Autor: Henryk Misztal Moduł 3 Służba konwojowa 1. Ogólne pojęcia dotyczące konwojowania Konwój funkcjonariusze i pracownicy Służby Więziennej, ochraniający osadzonych poza terenem zakładu, a także ochraniający inne osoby, broń palną, amunicję, materiały niejawne, środki pieniężne lub inne przedmioty wartościowe. Konwojowanie ochranianie osadzonego podczas jego przemieszczania i pobytu poza terenem zakładu. Cel konwojowania ochrona i niedopuszczenie do ucieczek osadzonych podczas przemieszczania i pobytu poza zakładem, ochrona przedmiotów i niedopuszczenie do ich zawładnięcia przez osoby nieupoważnione. Pojazd konwojowy pojazd samochodowy wykorzystany do konwojowania, w szczególności: samochód więźniarka, samochód sanitarny, autobus, mikrobus, samochód osobowy, samochód ciężarowy przystosowany konstrukcyjnie do przewozu osób. Osoba wyznaczająca kierownik jednostki organizacyjnej albo osoba przez niego upoważniona do podejmowania w jego imieniu decyzji o uzbrojeniu i wyposażeniu konwoju oraz o wyznaczaniu dowódcy konwoju i konwojentów. Transportowanie przemieszczanie osadzonych między jednostkami organizacyjnymi. Transport wiąże się ze skreśleniem osadzonego z ewidencji jednej jednostki i ujęciem go w ewidencji drugiej jednostki. Przypadki konwojowania: 1) transportowanie, 2) przemieszczanie oraz pobyt w publicznych zakładach opieki zdrowotnej, 3) zatrudnienie, 4) przemieszczanie do innych miejsc, jak np. komisja ZUS, pogrzeb, edu.cossw.pl strona 1
5) przemieszczanie i ochrona przedmiotów określonych w art. 20 ust.1 pkt 6 ustawy o Służbie Więziennej, tj. broń palną, amunicję, materiały niejawne, pieniądze lub inne przedmioty wartościowe. 2. Organizacja konwojowania osadzonych Dobra organizacja konwojowania rozpoczyna się od opracowania rzetelnej, a przede wszystkim przydatnej dokumentacji dotyczącej realizacji tego zadania. Niezależnie od organizacji służby ochronnej w danej jednostce i usytuowania w niej konwojentów, niezbędne jest opracowanie instrukcji dla funkcjonariuszy wykonujących konwojowanie, tj. instrukcji dla: dowódcy konwoju, konwojentów, kierowcy, funkcjonariusza służby medycznej oraz ewentualnie przewodnika psa służbowego. Podstawą do opracowania tych dokumentów jest protokół z przeprowadzonego rozpoznania. W instrukcjach określamy zadanie, jakie powinni podejmować funkcjonariusze w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa całemu składowi konwoju oraz niedopuszczenia do ucieczki osadzonego i innych wypadków nadzwyczajnych. Ważną sprawą jest również określenie zasad bezpieczeństwa dla kierowcy pojazdu konwojowego. Wyraźnie należy ustalić sposób ustawiania pojazdu przed różnego rodzaju zaporami, jakie mogą pojawić się na drodze, czy też miejsce i sposób ustawienia pojazdu przy placówce służby zdrowia. Kierowca musi sobie uświadomić, iż ustawienie pojazdu możliwie najbliżej wejścia do placówki, może mieć bardzo istotny wpływ na dalszy przebieg wydarzeń. Powinien zdać sobie sprawę z tego, że należy zatrzymać pojazd w takiej odległości od zapory, aby mógł stamtąd szybko i bez znacznych trudności odjechać w miejsce umożliwiające ewentualną obronę konwoju. Najbardziej pożądane w tej sferze byłoby przeszkolenie kierowców pojazdów konwojowych w zakresie jazdy w różnych warunkach i sytuacjach. Podczas konwojowania osadzonych do placówek służby zdrowia, należy wyraźnie określić zadania konwojenta w czasie sprawdzenia drogi dojścia do konkretnego gabinetu lekarskiego lub innego pomieszczenia, ze szczególnym uwzględnieniem pomieszczeń znajdujących się w pobliżu oraz osób tam przebywających. Osadzony może zostać wyprowadzony z pojazdu na wyraźny sygnał funkcjonariusza sprawdzającego sytuację wewnątrz budynku i drogę dojścia. W celu zmniejszenia zagrożenia dla bezpieczeństwa konwoju oraz usprawnienia jego działania, wydaje się, iż niezbędne dla dalszej praktyki będzie obligatoryjne włączanie do konwoju funkcjonariuszy lub pracowników służby medycznej w przypadkach realizacji konwojowania osadzonych na wniosek personelu służby zdrowia. Ustalenie godziny przyjęcia i załatwienia przez personel medyczny spraw administracyjnych, ułatwi ochranianie konwoju przez szczupłe siły ochrony, jakie wyznaczono do realizacji tego trudnego i coraz częściej niebezpiecznego przedsięwzięcia. edu.cossw.pl strona 2
3. Wyznaczanie, uzbrajanie i wyposażanie składu konwoju Rozporządzenie w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej rozstrzyga tą kwestię następująco: Kierownik jednostki organizacyjnej albo osoba przez niego upoważniona podejmuje decyzje o uzbrojeniu i wyposażeniu konwoju oraz wyznacza dowódcę konwoju i konwojentów. Jak więc wynika z powyższego, czynność tą może wykonać jedna z dwóch wyżej wymienionych osób. Kierownik jednostki może wykonać te czynności w każdym czasie, o ile znajduje się na jej terenie. Jednakże z uwagi na natłok innych obowiązków, nie zawsze będzie miał możliwość ustalić skład konwoju lub też uzna, iż np. kierownik działu ochrony lepiej zna swoich ludzi i wie, jaka w danym okresie jest sytuacja kadrowa działu. Wspomniany wyżej przepis daje kierownikowi jednostki możliwość upoważnienia innego funkcjonariusza do realizacji tych zadań (osoba