Zbigniew ONDERKA, Roman BIESSIKIRSKI, Jacek SIERADZKI, Jan WINZER Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków

Mat. Symp. str. 199 211 Zbigniew ONDERKA, Roman BIESSIKIRSKI, Jacek SIERADZKI, Jan WINZER Akademia Górniczo-Hutnicza, Kraków KSMD system do monitorowania drgań powodowanych robotami strzelniczymi w otoczeniu kopalń odkrywkowych Streszczenie Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań (KSMD) jest rozwiązaniem systemowym, mogącym mieć zastosowanie w prowadzonej niezależnie przez zakład górniczy ochronie otoczenia kopalni. System składa się z aparatury pomiarowej rejestrującej drgania wzbudzane robotami strzałowymi oraz oprogramowania komputerowego wykorzystującego wyniki pomiarów do projektowania robót bezpiecznych dla otoczenia. W artykule zwrócono szczególną uwagę na projektowe i archiwizacyjne funkcje KSMD. 1. Wstęp Terenem górniczym jest przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego, a plan ruchu zakładu górniczego określa szczegółowe przedsięwzięcia niezbędne w celu zapewnienia między innymi ochrony środowiska wraz z obiektami budowlanymi oraz zapobiegania szkodom i ich naprawianie. Treść Prawa geologicznego i górniczego jednoznacznie nakłada na zakład wydobywający kopalinę obowiązek ochrony otoczenia kopalni przed skutkami szkodliwych oddziaływań. Najczęściej warunki bezpiecznej eksploatacji opracowują uprawnione jednostki na zlecenie zakładów górniczych. W niektórych jednak przypadkach, działalność profilaktyczna na rzecz otoczenia może być prowadzona przez zakład górniczy we własnym zakresie. W szczególności dotyczy to odkrywkowych zakładów górniczych prowadzących eksploatację z zastosowaniem materiałów wybuchowych (MW). Roboty strzelnicze są źródłem drgań rozchodzących się w górotworze i stanowiących mniejsze lub większe zagrożenie dla obiektów zlokalizowanych w otoczeniu wyrobiska. Niejednokrotnie dynamicznemu oddziaływaniu tych drgań poddawane są obiekty tworzące zabudowę zwartą o zróżnicowanym stanie technicznym. Dlatego też prowadzenie działalności profilaktycznej w zakresie przeciwdziałania szkodliwym wpływom jest procesem trudnym, a jego podstawowym elementem jest rozpoznanie skali zjawiska i opracowanie wytycznych, co do metod i sposobów prowadzenia robót, rodzajów użytych materiałów wybuchowych jak i wielkości stosowanych ładunków. Wyznaczenie dopuszczalnych ładunków MW nie może być traktowane jako zakończenie działalności profilaktycznej ze strony kopalni. Koniecznym jest okresowe prowadzenie pomiarów kontrolnych z jednoczesnym określeniem szkodliwości drgań dla wskazanych obiektów w otoczeniu (Winzer i in. 2001). 199

