Ekspertyza dotycząca występowania ptaków i nietoperzy w budynku VII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, ul. Skarbińskiego 5, Kraków Ekspertyzę wykonał: mgr inż. Zbigniew Bęben Kraków, marzec 2016 r.
1. Cel wykonania ekspertyzy. Ekspertyzę dotyczącą występowania gatunków ptaków i nietoperzy w budynku VII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, ul. Skarbińskiego 5, przeprowadzono w związku z planowaną przez Zespół Ekonomiki Oświaty termomodernizacją w/w budynku w okresie od 1 lipca 2016 r. do 30 listopada 2016 r. lub w roku 2017, w okresie 1 marzec 30 listopad (w przypadku braku realizacji termomodernizacji w roku 2016). 2. Metodyka obserwacji. Kontrolę budynku VII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie, ul. Skarbińskiego 5 (VII LO) przeprowadzono w drugiej połowie marca 2016 r. W celu oceny zasiedlenia budynku VII LO przez ptaki i nietoperze dokładnie zlustrowano budynki (budynek szkoły, łącznik, hala sportowa) z zewnątrz, zwracając uwagę na wszelkie nisze, dziury i szczeliny w ścianach, wokół rynien, okien oraz na łączeniu dachów ze ścianami zewnętrznymi budynków. 3. Opis budynku VII LO. VII Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie zajmuje budynek główny szkoły (wysokości około 7-8 m), połączony krótkim łącznikiem (wys. ok. 4 m) z halą sportową (wys. ok. 7-8 m). Budynek szkoły, łącznik i hala sportowa mają ściany murowane, tynkowane. Budynek szkoły posiada niski stropodach, wentylowany otworami, które są zabezpieczone kratkami. Na dachu budynku szkoły oraz łącznika znajdują się kominy wentylacyjnych, z zabezpieczonymi siatką otworami wentylacyjnymi. 2
Fot. 1. Północna elewacja budynku VII LO, z wejściem głównym do budynku. Fot. 2. Północna elewacja budynku VII LO, z wejściem głównym do budynku. 3
Fot. 3. Północna elewacja budynku VII LO, z wejściem głównym do budynku. Fot. 4. Północna i wschodnia (szczytowa) elewacja budynku VII LO. 4
Fot. 5. Wschodnia (szczytowa) i południowa elewacja budynku VII LO. Fot. 6. Południowa i wschodnia elewacja budynku VII LO. 5
Fot. 7. Wschodnia elewacja budynku VII LO, z drugim wejściem do budynku. Fot. 8. Północna i wschodnia (szczytowa) elewacja budynku VII LO. 6
Fot. 9. Wschodnia (szczytowa) i południowa elewacja budynku VII LO. Fot. 10. Południowa elewacja budynku VII LO, z wyjściem tylnym. 7
Fot. 11. Południowa elewacja budynku VII LO. Widoczny łącznik i hala sportowa. Fot. 12. Łącznik budynku szkoły z halą sportową widok od wschodu. 8
Fot. 13. Hala sportowa elewacja wschodnia. Fot. 14. Hala sportowa elewacja wschodnia. 9
Fot. 15. Widok od zachodu na budynek VII LO. Fot. 16. Elewacja zachodnia (szczytowa) i elewacja południowa budynku VII LO. 10
Fot. 17. Elewacja zachodnia budynku VII LO. Fot. 18. Elewacja północna i elewacja zachodnia (szczytowa) budynku VII LO. 11
Fot. 19. Elewacja północna i elewacja zachodnia (szczytowa) budynku VII LO. Fot. 20. Widok od południowego-zachodu. Od lewej do prawej: budynek szkoły, łącznik, hala sportowa. 12
4. Wyniki. Budynek VII LO posiada niski stropodach, wentylowany otworami, które są zabezpieczone kratkami na około 70 otworów w dwóch otworach brakuje kratek otwory te zostały zasiedlone przez gołębie miejskie (Columba livia forma urbana). W trakcie kontroli budynku VII LO w obrębie szkoły (dach, gzymsy) stwierdzono obecność do 12 osobników gołębi miejskich. Na dachu budynku szkoły, a także na dachu łącznika szkoły z halą sportową znajdują się kominy wentylacyjne z zabezpieczonymi siatką otworami wentylacyjnymi miejsca te nie są dostępne dla gołębi miejskich, za wyjątkiem jednego otworu w kominie wentylacyjnym (fot. 35). W obrębie budynku głównego szkoły stwierdzono szczeliny i otwory stanowiące siedliska ptaków lub potencjalnie stanowiące siedliska ptaków: liczne ubytki szczelinowe pod obróbką blacharską dachu oraz pod obróbką blacharską gzymsu (wszystkie elewacje); w okolicach ubytków stwierdzono odchody jerzyka (Apus apus) wskazujące, że gatunek ten występuje w obrębie budynku i zasiedla szczeliny pod obróbką blacharską dachu; szczeliny przy rynnach (wszystkie rynny); przy 3 rynnach stwierdzono odchody jerzyków, wskazujące, że gatunek ten zasiedla szczeliny wokół rynien na budynku szkoły; krótka, wąska szczelina dylatacyjna (południowa elewacja szkoły) brak śladów zasiedlenia; pojedyncze, głębokie ubytki tynku przy oknach i parapetach brak śladów zasiedlenia. W obrębie łącznika szkoły oraz hali sportowej stwierdzono: pojedyncze ubytki szczelinowe pod obróbką blacharską dachu nie stwierdzono śladów zasiedlenia przez ptaki; 2 otwory wentylacyjne stropodach łącznika, zabezpieczone kratkami; szczeliny przy rynnach (brak śladów zasiedlenia). 13
