodowanych przez młodych kierowców od 5% do 28%! A jak widzą to mieszkańcy Ostrołęki? Na pytanie: Od jakiego wieku powinno sprzedawać się alkohol? badani odpowiadają: Bez ograniczeń 0 % Od 16 roku życia 0 % Od 18 roku życia 54 % Od 21 roku życia 46 % Żaden z badanych nie widzi możliwość obniżenia wieku legalnego nabycia napojów alkoholowych do lat 16, natomiast duża część ankietowanych (46%) byłoby skłonnych poprzeć działania zmierzające do podniesienia tej granicy do 21 lat. Warto tu zwrócić uwagę, że adresatami ankiety nie były środowiska abstynenckie, ani osoby zajmujące się rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Jest to dodatkowy argument za tym, że wśród mieszkańców miasta można by znaleźć poparcie dla różnorodnych działań zmierzających do ograniczenia negatywnych skutków nadużywania alkoholu. SPOŻYCIE ALKOHOLU Skala problemów alkoholowych a także wskaźnik uzależnień jest w dużej mierze uwarunkowany ogólnym poziomem spożycia napojów alkoholowych w danym środowisku. Relacja jest prosta: im wcześniejszy pierwszy kontakt z alkoholem, im większe spożycie alkoholu tym szerszy jest zakres problemów alkoholowych. Inną istotną determinantą skali uzależnienia jest też rodzaj spożywanego alkoholu. Chodzi tu o tzw. model picia. W pewnym uproszczeniu można powiedzieć, że w zależności od kręgu kulturowego wyróżniamy w Europie trzy takie modele: - śródziemnomorski (Francja, Włochy) z przewagą spożycia wina, - anglosaski (Niemcy, Anglia, Czechy) gdzie wśród spożywanych alkoholi dominuje piwo,
15 - skandynawski (Szwecja, Polska) z przewagą konsumpcji alkoholi wysokoprocentowych, głównie wódek. Najgroźniejszy jest trzeci z tych modeli picie mocnych alkoholi skraca drogę do uzależnienia. Działania związane z rozwiązywaniem problemów alkoholowych powinny więc iść w kierunku przeciwdziałania zbyt wczesnym kontaktom z alkoholem, ograniczenia spożycia napojów alkoholowych a także zmiany wzorców picia na takie, w których preferuje się trunki o niskiej zawartości alkoholu. Istotne są też motywy sięgania po alkohol. Spytaliśmy mieszkańców, które z czynników mają, ich zdaniem, najistotniejszy wpływ na nadużywanie alkoholu Oto ich zdanie: Obniżające się ceny alkoholu... 21 % Bezrobocie... 61 % Napięcia psychiczne... 46 % Nuda... 22 % Obyczaj społeczny... 19 % Reklama alkoholu... 5 % Jak widać, mieszkańcy miasta uważają, że głównym powodem występowania problemów związanych z nadużywaniem alkoholu jest bezrobocie. Inne ważne czynniki to i napięcia psychiczne i nuda. W naszych badaniach pytaliśmy: Ile czasu minęło, od kiedy pił/a Pan/i alkohol? Oto odpowiedzi: Piłem dzisiaj 2 % 1 2 dni 16 % Mniej więcej tydzień 21 % 2 tygodnie do miesiąca 19 % Miesiąc do trzech miesięcy 14 % Więcej niż 3 miesiące 17 % Nie piję od kilku lat 11 % Jak z tego wynika 58% ankietowanych mieszkańców Ostrołęki piła alkohol nie więcej niż miesiąc przed okresem badania, zaś 7% deklaruje się jako abstynenci. Na pytanie: Jaki alkohol pił/a Pan/i ostatnim razem? odpowiadano:
16 WÓDKA 22% PIWO 57% 21% WINO Mieszkańcy Ostrołęki częściej spożywają napoje z niższą zawartością alkoholu (piwo i wino), niż wódkę. Jest to tendencja korzystna, oczywiście o ile nie wynika jedynie z bezwzględnego wzrostu spożycia piwa. Należy także wziąć pod uwagę fakt, że spożywanie wina w wielu przypadkach nie jest wynikiem ukształtowania takich preferencji, lecz jest uwarunkowane niską ceną win rodzimej produkcji. Chcieliśmy się także dowiedzieć, jak silne są naciski społeczne na osoby, które odmawiają wypicia alkoholu, czyli innymi słowy czy łatwo w Ostrołęce być abstynentem. Jakie są w Pana/i środowisku reakcje na odmowę wypicia alkoholu? zdziwienie 21 % krytyka 6 % podziw 9% wyśmiewanie 6 % zrozumienie 57 % odrzucenie 3 % obojętność 22 % usilne namawianie 13 % Jak widać osoby odmawiające wypicia alkoholu nie spotykają się z wyraźnym brakiem akceptacji ze strony środowiska. W reakcjach otoczenia dominuje zrozumienie (czasem nawet podziw) lub przynajmniej obojętność, zaś krytyka, wyśmiewanie, czy odrzucanie zdarza się stosunkowo rzadko.