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... Zarówno badania podstawowe jak i kontrolne wykonywane są przez uprawnione jednostki badawcze, dysponujące odpowiednią aparaturą i wykwalifikowaną kadrą inżynierską. Są to jednak badania prowadzone okresowo, a więc materiał analityczny nie jest gromadzony systematycznie w sposób ciągły i dlatego niekoniecznie może stanowić dowód w sprawach sądowych. Optymalnym rozwiązaniem w tym zakresie może być monitoring drgań. Spostrzeżenia te były podstawą do podjęcia działań w kierunku rozwiązania systemowego Kopalnianej Stacji Monitoringu Drgań. 2. Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań (KSMD) Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań powinna spełniać następujące funkcje: projektowanie robót strzelniczych zgodnie z opracowanymi wcześniej wytycznymi, pomiary intensywności drgań parasejsmicznych w ochranianych obiektach, archiwizowanie danych dotyczących zarówno robót strzelniczych jak i skutków ich oddziaływania. W efekcie we współpracy z kopalniami odkrywkowymi finansującymi całość przedsięwzięcia zbudowano skomputeryzowany system projektowo-pomiarowy Kopalnianą Stację Monitoringu Drgań (Winzer i in. 1997). Schemat ideowy KSMD przedstawiono na rysunku 2.1. 1 2 centralne stanowisko komputerowe KSMD KSMD data acquisition computer centre obiekt chroniony stanowisko pomiarowe nr 1 protected object measuring position # 1 obiekt chroniony stanowisko pomiarowe nr 2 protected object measuring position # 2 Rys. 2.1. Schemat ideowy KSMD Fig. 2.1. Arrangement of the KSMD Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań składa się ze stacji bazowej EXPLO 301 współpracującej z komputerem i stacji pomiarowych EXPLO 404 montowanych w chronionych obiektach (rys. 2.2.). Współpraca między poszczególnymi modułami systemu odbywa się drogą radiową. Całość systemu jest sterowana przez program PORS32 (Program Obsługi Robót Strzałowych), którego jeden z poziomów uruchamia system, a także drogą radiową znajdujące się w terenie (we wskazanych obiektach) stacje monitoringu wyposażone w mierniki prędkości drgań. Po wykonaniu robót można drogą radiową odczytać wskazania mierników i zakończyć 200

ich pracę. Dane o intensywności drgań zostają dopisane do raportów końcowych stanowiących integralną część programu (Biessikirski i in. 2001). Stacje pomiarowe EXPLO 404 (tabela 2.1.) są rejestratorami z własnym zasilaniem akumulatorowym wyposażonymi w trójskładowy czujnik typu UVS. Stacje te służą do monitorowania wstrząsu powstającego przy robotach strzelniczych. Rejestratory po włączeniu pracują w sposób ciągły. Pojawienie się informacji przekraczającej wartość progową powoduje wykonanie pełnego 5 sekundowego zapisu i powrót do stanu czuwania. Zapis drgań jest przechowany w pamięci z możliwością wykonania podstawowych obliczeń. Transmisja danych z modułów pomiarowych do komputera odbywa się za pomocą radiomodemu. Wewnętrzny program stacji umożliwia szybką ocenę stopnia szkodliwości drgań zgodnie z normą PN-85/B-02170. Podstawowe wyposażenie Explo 404 to (Sieradzki 1997): miernik trójskładowy UVS 4015 z osprzętem (sejsmometr), zasilacz i akumulator 12 V, radiomodem, antena kierunkowa (pasmo 433 MHz) z wysięgnikiem i kablem koncentrycznym. Tabela 2.1. Charakterystyka stacji pomiarowej EXPLO 404 Table 2.1. Specification for measuring station EXPLO 404 Parametr Dane techniczne Liczba kanałów 3 Zakres pomiarowy (s) (czas pomiaru) 5 Częstotliwość próbkowania (Hz) 1000 Zakres częstotliwości (Hz) 1 1000 AD Konwerter 12 bit Filtr dolnoprzepustowy (Hz) 106 Czułość (mv/mm/s) 20 Procedury zgodne z normą PN-85/B-02170 Autostart Tak Wstępne wyzwalanie (pre-trigger) (s) 0,5 Zasilanie (V) Akumulatorowe 12 lub sieciowe 220 Wyposażenie standardowe czujnik prędkościowy, trójskładowy UVS 4015 Ciężar (kg) 2,5 W pierwszej fazie pracy KSMD przewidziano wyposażenie w dwie stacje pomiarowe. Dalszy rozwój systemu, który jest obecnie realizowany to wyposażenie w programy mogące porównywać dane wynikające z prognoz z danymi uzyskanymi z pomiarów, a także uzupełniać bazę pomiarową o wyniki bieżące oraz oceniać szkodliwość drgań. 2.1. Opis opcji pracy KSMD 2.1.1. Projektowanie robót strzelniczych Wstępne badania podstawowe powinny określać wytyczne do projektowania i prowadzenia robót strzelniczych. Wytyczne te, w postaci zależności wyznaczających dopuszczalne ładunki MW: na opóźnienie milisekundowe Q z i całkowity ładunek serii Q c, tworzą bazę obliczeniową, dzięki której wskazanie planowanego rejonu wykonywania robót jest jednoznaczne z określeniem 201