wyznaczająca). Podkreślić należy, iż osoba wyznaczająca skład, wyposażenie i uzbrojenie konwoju, bierze na siebie pełną odpowiedzialność za podjęcie tej decyzji. Uprawnienia i odpowiedzialność dowódcy zmiany ograniczona jest jedynie do sytuacji, w których na terenie jednostki nie są obecni kierownik jednostki lub osoba wyznaczająca albo osoba zastępująca kierownika jednostki. W aktualnej sytuacji, osoba wyznaczająca skład konwoju lub obsadzająca etaty grup konwojowych, opiera się w większości na własnej wiedzy dotyczącej konkretnego funkcjonariusza. Podstawę stanowi staż w służbie, doświadczenie na innych stanowiskach i posterunkach, umiejętność w postępowaniu z osadzonymi, autorytet wśród kolegów, czy też umiejętność dowodzenia i działania w grupie. Biorąc pod uwagę zwiększającą się populację osadzonych związanych ze zorganizowaną przestępczością, a tym samym zwiększenie zagrożenia bezpieczeństwa konwoju, przeszkolenie na kursie funkcjonariuszy i pracowników wchodzących w skład grup konwojowych, powinno być warunkiem podstawowym do wyznaczenia konkretnego funkcjonariusza do realizacji konwojowania. Zapamiętaj! Skład konwoju, jego uzbrojenie i wyposażenie ustala kierownik jednostki lub osoba przez niego upoważniona. edu.cossw.pl strona 3
Wyposażenie i uzbrojenie konwoju dostosowywane jest do konkretnej sytuacji tj: 1) gdzie jedziemy(do pracy, transport, czy do ZOZ-u ), 2) z kim jedziemy (jaka kategoria osadzonych będzie przewożona), 3) kogo wyposażamy (konwojenta, kierowcę czy dowódcę konwoju) lub inne uwarunkowania. Dobre, przykładowe wyposażenie konwoju wyjeżdżającego do placówki służby zdrowia z tymczasowo aresztowanymi to: kamizelki i hełmy kuloodporne, ochraniacze nóg i rąk, jednostki broni długiej i krótkiej, chemiczne środki obezwładniające (RMG lub RMP), kajdanki, pałki służbowe, środki łączności bezprzewodowej. 4. Ustalanie liczby konwojentów Obowiązujące przepisy uzależniają liczbę konwojentów oraz ich wyposażenie i uzbrojenie od warunków i trasy konwojowania, odległości od miejsca przeznaczenia, a także od liczby osadzonych oraz ich stopnia demoralizacji lub zagrożenia dla bezpieczeństwa konwoju. Niezależnie od oceny powyższych elementów, funkcjonariusz wyznaczający musi stosować się do następujących zasad : 1) Do konwojowania jednego osadzonego lub grupy do 10 osadzonych wyznacza się co najmniej dwóch funkcjonariuszy. Jest to ogólna zasada, od której istnieją pewne tylko możliwości odstąpienia, zarówno z zakresie zwiększenia, jak i zmniejszenia liczby funkcjonariuszy. Zasada ta odnosi się do skazanych zakwalifikowanych do zakładów typu zamkniętego oraz tymczasowo aresztowanych. 2) Obowiązek zwiększenia liczby konwojentów ma miejsce, jeżeli konwojowanie: 1) odbywać się będzie w godz. 22.00 6.00, 2) będzie trwać ponad 12 godzin, 3) grupa konwojowanych jest większa niż 10 osadzonych, 4) konwojowany stwarza szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa konwoju. Konwojowanie w godz. 22.00 6.00 Zapis ten w obecnym brzmieniu nakłada obowiązek zwiększenia liczby konwojentów, jeżeli konwojowanie odbywać się będzie w godz. 22.00 6.00. Dotyczy to także konwojowania organizowanego w nagłych przypadkach do publicznej placówki służby zdrowia. Jeżeli np. dowódca zmiany, w jednostce o pełnym systemie ochrony, organizuje konwój do szpitala w tych godzinach i nie ma bezpośredniego zagrożenia życia osadzonego, jest zobowiązany edu.cossw.pl strona 4
do wyznaczenia większej liczby konwojentów. Zasada ta ma również zastosowanie w czasie hospitalizowania osadzonego oraz w każdym innym przypadku konwojowania osadzonych w tym przedziale czasu. Konwojowanie trwające ponad 12 godzin Przepis ten będzie miał zastosowanie wówczas, gdy przekroczenie 12 godzin będzie wynikało z dyspozycji transportowej, tzn. gdy planowany wyjazd konwoju będzie przewidywany np. o godz. 7.00, natomiast przewidywany powrót lub dojazd do jednostki docelowej, gdzie planowany jest odpoczynek, o godz. 21.00. Grupa konwojowanych osadzonych jest większa niż 10 Grupa konwojowanych osadzonych jest większa niż 10 osadzonych oznacza to, iż niezależnie od tego, czy przekraczająca liczebność grupy będzie konwojowana na całej trasie przejazdu, czy tylko na jej odcinku, należy zwiększyć liczbę konwojentów. Jednoznaczne jest to z tym, iż funkcjonariusz wyznaczający powinien szczegółowo przeanalizować dyspozycje transportowe, w celu ustalenia liczebności osadzonych konwojowanych na poszczególnych odcinkach trasy przejazdu. Konwojowany stwarza szczególne zagrożenie dla bezpieczeństwa konwoju Nie ulega wątpliwości, iż przepis ten ma zastosowanie w przypadku konwojowania osadzonych stwarzających poważne zagrożenie społeczne lub zagrożenie dla bezpieczeństwa jednostki organizacyjnej oraz wymagających osadzenia w wyznaczonych oddziałach lub celach zakładu karnego lub aresztu śledczego w warunkach zapewniających ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładów lub aresztów czyli osadzonych niebezpiecznych. Nie jest to jednak jedyny przypadek, który z tego względu nakazuje zwiększyć liczbę konwojentów. Pozostałe przypadki to różne zdarzenia podlegające ocenie, które bądź to ze względów podkulturowych, zdrowotnych lub innych, uzasadniają zwiększenie liczby konwojentów. Z przypadkami tego rodzaju można mieć do czynienia w czasie organizowania zbiorowych konwojów. Wtedy w jednym pojeździe konwojowym może być przewożony zarówno przywódca grup podkulturowych, wzajemnie się zwalczających, potencjalnie poszkodowany, jak też osadzony posiadający status poszkodowanego. W zakresie tym ważną rolę spełnia kierownik działu ochrony, który zgodnie z instrukcją transportową, ma obowiązek wpisywania na listy osadzonych wytypowanych do przetransportowania, informacji o potrzebie odrębnego umieszczenia osadzonego w pojeździe konwojowym, od innych imiennie wskazanych osadzonych. Z informacjami tego rodzaju zapoznawany powinien być także dowódca konwoju. edu.cossw.pl strona 5
