Opłacalność produkcji mleka w latach 2014-2015 oraz projekcja do 2020 roku Seminarium, IERiGŻ-PIB, 02.09.2016 r. dr inż. Aldona Skarżyńska mgr Konrad Jabłoński
Koszty ekonomiczne i dochód z zarządzania z produkcji mleka w regionach rolniczych Polski. Ceny i produkcja mleka w UE Seminarium, IERiGŻ-PIB, 02.09.2016 r. dr inż. Aldona Skarżyńska
Plan prezentacji 1. Wprowadzenie i cel badań 2. Źródła danych i metoda badań 3. Koszty ekonomiczne i dochód z zarządzania z produkcji mleka w latach 2014-2015 ujęcie regionalne 4. Ceny i produkcja mleka w UE projekcja na 2025 rok 5. Wnioski
Wprowadzenie i cel badań W Polsce w strukturze towarowej produkcji rolniczej największy udział ma mleko krowie, w 2014 r. - 18,8%; a w towarowej produkcji zwierzęcej - 31,7%. Produkcja mleka dla wielu gospodarstw jest najważniejszym źródłem dochodów. Wśród największych producentów mleka w UE, Polska zajmuje 4 miejsce po Niemcach, Francji i Wielkiej Brytanii. Udział Polski w unijnej produkcji mleka wynosi ponad 8% (dla porównania udział Niemiec ok. 20%). W Polsce w 2014 r. średnia cena skupu wynosiła 1,37 zł/litr, a w 2015 r. 1,13 zł/litr, obniżyła się więc o 17,5%. CEL BADAŃ określenie zmian w opłacalności produkcji mleka po zniesieniu kwot mlecznych, tj. w 2015 r. w porównaniu do 2014 r., średnio w kraju i w 4 regionach rolniczych Polski. Przedstawienie sytuacji cenowej mleka w UE oraz prognozy zmian ceny mleka w perspektywie 2025 roku (wg analityków unijnych).
Źródła danych i metoda badań Wykorzystano dane systemu AGROKOSZTY, Polski FADN, GUS oraz Komisji Europejskiej. Wyniki produkcji mleka: w 2014 r. dane rzeczywiste, w 2015 r. dane szacunkowe. W rachunkach ujęto przychody liczone na 1 krowę oraz koszty ekonomiczne obejmują one koszty bezpośrednie i pośrednie oraz alternatywny koszt zaangażowanych (własnych) czynników produkcji, tj. ziemi, pracy i kapitału. Miarą kosztu ziemi był czynsz dzierżawny. Oszacowany został koszt dzierżawienia powierzchni zajętej pod produkcję pasz własnych z produktów nietowarowych. Wysokość czynszu określono według średniej ceny skupu pszenicy w kraju. Nakłady pracy własnej wyceniono według stawki normatywnej, ustalonej na podstawie przeciętnego wynagrodzenia pracowników w całej gospodarce narodowej (wg GUS). Opłata 1 godz. pracy wynosiła: w 2014 r. 14,29 zł, a w 2015 r. 14,73 zł. Koszt kapitału oszacowano według stopy procentowej dla rachunków zdeponowanych w głównych bankach komercyjnych w Polsce. Założono, że kapitał obrotowy zaangażowany w produkcji był zamrożony na 3 miesiące, a kapitał trwały na 1 rok.
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 pogłowie krów, w tys. szt. wydajność mleczna, w litrach Pogłowie krów i wydajność mleczna w gospodarstwach indywidualnych w latach 1998-2015 3000 2800 2818,4 5 047 5 291 5500 5000 2600 2596,7 4500 2400 3 984 4000 2200 3 443 2131,5 3500 2021,4 2000 3000 Pogłowie krów mlecznych, tys szt. Wydajność mleczna, litr/krowę Źródło: dane GUS; Rynek Mleka, IERIGZ-PIB, 2016.