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... warunków granicznych dla wielkości ładunków MW (Onderka i in. 1999). Do wykonania tego zadania konieczne są dane obejmujące: zależności dopuszczalnych ładunków do strzelania dla konkretnych warunków geologiczno-górniczych, usytuowanie wyrobiska górniczego, usytuowanie obiektów chronionych w stosunku do wyrobiska górniczego, dane dotyczące materiałów wybuchowych, środków strzałowych i sprzętu strzałowego, dane o służbach strzałowych skład osobowy z uprawnieniami. Rys. 2.2. Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań widok Fig. 2.2. View of the mine vibration monitoring station Jednocześnie algorytm zawiera podstawowe zasady projektowania oraz przewiduje kontrolę by warunki graniczne wynikające ze wskazanej lokalizacji nie zostały przekroczone, a zasady techniki wykonywania robót zachowane. 2.1.2. Pomiary intensywności drgań parasejsmicznych W czasie strzelania drgania obiektów chronionych rejestruje zainstalowana w nich aparatura sejsmometryczna Explo 404. Zadania programu komputerowego sterującego stacjami pomiarowymi drogą radiową to: wprowadzenie stacji pomiarowej w stan czuwania, zakończenie stanu czuwania, odczytanie danych pomiarowych, wstępna analiza wyników pomiarów pod kątem oceny zarówno intensywności drgań jak i ich szkodliwości dla chronionego obiektu, 202

archiwizacja danych pomiarowych i przypisanie ich do odpowiednich raportów z robót strzelniczych jak i bazy danych obiektów chronionych. Niezależnie od danych pomiarowych uzyskiwanych drogą radiową algorytm stwarza możliwość zachowania pełnych przebiegów sejsmicznych, odczytywanych w formie plików przez komputer. Pełne przebiegi drgań są podstawą do dokładniejszych analiz okresowych. 2.1.3. Archiwizacja Zastosowanie techniki komputerowej w procesie projektowania robót strzelniczych, sterowaniu stacjami pomiarowymi i zbieraniu danych drogą radiową umożliwiło utworzenie obszernego archiwum, z którego informacje wykorzystywane są przy: ustalaniu postępu frontu robót, zużycia środków strzałowych i MW, jednostkowego zużycia MW oraz przy aktualizowaniu położenia frontów roboczych i wielkości wydobycia, dokumentowaniu robót strzelniczych jako przyczyny i intensywności drgań jako skutku oddziaływania tych robót na otoczenie. Tak szerokie spektrum informacji zawartych w bazie danych chronionej przed niepożądaną ingerencją, stanowi materiał dla uprawnionych służb kontrolnych jak i materiał dowodowy w sprawach o szkody górnicze. Nie należy w tym miejscu pomijać wartości poznawczych tych informacji zarówno dla dozoru górniczego jak i jednostek badawczych współpracujących z kopalnią na niwie minimalizacji szkodliwego oddziaływania robót strzelniczych. 2.2. Metodyka pracy KSMD w różnych warunkach kopalnianych Konfiguracja KSMD jest uzależniona od zadań, jakie ma ona spełnić w warunkach lokalnych konkretnej kopalni odkrywkowej. Zarówno ilość stacji Explo 404 (punktów pomiarowych) jak i dobór parametrów pracy mierników są w dużej mierze uzależnione od następujących czynników: topografii terenu, lokalizacji zabudowań w otoczeniu wyrobiska, rodzaju obiektów chronionych i ich stanu technicznego, liczby wyróżnionych kierunków propagacji drgań, zmienności surowca w eksploatowanym złożu, przewidywanych kierunków rozwoju frontów roboczych. Topografia terenu wokół wyrobiska ma istotny wpływ na dobór parametrów pracy anten, co jest bardzo istotne ze względu na konieczność utrzymania łączności radiowej między stanowiskiem komputerowym a stacjami pomiarowymi. Zdarza się, że lokalnie występują całkowite zaniki łączności radiowej. Dlatego też przed podjęciem decyzji o lokalizacji stacji Explo 404 należy przeprowadzić testy łączności. Należy pamiętać, że transmisja danych nie może być zakłócana. Obiekty chronione w otoczeniu wyrobiska mogą być zlokalizowane w kilku kierunkach jako osobne jak i grupowe tworzące osiedla, ulice lub wsie. Wielokierunkowe położenie obiektów chronionych komplikuje projektowanie robót strzelniczych, a jednocześnie stwarza konieczność rozbudowania liczby punktów pomiarowych. Oczywiście należy w tym przypadku szukać rozwiązań optymalnych. Fronty robocze przesuwając się sukcesywnie w poszczególnych latach do jednych miejscowości zbliżają się, a od innych oddalają. Dlatego punkty pomiarowe również można przenosić w zależności od aktualnych potrzeb. 203