Fot. 21. Gołębie miejskie przesiadujące na gzymsie i dachu budynku szkoły. Fot. 22. Szczelina pod obróbką blacharską dachu (elewacja wschodnia). 14
Fot. 23. Szczeliny pod obróbką blacharską dachu i gzymsu (elewacja wschodnia). Fot. 24. Szczeliny pod obróbką blacharską dachu i gzymsu (elewacja wschodnia). 15
Fot. 25. Szczeliny przy rynnach (elewacja południowa). Widoczne odchody jerzyków zasiedlających szczeliny. Fot. 26. Szczeliny pod obróbką blacharską gzymsu (elewacja południowa). 16
Fot. 27. Szczeliny przy rynnie i pod obróbką blacharską gzymsu (elewacja północna). Fot. 28. Zabezpieczone siatką otwory wentylacyjne w kominach wentylacyjnych na dachu budynku szkoły i łącznika. 17
Fot. 29. Szczeliny pod obróbką blacharską gzymsu (elewacja wschodnia). Fot. 30. Szczeliny pod obróbką blacharską dachu (elewacja południowa). 18
Fot. 31. Szczelina dylatacyjna. Fot. 32. Otwory wentylacyjne zabezpieczone kratkami. Widoczny 1 otwór bez kratki.. 19
Fot. 33. Otwór wentylacyjny zasiedlony przez gołębie miejskie. Fot. 34. Szczeliny przy rynnie (łącznik na styku z halą sportową). 20
Fot. 35. Otwór bez kratki w kominie wentylacyjnym. Fot. 36. Odchody jerzyków świadczą, że gatunek ten zasiedla budynek szkoły. 21
Fot. 37. Szczeliny pod obróbką blacharską gzymsu (elewacja południowa). Fot. 38. Szczeliny pod obróbką blacharską gzymsu i wokół rynny (elewacja południowa i zachodnia). 22
Fot. 39. Głęboki ubytek zaprawy w narożniku okna (elewacja zachodnia). Fot. 40. Głębokie szczeliny wokół rynny (elewacja zachodnia). 23
Fot. 41. Odchody jerzyków na ścianie, poniżej szczelin wokół rynny (elewacja północna). Fot. 42. Odchody jerzyków na ścianie (miejsce odpoczynku/nocowania). 24
Fot. 43. Szczeliny pomiędzy cegłami, zasiedlone przez jerzyki (elewacja północna). Fot. 44. Szczeliny wokół rynny, zasiedlone przez jerzyki (elewacja północna). 25
Fot. 45. Szczeliny wokół rynny i pod obróbką blacharską gzymsu, zasiedlone przez jerzyki (elewacja północna). Fot. 44. Drugi otwór bez kratki (elewacja zachodnia). 26
Fot. 45. Szczeliny wokół rynny. Styk łącznika z halą sportową (elewacja zachodnia). 5. Wnioski. Budynek VII LO w Krakowie: stanowi miejsce lęgowego dla jerzyka (Apus apus) w szczelinach pod obróbką blacharską dachu i wokół rynien może gniazdować kilkanaście par tego gatunku; stanowi miejsce lęgowego dla gołębia miejskiego (Columba livia forma urbana) w obrębie budynku stwierdzono około 12 osobniów, w tym 2 pary w 2 otworach wentylacyjnych. Wszystkie ww. gatunki objęte są ochroną gatunkową. W związku z powyższym: prace termomodernizacyjne budynku VII LO w roku 2016, w miesiącach lipiec listopad, należy prowadzić pod nadzorem ornitologa; w przypadku prowadzenia termomodernizacji budynku VII LO w roku 2017, w miesiącach marzec listopad, prace należy prowadzić pod nadzorem specjalisty ornitologa; 27
pod nadzorem ornitologa należy zabezpieczyć siatką i pianką montażową wszystkie szczeliny i otwory, w celu uniemożliwienia ich zasiedlenia przez ptaki przed rozpoczęciem prac termomodernizacyjnych. przed zatkaniem otworów wentylacyjnych należy sprawdzić je pod kątem przebywania piskląt gołębia miejskiego w gniazdach zakładanych w otworach wentylacyjnych; w przypadku stwierdzenia piskląt gołębia miejskiego, z uwagi na możliwość wyprowadzania lęgów przez ten gatunek praktycznie we wszystkich miesiącach w roku, specjalista ornitolog powinien wyjąć pisklęta gołębia z otworów wentylacyjnych i przekazać je do odchowania w azylu ptasim otwory wentylacyjne po wyjęciu piskląt należy niezwłocznie zabezpieczyć, uniemożliwiając