17 W naszych badaniach interesowało nas również, w jakim wieku dorośli dzisiaj mieszkańcy Ostrołęki sięgnęli po raz pierwszy po alkohol. Oto odpowiedzi: W jakim wieku miał/a Pan/i pierwszy kontakt z alkoholem? W ogóle nie piłem 4 % 9 lat lub mniej 0 % 10 12 lat 2 % 13 15 lat 18 % 16 17 lat 27 % 18 21 lat 30 % Powyżej 21 lat 15 % Nie pamiętam 4 % Prawie połowa badanych osób dorosłych poznało smak alkoholu będąc już osobami pełnoletnimi. Do 15 roku życia sięgnęło po alkohol 20% dorosłych. Zaś na pytanie: Z kim po raz pierwszy pił/a Pan/i alkohol badani mówią: Z kolegą 57 % Z rodzicami 6 % Z innym dorosłym członkiem 11 % rodziny Z innym dorosłym 13 % Sam 3 % Ponad połowa dzisiejszych dorosłych pierwszy kieliszek alkoholu wypiło z kolegą, zaś co siedemnasty z rodzicem.
18 III. SZKODY SPOŁECZNE ZWIĄZANE Z NADUŻYWANIEM ALKOHOLU Powszechnie uważa się, że alkohol jest dla państwa źródłem poważnych dochodów. Rzeczywiście, koszty produkcji alkoholu są niewspółmiernie niskie w stosunku do ceny sprzedaży, duża część tych zysków zasila skarb państwa. Jednak jest to tylko część prawdy. Często nie dostrzega się kosztów społecznych związanych z piciem i nadużywaniem alkoholu. Naukowcy amerykańscy rozróżnili dwie kategorie kosztów ekonomicznych: koszty bezpośrednie: czyli faktycznie dokonane opłaty. Są to koszty leczenia specjalistycznego i somatycznego, utrzymanie domów opieki społecznej, koszty przestępstw, wypadków, pożarów, a także prowadzenie działalności służb administracyjnych, rządowych i lokalnych zajmujących się rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Koszty pośrednie: są to wszelkie stracone dochody związane m. in. z przedwczesną umieralnością, utratą zdolności do pracy, pomocą ofiarom przestępstw, utrzymaniem więźniów. Jak podaje VIII Raport Specjalny dla Kongresu USA społeczne koszty nadmiernego picia są ponad 2-krotnie wyższe od zysków finansowych uzyskiwanych ze sprzedaży alkoholu. Nadmiernie pijący, w porównaniu z umiarkowanie pijącymi i abstynentami, korzystają nieproporcjonalnie dużo częściej z opieki medycznej, zwolnień chorobowych i rent. Z obliczeń Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wynika, że koszty ekonomiczne problemów alkoholowych w Polsce sięgają kwoty 24 miliardów rocznie. Ale przecież nie wszystkie straty można przeliczyć na pieniądze. Dochodzą jeszcze koszty psychologiczne dotykające w dużej mierze ludzi żyjących w otoczeniu osób nadużywających alkoholu. SKALA ZAGROŻENIA PROBLEMAMI ZWIĄZANYMI Z NADUŻYWANIEM ALKOHOLU Na pytanie, czy osoby pijące alkohol w miejscu Pana/i zamieszkania stanowią szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa, odpowiadają:
19 NIE WIEM 35% TAK 44% NIE 21% 44% badanych uważa, że tak. W związku z powyższym chcieliśmy zobaczyć, czy mieszkańcy miasta sami doświadczali sytuacji zagrożenia. Spytaliśmy: Czy zdarzyło się Panu/i w ostatnim okresie doznawać jakichś przykrych przeżyć związanych z nietrzeźwością w miejscach publicznych?. Oto odpowiedzi: TAK 38% NIE 62% Jak z tego wynika, więcej niż co trzecia osoba bezpośrednio i osobiście doświadczały nieprzyjemnych skutków nadużywania przez innych alkoholu. Policja: Funkcjonariusze Komisariatu Policji odnotowali w ostatnich latach na terenie Ostrołęki wiele zdarzeń z udziałem osób nietrzeźwych w tym: RODZAJ PRZESTĘPSTWA LUB WYKROCZENIA Ilość wniosków skierowanych do kolegium ds. wykroczeń lub sądów grodzkich w związku z prowadzeniem pojazdów pod wpływem alkoholu Ilość osób zatrzymanych do wytrzeźwienia w pomieszczeniach dla zatrzymanych Ilość interwencji domowych związanych z przemocą w rodzinie Założono Niebieskie Karty ROK 2002 ROK 2003 ROK 2004 438 495 602 419 377 407 2421 2599 2438 809 1204 263
20 IV.DYNAMIKA ZACHOWAŃ ALKOHOLOWYCH NA PRZESTRZENI OSTATNICH LAT DYNAMIKA SPOŻYCIA ALKOHOLU Według statystyk krajowych spożycie alkoholu na jednego mieszkańca w ostatnich latach waha się. Jednocześnie wyraźnie zarysowały się tendencje negatywne: następuje szybki wzrost spożywania napojów alkoholowych wśród marginalnych dotychczas grup konsumenckich, to jest kobiet i młodzieży. W naszych badaniach chcieliśmy zobaczyć, czy sytuacja ta ma przełożenie na spostrzeganie problemów alkoholowych przez mieszkańców Ostrołęce. Zapytaliśmy: Czy Pana/i zdaniem osoby dorosłe oraz młodzi ludzie (poniżej 18 roku życia) piją obecnie mniej, więcej czy tyle samo, co przed 10 laty. Oto odpowiedzi: Wśród Wśród Spożycie alkoholu jest: dorosłych młodzieży Większe niż 10 lat temu 44 % 93 % Mniejsze niż 10 lat temu 5 % 3 % Nie widzę zmiany 51 % 4 % Jeśli chodzi o konsumpcję alkoholu mieszkańcy Ostrołęki nie dostrzegają tendencji spadkowej. Wyraźnie potwierdziła się natomiast opinia o wzroście spożycia alkoholu przez młodych ludzi. Tak uważa zdecydowana większość mieszkańców miasta. Zgodnie z ustawą o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi oraz Narodowym Programem Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych wskazane jest podejmowanie działań w kierunku zmiany obyczajów w zakresie spożywania napojów alkoholowych (m.in. zastąpienie alkoholi mocnych słabszymi). Oto jak, zdaniem badanych, zmieniły się u nich preferencje alkoholowe: Nastąpiła zmiana na korzyść alkoholi 63 % niskoprocentowych Nastąpiła zmiana na korzyść alkoholi 7 % wysokoprocentowych Nie widzę zmiany 30 % Mieszkańcy Ostrołęki dostrzegają korzystną tendencję zmiany preferencji konsumpcji napojów alkoholowych na korzyść alkoholi niskoprocentowych.