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... Istotnym elementem projektowania pracy KSMD jest analiza rodzaju obiektów chronionych i ocena ich stanu technicznego. Innym ograniczeniom dotyczącym intensywności drgań podlegają budynki mieszkalne, a innym obiekty przemysłowe. Odporność sejsmiczna obiektów w dobrym stanie technicznym jest całkowicie różna od budynków w złym stanie czy budowanych niezgodnie ze sztuką budowlaną, obarczonych wadami konstrukcyjnymi czy materiałowymi. Uwzględniając powyższą problematykę, można tak dobrać wartość progową (włączanie) aparatury pomiarowej, aby z jednej strony nie rejestrować normalnego ruchu w budynku (ruch mieszkańców i zainstalowanych urządzeń), a z drugiej zebrać możliwie najwięcej informacji o oddziaływaniu dynamicznym drgań pochodzących od robót strzelniczych prowadzonych w kopalni. W wyniku badań podstawowych określone zostają równania propagacyjne, a na ich podstawie dopuszczalne ładunki do strzelania. Są to wytyczne do projektowania robót strzelniczych w zależności od położenia miejsca strzelania i lokalizacji obiektów chronionych. Wytyczne te uzależnione są od topografii terenu, warunków geologicznych złoża i otoczenia (podłoża pod obiektami), lokalizacji, rodzaju i stanu technicznego obiektów chronionych, stosowanych środków strzałowych i techniki wykonywania robót strzelniczych. W wytycznych tych zawarto wszystkie dotychczas wymienione czynniki, które warunkują pracę KSMD. Wszystkie te elementy muszą znaleźć się w algorytmie programu komputerowego sterującego projektowaniem robót strzelniczych i zarządzającym punktami pomiarowymi. Przygotowanie bazy danych dla KSMD jest zadaniem trudnym, wymagającym współpracy specjalistów kilku dziedzin techniki. W pewnym sensie dalszym utrudnieniem budowania bazy danych dla KSMD jest budowa geologiczna złoża i charakterystyka zawartych w nim surowców. Jest to problem nie tylko surowców cementowych, które z założenia posiadają dwie lub trzy jakości surowca. Projektowane miejsca wykonywania robót strzelniczych musi w tym układzie zawierać również informację o rodzaju urabianego surowca. Również znajomość kierunków rozwoju frontów eksploatacyjnych jest informacją konieczną do zaprojektowania konfiguracji KSMD. Okresowe zatrzymania frontów czy przyspieszenie postępu eksploatacji może mieć wpływ na decyzję o zlokalizowaniu punktów pomiarowych czy ich ewentualnym przeniesieniu. 2.3. Praca KSMD Praca KSMD polega na tworzeniu pełnego raportu o działaniach podjętych od projektu do realizacji strzelania z pomiarem efektu sejsmicznego w wybranych punktach otoczenia wyrobiska górniczego. Dokumentowanie krok po kroku aż do uzyskania pełnej informacji i jej archiwizacja jest celem zamierzonym. Osiągnięcie tego celu jest możliwe dzięki zastosowaniu pełnego opisu czasowego wykonanych pomiarów. Pierwsza informacja przy odczytywaniu danych pomiarowych to data i godzina wykonania pomiaru (rys. 2.3.): Wyniki pomiarów intensywności drgań są po odczytaniu drogą radiową zapisywane w kilku miejscach takich jak: raport końcowy (rys. 2.4.), baza danych o obiektach chronionych, czyli wynik pomiarów staje się częścią składową informacji o obiekcie, w którym aktualnie jest zainstalowana stacja Explo 404 (rys. 2.5.), archiwum pracy KSMD, gdzie zapisywane są kolejne odczyty przekazane drogą radiową (tabela 2.2.). 204