W niektórych przypadkach dopuszczalne jest zmniejszenie liczby konwojentów. Dotyczą one sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia osadzonego oraz konieczność przewiezienia go do publicznej placówki służby zdrowia sanitarką Pogotowia Ratunkowego. Dyrektor jednostki, a w przypadku braku możliwości nawiązania z nim kontaktu, dowódca zmiany, może podjąć decyzję o konwojowaniu tego osadzonego w czasie przewożenia go przez jednego funkcjonariusza. Dodać należy, iż decyzja ta dotyczy jedynie czasu niezbędnego na uzupełnienie składu sił w konwoju. Przykładem może tutaj być możliwie szybkie wysłanie, za karetką pogotowia, kolejnego konwojenta lub konwojentów samochodem służbowym. Szersze korzystanie z uprawnień do wystawiania składu zmniejszania składu konwoju występuje w jednostkach półotwartych lub otwartych albo w jednostkach zamkniętych w których odbywają karę, skazani zakwalifikowani do jednostek typu półotwartego lub otwartego. Przepisy stanowią, iż: 1) skazanego zakwalifikowanego do zakładu typu półotwartego i otwartego może konwojować jeden funkcjonariusz, 2) skazanego zakwalifikowanego do zakładu typu półotwartego zatrudnionego jest w systemie bez konwojenta lub skazanego zakwalifikowanego do zakładu otwartego w przypadku korzystania z zabiegów lub hospitalizowania w poza więziennym zakładzie opieki zdrowotnej może udać się tam bez konwojenta. W praktyce przepis powyższy wykorzystywany jest najczęściej przy zatrudnianiu osadzonych na zewnątrz jednostek organizacyjnych. Przed wyjazdem konwoju kierownik działu ochrony lub upoważniony przez niego funkcjonariusz udziela instruktażu całemu składowi konwoju. Udzielenie instruktażu odnotowuje się w książce instruktaży dla konwojentów, co potwierdzają podpisami wszyscy jego uczestnicy. 5. Instruktaż Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, przed realizacją konwoju, kierownik działu ochrony lub upoważniony przez niego funkcjonariusz, jest zobowiązany do udzielenia instruktażu całemu składowi konwoju. O ile jest to możliwe, instruktaż powinien zostać udzielony bezpośrednio przed przystąpieniem do wykonywania obowiązków związanych z konwojowaniem, np. kontrolą osadzonych i ich bagażu, sprawdzeniem zabezpieczeń techniczno-ochronnych pojazdu, pobraniem uzbrojenia i wyposażenia. W związku z tym cały skład konwoju powinien przybyć do jednostki odpowiednio wcześniej, edu.cossw.pl strona 6
co powinno znaleźć odzwierciedlenie w książce rozkładu służby. Sytuacja ta pozwoli na spokojne przygotowanie funkcjonariuszy do realizacji tego zadania. O ile jest to niemożliwe, a konwojenci przebywają na terenie jednostki w dniu poprzedzającym wyjazd, instruktaż może być udzielony w tym dniu. Instruktaż powinien zawierać: 1) zasady postępowania z konwojowanym, 2) krótką charakterystykę konwojowanego osadzonego niebezpiecznego. Funkcjonariusz udzielający instruktażu, przedstawia dowódcy konwoju innego niż konwój SW krótką charakterystyką osadzonego niebezpiecznego. Udzielenie instruktażu lub odebranie informacji, odnotowuje się w Książce instruktaży dla konwojentów, co potwierdzają podpisami wszyscy uczestnicy konwoju SW lub dowódca konwoju innego niż konwój SW. W instruktażu przed transportowaniem dowódcy konwoju powinny być przekazane uwagi i zalecenia w sprawie postępowania z osadzonymi, a w szczególności jeżeli: 1) skazani w czasie transportowania wymagają ochrony przed innymi osobami transportowanymi, 2) zachodzi niebezpieczeństwo napadu na konwój, 3) zachodzi prawdopodobieństwo ucieczki lub agresywnego zachowania skazanego, 4) w przypadku transportowania skazanego niebezpiecznego, 5) w przypadku transportowania skazanego zakwalifikowanego jako wymagającego osadzenia w areszcie śledczym lub zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających wzmożoną ochronę społeczeństwa, 6) w przypadku transportowania skazanego, któremu wymierzono karę 25 lat pozbawienia wolności albo karę dożywotniego pozbawienia wolności. Należy zwrócić uwagę, że dowódcy konwoju powyższe informacje mają obowiązek przekazywać kolejnym dowódcom konwoju (transport bezpośredni etapowy z niezwłocznym przemieszczeniem osadzonych do innego pojazdu konwojowego) lub dowódcom zmian (transport bezpośredni etapowy, gdy osadzeni będę oczekiwali w danej jednostce na przemieszczenie do innego pojazdu konwojowego). Niezależnie od powyższych spraw, funkcjonariusz udzielający instruktażu, powinien zwrócić uwagę na indywidualne umiejętności i predyspozycje konwojowanych osadzonych, np. umiejętność otwierania kajdanek, zamków itp. Niezwykle ważnym elementem jest przekazanie informacji o przynależności osadzonego do zorganizowanej grupy przestępczej, jej charakteru oraz statusie osadzonego w tej grupie. edu.cossw.pl strona 7