21 Spytaliśmy także mieszkańców Ostrołęki, jak, ich zdaniem, wygląda nielegalny obrót alkoholem. Czy dostrzegają zmiany na przestrzeni ostatnich lat. przypadki nielegalnej produkcji alkoholu (bimbrownictwo) Ilość alkoholu nielegalnie przywożonego z zagranicy Skala zjawiska większa mniejsza bez zmian 21 % 52 % 27 % 27 % 53 % 20 % Jak widać, zdaniem badanych, skala bimbrownictwa uległa zdecydowanemu ograniczeniu. O samo dotyczy kontrabandy alkoholowej. OBYCZAJ ALKOHOLOWY Pewne normy i praktyki związane z piciem funkcjonujące w danej społeczności są czynnikami rokującymi pojawienie się problemów alkoholowych. W naszym społeczeństwie w związku z przemianami ustrojowymi i obyczajowymi nastąpiły pewne zmiany dotyczące wzorców picia. Przyjrzyjmy się jak oceniają te zmiany mieszkańcy naszego miasta. SKALA ZJAWISKA RODZAJ ZACHOWAŃ większa mniejsza bez zmian Widok osób pijanych na ulicach 41 % 11 % 48 % Załatwianie sprawy przez alkohol 13 % 34 % 53 % ( płacenie alkoholem, opijanie spraw ) Przypadki upijania się, awanturowania i inne niekontrolowane zachowania alkoholowe na imprezach i uroczystościach 24 % 26 % 50 % Jak wynika z powyższego zestawienia spojrzenie mieszkańców miasta na zachowania alkoholowe jest zróżnicowane. Dostrzegają oni jednak, oprócz tendencji negatywnych, także zjawiska pozytywne.
22 ALKOHOL W PRACY Alkohol jest napojem chłodzącym - zapał do pracy. - JerzyLeszczyński Dla alkoholika najpierw picie przeszkadza w pracy, a potem praca przeszkadza w piciu. - porzekadło francuskie Straty wynikłe z nadużywania alkoholu w miejscu pracy, przychodzenia do pracy pod wpływem alkoholu lub po przepiciu, są trudne do oszacowania. Są to zarówno szkody wymierne, takie jak absencje w pracy czy też wypadki, ale także straty mniej wymierne, jak ograniczona wydajność. Jednakże nie zawsze z faktów tych wyciągano prawidłowe konsekwencje. Do czasu transformacji ustrojowej w 1989 roku doktryna o konieczności zapewnienia wszystkim miejsca pracy nie stwarzała możliwości pełnego egzekwowania odpowiedzialności za naruszanie dyscypliny pracy. Spójrzmy, czy mieszkańcy Ostrołęki dostrzegają w tej sferze zmiany na przestrzeni ostatnich lat. RODZAJ ZACHOWAŃ SKALA ZJAWISKA WIĘKSZA MNIEJSZ A BEZ ZMIAN Picie alkoholu w pracy 13 % 67 % 20 % Tolerancja kadry kierowniczej zakładów pracy w stosunku do osób nadużywających alkoholu 18 % 71 % 11 % Zdecydowana większość badanych dostrzega pozytywną tendencję w obszarze spożywania alkoholu w pracy. OBYCZAJ ABSTYNENCKI. SKUTECZNOŚĆ ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNO - LECZNICZYCH Jak z ogórka kiszonego nie zrobi się świeżego, tak alkoholik nie stanie się człowiekiem pijącym w sposób kontrolowany. - maksyma AA Z alkoholizmu nie można się wyleczyć, ale można wyzdrowieć. - Wiktor Osiatyński