Rys. 2.3. Okno komunikacji z koncentratorem danych. Czas i godzina wykonania pomiaru Fig. 2.3. Communication window with data concentrator. The date and time of the measurement Kolejne odczyty przekazane drogą radiową (fragment) Consecutive readouts passed by the radio (excerpt) Tabela 2.2. Table 2.2. data czas nr logera f z zu f x u x f y u y Hz mm/s Hz mm/s Hz mm/s 02.02.99 10:52 1 45 1,00 55 0,90 50 0,20 03.02.99 10:35 1 45 2,30 17 1,20 7 1,20 03.02.99 10:39 1 50 1,10 16 1,00 41 0,20 04.02.99 14:43 1 62 4,50 8 1,60 9 1,20 03.03.99 10:33 1 21 0,80 21 0,50 8 0,50 01.10.99 14:58 1 22 0,80 6 0,90 9 0,70 Jak już wspomniano Stacja Explo 404 zapamiętuje również pełne 5 sekundowe przebiegi drgań, które mogą być transmitowane do komputera przenośnego przez łącze RS232. Pełne przebiegi umożliwiają szerszą analizę przewidzianą w programie Explograf 3 (Winzer i in. 1998). Zebrane w trakcie pomiarów dane mogą być przedmiotem analiz mających na celu charakterystykę drgań w otoczeniu robót strzelniczych pod kątem ich intensywności i dominujących częstotliwości, a przede wszystkim służą one do oceny szkodliwości dla obiektów (Biessikirski i in. 2001). Ocena szkodliwości drgań może być przeprowadzana przez graficzne przedstawienie wyników pomiarów na skali SWD I lub SWD II oraz analizę ich położenia w poszczególnych strefach oddziaływania (rys. 2.6.). 205

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... Okno raportu Raport window pomiary prognoza measurement forecast Rys. 2.4. Zapisywanie wyników pomiarów do raportu końcowego Fig. 2.4. Mesurement results written into the final report 206

Baza obiektów budowlanych Database of the constructs Wyniki pomiarów wykonanych w budynku Kowala nr 13 Measurement results for the Kowala # 13 building Rys. 2.5. Wyniki pomiarów wpisane do archiwum obiektu chronionego Fig. 2.5. Mesurement results written into the protected object s archive Należy w tym miejscu podkreślić ilość informacji pozyskiwanych w czasie realizacji pomiarów w sposób ciągły. Możliwość odniesienia lokalizacji wyników na skalach SWD do ilości robót strzelniczych w ogóle wykonanych w tym czasie daje obraz skali problemu, a nie tylko wnioskowanie na podstawie wyrywkowych pomiarów czy przeprowadzanych okresowo pomiarów kontrolnych. 207

