Opinia ornitologiczna dla Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej w Łowiczu dot. zasiedlenia budynku ul. Jana Pawła 169 przez lęgowe ptaki chronione.

Transkrypt

1

2 2

3 1. Wstęp. Zakład Gospodarki Mieszkaniowej w Łowiczu (dalej określany jako ZGM) administruje zasobem mieszkań komunalnych na terenie tego miasta. Budynki wybudowane w technologiach dawniej przyjętych nie odpowiadają obecnym standardom w zakresie izolacyjności cieplnej i są sukcesywnie termomodernizowanie (ocieplane) tzw. metodą mokrąlekką polegającą na stosowaniu okładzin styropianowych łączonych z elementami nośnymi budynku za pomocą substancji klejących oraz zastosowaniu tynków zewnętrznych cienkowarstwowych. Z reguły równocześnie docieplany jest strop poddasza oraz wymieniane zewnętrzne obróbki blacharskie i parapety. Wykonanie opinii ornitologicznej (tj. niniejszego sprawozdania z oceny przedinwestycyjnej) zostało przez ZGM zlecone w ramach przygotowania do takiej inwestycji odnośnie budynku ul. Jana Pawła II 169. Wszelkiego typu budynki zwykle są miejscem okresowego lub stałego bytowania chronionych gatunków ptaków, w tym miejscem odbywania lęgów. Dotyczy to zwłaszcza budynków starych o zniszczonych elewacjach i dachach, dostarczających wielu zróżnicowanych schronień regularnie wykorzystywanych przez te zwierzęta. Jako takie, miejsca te są uważane za siedliska ptaków i tym samym podlegają ochronie prawnej. Przedsięwzięcia polegające na termomodernizacji budynków, w tym zwłaszcza ocieplanie ścian (i dachów), poza oczywistymi korzyściami ekonomicznymi i środowiskowymi, mogą w przypadku niewłaściwej ich realizacji wywołać negatywne skutki przyrodnicze uszczuplając, czasem w sposób lokalnie znaczny, zasoby populacji gatunków ptaków związanych z siedzibami ludzkimi. W Polsce budynki są miejscem regularnego gniazdowania co najmniej kilkunastu różnych gatunków ptaków (od drobnych gatunków ptaków wróblowych (wróble, pliszki, sikory), poprzez jerzyki, sowy czy sokoły pustułki, aż do znacznie bocianów, z których zasadniczo wszystkie gatunki podlegają ochronie prawnej. Zabronione jest nie tylko zabijanie ptaków, ale i niszczenie ich siedlisk. Dlatego obowiązek ochrony obliguje zarówno inwestorów, wykonawców, organy państwa i samorządów do zapewnienia minimalizacji wpływu takich przedsięwzięć na ptaki oraz ewentualnego zapewnienia im innych miejsc zastępczych, umożliwiających przede wszystkim odbywanie lęgów. 3

4 2. Opis budynku Budynek mieszkalny wielorodzinny ul. Jana Pawła 169 położony jest poza centrum miasta. Jest to budynek 2- piętrowy z podpiwniczeniem. Posiada jedno wejście od strony północnej, na 3 ścianach bocznych umiejscowione są balkony. Wybudowany w technologii tradycyjnej, otynkowany. Pomiędzy stropem górnego piętra, a dachem znajduje się przestrzeń wentylowana przez otwory we wschodniej elewacji. Otwory te wykonano poprzez zastosowanie w kilku miejscach cegły dziurawki. Dach pokryty papą, w kilku miejscach znajdują się szeregi otworów wentylacyjnych. Przy ścianie wschodniej zewnętrzny pionowy komin ze stali kwasoodpornej. W otoczeniu znajdują się budynki niższe, głównie parterowe, a także jeden jednopiętrowy. Znajduje się też parking oraz zieleń w postaci drzew krzewów i trawników. Stan elewacji budynku stwierdzony podczas badań (poszczególnych ścian zewnętrznych i dachu ) udokumentowano na zdjęciach. Wykonano je w styczniu 2015r. Fot. 1. Front - elewacja północna z wejściem do budynku. 4