powrót dorosłych gołębi i założenie powtórnych lęgów; pod nadzorem ornitologa należy wywiesić budki lęgowe dla jerzyków oraz skrzynki lęgowe dla gołębi miejskich. Z uwagi, że w wyniku termomodernizacji budynku zostaną zniszczone siedliska gatunków podlegających ochronie gatunkowej przed wykonaniem prac termomodernizacyjnych należy uzyskać zgodę Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie na zniszczenie siedliska gatunków chronionych jerzyka (Apus apus) i gołębia miejskiego (Columba livia forma urbana). Ponadto, w związku z koniecznością usunięcia piskląt gołębia miejskiego z otworów wentylacyjnych przed wykonaniem termomodernizacji i przeniesienia ich do azylu ptasiego, w celu odchowania, należy uzyskać zgodę Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie na umyślne niepokojenie i płoszenie, chwytanie, transport, umyślne przemieszczanie z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca, okazów gatunku chronionego gołębia miejskiego. 28
6. Zalecenia (kompensacja). W ramach kompensacji przyrodniczej za zniszczenie siedlisk gatunków chronionych należy: 1) dla jerzyków (Apus apus) - należy zamontować łącznie 30 szt. pojedynczych skrzynek z trocinobetonu na elewacji północnej (20 szt.) i elewacji wschodniej (10 szt.) budynku szkoły. Należy zastosować pojedyncze skrzynki z trocinobetonu wraz z wkładką na gniazdo (miseczka lęgowa). Budki z trocinobetonu są bardzo trwałe (kilkadziesiąt lat); w przeciwieństwie do budek drewnianych nie ulegają niszczeniu pod wpływem warunków atmosferycznych oraz nie powodują zacieków na elewacji i pod elewację (warstwę ocieplenia). Budki należy przymocować bezpośrednio do ściany, przed położeniem warstwy ocieplenia. Budek z trocinobetonu nie można wieszać na zewnętrznej warstwie ocieplenia budynku, z uwagi na ciężar budki (8,5 kg). Zaleca się zastosowanie pomiędzy budką, a ścianą cienkiej warstwy styropianu ( dwójki ), jako warstwy izolacyjnej pomiędzy budką, a ścianą, przy zastosowaniu odpowiednio długich i mocnych wkrętów, mocujących budkę do ściany. 2) dla gołębi miejskich (Columba livia forma urbana) należy zamontować łącznie 20 szt. skrzynek lęgowych na północnej ścianie hali sportowej (10 szt., powyżej łącznika) oraz na wschodniej ścianie nadbudówki na dachu szkoły (10 szt.). Ponadto, w celu poprawy warunków bytowych ptaków w otoczeniu szkoły (zarówno ptaków gniazdujących na budynkach, jak i ptaków gniazdujących wśród drzew i krzewów) zaleca się wybudowanie poidła dla ptaków, w formie płytkiego oczka wodnego lub fontanny. Należy zauważyć, że w najbliższej okolicy szkoły nie ma miejsc, w których ptaki mogą pić wodę, a wokół szkoły i boiska szkolnego jest sporo terenu, który można zagospodarować z myślą o ptakach dosadzając krzewy owocodajne, krzewy i drzewa iglaste, a także budując oczko wodne poidełko dla ptaków. Pomimo, że powyższe zalecenie nie jest związane z planowaną termomodernizacją i nie jest powiązane z koniecznością kompensacji zniszczonych siedlisk lęgowych ptaków, uznano, że warto poruszyć tę kwestię w niniejszej ekspertyzie. Wykonanie ogrodu przyjaznego ptakom przy szkole można powierzyć zewnętrznemu inwestorowi, w ramach innych kompensacji przyrodniczych, np. za wycięte drzewa na dowolnym obszarze miasta Krakowa. 29
Ryc. 1. Pojedyncza skrzynka z trocinobetonu dla jerzyka (APK-1). Wymiary: wys. 16cm, szer. 36cm, gł. 22cm, waga 8,5 kg. Obok miseczka gniazdowa z trocinobetonu. Ryc. 2. Przykład zamontowania skrzynek lęgowych dla gołębi miejskich (SP nr 117, ul. Kurczaba 15). Ryc. 3. Schemat lokalizacji budek lęgowych dla jerzyka na elewacji północnej budynku szkoły. Wysoko wywieszone pojedyncze budki dla jerzyków (20 szt.). 30
Ryc. 4. Schemat lokalizacji budek lęgowych dla jerzyka na elewacji wschodniej budynku szkoły. Wysoko wywieszone pojedyncze budki dla jerzyków (10 szt.). Ryc. 5. Schemat lokalizacji 10 skrzynek lęgowych dla gołębi miejskich elewacja wschodnia, nadbudówka nad dachem budynku szkoły. 31
Ryc. 6. Schemat lokalizacji 10 skrzynek lęgowych dla gołębi miejskich elewacja północna hali sportowej (ściana nad łącznikiem hali z budynkiem szkoły). 32