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... Stacja pomiarowa nr 1 strefa I 4 % 1000 800 600 400 200 100 80 60 Strefa III brak pomiaru 54 % strefa II 24 % strefa III 18 % Prędkość drgań, mm/s 40 20 10 8 6 4 2 Strefa II Strefa I C B 1 A 0.1 1 2 4 6 8 10 20 40 60 80 100 Częstotliwość, Hz Rys. 2.6. Ocena stopnia szkodliwości rejestrowanych drgań Fig. 2.6. Evaluation of the harmfulness of the recorded vibration 3. Mała Stacja Monitoringu Drgań Explo 504 Zastosowanie dużego skomputeryzowanego systemu jakim jest KSMD jest uzasadnione w przypadku prowadzenia intensywnych robót eksploatacyjnych, a co za tym idzie częstego strzelania. W kopalniach, gdzie strzelania odbywają się raz w tygodniu czy nawet rzadziej nie ma potrzeby stosowania tak rozbudowanego systemu. Dlatego niejako po drodze zbudowano dużo mniejszy system pomiarowy, który jednak w swoich funkcjach pomiarowych i archiwizacyjnych spełnia stawiane mu wymagania. Jest to rejestrator Explo 504 (rys. 3.1.) będący samodzielną wersją Explo 404, w której brak jest systemu komunikacji radiowej, natomiast wprowadzono dodatkowo wyświetlacz cyfrowy i klawiaturę, która służy do programowania pracy rejestratora i odczytywania wyników pomiarów. Urządzenie umożliwia więc bieżącą kontrolę wyników pomiarów przez bezpośredni odczyt z wyświetlacza wartości maksymalnych i korygowanych zgodnie z normą PN-95/B-02170 oraz transmisję danych w postaci pełnych przebiegów czasowych dla umożliwienia dokładnej analizy. Praca rejestratora czuwającego, jakim jest Explo 504, polega na ustawieniu wartości progowej parametru mierzonego, powyżej której rejestrator zostaje uruchomiony i dokonuje 5 lub 10 sekundowego zapisu drgań. Wartość progową należy tak dobrać, żeby nie rejestrować wielkości przypadkowych (ruch mieszkańców budynku) a jednocześnie w miarę możliwości zbierać jak największą ilość danych o zdarzeniach wywołanych robotami strzelniczymi prowa- 208

dzonymi w zakładzie górniczym. Według skal zawartych w normie PN-85/B-02170 można założyć, że wartość progowa na poziomie 0,50 mm/s pozwala na rejestrację wszystkich istotnych drgań budynku z punktu widzenia oceny ich szkodliwości. Rys. 3.1. Mała Stacja Monitoringu Drgań Explo 504 widok Fig. 3.1 View of the Explo 504 Small Vibration Monitoring Station Rys. 3.2. Ocena intensywności drgań wzbudzonych robotami strzelniczymi w kopalni dolomitu Fig. 3.2 Intensity evaluation of the blasting induced vibration in the dolomite quarry Efekt działania MSMD Explo 504 można ocenić na przykładzie jednej z kopalń dolomitu, która dysponując jednym egzemplarzem, w okresie 2,5 roku, przeprowadziła monitoring drgań w 9 budynkach uzyskując 173 pomiary drgań. W tym czasie w kopalni odpalono 470 serii długimi otworami. 209