Wszystkie elementy powinny zostać uwzględnione przy rozmieszczaniu osadzonych w pojeździe konwojowym, np. nie umieszczanie włamywacza bezpośrednio przy drzwiach pojazdu operacyjnego. 6. Obowiązki funkcjonariuszy i pracowników wchodzących w skład konwoju Służba dowódcy konwoju jest służbą pełnioną najczęściej na stanowisku uzbrojonym w ramach ochrony zewnętrznej. Dowódca konwoju jest funkcjonariuszem odpowiedzialnym za odpowiednie przygotowanie i przebieg konwojowania. Podlegają mu wszyscy funkcjonariusze i pracownicy wchodzący w skład konwoju. W zakresie ochrony i konwoju posiada uprawnienia dyrektora jednostki. Odpowiada za realizację wszystkich przedsięwzięć wykonywanych przez podległych funkcjonariuszy od chwili przybycia do jednostki. Zapoznaje konwojentów z podstawowymi informacjami dotyczącymi konwojowania. Zapoznaje ich z instrukcją, ponadto informuje o trasie, czasie, kategorii osadzonych, przygotowuje do instruktażu, organizuje kontrolę osadzonych, dopilnowuje odpowiedniego wyposażenia i uzbrojenia konwojentów. Służba trwa do czasu powrotu do jednostki, która konwój wysyłała, rozliczenia się ze sprzętu uzbrojenia i sporządzenia odpowiedniej dokumentacji i przedstawieniu jej do zapoznania się przez przełożonych. Do obowiązków dowódcy konwoju należy w szczególności: 1) sprawdzenie stanu zabezpieczeń techniczno-ochronnych pojazdu konwojowanego, 2) wyznaczenie swojego zastępcy, 3) dokonanie podziału zadań ze swoim zastępcą, 4) sprawdzenie tożsamości każdego osadzonego oraz odpowiednie ich rozmieszczenie w pojeździe konwojowym, 5) przejęcie osadzonego konwojowanego wraz z jego dokumentacją i depozytami we wskazanym zakładzie oraz przyjęcie od dowódcy zmiany karty osadzonego niebezpiecznego, a także korzystanie z informacji w niej zawartych w czasie konwojowania, 6) przekazanie osadzonego wraz z dokumentacją i depozytem, o którym mowa w pkt 5, 7) zorganizowanie kontroli osadzonego oraz jego bagażu, 8) dopilnowanie zaopatrzenia osadzonego w należyte mu na czas konwojowania artykuły żywnościowe i napoje, 9) ostrzeżenie osadzonego o możliwości zastosowania środków przymusu bezpośredniego, użycia broni palnej lub psa służbowego, edu.cossw.pl strona 8
10) prowadzenie książki przebiegu służby konwojowej, w przypadku konwoju realizowanego na innej podstawie niż polecenie dyrektora, 11) podejmowanie i organizowanie działań ochronnych w sytuacji zagrożenia bezpieczeństwa konwoju. Obowiązki dowódcy konwoju wynikające z instrukcji transportowej i innych przepisów Dowódca konwoju odnotowuje w Książce przebiegu służby konwojowej istotne uwagi i informacje dotyczące trasy i realizacji konwoju, a ponadto w szczególności przyczyny: 1) nie wykonania trasy w czasie zaplanowanym, w przypadku przekroczenia tego czasu o 1 godzinę (np. objazdy, wypadki, złe warunki atmosferyczne), 2) czasu wykonania transportu w czasie jednej doby ponad 12 godzin, 3) przekroczenia 10 godzin czasu prowadzenia przez kierowcę pojazdu, Dowódca konwoju, dysponujący w pojazdach konwojowych wolnymi miejscami, jest obowiązany do przewożenia: 1) skazanych transpotrowanych do jednostek penitencjarnych, pomimo,iż nia wynika to z ustaleń dokonanych wcześniej z funkcjonariuszem odpowiedzialnym za transporty, 2) skazanych powracających do jednostki macierzystej, a czasowo przebywających w innej jednostce do 7 dni, 3) skazanych transportowanych w związku z zdarzeniami zagrażającymi bezpieczeństwu jednostki oraz klęską żywiołową, wymagającymi natychmiastowej pomocy lekarskiej, u których stwierdzono gruźlicę podlegającą obowiązkowej hospitalizacji, którzy po ucieczce zgłosili się do zakładu typu półotwartego lub otwartego albo nie mogą przebywać w zakładzie typu półotwartego lub otwrtego, oraz skazani na karę aresztu wojskowego, 4) dokumentów i przedmiotów, których prawo posiadania przez skazanego wynika z przepisów kodeksu, a nie decyzji dyrektora. Wniosek o przewiezienie skazanych oraz dokumentów i przedmiotów, wpisuje kierownik działu ewidencji do Książki przebiegu służby konwojowej. W książce tej dowódca konwoju zamieszcza również notatkę o przyczynie ewentualnej odmowy uwzględnienia wniosku kierownika działu ewidencji. Dowódca konwoju może zażądać udzielenia pomocy od najbliższej jednostki Policji, celem podjęcia interwencji wobec osoby innej niż pozbawiona wolności, w szczególności w razie nawiązywania przez nią niedozwolonych kontaktów z osobami konwojowanymi pozbawionymi wolności. edu.cossw.pl strona 9
