Parent Information in Polish

JULY 2017 Norweski Program Szczepień Ochronnych Dzieci Broszura informacyjna dla rodziców w języku polskim The Norwegian Childhood Immunisation Programme Parent Information in Polish The text is based on the brochure: Vaksinasjon i barne- og ungdomsalder Nasjonalt vaksinasjonsprogram Published by the Norwegian Institute of Public Health

2 POLISH LAST UPDATED: SEPTEMBER 2014 Dlaczego szczepienia są ważne? Od urodzenia jesteśmy wystawieni na ciągły kontakt z ogromną ilością różnych wirusów, bakterii i innych substancji zakaźnych. Większość z nich jest nieszkodliwa, wiele wpływa korzystnie na nasz organizm, ale są też takie, które wywołują choroby. Układ odpornościowy chroni organizm przed chorobami zakaźnymi. Po wystawieniu na kontakt z chorobą zakaźną układ odpornościowy uruchamia reakcje mające na celu zneutralizowanie elementu chorobotwórczego i ograniczenie jego szkodliwych skutków. Zachorowanie na daną chorobę zakaźną często powoduje wytworzenie się odporności (ochrony) na całe życie, dzięki której człowiek nie może zachorować na tę samą chorobę kilkakrotnie. Dzieje się tak, ponieważ układ odpornościowy pamięta wcześniej przebytą chorobę zakaźną. Prosta i skuteczna ochrona przed poważnymi chorobami Szczepiąc się aktywujemy pamięć swojego układu immunologicznego. Szczepienie polega na podaniu organizmowi osłabionej bakterii lub wirusa, ich części lub elementu, który je przypomina. Powoduje to aktywację układu odpornościowego bez zachorowania. W ten prosty i skuteczny sposób można zapobiec niektórym poważnym chorobom zakaźnym. W przypadku niektórych chorób szczepienie zapewni ochronę na całe życie, a w przypadku innych efekt szczepienia zmniejszy się i po kilku latach będzie musiał zostać wzmocniony dawką przypominającą szczepionki. Niemowlęta dobrze tolerują szczepienia Układ immunologiczny dziecka już na etapie życia płodowego jest przygotowywany na ochronę przed bakteriami i wirusami, na kontakt z którymi dziecko będzie narażone po urodzeniu. Szczepionki wykorzystują jedynie niewielką część zdolności immunologicznej dziecka i obciążają system odpornościowy w zdecydowanie mniejszym stopniu niż banalne infekcje, jak np. przeziębienie. Z tego powodu niemowlęta dobrze tolerują szczepienia, a nawet kilka szczepień jednocześnie. Odporność społeczności Kiedy większość populacji zostaje zaszczepiona przeciwko danej chorobie, ilości osób, które mogą się nią zarazić jest ograniczona. Pozwala to na ochronę garstki osób, która nie została zaszczepiona. Dzięki szczepionkom możliwe jest całkowite wyeliminowanie niektórych chorób. Do tej pory udało się to osiągnąć w przypadku wirusa czarnej ospy. Kalendarz szczepień ochronnych dla dzieci Zalecany kalendarz szczepień dla dzieci i młodzieży w Norwegii obejmuje szczepienia przeciw następującym chorobom: rotawirus, błonica, tężec, krztusiec, polio, zakażenie Haemophilus influenzae typu b (Hib), wirusowe zapalenie wątroby typu B choroba pneumokokowa, odra, świnka, różyczka, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), który może powodować raka szyjki macicy. WHY IS IT IMPORTANT TO VACCINATE LAST UPDATED 07.17