23 Zacytowane wyżej powiedzenia, choć z pozoru paradoksalne, dobrze oddają istotę dochodzenia osób uzależnionych do trzeźwości. Alkoholizm jest chorobą chroniczną (podobnie jak cukrzyca, czy alergie).leczenie nie ma więc na celu powrotu pacjenta do picia okazjonalnego (utracona kontrola picia nie powraca), lecz naukę życia w trzeźwości (całkowita abstynencja). Temu celowi najlepiej służy połączenie i współdziałanie terapii odwykowej oraz grup samopomocowych. Mieszkańcy Ostrołęki mogą w przypadku wystąpienia problemów alkoholowych korzystać z usług terapeutycznych, a także otrzymać wsparcie w grupach samopomocowych. Chcieliśmy sprawdzić, czy dostrzegają oni efekty tych działań. Spytaliśmy: Czy styka się Pan/i z osobami dawniej nadużywającymi alkoholu, którzy obecnie nie piją wcale lub w sposób znaczący ograniczyli swoje picie? Oto wyniki: NIE 41% TAK 59% Jak widać, wielu mieszkańców miasta coraz częściej styka się z osobami, które zostały abstynentami lub przynajmniej piją w sposób mniej destrukcyjny niż dawniej. Interesującą sprawą są także zmiany w odbiorze przez otoczenie realizacji postaw abstynenckich. RODZAJ ZACHOWAŃ SKALA ZJAWISKA (na przestrzeni ostatnich lat) większa mniejsza bez zmian Przypadki odmawiania picia 29 % 27 % 44 % Akceptacja dla postaw abstynenckich (nienamawianie do picia) Popularność uroczystości bezalkoholowych (komunie, wesela, itp. 40 % 22 % 38 % 22 % 28 % 50 %
24 Wynika z tego, że wielu badanych dostrzega pozytywną ewolucję, jeżeli chodzi o przypadki odmawiania picia, obserwują oni także korzystną zmianę w stosunku do osób niepijących. Część z nich widzi również tendencje do coraz częstszego organizowania uroczystości bezalkoholowych. Istotne znaczenie ma oczywiście pytanie, jaki wpływ na korzystne zmiany w obyczaju alkoholowym mają działania podejmowane w ramach gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, oraz terapia odwykowa. Jeśli zauważa Pan/i pozytywne zmiany obyczajów i zachowań alkoholowych w ostatnich latach, to są one wynikiem: Edukacji społecznej (prasa, radio, tv) 27 % Działań lokalnych (leczenie odwykowe, miejska komisja rozwiązywania problemów alkoholowych, grupy AA, kluby 39 % abstynenta, profilaktyka szkolna i in.) Działań administracyjno-prawnych 5 % Polityki cenowej wobec alkoholu 16 % Zmian w obyczajowości 27 % Promocji zdrowego stylu życia 33 % Zubożenia społeczeństwa (brak pieniędzy na alkohol) 32 % Większych możliwości wydawania pieniędzy na inne cele 19 % Obawy o utratę pracy 66 % Jak wynika z przeprowadzonych badań, działania lokalne mają, zdaniem mieszkańców Ostrołęki, bardzo istotny wpływ na pozytywne zmiany w obyczaju i zachowaniach alkoholowych na przestrzeni ostatnich lat (docenia to więcej niż co trzeci z badanych). PRZEMOC DOMOWA Na początek zobaczmy, jak spostrzegają ta kwestię dorośli mieszkańcy miasta. Czy zgadza się Pan/i z następującymi stwierdzeniami? Dziecko powinno się bać rodziców, wtedy łatwiej o posłuszeństwo i szacunek. Surowe traktowanie dziecka przez rodziców hartuje dziecko i pozwala mu lepiej radzić sobie z przeciwieństwami losu. TAK NIE 24 % 76 % 16 % 84 %