Do obowiązków konwojenta należy w szczególności: 1) przeprowadzenie kontroli osadzonego oraz jego bagażu, 2) obserwowanie zachowania osadzonego, 3) niedopuszczanie do niedozwolonych kontaktów osadzonego z osobami postronnymi, 4) podejmowanie działań ochronnych, 5) pozostawanie w stałej gotowości do przeciwdziałania zagrożeniom dla bezpieczeństwa konwoju, 6) nie zezwalanie osadzonym na zmianę odzieży oraz bagażu, a także zmianę miejsc w pojeździe konwojowym, 7) konwojent, w czasie konwojowania osadzonego poza terenem jednostki organizacyjnej, utrzymuje broń w stałej gotowości do użycia, nie wolno mu jej przekazywać osobom nieupoważnionym. Ponadto, w czasie konwojowania dowódcy konwoju i konwojentom nie wolno w szczególności: 1) udzielać osobom nieupoważnionym informacji o konwoju oraz trasie przejazdu, czasie i miejscu jego przeznaczenia, 2) wykonywać innych obowiązków niż wynikające z realizacji konwojowania. Funkcjonariuszom i pracownikom SW biorącym udział w przygotowaniu i realizacji transportu, zabrania się udzielania osobom nieupoważnionym informacji mających znaczenie dla bezpieczeństwa transportu, a w szczególności dotyczących składu konwoju, charakterystyki skazanych, terminu wyjazdu transportu, trasy przejazdu, miejsca przeznaczenia, wyposażenia i uzbrojenia konwojentów. Kierowca pojazdu konwojowego wchodzi w skład konwoju i podlega bezpośrednio dowódcy konwoju. Wykonuje on też zadania ochronne. Nie jest jednak liczony w składzie konwoju przy ustalaniu stosunku ilości funkcjonariuszy do liczby konwojowanych. Do obowiązków kierowcy należy: 1) przygotowanie pojazdu do transportu pod względem technicznym, 2) nie zatrzymywanie pojazdu w czasie konwojowania bez uzasadniania przyczyny i poza miejscami ustalonymi, 3) wykonywanie zadań ochronnych podczas postoju. edu.cossw.pl strona 10
Do obowiązków funkcjonariusza lub pracownika służby zdrowia należy: 1) dbanie o stan zdrowia konwojowanych, 2) zabranie niezbędnej dokumentacji medycznej osadzonych, 3) załatwianie spraw administracyjnych w placówce służby zdrowia, związanych z przyjęciem osadzonych. Pracownika służby zdrowia włączonego w skład konwoju nie uzbraja się, jak również nie jest on liczony przy ustalaniu stosunku ilości funkcjonariuszy do liczby konwojowanych. Zapamiętaj! W czasie konwojowania dowódcy konwoju i konwojentom nie wolno w szczególności : 1) udzielać osobom nieupoważnionym informacji o konwoju oraz trasie przejazdu, czasie i miejscu jego przeznaczenia, 2) wykonywać innych obowiązków niż wynikające z realizacji konwojowania Istotne uwagi i informacje dotyczące trasy i realizacji konwoju, dowódca konwoju odnotowuje w Książce przebiegu służby konwojowej 7. Konwojowanie do placówek służby zdrowia Placówki służby zdrowia, do których Służba Więzienna konwojuje osadzonych, podlegają rozpoznaniu przez komisję powołaną przez dyrektora zakładu karnego lub aresztu śledczego. Komisja sporządza protokół, na podstawie którego opracowuje się: 1) instrukcję określającą szczegółowe zasady konwojowania oraz obowiązki konwojentów, 2) plan sytuacyjny placówki, który określa trasy dojazdu, usytuowanie wejść do budynku placówki, usytuowanie gabinetów, w których mogą być dokonywane zabiegi oraz drogi dojścia do nich. W czasie konwojowania chorych samochodem sanitarnym: 1) Służby Więziennej konwojent wraz z chorym zajmują miejsca w jego tylnej części, a dowódca konwoju w kabinie kierowcy, edu.cossw.pl strona 11
2) zakładu opieki zdrowotnej sposób konwojowania ustala dowódca zmiany w porozumieniu z lekarzem. Rolą dowódcy zmiany jest przekonanie lekarza o konieczności konwojowania skazanego przez odpowiednią liczbę funkcjonariuszy, a także przekazanie informacji o potrzebie zastosowania szczególnych środków ostrożności, w celu zapewnienia bezpieczeństwa osobistego personelowi służby zdrowia. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej: 1) W zakładach o pełnym systemie ochrony w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia osadzonego dyrektor, a w przypadku braku możliwości nawiązania z nim kontaktu dowódca zmiany, może podjąć decyzję o konwojowaniu osadzonego w czasie przewożenia go pojazdem sanitarnym zakładu opieki zdrowotnej przez jednego funkcjonariusza. Oznacza to, iż decyzja o konwojowaniu tego osadzonego dotyczyć może jedynie trasy przejazdu, natomiast na czas ewentualnego hospitalizowania dowódca zmiany jest zobowiązany zapewnić odpowiednią liczbę konwojentów uwzględniając także możliwość zmniejszenia liczby posterunków i stanowisk w sposób określony w 28 ust. 2 pkt 2 w/w rozporządzenia tj. w sytuacji stanowiącej zagrożenie dla życia lub zdrowia funkcjonariusza albo osadzonego. 2) Skazany zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym typu półotwartego, zatrudniony w systemie bez konwojenta lub skazany zakwalifikowany do odbywania kary w zakładzie karnym typu otwartego, w przypadku korzystania z zabiegów lub hospitalizowania w poza więziennym zakładzie opieki zdrowotnej, może udać się tam bez konwojenta. 8. Przygotowanie konwoju Sposób przygotowania konwoju do placówki służby zdrowia jest uzależniony od tego, czy będzie to konwojowanie planowane, czy doraźne. Konwojowanie planowane organizowane jest w celu przeprowadzenia zaplanowanych badań lekarskich, prześwietlenia, czy też umówionych wizyt lekarskich. Przygotowanie i organizacja takiego konwoju odbywa się na zasadach ogólnych. Istotną rolę odgrywają funkcjonariusze służby zdrowia, którzy powinni odpowiednio przygotować dokumentację, umówić z placówką godzinę i miejsce przyjęcia oraz uczestniczyć w konwojowaniu w celu załatwienia spraw administracyjnych, łącznie edu.cossw.pl strona 12