5 Fot. 2. Elewacja wschodnia (w górnej części otwory wentylacyjne przestrzeni stropodachu). Fot. 3. Elewacja południowa (po prawej ) i zachodnia (po lewej). 5

6 Fot. 4. Ogólny widok dachu. Fot. 5. Jeden z wylotów pionów wentylacyjnych. 6

7 3. Metodyka wykonywania inwentaryzacji miejsc lęgowych (siedlisk) ptaków na budynku. Celem wykonania inwentaryzacji było uzyskanie informacji: czy na przedmiotowym budynku lub w jego bezpośrednim sąsiedztwie maja swoje siedliska lęgowe (gniazda) ptaki chronione, jakie są to gatunki oraz w jakiej liczebności występują. ZGM zwrócił się o wykonanie niniejszej opinii w styczniu 2015r., zakładając przystąpienie do prac termomodernizacyjnych już od wiosny tego samego roku. Okres zimowy, gdy w warunkach krajowych poza nielicznymi wyjątkami ptaki nie wyprowadzają lęgów, nie jest optymalny dla uzyskania odpowiedniego materiału z obserwacji terenowych. Jednak zachowanie się ptaków, a także ślady pozostawiane przez nie na budynku pozwalają oszacowań lęgowość poszczególnych gatunków. Inwentaryzacja taka, prowadzona poza okresem lęgowym, jest przy braku innych możliwości alternatywnym rozwiązaniem wymienianym tak w opracowaniu Kepela A. et al. (2007) 1 jak i oraz Kota H. (2009).2 Celem określenia występowania ptaków lęgowych wykonano 2 kontrole w dniach: r. i r. Podczas kontroli oceniono stan elewacji budynku, dokonano oględzin potencjalnych miejsc gniazdowania oraz poszukiwano śladów ich przebywania (niezabezpieczone otwory, stare gniazda, zabrudzenia kałem). Przeprowadzono również lustrację dachu. Zwracano uwagę na ewentualne przestrzenie/ szczeliny pod parapetami i pozostała obróbka blacharską. 4. Wyniki inwentaryzacji miejsc lęgowych (siedlisk) ptaków na budynku. Na kontrolowanym budynku nie stwierdzono śladów lęgów ptaków chronionych. Uzasadnienie: Podczas kontroli terenowych brano pod uwagę wszystkie gatunki ptaków chronionych, mogące wykorzystywać budynek jako miejsce do wyprowadzenia lęgów. Dla gatunków najczęściej spotykanych na budynkach przedstawia się to następująco: 1 Kepel A., Wylegała P., Jaros R., Szkudlarek R., Paszkiewicz R Docieplanie budynków w zgodzie z zasadami ochrony przyrody. Fundacja EkoFundusz, Warszawa, 28 ss. ( 2 Kot H Instrukcja metodyczna prowadzenia inwentaryzacji ptaków lęgowych w miastach. Zakład Planowania Przestrzennego i Badań Ekologicznych Budownictwa EKOS Siedlce. instrukcjametodyczna.pdf. 7