POLISH 3 Niektórym dzieciom oferowane są szczepienia na gruźlicę. Wszystkie wymienione choroby mogą potencjalnie prowadzić do śmierci lub poważnych powikłań. Poniżej znajduje się pełne podsumowanie kalendarza szczepień. Szczepienia rozpoczynają się z reguły, kiedy dziecko ma sześć tygodni. Z uwagi na to, że wiele z chorób objętych kalendarzem szczepień jest najbardziej niebezpiecznych dla najmłodszych dzieci, należy unikać jakichkolwiek opóźnień. Dawki przypominające podawane są dzieciom w wieku szkolnym. Szczepionka na rotawirus podawana jest doustnie (w postaci płynu). Pozostałe szczepionki są podawane w zastrzyku. Żadna ze szczepionek objętych dziecięcym kalendarzem szczepień nie ma dodatku rtęci jako środka konserwującego. Szczepionki skojarzone Szczepionki skojarzone są wykorzystywane od początku wprowadzenia norweskiego kalendarza szczepień ochronnych dla dzieci w roku 1952. Szczepionki skojarzone zawierają kilka szczepionek przeciw wielu chorobom w jednej strzykawce. Oznacza to mniej zastrzyków dla dziecka oraz mniejsze ryzyko skutków ubocznych niż w przypadku szczepionek na pojedyncze choroby. Szczepienia są dobrowolne. Kalendarz szczepień Wiek dziecka 6 tygodni Szczepionka przeciw Ilość zastrzyków Rotawirus (podawana doustnie) 3 miesiące Rotawirus (podawana doustnie) Błonica, tężec, krztusiec, polio, Hib i wirusowe zapalenie wątroby typu B (DTP-IPV-Hib-HepB) Choroba pneumokokowa 5 miesięcy Błonica, tężec, krztusiec, polio, Hib i wirusowe zapalenie wątroby typu B (DTP-IPV-Hib-HepB), Choroba pneumokokowa 1 1 1 1 12 miesięcy Błonica, tężec, krztusiec, polio, Hib i wirusowe zapalenie wątroby typu B (DTP-IPV-Hib-HepB), Choroba pneumokokowa 1 1 15 miesięcy 2 klasa, około 7 roku życia 6 klasa, około 11 roku życia 7 klasa, dziewczynki, około 12 rok życia 10 klasa, około 15 roku życia Odra, świnka, różyczka (MMR) 1 Błonica, tężec, krztusiec, polio (DPT-IPV) 1 Odra, świnka, różyczka (MMR) 1 Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) (Szczepionka przeciwko rakowi szyjki macicy), łącznie 2 dawki 1 na dawkę Błonica, tężec, krztusiec, polio (DPT-IPV) 1 Gruźlica (BCG) * 1 *Dla dzieci z określonych grup ryzyka (z reguły podawane w okresie niemowlęcym). Dorosłym zaleca się przyjmowanie co 10 lat dawek przypominających szczepionki przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio. WHY IS IT IMPORTANT TO VACCINATE LAST UPDATED 07.17

4 POLISH LAST UPDATED: SEPTEMBER 2014 Przed i po zaszczepieniu Przed zaszczepieniem Przed zaszczepieniem pielęgniarka zapyta czy dziecko jest zdrowe i czy w przeszłości wystąpiła u niego niepożądana reakcja na szczepienia. Należy pamiętać o poinformowaniu pielęgniarki o tym, że dziecko ma alergię lub inne problemy zdrowotne. Również należy powiedzieć pielęgniarce, jeśli dziecko niedawno przyjęło lek lub szczepionkę nieobjętą dziecięcym kalendarzem szczepień. Szczepienie przeziębionego lub nieznacznie osłabionego dziecka nie jest niebezpieczne. Natomiast zwykle przekłada się szczepienie, jeśli dziecko ma ostry stan chorobowy lub gorączkę powyżej 38 C. Dzieci, u których wystąpiły niepożądane reakcje na szczepienia w przeszłości oraz dzieci chorujące na poważne lub chroniczne choroby, powinny zostać zbadane przez lekarza przed otrzymaniem szczepionki. W przypadku niektórych dzieci uzasadnione może okazać się odstąpienie od kalendarza szczepień. Po zaszczepieniu Większość dzieci nie doświadcza żadnych reakcji po szczepieniu lub są one bardzo łagodne.. Gorączka powyżej 39 C oraz/lub obniżony stan ogólny może być objawem poważnej choroby i niekoniecznie musi być reakcją na szczepionkę. Dlatego zawsze należy skontaktować się z lekarzem, jeśli u dziecka pojawią się niepokojące objawy. Reakcje niepożądane na szczepionkę (skutki uboczne) U niektórych dzieci po zaszczepieniu pojawia się zaczerwienienie, obrzęk i bolesność miejsca ukłucia, które mogą utrzymać się przez kilka dni. U 1. na 10 dzieci po zaszczepieniu pojawia się nieznacznie podwyższona temperatura, płacz, senność, niepokój, obniżone samopoczucie lub brak apetytu. Gorączka powyżej 39 C występuje rzadko. U małych dzieci szybko rosnąca gorączka może prowadzić do wystąpienia drgawek gorączkowych. Same drgawki gorączkowe nie są niebezpieczne, ale w przypadku ich wystąpienia należy zasięgnąć porady lekarza, aby wyeliminować inne poważne choroby. Bladość, złe samopoczucie lub omdlenia występują częściej u starszych dzieci niż u niemowląt i z reguły spowodowane są reakcją dziecka na zastrzyk oraz/lub ból z nim związany lub na całą sytuację. Reakcja alergiczna na szczepionkę zdarza się rzadko. Najbardziej niebezpieczne reakcje alergiczne mają miejsce w krótkim czasie po szczepieniu i z tego powodu dziecko powinno odczekać dwadzieścia minut po szczepieniu w placówce służby zdrowia. BEFORE AND AFTER VACCINATION LAST UPDATED 09.14

