2.1. DANE ADMINISTRACYJNE

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia 2.1. DANE ADMINISTRACYJNE Gmina Kcynia utworzona została 1.01.1973 r. Stanowi ona część historycznego regionu Pałuk w północno - wschodniej części Wielkopolski. Od 1.01.1999 roku gmina Kcynia znajduje się na obszarze nowopowstałego powiatu nakielskiego w województwie kujawsko - pomorskim. PołoŜona jest przy granicy z województwem wielkopolskim - gminy Gołańcz i Wapno, a na terenie województwa kujawsko - pomorskiego sąsiaduje z gminami: Szubin, Nakło, Sadki (powiat nakielski), oraz śnin (powiat Ŝniński). Gmina Kcynia zajmuje 29 702 ha. Pod względem zajmowanej powierzchni lokuje się na 102 pozycji wśród 2489 klasyfikowanych gmin Polski. PoniŜsze ryciny przedstawiają połoŝenie gminy Kcynia na tle powiatu nakielskiego oraz obraz analizowanego obszaru. Ryc. 1. Gmina Kcynia na tle podziału administracyjnego Źródło: Opracowanie własne 5

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key Ryc. 2. Mapa Gminy Kcynia Źródło: Program Ochrony Środowiska i Plan Gospodarki Odpadami dla miasta i gminy Kcynia na lata 2004-2008 z perspektywa na lata 2009 2013. Region ten ze względu na połoŝenie w sąsiedztwie Bydgoszczy jest atrakcyjny pod względem turystycznym i gospodarczym. Do jego głównych atutów naleŝą: - krajobraz urozmaicony rozległą doliną rzeczną, krawędzią wysoczyzn, wzgórzami, - duŝe kompleksy leśne, - korzystne połoŝenie komunikacyjne (siec drogowa, kolejowa) pomiędzy duŝymi ośrodkami miejskimi Poznań - Bydgoszcz i powiatowymi Nakło, śnin, Wągrowiec, ChodzieŜ. Teren gminy stanowi atrakcyjne miejsce dla róŝnorodnych form inwestycji. Miasto Kcynia współcześnie jest lokalnym centrum administracyjnym i usługowym dla rolniczego zaplecza gminy. Siedziba gminy oddalona jest ok. 38 km od Bydgoszczy będącej ośrodkiem administracji rządowej i o ok. 17 km od Nakła nad Notecią, czyli obecnej siedziby powiatu. Sieć osadnicza gminy składa się z miasta i 53 wsi w 36 sołectwach. W tabeli nr 1 znajduje się wykaz jednostek administracyjnych w mieście i gminie Kcynia. 6

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia TABELA 1. Wykaz jednostek administracyjnych na terenie gminy Kcynia L.p Sołectwo Miejscowości 1. Chwaliszewo Chwaliszewo 2. Dębogóra Dębogóra 3. Dobieszewko Dobieszewko 4. Dobieszewo Dobieszewo 5. Dziewierzewo Dziewierzewo 6. Elizewo Elizewo Suchoręczek 7. Głogowiniec Głogowiniec 8. Górki Zagajne 9. Grocholin Górki Zagajne Górki Dąbskie Grocholin Karolinowo Miaskowo 10. Gromadno Gromadno 11. Iwno Iwno 12. Karmelita Karmelita Stalówka 13. Kazimierzewo Kazimierzewo 14. Laskownica Laskownica 15. Ludwikowo Ludwikowo 16. Łankowice Łankowice 17. Malice Malice Krzepiszyn Rzemieniewice 18. Miastowice Miastowice 19. Mieczkowo Mieczkowo 20. Nowa Wieś Notecka Nowa Wieś Notecka 21. Palmierowo Palmierowo 22. Paulina 23. Piotrowo Paulina Józefkowo Kowalewko Folwark Piotrowo Kowalewko Weronika 24. Rozpętek Pozpętek 25. Sierniki Sierniki 26. Sipiory Sipiory 27. Słupowa Słupowa 28. Słupowiec Słupowiec 29. Smogulecka Wieś Smogulecka Wieś 7

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key TABELA 1. Wykaz jednostek administracyjnych na terenie gminy Kcynia L.p Sołectwo Miejscowości 30. Studzienki Studzienki 31. Suchoręcz Suchoręcz 32. Szczepice 33. Tupadły 34. Turzyn Szczepice Rozstrzębowo Zabłocie Tupadły Bąk Ujazd Turzyn Mycielewo 35. śarczyn śarczyn 36. śurawia śurawia Włodzimierzewo Źródło: Urząd Miejski w Kcyni Gmina ma kształt dość zwarty, wydłuŝony w kierunku południowo wschodnim. Miasto Kcynia jest siedzibą władz gminnych. Obsługuje rejon sąsiadujących z nią bezpośrednio sołectw w zakresie potrzeb administracyjnych, usługowo - handlowych, oświatowych oraz obsługi rolnictwa. Kcynia pełni funkcje lokalnego centrum handlowo - usługowego oraz kulturalnego i oświatowego. Na terenie gminy znajdują się następujące jednostki organizacyjne: - Miejsko Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej (Kcynia); - Miejsko Gminny Ośrodek Kultury im. Klary Prillowej (Kcynia); - Biblioteka Publiczna (Kcynia); - Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej (Kcynia); - Gminny Zespół Oświaty (Kcynia); - Przedszkole Miejskie (Kcynia); - Szkoły Podstawowe: im. J. Czochralskiego (Kcynia), im. K. Korka (Rozstrzębowo), im. Pamięci Obrońców Niepodległości (Sipiory), Szkoła Podstawowa w Palmierowie, w Dobieszewie, w Laskownicy, w Dziewierzewie, w Mycielewie; - Gimnazja: im. Powstańców Wielkopolskich (Kcynia), Gimnazjum w Dziewierzewie, w Chwaliszewie, w Mycielewie; - Liceum Ogólnokształcące im. Karola Libelta (Kcynia). Potrzeby wyŝszego rzędu mieszkańcy gminy zaspokajają głównie w ośrodku rangi ponadregionalnej Bydgoszczy. 8