Produkcja mleka w Polsce w latach 2005-2015 (tys.ton) 12976 13076 2015 Źródło: Fizyczne rozmiary produkcji zwierzęcej w 2014 r. GUS. Rynek Mleka, kwiecień 2016, IERiGŻ-PIB.
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 VI 2016 VII 2016 Cena skupu mleka w Polsce, wg GUS 1,5 1,36 1,37 1,0 0,87 1,21 1,20 1,13 1,00 1,01 0,90 0,5 0,44 W 2015 r. w porównaniu do 2014 r. cena mleka obniżyła się o 17,5% 0,0 Cena mleka, zł/litr
Wybrane informacje o grupach gospodarstw utrzymujących krowy mleczne w 2014 r. i sklasyfikowanych według położenia regionalnego (dane rzeczywiste) Wyszczególnienie Średnio w próbie gosp. w badaniach Pomorze i Mazury REGIONY ROLNICZE Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze Liczba badanych gospodarstw 169 41 32 54 42 Powierzchnia użytków rolnych (UR) [ha] 43,96 53,92 47,74 37,09 40,22 Wskaźnik bonitacji UR [pkt] 0,78 0,81 0,82 0,60 0,90 Udział trwałych użytków zielonych w UR [proc.] 30,2 29,9 26,2 29,9 34,5 Powierzchnia paszowa na 1 krowę [ha] 0,56 0,62 0,49 0,52 0,60 Średnioroczny stan krów mlecznych [szt.] 26,8 31,2 29,6 24,5 23,3 Obsada krów mlecznych na 100 ha UR [szt.] 61,0 57,9 62,0 66,1 57,9 Wskaźnik brakowania krów mlecznych [proc.] 15,60 14,2 19,3 15,5 14,8 Wydajność mleczna krów [litr] 6016 5448 7008 5964 5866 Średnioroczna cena sprzedaży mleka [zł/litr] 1,41 1,34 1,47 1,42 1,44 Nakłady pracy ogółem na 1 krowę [godz.] 101,8 75,7 86,7 110,9 138,4 w tym: nakłady pracy własnej 94,2 72,8 79,8 104,8 122,1
Opłacalność produkcji mleka (%) średnio w gospodarstwach uczestniczących w badaniach w latach 2014-2015 liczba krów 27 szt., mleczność: 2014 6016 l., 2015 r. 6307 l., cena mleka: 2014 r. 1,41 zł/l., 2015 r. 1,17 zł/l. % 160 140 120 100 80 148,8 123,4-16,4 p.p. -13,4 p.p. 132,4 110,0 wsk. opłac. I (Wartość produkcji /Koszty ogółem) wsk. opłac. II (Wartość produkcji /Koszty ekonomiczne) W 2015 r. w porównaniu do 2014 r. - cena mleka obniżyła się o 17,3% 60 - mleczność krów wzrosła o 4,8% - KO na 1 krowę niższe o 1,3% 40 - KE na 1 krowę niższe o 1,4% 20 0 2014 2015 Wg GUS wsk. zmiany cen towarów i usług zakupywanych na cele bieżącej produkcji rolniczej i inwestycje: 2015/2014 97,5. dane rzeczywiste dane szacunkowe