25 Jak widać, co czwarty z rodziców uważa, że dziecko powinno bać się swoich rodziców, co szósty zaś jest zwolennikiem surowego traktowania dzieci. Dalej zadaliśmy pytanie: Czy Pana/i zdaniem stosowanie kar fizycznych przez rodziców powinno być zakazane prawnie. NIE 41% 59% TAK Ponad połowa dorosłych popiera pomysł prawnego zakazu stosowania kar fizycznych wobec dzieci. A jak spostrzegają oni swoje zachowania w tej sferze? Czy zdarza się Panu/i stosować czasem kary fizyczne w stosunku do swoich dzieci? NIE 73% 27% TAK
26 WNIOSKI: Na podstawie przeprowadzonych badań monitoringowych można stwierdzić, że mieszkańcy Ostrołęki problemy alkoholowe plasują wysoko w hierarchii zagrożeń społecznych. Istnieje także wyraźne społeczne oczekiwanie na lokalne działania związane z rozwiązywaniem problemów alkoholowych. Podstawą tych działań jest dostosowany do rzeczywistych potrzeb lokalnych, gminny program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Program taki realizowany jest w Ostrołęce od wielu lat i, jak pokazały nasze badania, widoczne są już tego rezultaty. Większość badanych mieszkańców miasta wiedziałoby gdzie się zgłosić się w przypadku wystąpienia w ich rodzinie problemów alkoholowych, Badani są przekonani ankietowanych uważa, że w ostatnim czasie wzrosła skuteczność leczenia odwykowego, Ponad 1/3 z nich uważa, że pozytywne zmiany w rozwiązywaniu problemów alkoholowych są wynikiem lokalnych działań związanych z realizacją programu gminnego. Ogólne wnioski z całości badań zamieszczone są w drugiej części raportu ( Alkohol a młodzież ).
27 TABELE Tabela 1 Czy w miejscu Pana/i zamieszkania dostępność alkoholu jest: Zdecydowanie łatwa 67 % Raczej łatwa 17 % Raczej trudna 13 % Zdecydowanie trudna 6 % Trudno powiedzieć 3 % Tabela 2 Czy Pana/i zdaniem sprzedawcy napojów alkoholowych powinny odprowadzać do kasy gminy pieniądze na finansowanie zapobiegania alkoholizmowi, nawet przez to alkohole byłyby nieco droższe? Zdecydowanie tak 22 % Raczej tak 27 % Raczej nie 27 % Zdecydowanie nie 18 % Trudno powiedzieć 6 % Tabela 3 Czy przymus leczenia powinno się stosować: Wobec wszystkich alkoholików 51 % Tylko w pewnych przypadkach (np. szkód społecznych) 26 % Nie powinno się stosować w ogóle przymusu 17 Trudno powiedzieć 6 % Tabela 4 Gdyby ktoś z moich bliskich miał problemy z alkoholem wiedziałbym gdzie szukać pomocy: Zdecydowanie tak 33 % Raczej tak 37 % Zdecydowanie nie 8 % Raczej nie 16 % Trudno powiedzieć 6 %
28 Tabela 5 Czy uważa Pan/i, że leczenie uzależnienia od alkoholu jest skuteczne i warto je podejmować: Zdecydowanie tak 46 % Raczej tak 32 % Zdecydowanie nie 11 % Raczej nie 9 % Trudno powiedzieć 2 % Tabela 6 Czy zdarzyło się Panu/i kupić kiedykolwiek alkohol pod wpływem reklamy? TAK 38 % NIE 62 % Tabela 7 Z jaką formą oddziaływań ukierunkowanych na ograniczenie picia alkoholu i propagowanie trzeźwego stylu życia zetknął/a się Pan/i? Artykuły prasowe 36 % Audycje radiowe, TV 33 % Ulotki, plakaty 24 % Kazania w kościele 12 % Spotkania, wykłady 6 % Manifestacje, wiece 6 % Nie zetknąłem się z takimi 13 % działaniami Tabela 8 Które z problemów społecznych uważa Pan/i za najpoważniejsze (proszę wybrać 3): Zanieczyszczenie środowiska 11 % Bezrobocie 71 % Kryzys rodziny 12 % Wzrost przestępczości 44 % Alkoholizm 39 % AIDS 11 % Zubożenie społeczeństwa 22 % Kryzys norm moralnych 19 % Narkomania 27 % Problemy mieszkaniowe 7 %