POLISH THE NORWEGIAN IMMUNISATION PROGRAMME PARENT INFORMATION 5 BEFORE AND AFTER VACCINATION Krajowy rejestr szczepień SYSVAK SYSVAK jest centralnym, elektronicznym krajowym rejestrem szczepień regulowanym przez norweską ustawę o systemach gromadzenia danych osobowych dotyczących zdrowia oraz przepisów dotyczących rejestru SYSVAK. Celem rejestru SYSVAK jest monitorowanie stanu szczepień osób indywidualnych oraz pomoc w uzupełnianiu szczepień na skalę krajową. Dla służby zdrowia rejestr stanowi natomiast narzędzie do zapewnienia wszystkim dzieciom odpowiedniego kalendarza szczepień. Wszystkie podane szczepienia muszą zostać zapisane w rejestrze SYSVAK. Nie ma możliwości odmówienia zapisania w rejestrze szczepionki podanej w ramach dziecięcego kalendarza szczepień. Wcześniejsze szczepienia, niezapisane w rejestrze, zostaną w nim również odnotowane. W SYSVAK rejestruje się: imię i nazwisko, norweski numer PESEL, szczepionkę i datę szczepienia. Wszystkie zapisane informacje są przechowywane zgodnie ze stosownymi przepisami z zakresu ochrony medycznych danych osobowych. Internetowa usługa Mine vaksiner Poprzez usługę Mine vaksiner, znajdującą się pod adresem www.helsenorge.no, rodzice dzieci poniżej 16 lat mają wgląd do informacji o szczepieniach otrzymanych przez ich dzieci. Po osiągnięciu 16 roku życia nabywa się prawo do samodzielnego wglądu w swoje dane o szczepieniach. Do zalogowania się do systemu Mine vaksiner potrzebny jest elektroniczny dokument tożsamości. Można również wydrukować podsumowanie informacji o szczepieniach w języku norweskim lub angielskim. BEFORE AND AFTER VACCINATION LAST UPDATED 09.14

6 POLISH LAST UPDATED: SEPTEMBER 2014 Szczepienie przeciwko chorobie rotawirusowej Choroba rotawirusowa Rotawirusy są przyczyną mniej więcej połowy przypadków występowania biegunki i wymiotów u niemowląt i małych dzieci. Zarazić się rotawirusem jest niezwykle łatwo. Często dziecko zaraża się poprzez włożenie rąk do ust po dotknięciu obiektu zanieczyszczonego cząsteczkami rotawirusa. Cząsteczki wirusa wydalane są z kałem zarówno przed, w trakcie, jak i po chorobie. Przebycie infekcji rotawirusowej daje jedynie częściową ochronę przed ponownym zachorowaniem. Dlatego też u większości dzieci choroba ta powtarza się wielokrotnie w okresie dzieciństwa. Dbanie o higienę rąk może zmniejszyć ryzyko zakażenia, jednak nie może go całkowicie wyeliminować. Choroba rotawirusowa daje często silniejsze objawy niż pozostałe infekcje żołądkowo- jelitowe. U większości dzieci choroba mija bez powikłań, u niektórych jednak konieczne okazuje się leczenie w związku z nadmierną utratą płynów (odwodnieniem). Jeśli leczenie rozpocznie się zbyt późno, choroba może prowadzić do śmierci, jednak w naszej części świata zdarza się to niezwykle rzadko. Przed wprowadzeniem szczepionki przeciwko rotawirusom do programu szczepień ochronnych dzieci, choroba rotawirusowa była przyczyną blisko 2/3 wszystkich przypadków hospitalizacji małych dzieci z powodu wymiotów i biegunki. Każdego roku 700-1100 dzieci trafiało do szpitala z powodu choroby rotawirusowej. Większość z nich stanowiły dzieci poniżej drugiego roku życia. VACCINATION AGAINST ROTAVIRUS LAST UPDATED 09.14

POLISH 7 THE NORWEGIAN IMMUNISATION PROGRAMME PARENT INFORMATION Why is it important to vaccinate? SZCZEPIONKA PRZECIWKO ROTAWIRUSOM Szczepionka przeciwko rotawirusom zawiera żywe, osłabione cząsteczki rotawirusa. Cząsteczki wirusa wchodzące w skład szczepionki nie powodują choroby rotawirusowej u zdrowych dzieci. Szczepienie ma wysoką skuteczność, chroni niemal w 100% przed wystąpieniem poważnej infekcji rotawirusowej. Szczepionka przeciwko rotawirusom podawana jest doustnie i ma słodki smak. Szczepionkę włączoną do programu szczepień ochronnych dzieci podaje się w 2 dawkach. Pierwszą dawkę należy podać najwcześniej po 6 tygodniu, a najpóźniej w 12 tygodniu życia dziecka. Drugą dawkę należy podać w 3 miesiącu życia, najpóźniej do 16 tygodnia życia. Odporność uzyskana po przyjęciu szczepienia utrzymuje się przynajmniej przez 3-4 lata. Jest to wystarczająca ochrona dla najmłodszych dzieci, które są najbardziej podatne na tę infekcję. Jeśli dziecko w ostatnim czasie przyjmowało leki, ma alergię lub inne problemy zdrowotne, należy poinformować o tym przychodnię. Zaleca się przełożenie szczepienia na późniejszy termin, jeśli dziecko cierpi na ostrą infekcję, której towarzyszy gorączka powyżej 38 C lub ostrą infekcję żołądkowo- jelitową, wywołującą biegunkę lub wymioty. Najczęściej występujące działania niepożądane: Najczęściej występujące działania niepożądane w przypadku szczepionki włączonej do programu szczepień ochronnych dzieci (Rotarix) to: Drażliwość, luźny stolec występują u maksymalnie 1 na 10 zaszczepionych dzieci. Bóle brzucha, wzdęcia, reakcje skórne występują u maksymalnie 1 na 100 zaszczepionych dzieci. Znanym, choć rzadkim schorzeniem występującym u niemowląt, jest wgłobienie jelita. Część odcinka jelita wsuwa się wtedy do innego, leżącego poniżej. W Norwegii rocznie z powodu wgłobienia jelita hospitalizowanych jest 35-40 dzieci poniżej 1 roku życia. Badania wykazały, że ta liczba może nieco wzrosnąć po wprowadzeniu szczepienia przeciwko rotawirusom (do 1 dodatkowego przypadku na 20 000 zaszczepionych), zwłaszcza jeśli szczepionka podawana będzie powyżej określonego wieku. Dlatego też pierwszą dawkę należy podać najpóźniej w 12 tygodniu życia dziecka, a drugą dawkę najpóźniej w 16 tygodniu życia. VACCINATION AGAINST ROTAVIRUS LAST UPDATED 09.14