Z. ONDERKA, R. BIESSIKIRSKI, J. SIERADZKI, J. WINZER KSMD system do monitorowania... Uzyskane informacje: tylko 38% odstrzałów długimi otworami spowodowało drgania możliwe do zarejestrowania, zarejestrowany poziom drgań według skal SWD można zaliczyć do następujących stref (rys. 3.2.): strefa I 72% otrzymanych wyników, strefa II 27% otrzymanych wyników, strefa III 1% otrzymanych wyników. Explo 504 jest również propozycją dla firm świadczących usługi w zakresie wykonawstwa robót strzelniczych dla kopalń odkrywkowych. Małe gabaryty aparatury, łatwość jej montażu i prosta obsługa stanowią o możliwości wykonywania pomiarów przez ekipy prowadzące roboty strzelnicze. Stwarza to możliwość kontrolowania poziomu drgań w czasie robót wykonywanych przez firmę usługową nawet w kilku kopalniach. 4. Zakończenie i wnioski W zakończeniu należy podkreślić, że Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań to skomputeryzowany system spełniający zadania projektowe, pomiarowe i archiwizacyjne. Jest rozwiązaniem, dzięki któremu możliwa staje się systematyczna kontrola poziomu drgań z jednoczesnym wymiernym określeniem przyczyn. Istotnym elementem projektowania pracy KSMD jest analiza warunków eksploatacyjnych kopalni ze szczególnym uwzględnieniem: warunków terenowych i lokalizacji zabudowań w otoczeniu, warunków geologiczno-górniczych (techniki wykonywania robót strzelniczych, propagacji drgań parasejsmicznych, dopuszczalnych ładunków MW). Zastosowane w KSMD programy obliczeniowe są przystosowywane do warunków poszczególnych kopalń. Wyniki pomiarów stanowią obszerny materiał analityczny zarówno dla służb strzałowych jak i opracowujących opinie oraz wytyczne do dalszych prac. Udoskonalanie procedur pomiarowych i obliczeniowych wpływa na lepsze wykorzystanie wyników pomiarów zarówno do opracowywania wytycznych dla prowadzenia robót strzelniczych jak i do oceny stopnia szkodliwego ich oddziaływania na obiekty. Prowadzenie badań szczegółowych wymaga pozyskiwania pełnych rejestracji przebiegów drgań, dlatego też wprowadzenie zbierania danych łączem bezpośrednim RS232 jest bardzo dobrym rozwiązaniem poszerzającym możliwości ich wykorzystania, między innymi przy prognozowaniu efektu sejsmicznego z możliwością systematycznej jego weryfikacji. Literatura [1] Biessikirski R., Winzer J., Sieradzki J. 2001: Kopalniana Stacja Monitoringu Drgań (KSMD) Konferencja Technika strzelnicza w górnictwie, Jaszowiec. [2] Onderka Zb., Biessikirski R., Winzer J. 1999: Zagadnienie drgań parasejsmicznych powodowanych robotami strzelniczymi w kopalniach odkrywkowych. Prace Naukowe Głównego Instytutu Górnictwa Nr 28. Bezpieczeństwo robót strzałowych w górnictwie, Katowice. [3] Sieradzki J. 1997: Kopalniany system monitoringu drgań Krajowy Kongres Górnictwa Skalnego Kielce. [4] Winzer J. 1996: Roboty strzałowe a szkody budowlane Konferencja Technika strzelnicza w górnictwie, Jaszowiec. [5] Winzer J., Biessikirski R., Sieradzki J. 1997: Minimalizacja szkodliwego oddziaływania robót strzałowych na otoczenie jako kierunek prac badawczych prowadzonych w Katedrze Górnictwa Odkrywkowego AGH Konferencja Górnictwo odkrywkowe a ochrona środowiska Fakty i mity, Kraków. 210

[6] Winzer J., Sieradzki J., Biessikirski R., Nowak B. 1998: Monitoring drgań parasejsmicznych Program Obsługi Robót Strzałowych Konferencja Technika strzelnicza w górnictwie, Jaszowiec. [7] Winzer J., Biessikirski R., Kamiński Z. 2001: Działalność profilaktyczna kopalń odkrywkowych w zakresie oddziaływania robót strzelniczych na otoczenie. Konferencja Technika strzelnicza w górnictwie, Jaszowiec. KSMD a system for monitoring of blasting induced vibrations around quarries The On-site Mine Vibration Monitoring Facility (abbr. in pol. KSMD) is a system solution, that may be applied to the protection of the mine surrounding area as carried out independently by the mining plant. The solution comprises the measuring equipment, recording the blasting induced vibrations as well as the appropriate software, that uses the acquired measurement results in the designing of safety blasting. The paper stresses out the designing and filing functions of the KSMD. Przekazano: 20 marca 2002 211