z udzieleniem informacji o stanie zdrowia osadzonego. Konwojowanie doraźne organizowane jest w celu udzielenia pomocy lekarskiej w razie nagłych wypadków np. samouszkodzenia lub ataku choroby. Organizacja uzależniona jest w pewnym stopniu od tego, czy konwojowanie odbywać się będzie samochodem sanitarnym Służby Więziennej, czy też inną sanitarką, np. karetką pogotowia. W większości przypadków konwój ten organizuje dowódca zmiany, który niekiedy mimo braku czasu, jest zobowiązany do wykonania wszystkich niezbędnych czynności związanych z wyjazdem konwoju, tj. : 1) wyznaczyć skład konwoju, 2) uzbroić i wyposażyć konwojentów, 3) zapoznać z instrukcją i planem sytuacyjnym placówki, 4) wskazać trasę przejazdu oraz gabinet, w którym będzie udzielona pomoc, 5) udzielić instruktażu, 6) ustalić sposób konwojowania z lekarzem. Dlatego też niezwykle ważne jest, aby dowódca zmiany rozpoczął wykonywanie czynności organizacyjnych w chwili, kiedy decyduje się na wezwanie karetki pogotowia, niezależnie od tego, czy osadzony będzie przewieziony do placówki, czy też pozostanie w jednostce. 9. Zasady bezpieczeństwa w czasie konwojowania W czasie konwojowania do placówek służby zdrowia mają zastosowanie odpowiednio obowiązki dowódcy konwoju oraz konwojentów, a ponadto należy: 1) ściśle przestrzegać ustaleń zawartych w dokumentacji z rozpoznania placówki służby zdrowia, 2) w czasie przejazdu wzmóc obserwację najbliższego otoczenia i zachowania się osadzonego, ze szczególnym uwzględnieniem terenu bezpośrednio przyległego do placówki, (osób znajdujących się w pobliżu, innych pojazdów, ruchu osób postronnych przy wejściu do placówki itp.), 3) ustawić pojazd przy wejściu do placówki, z którego droga dojścia do konkretnego gabinetu jest najkrótsza, 4) ustawić pojazd przy wejściu do placówki tak, aby możliwa była obserwacja terenu i ochrona pojazdu, edu.cossw.pl strona 13
5) sprawdzić drogę dojścia do gabinetu, zwracając uwagę na zachowanie osób postronnych znajdujących się na korytarzach, 6) sprawdzić gabinet lekarski, zwracając uwagę na usytuowanie okien, liczbę wyjść i ewentualnych przejść do innych pomieszczeń, 7) sprawdzić otwarte pomieszczenia znajdujące się na korytarzu, ze szczególnym uwzględnieniem sanitariatów, 8) ustalić z lekarzem sposób ochrony osadzonego, z naciskiem na konieczność przebywania konwojentów w pomieszczeniu, w którym przeprowadzany jest zabieg oraz na konieczność założenia kajdan, 9) zachować szczególną ostrożność przy otwieraniu drzwi pojazdu oraz w czasie doprowadzania, 10) odpowiednio rozstawić konwojentów, 11) w czasie zabiegu stale obserwować zachowanie się osadzonego, 12) utrzymywać łączność z jednostką macierzystą, w razie konieczności nawiązać kontakt z Policją, 13) wymienione środki ostrożności należy zachować także w czasie powrotu do jednostki. W przypadku konieczności pozostawienia osadzonego w szpitalu, ze względu na stan zdrowia, należy powiadomić o tym jednostkę macierzystą i stosować się do poleceń przełożonych, a ponadto: 1) bezpośrednio, stale obserwować zachowanie się osadzonego, 2) nie zezwalać na samodzielne poruszanie się po korytarzach szpitala, 3) nie zezwalać na wchodzenie do innych pomieszczeń bez istotnego uzasadnienia, 4) przed wprowadzeniem osadzonego do innych pomieszczeń, każdorazowo je sprawdzić mając na względzie możliwość dokonania ucieczki lub nawiązania niedozwolonego kontaktu, 5) nie zezwalać na nawiązywanie kontaktów z osobami postronnymi, 6) nie zezwalać na korzystanie ze środków łączności telefonicznej, 7) w razie potrzeby stosować kajdany jako środek profilaktyczny, 8) w ustalonych odstępach czasu nawiązywać łączność z jednostką macierzystą, informując przełożonego o sytuacji, edu.cossw.pl strona 14
9) o zdarzeniu, które może doprowadzić do nadzwyczajnego wypadku, niezwłocznie powiadomić jednostkę i stosować się do poleceń przełożonego, 10) informować personel szpitalny o zagrożeniach wynikających z bezpośredniego kontaktu z osadzonym, 11) ubezpieczać personel szpitalny w czasie przeprowadzenia zabiegów medycznych. 10. Konwojowanie zatrudnienia Zatrudnienie skazanych na zewnątrz jednostek może być realizowane na potrzeby własne lub kontrahentów zewnętrznych. W tym drugim przypadku czynności organizacyjne rozpoczyna się po podpisaniu z pracodawcą umowy o zatrudnienie osadzonych. Dyrektor zarządza przeprowadzenie rozpoznania przyszłego miejsca pracy skazanych. W tym celu powołuje komisję, która po przeprowadzonym rozpoznaniu sporządza protokół. Protokół po zatwierdzeniu przez dyrektora stanowi dokumentację ochronną stałego miejsca konwojowania. W dokumentacji tej określa, w szczególności, obowiązki i wyposażenie konwojentów grupy roboczej oraz środki łączności i sposób alarmowania. Organizując nowe miejsce zatrudnienie należy przygotować stosowną dokumentację, która będzie wykorzystywana podczas konwojowania. W zależności od systemu konwojowania opracowuje się następującą dokumentację: 1) instrukcję dla konwojenta lub dla pracownika kontrahenta w przypadku zatrudnienia bez konwojenta, która określają miejsce, rodzaj, i zakres wykonywanej pracy przez skazanych, sposób zabezpieczenia ochronnego, rozmieszczenie pomieszczeń socjalnych, zasady współpracy z wyznaczonym pracownikiem kontrahenta oraz sposób alarmowania i łączności z macierzystym zakładem, a także najbliższą jednostką organizacyjną, 2) wykaz zatrudnionych osadzonych, 3) zeszyt uwag z przebiegu dnia pracy, do którego wpisują również wyniki kontroli, swoje spostrzeżenia i polecenia, funkcjonariusze wyznaczeni do kontrolowania miejsc pracy, 4) plan kontroli miejsc pracy osadzonych. Poza powyższymi sprawami podczas organizowania nowego miejsca pracy skazanych należy: 1) ustalić system konwojowania oraz określić liczbę konwojentów, 2) dokonać doboru skazanych do pracy z uwzględnieniem rodzaju systemu konwojowania, edu.cossw.pl strona 15