8 POLISH LAST UPDATED: DECEMBER 2016 SZCZEPIONKA PRZECIW BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIO, ZAKAŻENIU HIB I WIRUSOWEMU ZAPALENIU WĄTROBY TYPU B (WZW B) BŁONICA jest infekcją nosa i gardła wywołaną przez bakterię błonicy. Ta bakteria wytwarza toksyny, które mogą zaatakować tkanki serca, nerek i nerwów. Choroba może być śmiertelna. W trakcie i w okresie tuż po II wojnie światowej w Norwegii wybuchały epidemie błonicy. Natomiast po wprowadzeniu szczepień w 1952 roku odnotowano jedynie kilka przypadków zachorowania na błonicę związanych z zakażeniem poza granicami kraju. Błonica nadal występuje w niektórych częściach Europy oraz w innych częściach świata. TĘŻEC powodowany jest bakterią występującą w glebie. Do zakażenia może dojść, gdy bakteria dostanie się do rany. Tężec nie jest chorobą zaraźliwą. Bakteria tężca wytwarza toksyny, które atakują układ nerwowy powodując sztywność mięśni i bolesne skurcze. Choroba ta jest wysoce śmiertelna. Występuje ona częściej w cieplejszych regionach świata niż w Norwegii. KRZTUSIEC (KOKLUSZ) to długotrwała infekcja (6-12 tygodni) dróg oddechowych z ostrymi napadami kaszlu. Krztusiec może doprowadzić do uszkodzenia mózgu z powodu niedotlenienia w trakcie ataku kaszlu i w rzadkich przypadkach do śmierci. Choroba może być bardzo niebezpieczna dla małych dzieci, szczególnie niemowląt. U starszych dzieci i dorosłych może utrzymywać się przez długi czas i być kłopotliwa, ale rzadko śmiertelna. Choroba jest bardzo zaraźliwa blisko 100% osób zarażało się przed rozpoczęciem programu szczepień. POLIOMYELITIS (POLIO) jest wirusową chorobą zakaźną powodującą zwykle objawy przeziębienia, bóle ciała lub biegunkę. Może spowodować zapalenie opon mózgowych i prowadzić do trwałego paraliżu. Zdarzają się przypadki śmiertelne. Zanim rozpoczęto szczepienia w 1957 roku, co roku wybuchały epidemie polio w Norwegii i setki dzieci oraz nastolatków doznawało w ich wyniku trwałych paraliżów. Około 10% z nich umierało. Od wprowadzenia szczepionki, choroba utrzymywana jest pod kontrolą, zarówno w Norwegii, jak i w szeregu innych krajów. W 2002 r. Europa została uznana za wolną od polio, ale w dalszym ciągu choroba ta występuje w krajach Afryki i Azji. Osoby nieszczepione mogą zarazić się w trakcie podróży, a po powrocie mogą zarazić inne niezaszczepione osoby. ZAKAŻENIE HIB W Norwegii, przed udostępnieniem szczepionki, bakteria Haemophilus influenzae typu b (Hib) była najczęstszym powodem zapalenia opon mózgowych u dzieci poniżej 5 lat. Hib może także spowodować inne ciężkie zakażenia, takie jak zapalenie płuc, zapalenie stawów czy zapalenie nagłośni. Po wprowadzeniu szczepień w 1992 r., zakażenia Hib w Norwegii prawie nie występują. VACCINATION AGAINST DIPHTHERIA, TETANUS, WHOOPING COUGH, HIB INFECTION AND HBV LAST UPDATED 12.16