29 Tabela 9 Ustosunkuj się do stwierdzenia: Alkohol zawarty w piwie jest mniej groźny niż alkohol zawarty w wódce : Jest ono prawdziwe 19 % Jest ono fałszywe 81 % Tabela 10 Który z poglądów jest Panu/i bliższy? Alkohol jest takim samym towarem jak każdy inny i dlatego nie należy ograniczać handlu nim Alkohol jest szczególnym towarem i dlatego dostęp do niego musi być ograniczony i kontrolowany 27 % 73 % Tabela 11 Czy oczekuje Pan/i od władz lokalnych podejmowania działań ograniczających skalę problemów alkoholowych? TAK 90 % NIE 10 % Tabela 12 Osobom od jakiego wieku powinno sprzedawać się alkohol? Od 12 roku życia 0 % Od 14 roku życia 0 % Od 16 roku życia 0 % Od 18 roku życia 54 % Od 21 roku życia 46 % Bez ograniczeń 0 % Tabela 13 Który z czynników, Pana/i zdaniem, ma największy wpływ na nadużywanie alkoholu? Obniżające się ceny alkoholu 21 % Bezrobocie 61 % Napięcia psychiczne 46 % Nuda 22 % Obyczaj społeczny 19 % Reklama alkoholu 5 %
30 Tabela 14 Ile czasu upłynęło, od kiedy ostatnim razem pił/a Pan/i alkohol? Piłem dzisiaj 2 % Jeden dwa dni 16 % Mniej więcej tydzień 21 % Dwa tygodnie do miesiąca 19 % Miesiąc do trzech miesięcy 14 % Więcej niż trzy miesiące 17 % Nie pije od kilku lat 11 % Tabela 15 Jaki alkohol pił/a Pan/i ostatnim razem? Piwo 57 % Wino 21 % Wódkę 22 % Tabela 16 Jakie w Pana/i środowisku są reakcje na odmowę wypicia alkoholu? Zdziwienie 21 % Krytyka 6 % Podziw 9 % Wyśmiewanie 6 % Zrozumienie 57 % Odrzucenie 3 % Obojętność 22 % Usilne namawianie 13 % Tabela 17 W jakim wieku miał/a Pan/i pierwszy kontakt z alkoholem? W ogóle nie piłem 4 % 9 lat lub mniej 0 % 10 12 lat 2 % 13 15 lat 18 % 16 18 lat 27 % 18 21 lat 30 % Powyżej 21 lat 15 % Nie pamiętam 4 %
31 Tabela 18 Z kim po raz pierwszy pił/a Pan/i alkohol? Z kolegą 57 % Z rodzicami 6 % Z innym dorosłym członkiem rodziny 11 % Z innym dorosłym 13 % sam 3 % Tabela 19 Jak Pan/i sądzi, czy osoby pijące alkohol w miejscu Pana/i zamieszkania stanowią szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa? TAK 44 % NIE 21 % NIE WIEM 35 % Tabela 20 Czy zdarzyło się Panu/i w ostatnim okresie doznawać jakichś przykrych przeżyć związanych z nietrzeźwością w miejscach publicznych? TAK 38 % NIE 62 % Tabela 21 Czy Pana/i zdaniem obecnie spożycie alkoholu wśród osób dorosłych jest : Większe niż 10 lat temu 44 % Mniejsze niż 10 lat temu 5 % Nie widzę zmiany 51 % Tabela 22 Czy Pana/i zdaniem obecnie spożycie alkoholu wśród młodzieży jest : Większe niż 10 lat temu 93 % Mniejsze niż 10 lat temu 3 % Nie widzę zmiany 4 % Tabela 23 Czy zauważa Pan/i u siebie w ostatnich latach zmianę preferencji dotyczącą rodzaju spożywanego alkoholu: Na korzyść alkoholi niskoprocentowych (piwo, wino) 63 % Na korzyść alkoholi niskoprocentowych (wódka) 7 % Nie dostrzegam zmiany 30 %