3) powiadomić właściwą ze względu na położenie miejsca zatrudnienia jednostkę Policji, 4) przeprowadzić instruktaż dla osoby wykonującej zadania konwojowe oraz wyznaczonej do kontroli miejsc pracy, 5) aktualizować dokumentację w razie potrzeby, 6) wyznaczyć funkcjonariuszy do realizowania kontroli miejsc pracy. Kierownik działu ochrony lub upoważniony przez niego funkcjonariusz, udziela konwojentowi grupy roboczej przed rozpoczęciem przez niego konwojowania, instruktażu i zapoznaje go z instrukcją dla miejsca pracy osadzonych. Instruktażu udziela się także funkcjonariuszom wyznaczonym do kontroli miejsc pracy, jak również pracownikowi kontrahenta wyznaczonemu do współpracy z zakładem i sprawującemu nadzór nad pracą skazanych. Faktu udzielenia instruktażu nie odnotowuje się w książce instruktaży. Charakterystyka systemów konwojowania zatrudnienia Konwojowanie osadzonych zatrudnionych poza terenem zakładu wykonuje się: 1) w pełnym systemie konwojowania, 2) w zmniejszonym systemie konwojowania 3) bez konwojenta. Pełny system konwojowania charakteryzuje się następującymi cechami: 1) rejon zatrudnienia zabezpiecza się ogrodzeniem ochronnym, 2) w linii ogrodzenia ochronnego wyznacza się posterunki uzbrojone, 3) wewnątrz rejonu zatrudnienia wyznacza się posterunek nieuzbrojony, 4) określa się liczbę konwojentów mając na uwadze m.in. czas pracy osadzonych, miejsce pracy, kategorię osadzonych. Zmniejszony system konwojowania charakteryzuje się następującymi cechami: 1) konwojenta można wyposażyć w broń palną, 2) grupa robocza może być podzielona na podgrupy, 3) dyrektor określa w dokumentacji ochronnej miejsca pracy osadzonych, ich sposób konwojowania i liczbę konwojentów. edu.cossw.pl strona 16
Zatrudnienie bez konwojenta charakteryzuje się następującymi cechami: 1) organizuje się w grupach lub na pojedynczych stanowiskach pracy, 2) liczba osadzonych w grupie nie może przekraczać 15 osób, 3) osadzeni podlegają częstszej kontroli niż zatrudnieni w pełnym lub zmniejszonym systemie konwojowania, 4) osadzeni pozostają pod nadzorem pracownika wyznaczonego przez pracodawcę zatrudniającego osadzonych. Zapamiętaj! Wyróżnia się 3 systemy konwojowania zatrudnienia: pełny system konwojowania, zmniejszony system konwojowania, system bez konwojenta. Obowiązki konwojenta grupy roboczej Do obowiązków konwojenta grupy roboczej, należy w szczególności: 1) pobranie osadzonego, pokwitowanie jego przejęcia oraz odprowadzenie go po zakończeniu pracy, 2) dokonanie wspólnie z funkcjonariuszem przekazującym lub przejmującym, kontroli osadzonego, 3) patrolowanie miejsca zatrudnienia i sprawdzanie stanu liczbowego osadzonych oraz kontrolowanie stanu zabezpieczeń techniczno-ochronnych znajdujących się w rejonie zatrudnienia osadzonych, 4) przeciwdziałanie niszczeniu narzędzi, maszyn i urządzeń przez osadzonego oraz niedopuszczenie do samowolnego opuszczania przez niego wyznaczonego stanowiska pracy, 5) niedopuszczanie do nawiązywania przez osadzonego kontaktów z osobami postronnymi oraz wykonywania przez niego niebezpiecznych lub niedozwolonych przedmiotów. edu.cossw.pl strona 17
Spośród osadzonych pracujących w grupie można wyznaczyć osadzonego funkcyjnego zwanego grupowym. Obowiązki grupowego określa dyrektor. Dokumentacja wykorzystywana w konwojowaniu zatrudnienia 1) w oddziałach zakwaterowania osadzonych muszą być prowadzone Książki zatrudnienia skazanych. 2) w dyspozycji dowódcy zmiany przechowuje się dokumentację stałego miejsca konwojowania (protokół z rozpoznania) oraz Książkę kontroli miejsc pracy skazanych zatrudnionych na zewnątrz. 3) przy bramie jednostki winny być stosowne Przepustki dla osadzonych, Wykazy osadzonych zatrudnionych na zewnątrz jednostki oraz Karty tożsamości skazanych. 4) w miejscu pracy skazanych powinna być Instrukcja miejsca pracy, Wykaz skazanych zatrudnionych na zewnątrz oraz Zeszyt uwag z przebiegu dnia pracy. Kontrole miejsc pracy Kontrole miejsc pracy przeprowadza się na podstawie sporządzonego planu kontroli. Angażuje się do tej czynności funkcjonariuszy różnych działów służb. Konkretne rozstrzygniecie należy do dyrektora jednostki. Wyniki kontroli opisuje się w formie raportów w Książce kontroli miejsc pracy skazanych zatrudnionych na zewnątrz oraz w Zeszytach uwag z przebiegu dnia pracy. Przed udaniem się na kontrolę funkcjonariusz powinien otrzymać stosowny instruktaż, zapoznać się z dokumentacją z rozpoznania oraz zorientować się w bieżącej sytuacji kontrolowanego miejsca pracy (np. ilu skazanych wyszło do pracy, kto wykonuje zadania konwojenta ) W czasie kontrolowania zatrudnienia powinno się: 1) sprawdzić liczbę osadzonych, 2) sprawdzić ich wyposażenie w środki ochrony osobistej, 3) sprawdzić czy osadzeni pracują na swych stanowiskach pracy i wykonują pracę z zakresu wynikającego z umowy, 4) sprawdzić warunki socjalno-bytowe, 5) przestrzeganie BHP, 6) sprawdzić znajomość zasad konwojowania i obowiązków przez konwojenta. edu.cossw.pl strona 18