8 wróbel Passer domesticus W okresie zimowym aktywnie wykorzystuje otwory/stare gniazda jako miejsca noclegowe, często przesiaduje w pobliżu (na budynku lub drzewach i krzewach), a zdarza się, że już od styczniu nosi materiał roślinny - naprawia lub buduje gniazda. Przy przedmiotowym budynku nie stwierdzono obecności wróbli. Brak otworów z widocznym materiałem gniazdowym i/lub zabrudzonych kałem ptaków. kawka Corvus monedula Podobnie jak wróble, kawki w terminie prowadzenia obserwacji często przebywają w pobliżu otworów lęgowych, zajmując je i chroniąc przed konkurencyjnymi parami. Na przedmiotowym budynku otworami potencjalnie mogącymi być wykorzystanymi przez te ptaki są wyloty pionowych kanałów wentylacyjnych na dachu. Nie stwierdzono w nich śladów wykorzystania w celach lęgowych. Brak kawek w pobliżu budynku. Otwory wentylacji stropodachu są zbyt małej średnicy dla tego gatunku. jerzyk Apus apus Podczas kontroli nie stwierdzono obecności miejsc/szczelin możliwych do wykorzystania przez ten gatunek. Otwory do przestrzeni stropodachu są znacznie wyżej niż posadzka stropodachu i nie jest to sytuacja optymalna dla tego gatunku (brak możliwości zerwania się ptaka z płaskiej powierzchni i dolotu wewnątrz przestrzeni do otworu). oknówka Delichon urbicum Brak miejsc optymalnych dla tego gatunku. Brak śladów po lęgach lub próbach lęgów z poprzednich lat. kopciuszek Phoenicurus ochruros, pliszka siwa Motacilla alba, gołąb miejski Columba livia f. urbana Gatunki zakładające gniazda w przestrzeni otwartej lub półotwartej na gzymsach, półkach i w załomach. Brak śladów po lęgach lub próbach lęgów z poprzednich lat. Literatura podaje 3, że ogółem odnotowano 38 gatunków ptaków zasiedlających budynki w naszych warunkach. Gnieżdżenie się na przedmiotowym budynku pozostałych, rzadziej występujących gatunków było również brane pod uwagę. 3 Walasz K., Misielak M Ochrona ptaków i nietoperzy zasiedlających budynki w miastach. Małopolskie Towarzystwo Ornitologiczne. Kraków. 8

9 5. Uwarunkowania prawne działań dot. gatunków chronionych Ochrona dzikich zwierząt jest regulowana ustawą z dnia 16 kwietnia 2004r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2013r. poz. 627 z późn. zm.) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2014r. poz. 1348). W stosunku do gatunków ptaków chronionych (w tym wyżej wymienionych) obowiązują następujące zakazy (par. 6.1 i 6.3 w/w rozporządzenia): 1) umyślnego zabijania; 2) umyślnego okaleczania lub chwytania; 3) umyślnego niszczenia ich jaj lub form rozwojowych; 4) transportu; 5) chowu; 6) zbierania, pozyskiwania, przetrzymywania lub posiadania okazów gatunków; 7) niszczenia siedlisk lub ostoi, będących ich obszarem rozrodu, wychowu młodych, odpoczynku, migracji lub żerowania; 8) niszczenia, usuwania lub uszkadzania gniazd, mrowisk, nor, legowisk, ( ) zimowisk lub innych schronień; 9) umyślnego uniemożliwiania dostępu do schronień; 10) zbywania, oferowania do sprzedaży, wymiany lub darowizny okazów gatunków; 11) wwożenia z zagranicy lub wywożenia poza granicę państwa okazów gatunków; 12) umyślnego przemieszczania z miejsc regularnego przebywania na inne miejsca; 13) umyślnego wprowadzania do środowiska przyrodniczego. 14) umyślnego płoszenia lub niepokojenia w miejscach noclegu, w okresie lęgowym w miejscach rozrodu i wychowu młodych Z powyższych zakazów w przypadku gołębia miejskiego nie obowiązuje pkt 7-9 i 14 z wyłączeniem miejsc gniazdowania w trakcie obecności piskląt w gnieździe. (par. 6.5 w/w rozporządzenia). Zakaz usuwania gniazd, o którym mowa w pkt. 8 nie dotyczy usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd z budek oraz usuwania od dnia 16 października do końca lutego gniazd ptasich z obiektów budowlanych lub terenów zieleni, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa lub sanitarne. (par. 9 pkt. 1 i 2 w/w rozporządzenia). W stosunku do wszystkich ptaków chronionych gatunków zabronione jest zabijanie osobników dorosłych lub ich form rozwojowych (niszczenie jaj, piskląt). Celem umożliwienia eksploatacji i modernizacji budynków w sytuacjach kolizji interesu ludzi i zwierząt ustawa o ochronie zwierząt wyznacza ścieżkę postępowania eliminującego skutki negatywne. Polega to na uzyskiwaniu w postępowaniu administracyjnym zezwoleń na 9