32 Tabela 24 Czy przypadki nielegalnej produkcji alkoholu (bimbrownictwo), są obecnie: Częstsze niż kiedyś 21 % Rzadsze niż kiedyś 52 % Nie widzę zmiany 27 % Tabela 25 Czy ilość alkoholu nielegalnie przewożonego z zagranicy jest: Większe niż kiedyś 27 % Mniejsze niż kiedyś 53 % Nie widzę zmiany 20 % Tabela 26 Czy widok osób pijanych na ulicach jest: Częstszy niż kiedyś 41 % Rzadszy niż kiedyś 11 % Nie widzę zmiany 48 % Tabela 27 Czy załatwianie sprawy przez alkohol ( opijanie sprawy ) jest: Częstsze niż kiedyś 13 % Rzadsze niż kiedyś 34 % Nie widzę zmiany 53 % Tabela 28 Czy przypadki upijania się, awanturowania i inne niekontrolowane zachowania na imprezach i uroczystościach są: Częstsze niż kiedyś 24 % Rzadsze niż kiedyś 26 % Nie widzę zmiany 50 % Tabela 29 Czy z Pana/i obserwacji wynika, że picie alkoholu w pracy w ostatnich latach: Nasila się 13 % Zmniejsza się 67 % Nie widzę zmiany 20 %
33 Tabela 30 Czy Pana/i zdaniem tolerancja kadry kierowniczej zakładów pracy w stosunku do pracowników nadużywających alkoholu jest: Coraz mniejsza 18 % Coraz większa 71 % Nie ulega zmianie 11 % Tabela 31 Czy styka się Pan/i z osobami dawniej nadużywającymi alkoholu, którzy obecnie nie piją wcale lub w sposób znaczący ograniczyli spożycie alkoholu: TAK 59 % NIE 41 % Tabela 32 Czy przypadki odmawiania picia są obecnie: Częstsze niż kiedyś 29 % Rzadsze niż kiedyś 27 % Nie widzę zmiany 44 % Tabela 33 Czy akceptacja dla abstynentów (nienamawianie do picia) jest obecnie: Większa niż 10 lat temu 40 % Mniejsza niż 10 lat temu 22 % Nie widzę zmiany 38 % Tabela 34 Czy popularność uroczystości bezalkoholowych (komunie, wesela): Wzrasta 22 % Zmniejsza się 28 % Nie ulega zmianie 50 %
34 Tabela 35 Jeśli zauważa Pan/i pozytywne zmiany obyczajów i zachowań alkoholowych w ostatnich latach, to są one wynikiem ( zaznacz 3 przyczyny): Edukacji społecznej (prasa, radio, TV) 27 % Działań lokalnych (poradnia odwykowa, gminna komisja 39 % rozwiązywania problemów alkoholowych, grupy AA, kluby abstynenta, profilaktyka szkolna i In.) Działań administracyjno-prawnych 5 % Polityki cenowej wobec alkoholu 16 % Zmian w obyczajowości 27 % Promocji zdrowego stylu życia 33 % Zubożenia społeczeństwa (brak pieniędzy na alkohol) 32 % Większych możliwości wydawania pieniędzy na inne 19 % cele Obawy o utratę pracy 66 % Tabela 36 Czy zgadza się Pan/i z następującym stwierdzeniem: Dziecko powinno bać się rodziców, wtedy łatwiej o posłuszeństwo i szacunek : TAK 24 % NIE 76 % Tabela 37 Czy zgadza się Pan/i z następującym stwierdzeniem: Surowe traktowanie dziecka przez rodziców hartuje dziecko i pozwala mu lepiej radzić sobie z przeciwieństwami losu : TAK 16 % NIE 84 % Tabela 38 Czy Pan/i zdaniem stosowanie kar fizycznych przez rodziców powinno być zakazane prawnie? TAK 59 % NIE 41 % Tabela 39 Czy zdarza się Pan/i stosować czasem kary fizyczne w stosunku do swoich dzieci? TAK 27 % NIE 73 %