Opłacalność produkcji mleka (%) w regionach rolniczych, w latach 2014-2015 180 160 140 120 152,5 126,5 Pomorze i Mazury -16,3 p.p. 136,2 113,1 180 160 140 120 142,6 127,0 Wielkopolska i Śląsk -15,2 p.p. 127,4 113,6 100 80-13,4 p.p. 100 80-13,4 p.p. 60 60 40 40 20 20 0 2014 2015 wsk. opłac. I (WP/KO) wsk. opłac. II (WP/KE) 0 2014 2015 wsk. opłac. I (WP/KO) wsk. opłac. II (WP/KE) 180 160 140 120 100 161,8 Mazowsze i Podlasie -18,7 p.p. 143,1 129,3-14,8 p.p. 114,5 180 160 140 120 100 Małopolska i Pogórze 135,1-14,9 p.p. 120,2 108,6 96,9 80 80-11,7 p.p. 60 60 40 40 20 20 0 2014 2015 wsk. opłac. I (WP/KO) wsk. opłac. II (WP/KE) 0 2014 2015 wsk. opłac. I (WP/KO) wsk. opłac. II (WP/KE)
10000 8000 6000 4000 2000 0 10000 8000 6000 4000 2000 8230 861 7369 7144 841 6303 Wartość produkcji ogółem na 1 krowę w 2015 r. 9944 1051 8893 +1,6% średnio Pomorze i Mazury Wielkopolska i Śląsk KE przewyższają WP mleka o 1,5% 7483 6316 8755 8114 8181 777 848 7337 7333 WP mleka przewyższa KE o 3,6% Mazowsze i Podlasie 7084 Małopolska i Pogórze 8447 pozostałe przychody (cielę+wybrako wana krowa) mleko KE przewyższają WP mleka o 15,2%, a WP ogółem o 3,3% koszty ekonomiczne ogółem 0 średnio Pomorze i Mazury Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze Wsk.opłacal. 110,0% 113,1% 113,6% 114,5% 96,9%
Koszty ekonomiczne i dochód z zarządzania w przeliczeniu na 1 krowę w 2015 roku (zł) Wyszczególnienie Średnio w próbie gosp. Pomorze i Mazury REGIONY ROLNICZE Wielkopolska i Śląsk Mazowsze i Podlasie Małopolska i Pogórze Średnioroczny stan krów mlecznych 26,8 31,2 29,6 24,5 23,3 Wydajność mleczna krów 6307 5711 7347 6253 6150 WARTOŚĆ PRODUKCJI (WP) 8230 7144 9944 8114 8181 KOSZTY EKONOMICZNE (KE) 7483 6316 8755 7084 8447 z tego: koszty bezpośrednie 3304 2546 4386 3173 3557 koszty pośrednie 2541 2470 2972 2154 2740 koszt czynników produkcji 1638 1300 1397 1757 2150 DOCHÓD Z ZARZĄDZANIA 748 828 1189 1030-266 BEZ DOPŁAT Koszty ekonomiczne na 1 litr mleka 1,19 1,11 1,19 1,13 1,37 Dochód z zarządz.bez dopłat na 1 litr 0,12 0,14 0,16 0,16-0,04 Wsk. opłacalności (WP/KE), % 110,0 113,1 113,6 114,5 96,9 Koszty bezp. + pośrednie na 1 litr 110,09 0,92 1,06 0,91 1,11 Dochód z działal. bez dopłat na 1 litr 0,32 0,33 0,29 0,39 0,22 Różnica między regionami maks./min. 72,3% 65,4% Stopień pokrycia zaangażowanych czynników produkcji w reg. Małopolska i Pogórze: Opłata pracy własnej 100 % Koszt ziemi 91% Koszt kapitału 0 W celu uzyskania pełnego pokrycia kosztów ekonomicznych konieczny byłby wzrost wydajności krów lub ceny mleka o ok. 3,8%. Wydajność mleczna powinna wynosić 6385 litrów (wynosi (6150 l) lub cena mleka 1,235 zł/litr (wynosi 1,193 zł/l).