10 niszczenie gniazd, miejsc ich usytuowania czyli siedlisk oraz umyślne płoszenie ptaków przy zachowaniu ustalonych warunków postępowania. Z reguły zniszczenie siedlisk wymaga rekompensaty w postaci budek lęgowych. Decyzje takie wydaje na uzasadniony wniosek zainteresowanego regionalny dyrektor ochrony środowiska w trybie określonym ustawą o ochronie przyrody. Elementy uwzględniające ochronę zwierząt poza dwoma aktami wymienionymi wyżej występują jeszcze w następujących przepisach prawnych: - Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 o ochronie zwierząt (Dz. U poz. 856) - Ustawa z dnia 7 lipca 1994 Prawo budowlane (Dz. U poz z późn. zm.) - Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 Kodeks karny (Dz. U. z 1997r. Nr 88 poz. 554 z późn. zm.) - Ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie (Dz. U. z 2007r. nr 75, poz. 493 z późn. zm.) 6. Wnioski i zalecenia: W trakcie prac terenowych nie stwierdzono na budynku obecności gniazd lub miejsc ze śladami wykorzystywania ich przez ptaki do wyprowadzania lęgów. Wobec powyższego brak jest podstaw do stwierdzenia, iż podczas prac termomodernizacyjnych ulęgną zniszczeniu siedliska ptaków chronionych. Jednocześnie nie można wykluczyć, iż w trakcie przyszłego sezonu lęgowego nie nastąpią próby zasiedlenia przez ptaki chronione przedmiotowego budynku lub wybrania tego miejsca do odpoczynku. Prace termomodernizacyjne mogą również negatywnie wpływać na ptaki podejmujące próbę lęgu na okolicznych drzewach lub krzewach. Dlatego też proponuję w okresie przed rozpoczęciem prac modernizacyjnych podjecie następujących czynności: Wystąpić do Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Łodzi z wnioskiem o wyrażenia zgody na odstępstwo od obowiązujących przepisów w zakresie płoszenia i niepokojenia ptaków w trybie określonym ustawą o ochronie przyrody. Dotyczyć to powinno następujących, wyprowadzających legi na budynkach lub drzewach/krzewach gatunków: wróbel Passer domesticus, jerzyk Apus apus, kawka Corvus monedula, oknówka Delichon urbicum, kopciuszek Phoenicurus ochruros, pliszka siwa Motacilla alba, kos Turdus merula, kwiczoł Turdus pilaris, dzwoniec Chloris chloris,, kulczyk Serinus serinus., makolągwa Carduelis cannabina 10

11 Profilaktycznie uniemożliwić dostęp ptaków do otworów pionów wentylacyjnych z wylotami na dachu poprzez zasłonięcie ich siatką oraz do otworów wentylacyjnych przestrzeni stropodachu poprzez ich zamkniecie. Otwory te powinny być zasłonięte najpóźniej do 20 marca. (w kwietniu kawki przystępują do lęgów). Podczas prac termomodernizacyjnych należy obserwować zachowanie ptaków na i przy budynku. Naruszenie przepisów ustawy dot. zwierząt (w skrajnym przypadku spowodowanie śmierci zwierząt objętych ochroną gatunkową) podlega karze aresztu albo grzywny. Prace budowlano-remontowe mogą być z tego powody wstrzymane przez organ nadzoru budowlanego. 7. Rekomendowane publikacje i materiały Poza pracami źródłowymi z zakresu metodyki przywołanymi w tekście niniejszej opinii w ostatnich latach ukazało się szereg przystępnych i najczęściej darmowych publikacji dotyczących realizacji prac na budynkach w sposób bezpieczny dla ptaków i zgodny z obowiązującym prawem. Wymienić tutaj warto następujące pozycje: Luniak M. Ptaki w budynkach Małopolskie Tow. Ornitologiczne / NFOŚiGW. Procedury postępowania w sytuacji prac remontowych w tym docieplania, prac termomodernizacyjnych budynków, w których znajdują się lub mogą znajdować siedliska ptaków chronionych. Mikusek R Budki dla ptaków. Fundacja Wspierania Inicjatyw Ekologicznych. Kraków. Poradnik OTOP Budki lęgowe. Wylegała P (red.) Standardy montowania ukryć dla ptaków i nietoperzy jako element prac dociepleniowych. PTOP Salamandra. Poznań 11