POLISH THE NORWEGIAN IMMUNISATION PROGRAMME PARENT INFORMATION 9 VACCINE AGAINST DIPHTHERIA, TETANUS, WHOOPING COUGH AND HIB INFECTION WIRUSOWE ZAPALENIE WĄTROBY TYPU B (WZW B) jest zapaleniem wątroby spowodowanym wirusem zapalenia wątroby typu B (HBV). Wirus znajduje się we krwi i zawierających krew płynach ustrojowych. Nie może on przeniknąć przez ciągłą skórę. Do zakażenia dochodzi w wyniku naruszenia ciągłości skóry lub błon śluzowych, na przykład poprzez ukłucie zakrwawioną strzykawką, transfuzję krwi lub kontakty seksualne. Jeżeli matka cierpi na tę chorobę, dziecko może zostać nią zarażone podczas ciąży lub porodu. Ponad 90% zakażonych niemowląt będzie cierpieć na chroniczną infekcję i stanie się nosicielami wirusa, jeżeli dzieci nie zostaną poddane profilaktycznemu leczeniu. Ryzyko stania się chronicznym nosicielem wirusa zmniejsza się w okresie dzieciństwa i wynosi poniżej 5 % dla osób, które zostały zarażone w wieku dorosłym. Osoby z zespołem Downa, ze względu na osłabienie układu odpornościowego, są narażone przez całe życie na stanie się chronicznymi nosicielami wirusa HBV, jeżeli zostaną zarażone. Przewlekły stan nosicielstwa może prowadzić do marskości wątroby (cirrhosis hepatis) lub raka wątroby. Chroniczni nosiciele są również głównym źródłem zarażeń wzw B. Dlatego ważne jest zmniejszenie liczby nowych nosicieli w tak dużym stopniu, jak to tylko możliwe. Dzieci urodzone przez matki, które są nosicielkami wirusa HBV muszą przestrzegać własnego programu szczepień, który rozpoczyna się w przeciągu 24 godzin od narodzin dziecka. Jeżeli matka wie, iż jest nosicielką wirusa, ważne jest, by poinformowała o tym pielęgniarkę. SZCZEPIONKA 6w1 PRZECIWKO BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI, POLIO, ZAKAŻENIOM WYWOŁANYM PRZEZ Hib ORAZ WIRUSOWEMU ZAPALENIU WĄTROBY TYPU B Szczepionki przeciwko błonicy i tężcowi oparte są na toksynach, które produkują bakterie, lecz ich trujące działanie zostało usunięte. Szczepionka przciwko krztuścowi zawiera oczyszczone części bakterii krztuśca. Szczepionka przeciwko polio zawiera zabite wirusy polio trzech typów, które mogą wywołać chorobę u ludzi. Szczepionka przeciwko zakażeniom Hib zawiera części otoczki polisacharydowej sprzężonej z białkami. Szczepionka przeciwko wzw B zawiera części wirusa HBV. Żaden z komponentów szczepionki nie jest żywy. Po trzech dawkach szczepionki, tak jak to przewiduje program, dziecko zostaje uodpornione na zawsze przed zakażeniami Hib i wzw B. Inne choroby wymagają dawek uzupełniających, które podawane są w wieku szkolnym. Możliwe niepożądane odczyny poszczepienne: Niepokój, drażliwość, płacz, niedomaganie, senność, utrata apetytu lub złe samopoczucie przez pierwsze 1-2 doby po szczepieniu występuje u 1 na dziesięć zaszczepionych dzieci. W oddzielnych przypadkach trudno jest stwierdzić, czy tego rodzaju objawy spowodowane zostały szczepionką, czy innymi okolicznościami. Zaczerwienienie, obrzęk i ból w miejscu ukłucia występują również u 1 na 10 zaszczepionych dzieci i mogę utrzymywać się przez kilka dni. Duże, bolesne reakcje występują rzadko. Krótkotrwała gorączka występuje u więcej niż 1 na 10 zaszczepionych dzieci w przeciągu pierwszych dni po szczepieniu. Mniej niż 1 dziecko na 100 dostaje gorączki powyżej 39,5 C. W takich przypadkach należy skontaktować się z lekarzem, ponieważ gorączka mogła zostać spowodowana inną przyczyną, która wymaga leczenia. CZTEROSKŁADNIKOWA SZCZEPIONKA PRZECIW BŁONICY, TĘŻCOWI, KRZTUŚCOWI I POLIO Szczepionka skojarzona przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi i polio jest dostępna jako dawka przypominająca w wieku wczesnoszkolnym, z reguły w 2 klasie. Z czasem ochrona słabnie i z tego powodu kolejną dawkę przypominającą oferuje się dzieciom w 10 klasie VACCINATION AGAINST DIPHTHERIA, TETANUS, WHOOPING COUGH, HIB INFECTION AND HBV LAST UPDATED 12.16