Inne elementy kontroli mogą wynikać z udzielonego instruktażu lub bieżącej sytuacji w miejscu pracy. Zapamiętaj! Dokumentacja wykorzystywana w konwojowaniu zatrudnienia to: Książki zatrudnienia skazanych, Dokumentacja stałego miejsca konwojowania, Książka kontroli miejsc pracy skazanych zatrudnionych na zewnątrz, Przepustki dla osadzonych, wykazy osadzonych zatrudnionych na zewnątrz jednostki, Karty tożsamości skazanych, Instrukcja miejsca pracy, Wykaz skazanych zatrudnionych na zewnątrz, Zeszyt uwag z przebiegu dnia pracy. 11. Postępowanie składu konwoju podczas zdarzeń nadzwyczajnych W przypadkach bezpośredniego zagrożenia konwoju lub konwojowanych osadzonych dowódca konwoju może podjąć wszelkie niezbędne działania zapobiegające zagrożeniu. Ze względu na pełnioną funkcję jest on uprawniony do wydawania stosownych poleceń funkcjonariuszom i pracownikom stanowiącym grupę konwojową. Do najważniejszych uprawnień dowódcy konwoju, które będą wykorzystywane w szczególności podczas przeciwdziałania zdarzeniom nadzwyczajnym podczas konwojowania zaliczyć można: 1) żądanie pomocy od dyrektora najbliższej jednostki organizacyjnej SW, 2) żądanie pomocy od najbliższej komendy powiatowej lub miejskiej Policji, 3) żądanie pomocy od służby zdrowia Zakładów Opieki Zdrowotnej, 4) żądanie doraźnej pomocy od każdej osoby. Ucieczka osadzonego W razie ucieczki osadzonego, dowódca konwoju zobowiązany jest do zabezpiecza pozostałych osadzonych oraz w miarę możliwości zorganizowania pościgu bezpośredniego za osadzonym. O zdarzeniu dowódca konwoju zawiadamia Policję i najbliższą jednostkę organizacyjną. Jeżeli zbieg edu.cossw.pl strona 19
został ujęty, dowódca konwoju kontynuuje konwojowanie do miejsca przeznaczenia. W razie nie ujęcia zbiega, dowódca stosuje się do poleceń przełożonego. Wypadek drogowy W razie wypadku drogowego, dowódca konwoju: 1) wzywa Policję oraz w razie potrzeby służby ratownicze (Pogotowie Ratunkowe, Straż Pożarną), 2) zawiadamia o zdarzeniu jednostkę macierzystą oraz w razie potrzeby jednostkę najbliższą Służby Więziennej, 3) organizuje zabezpieczenie miejsca zdarzenia, ze szczególnym uwzględnieniem konwojowanych (w razie konieczności ewakuowania osadzonych z pojazdu, organizuje ich ochronę siłami i środkami składu konwoju oraz służbami wezwanymi na miejsce zdarzenia np. funkcjonariuszy Policji), 4) zapewnia w razie potrzeby pierwszą pomoc przedmedyczną osób poszkodowanych, Choroba, śmierć osadzonego W razie choroby osadzonego dowódca konwoju zobowiązany jest do zapewnienia niezbędnej pomocy medycznej. Jeżeli stan zdrowia osadzonego pozwala na kontynuowanie konwoju, chorego należy przewieźć do najbliższego zakładu, przy którym funkcjonuje szpital. W razie konieczności umieszczenia chorego w zakładzie opieki zdrowotnej, dowódca konwoju zwraca się do najbliższej jednostki organizacyjnej lub Policji o zapewnienie konwoju nad chorym. W razie śmierci osadzonego konwojowanego dowódca konwoju ma obowiązek bezzwłocznie powiadomić o zaistniałym zdarzeniu Policję i kierownika jednostki organizacyjnej, który organizował konwój. Napad na konwój W razie napadu na konwój, dowódca konwoju podejmuje działania ochronne. O napadzie zawiadamia wszelkimi dostępnymi środkami najbliższą jednostkę Policji i najbliższą jednostkę organizacyjną. edu.cossw.pl strona 20
Źródła prawa 1. Ustawa o Służbie Więziennej z dnia 9 kwietnia 2010 r. (Dz.U. Nr 79, poz. 523). 2. Kodeks Karny Wykonawczy ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. (Dz.U. Nr 90, poz.557 z późn. zm.). 3. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 lipca 2010 r. w sprawie stosowania środków przymusu bezpośredniego oraz użycia broni palnej lub psa służbowego przez funkcjonariuszy SW (Dz.U. Nr 147, poz. 983). 4. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 października 2003 r. w sprawie sposobów ochrony jednostek organizacyjnych Służby Więziennej (Dz. U. Nr 194 poz.1902, z późn. zm.). 5. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 października 2003 r. w sprawie szczegółowego trybu współdziałania Służby Więziennej z Policją w przypadkach zagrożenia lub naruszenia bezpieczeństwa zakładów karnych lub aresztów śledczych (Dz. U. Nr 199 poz.1946). 6. Zarządzenie Nr 43/2010 Dyrektora Generalnego SW z dnia 13 sierpnia 2010 r. w sprawie ustalania metod i form działalności w zakresie ochrony jednostek organizacyjnych SW. 7. Instrukcja Nr 7/2010 Dyrektora Generalnego SW z dnia 13 sierpnia 2010 r. w sprawie transportowania skazanych. 8. Instrukcja Nr 22/10 Dyrektora Generalnego Służby Więziennej z dnia 6 września 2010 r. w sprawie wykazów i wzorów druków ochronnych oraz wzorów znaków umownych. edu.cossw.pl strona 21