. Na wykresie pominięto Irlandię gdzie ceny spadły o ok. 25%
Cena mleka (EUR/100 kg) w UE w lipcu 2016 r. Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KE. EU EU-13 EU-15 Cypr Malta Grecja Finlandia Włochy Austria Chorwacja Hiszpania Francja Szwecja Portugalia Dania W. Brytania Holandia Bułgaria Luksemburg Słowacja Słowenia Irlandia Niemcy POLSKA Czechy Belgia Rumunia Węgry Estonia Łotwa Litwa 25,5 22,4 26,1 30,6 29,1 28,4 27,7 27,7 27,6 27,4 26,1 25,1 25,0 24,9 24,7 23,6 23,3 23,3 23,2 23,0 22,0 21,6 21,4 21,0 20,2 17,9 17,0 37,1 36,7 0 20 40 60 6 2 3 5 1 4 45,0 55,0 najwięksi producenci mleka w UE razem wytwarzają ok. 70% mleka
Produkcja i ceny mleka krowiego w UE w latach 2014-2015 oraz projekcja na 2025 r. Wyszczególnienie 2014 2015 2025 Produkcja mleka ogółem, mln ton 159,6 161,3 173,9 z tego: EU-15 130,8 132,2 144,1 Wyd. mleczna, kg/krowę EU-N13 28,8 29,0 29,9 6732 6806 8001 z tego: EU-15 7278 7330 8396 Cena mleka, EUR/tonę EU-N13 4914 5028 6463 372 304 374 W 2015 r. w porównaniu do 2014 r., średnio w UE cena mleka obniżyła się o 18,3%. Przewiduje się jednak, że w najbliższych latach będzie powoli rosnąć. Produkcja mleka w UE: EU-15 82%; EU-N13-18% Do największych producentów mleka w UE należą (w 2014 r.): 1. Niemcy 20,3% 2. Francja 16,1% 3. Wielka Brytania 9,4% 4. Polska 8,1% 5. Holandia 7,9% 6. Włochy 7,2% Przewiduje się, że w 2025 w porównaniu do 2015 r.: zmaleje liczba krów o ok. 8% (tj. 1,8 mln szt.), nastąpi wzrost prod. mleka średnio w UE o 7,8% (w UE-15 o 9,0%, a w EU-N13 o 3,1%), wzrost prod. mleka nastąpi wyłącznie ze względu na wyższą o 17,6% mleczność krów (w UE-15 o 14,5%, a w EU-N13 o 28,5%). Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KE.
Cena mleka średnio w UE w latach 2005-2015 oraz projekcja do 2025 r., w EUR/tonę 400 350 +28,3% 306 340 327 372 365 346 336 329 323 324 327 313-18,3% +23% 304 358 367 374 300 250 261 262 263 264 265 Przewiduje się, że w 2025 roku, cena mleka nieznacznie przewyższy poziom z 2014 r. (o 0,5%), a w porównaniu do 2015 r. może być wyższa o ok. 23%. 200 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 2024 2025 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych KE.
Wnioski W Polsce w 2015 r., w porównaniu do 2014 r., cena mleka obniżyła się o 17,5%. Spadek ceny zadecydował, że pogorszyła się opłacalność produkcji mleka. Po uwzględnieniu w rachunku pełnych kosztów produkcji (tj. kosztów ekonomicznych), średnio w próbie badawczej gospodarstw - opłacalność obniżyła się o 13,4 p.p., a w regionach rolniczych od 11,7 p.p. w regionie Małopolska i Pogórze do 14,8 p.p. na Mazowszu i Podlasiu. W 2015 r. w regionie Małopolska i Pogórze produkcja mleka była nieopłacalna, koszty ekonomiczne zostały pokryte w 96,9%. Oznacza to, że rolnicy nie uzyskali dochodu z tytułu zarzadzania. W celu uzyskania pełnego ich pokrycia konieczny byłby wzrost wydajności krów lub ceny mleka o 3,8%. Analiza wyników ekonomicznych produkcji mleka wskazuje na przewagę gospodarstw z regionu Mazowsze i Podlasie, dobre wyniki uzyskali również rolnicy z regionu Wielkopolska i Śląsk. Wg prognoz analityków UE cena mleka będzie rosła i w 2025 r. w porównaniu do roku 2015 będzie wyższa o ok. 23%. Przewiduje się również wzrost produkcji mleka o 7,8%, zadecyduje o tym wyższa mleczność krów (o 17,6%), ponieważ liczba krów zmniejszy się (o ok. 8%).
Dziękuję Państwu za uwagę