10 POLISH SZCZEPIONKA PRZECIW PNEUMOKOKOM ZAKAŻENIE PNEUMOKOKOWE Istnieje ponad 90 różnych szczepów bakterii pneumokokowych. Większość tych szczepów wywołuje choroby u ludzi, najczęściej zapalenie płuc, zatok przynosowych i ucha środkowego. Czasami infekcja może mieć poważniejszy przebieg, taki jak zakażenie krwi (sepsa) lub zapalenie opon mózgowo rdzeniowych.. Pneumokoki wywołują choroby zarówno u dzieci jak i dorosłych, ale różne szczepy przeważają w różnych grupach wiekowych. Większość przypadków poważnego zakażenia pneumokokowego występuje u najmłodszych dzieci, u osób powyżej 65 roku życia oraz u osób z grup ryzyka. Przed wprowadzeniem szczepienia przeciw pneumokokom, rocznie ok. 60-80 dzieci poniżej 2 roku życia zapadało na poważne zakażenie pneumokokowe. Większość z zakażonych dzieci była odporna i nie była szczególnie narażona na zachorowanie. SZCZEPIONKA PRZECIW ZAKAŻENIOM PNEUMOKOKOWYM Szczepionka zawiera część otoczki bakterii (polisacharyd) połączonej z białkami. Szczepionka chroni przed 13. szczepami bakterii pneumokokowych. Przed wprowadzeniem szczepionki właśnie te 13 szczepów było najczęstszą przyczyną poważnych zakażeń pneumokokowych u dzieci poniżej 2 roku życia. Szczepionka również pomogła ograniczyć zachorowania na zapalenia ucha środkowego wywoływane przez te szczepy. Szczepionka chroni wyłącznie przed zachorowaniem na choroby wywoływane przez 13 szczepów pneumokoków, które zawiera. Szczepionka nie chroni przed chorobami wywoływanymi przez inne bakterie i wirusy. Szczepionka dla małych dzieci przeciw pneumokokom podawana jest jednocześnie ze szczepionką skojarzoną przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, wirusowe zapalenie wątroby typu B i infekcj i Hib. Częste skutki uboczne: Zaczerwienienie, obrzęk, nadwrażliwość i ból w miejscu ukłucia zdarza się u ponad 10% zaszczepionych i może trwać przez kilka dni. U niektórych osób przez 1-2 doby po zaszczepieniu występuje niepokój, drażliwość, płacz, złe samopoczucie, senność, obniżony apetyt lub nudności. W niektórych przypadkach trudno rozpoznać czy objawy są spowodowane przez szczepionkę, czy przez inne czynniki. Może wystąpić krótkotrwała gorączka. VACCINATION AGAINST PNEUMOCOCCAL DISEASE LAST UPDATED 07.17

POLISH 11 LAST UPDATED: SEPTEMBER 2014 SZCZEPIONKA PRZECIW ODRZE, ŚWINCE I RÓŻYCZCE (MMR) Odra stanowi najpoważniejszą chorobę wieku dziecięcego. Jest bardzo zaraźliwa. Wśród dzieci dorastających, w czasach przed wprowadzeniem szczepionki przeciw odrze, powyżej 99% zapadało na tą chorobę. Choroba rozpoczyna się od objawów przeziębienia i wysokiej gorączki, po których następuje wysypka. Odra często prowadzi do takich powikłań jak zapalenie płuc, oskrzeli lub zapalenie ucha środkowego. Może również prowadzić do poważniejszych chorób, takich jak zapalenie mózgu (encefalitis), trwałe uszkodzenie mózgu i nawet do śmierci. Na całym świecie rocznie umiera na odrę ok. 120 000 osób, z których większość to dzieci. Wybuchy epidemii odry prowadzące do zgonów zdarzają się również u osób nieszczepionych w naszej części świata. Świnka jest infekcją wirusową powodującą gorączkę i obrzęk ślinianek przyusznych. Najczęstszym powikłaniem jest zapalenie opon mózgowych, które z reguły mija bez trwałych uszkodzeń. Bardziej poważnym powikłaniem jest trwała utrata słuchu. Jeśli chłopcy zachorują na świnkę po okresie dojrzewania, wirus może zaatakować jądra i doprowadzić do obniżonej płodności, ale prawdopodobnie nie do bezpłodności. Różyczka stanowi łagodną chorobę z gorączką i wysypką zarówno u dzieci jak i dorosłych. Jeśli kobieta w ciąży zostanie zarażona różyczką, choroba może doprowadzić do poważnych uszkodzeń jej płodu. Ryzyko deformacji, w pierwszym trymestrze ciąży wynosi ponad 80%. Kobiety w ciąży najczęściej zarażają się różyczką poprzez kontakt z chorymi na nią dziećmi. W przeszłości, w okresie nagłych zachorowań na różyczkę, źródłami zakażenia byli niezaszczepieni mężczyźni. Dlatego bardzo ważne jest szczepienie na nią wszystkich dzieci. VACCINATION AGAINST MMR LAST UPDATED 09.14

12 POLISH THE NORWEGIAN IMMUNISATION PROGRAMME PARENT INFORMATION VACCINE AGAINST MEASLES, MUMPS AND RUBELLA (MMR VACCINE) SZCZEPIONKA MMR Szczepionka przeciw odrze, śwince i różyczce jest znana pod nazwą szczepionki MMR. Skrót pochodzi od nazw angielskich chorób: measles (odra), mumps (świnka) i rubella (różyczka). Szczepionka jest skojarzona i składa się z żywych, ale osłabionych wirusów odry, świnki i różyczki. Już pierwsza dawka MMR, którą zwykle podaje się dziecku w 15 miesiącu życia, zapewnia u ponad 90% zaszczepionych dzieci ochronę na wiele lat, nawet na całe życie. Kolejną dawkę podaje się w wieku 12 lat dla zapewnienia ochrony pozostałym 10% oraz dla uzyskania ochrony długotrwałej. Szczepienie osoby, która przebyła już jedną lub więcej z tych chorób nie jest szkodliwe. Z uwagi na to, że szczepionka MMR zawiera osłabione, ale żywe wirusy ważne jest, aby rodzic/opiekun dziecka przed zaszczepieniem poinformował pielęgniarkę, jeśli dziecko cierpi na zaburzenia układu immunologicznego lub przyjmuje leki. Skutki uboczne: Krótkotrwałe bóle, zaczerwienienie i obrzęk w miejscu ukłucia. W ciągu 1-2 tygodni po szczepieniu, u niektórych dzieci mogą wystąpić łagodne objawy chorób przeciwktórym je zaszczepiono, ale ma to miejsce rzadziej niż u 1 na 20 dzieci. Najbardziej powszechnymi objawami są gorączka i wysypka. Infekcja wirusem szczepionki nie prowadzi do zarażenia. Powikłania, które pojawiają się po przebytych chorobach, po szczepieniu występują bardzo rzadko lub w ogóle. W 1997 roku powstała hipoteza, że szczepionka MMR może być przyczyną autyzmu. Od tamtego czasu przeprowadzono szereg badań, które udowodniły, że szczepionka MMR nie wywołuje autyzmu lub innej formy uszkodzenia mózgu. VACCINATION AGAINST MMR LAST UPDATED 09.14

POLISH 13 SZCZEPIONKA PRZECIW RAKOWI SZYJKI MACICY (HPV) Zakażenie wirusem HPV i rak szyjki macicy Rak szyjki macicy jest poważną chorobą. W Norwegii co roku około 300 kobiet zapada na tę chorobę, a 70 z nich na nią umiera. Na dodatek co roku około 3 000 kobiet zostaje zoperowanych w związku z przedrakowymi zmianami szyjki macicy. U ciężarnych, które wcześniej przeszły taką operację może pojawić się zwiększone ryzyko poronienia lub przedwczesnego porodu. Raka szyjki macicy wywołuje wirus HVP (Human Papillomavirus wirus brodawczaka ludzkiego). Istnieje dużo odmian wirusa HPV. Każdy typ posiada swój własny numer. Co najmniej 12 typów wirusa HPV może spowodować wystąpienie raka szyjki macicy. Najpowszechniejsze z nich to HPV 16 i HPV 18. W Norwegii to właśnie te dwa typy wirusa odpowiadają za około 70 procent wszystkich przypadków raka szyjki macicy. Do zakażenia wirusem HPV dochodzi bardzo łatwo podczas stosunku seksualnego, co zwykle nie powoduje żadnych objawów. Większość kobiet w ciągu swego życia co najmniej raz ulegnie zakażeniu wirusem HPV. Najczęściej do zakażenia dochodzi w młodym wieku. W większości przypadków zakażenie wirusem HPV przechodzi samoistnie w przeciągu paru miesięcy. Jeżeli dojdzie do długotrwałego zakażenia wirusem HPV mogą rozwinąć się przedrakowe zmiany szyjki macicy (zmiany w komórkach). Tego typu zmiany przedrakowe mogą się następnie przerodzić w raka szyjki macicy. Może to potrwać 10 30 lat. SZCZEPIONKA HPV Szczepionka HPV składa się z białek i podobna jest do części otoczki wirusowej HPV 16 i 18. Szczepionka nie zawiera żywego wirusa i nie może spowodować zakażenia wirusem HPV. Gdy szczepionkę podaje się dziewczętom, które nie zostały zakażone wirusem HPV, chroni ona w ponad 90 procentach przed rozwojem poważnych przedrakowych zmian szyjki macicy. Pierwsze kobiety, które otrzymały szczepionkę prawie dziesięć lat temu, są w dalszym ciągu dobrze zabezpieczone. Szczepionka posiada prawdopodobnie długotrwałą skuteczność działania, być może przez całe życie. Obserwacja zaszczepionych osób pokaże w miarę upływu czasu, czy będzie konieczna dawka przypominająca (tzw. booster) w późniejszym okresie życia w celu przedłużenia ochrony. Szczepionkę HPV proponuje się dziewczętom w 7 klasie. W celu całkowitego zaszczepienia podaje się dwie dawki w co najmniej 6-miesięcznym odstępie czasu. Szczepionkę wstrzykuje się w ramię strzykawką. Szczepionka HPV ma działanie profilaktyczne i powinno się ją przyjąć przed narażeniem na zakażenie. Dlatego w programie szczepień proponuje się szczepionkę HPV dziewczętom na długo przed osiągnięciem wieku, który uważa się w Norwegii za przeciętny wiek inicjacji seksualnej. Działania niepożądane: Najczęstsze działanie niepożądane szczepionki HPV to obrzęk i ból ręki w miejscu podania szczepionki. Objawy przechodzą w przeciągu kilku dni. Zgłoszono również inne objawy, jak krótkotrwała gorączka, ból głowy, zmęczenie, nudności, wymioty, biegunka i ból brzucha. Omdlenia po szczepionce nie są rzadkością i prawie zawsze stanowią reakcję na ukłucie/ból lub daną sytuację. VACCINATION AGAINST HPV LAST UPDATED 07.17

14 POLISH LAST UPDATED: SEPTEMBER 2014 SZCZEPIONKA PRZECIW GRUŹLICY Gruźlica Gruźlica jest skutkiem zakażenia bakteriami gruźlicy. Wyłącznie nieleczona gruźlica jest zakaźna. Zazwyczaj do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, gdy chory kaszle. U około 10% zarażonych osób pojawiają się objawy, a choroba może rozwinąć się dopiero po wielu latach. Choroba atakuje przede wszystkim płuca, ale może także doprowadzić do zakażenia innych narządów, jak opony mózgowe, węzły chłonne, jelita, kości, stawy i nerki. Norwegia jest krajem, który obecnie posiada najniższy odsetek zachorowalności na gruźlicę, gdzie rocznie zgłaszanych jest 250 300 nowych przypadków. Do 1997 r. ilość zgłaszanych przypadków zachorowań na gruźlicę w Norwegii malała. W ostatnich latach, z powodu zwiększonej imigracji z krajów, w których gruźlica jest często spotykana, liczba przypadków zachorowań na tą chorobę znacznie wzrosła.. Prawie 90% chorych urodziło się w krajach z wysokim wskaźnikiem zapadalności na gruźlicę, a większość z nich zaraziła się przed przyjazdem do Norwegii. Pomimo tego, że ryzyko zachorowania na gruźlicę w Norwegii jest niskie, może się ono zwiększyć w tych środowiskach, w których istnieją powiązania z krajami o wysokiej zachrowalności na tą chorobę. Z tego powodu, ta szczepionka zalecana jest dzieciom posiadającym tego rodzaju powiązania. SZCZEPIONKA PRZECIW GRUŹLICY Szczepionka zawiera żywe, ale osłabione bakterie Bacille Calmette Guérin i nazywa się BCG. Podawana jest w lewe ramię. Z reguły po paru tygodniach, w miejscu podania, pojawia się mała krostka lub mała sącząca się rana. Ranka nie boli i po krótkim czasie ulega zagojeniu. U niektórych można zaobserwować powiększenie się węzłów chłonnych, które pod pachą odczuwane jest jako malutkie guzki. Odporność przeciw gruźlicy uzyskuje do 80% osób zaszczepionych. Rozwija się ona 1 3 miesięcy po zaszczepieniu i jest długoterminowa. Podanie szczepionki zaleca się niemowlętom w szóstym tygodniu życia. Szczepiąc niemowlęta zapewniamy im w pierwszych latach życia ochronę przed najpoważniejszymi odmianami gruźlicy. W przypadku występowania ryzyka infekcji, w związku z kontaktem ze środowiskami, w których występuje gruźlica, proponuje się szczepienie BCG również starszym dzieciom. W tym przypadku może okazać się konieczne przeprowadzenie badania przed podaniem szczepionki, aby potwierdzić, że nie miały one kontaktu z infekcją i uzyskają korzyść ze szczepienia. Jeśli dziecko jest osłabione lub bierze lekarstwa, rodzic lub opiekun dziecka musi o tym poinformować personel medyczny. Osoby zarażone wirusem HIV lub z innymi zaburzeniami układu odpornościowego z reguły nie powinny otrzymywać szczepionki BCG. Skutki uboczne: Miejscowe reakcje, większe lub bardziej długotrwałe niż oczekiwane, są rzadkie. Może wystąpić obrzęk węzła chłonnego w okolicy ukłucia. Jest to nieprzyjemne, ale nie jest niebezpieczne. W bardzo rzadkich przypadkach może wystąpić konieczność zastosowania leczenia farmakologicznego. VACCINATION AGAINST TBC LAST UPDATED 09.14

15

Published by the Norwegian Institute of Public Health P.O.Box 4404 Nydalen Tel: +47 21 07 70 00 Awailabel translations: Arabic, English, French, Polish, Russian, Somali, Spanish and Urdu Download from: www.fhi.no