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Gmina Kcynia jest gminą typowo rolniczą, nie posiadającą przemysłu. Większość mieszkańców zatrudnionych jest w rolnictwie, z którego się utrzymuje. Z 29 tys. ha ogólnej powierzchni gminy 21 tys. ha stanowią uŝytki rolne. Ciekawe połoŝenie gminy, obfitość kompleksów leśnych, bogata przeszłość historyczna miasta, zabytki oraz bogactwo świata zwierzęcego i runa leśnego zachęcają gości zagranicznych do łowiectwa, agroturystyki i wypoczynku w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Miasto współcześnie jest lokalnym centrum administracyjnym i usługowym dla rolniczego zaplecza. 2.2. POŁOśENIE GEOGRAFICZNE Zgodnie z podziałem Polski na regiony fizycznogeograficzne Kondrackiego (1988), omawiany obszar połoŝony jest w granicach podprowincji Pojezierza Południowobałtyckie (315). Gmina obejmuje dwa makroregiony: Pradolina Toruńsko Eberswaldzka (315.3) oraz Pojezierze Wielkopolskie (315.5). W dalszym, szczegółowym podziale gmina obejmuje mezoregion Dolina Środkowej Noteci (315.34) i Kotlinę Toruńską (315.35) oraz mezoregion Pojezierze Chodzieskie (315.53). Pod względem fizjograficznym gmina leŝy na Wysoczyźnie Gnieźnieńskiej w obrębie Niziny Wielkopolskiej. 2.3. SPOŁECZEŃSTWO 2.3.1. LICZBA LUDNOŚCI I JEJ ROZMIESZCZENIE Według danych gminnych na dzień 31.12.2007 roku, gminę Kcynia zamieszkuje 14 019 osób. Tabela nr 2 przedstawia liczbę ludności w poszczególnych miejscowościach gminy. 9

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key Liczba ludności w gminie Kcynia TABELA 2. (wyłączając miasto Kcynia) L.p. Wieś Liczba Liczba L.p. Wieś ludności ludności l. Bąk 14 31. Palmierowo 100 2. Chwaliszewo 368 32. Paulina 90 3. Dębogóra 167 33. Piotrowo 52 4. Dobieszewko 143 34. Rozpętek 142 5. Dobieszewo 235 35. Rozstrzębowo 115 6. Dziewierzewo 702 36. Rzemieniewice 35 7. Elizewo 71 37. Sierniki 152 8. Elizewo - Skórzewo 1 38. Sipiory w tym: Czterdziestka Dębogórski Młyn Jeziornica Kocewk Michalinka Zaborze 9. Głogowiniec 103 39. Słupowa 163 10. Górki Dąbskie 185 39. Słupowa 163 11. Górki Zagajne 228 40. Słupowiec 55 12. Grocholin 486 39. Słupowa 163 13. Gromadno 220 40. Słupowiec 55 14. Iwno 269 41. Smogulecka Wieś 202 15. Józefkowo 59 42. Stalówka 148 383 256 20 55 4 10 38 16. Karmelita 83 43. Studzienki Długoszyn Lisi Kąt Wisławica 101 2228 63 85 17. Karolinowo 7 44. Suchoręcz 28 18. Kazimierzewo 106 45. Suchoręczek 63 19. Kowalewko 253 46. Szczepice 85 20. Kowalewko - Folwark 61 47. Tupadły 270 21. Krzepiszyn 21 48. Turzyn 283 22. Laskownica 158 49. Ujazd 41 23. Ludwikowo 183 50. Weronika 54 24. Łankowice 266 51. Włodzimierzewo 101 25. Malice 215 52. Zabłocie 41 26. Miaskowo 53 53. śarczyn 238 27. Miastowice 341 54. śurawia 352 28. Mieczkowo 282 Razem obszar wiejski 9 271 29. Mycielewo 31 Miasto Kcynia 4 748 30. Nowa Wieś Notecka 160 Razem obszar wiejski i miejski 14 019 Źródło: Urząd Miejski w Kcyni Miasto Kcynia zamieszkuje 4 748 osób. W poniŝszej tabeli znajduje się podział miasta na liczbę ludności według ulic. 10

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia TABELA 3. Liczba ludności w mieście Kcynia L.p. Nazwa ulicy Liczba ludności 1. Asnyka 145 2. Brzozowa 3 3. Ceglana 28 4. Ciasna 16 5. Cmentarna 59 6. Dąbrowskiej 45 7. Dworcowa 436 8. Farna 1 9. Garncarska 41 10. Gliniana 23 11. Jurczyka 55 12. Kantego 47 13. Kasztanowa 13 14. Klasztorna 89 15. Konopnickiej 20 16. Krótka 7 17. Krzywa 95 18. Kwiatowa 10 19. Libelta 298 20. Łąkowa 3 21. Młyńska 256 22. Nakielska 125 23. Nałkowskiej 64 24. Nowa 88 25. Ogrodowa 95 26. OkręŜna 33 27. Orzeszkowej 64 28. Pałucka 16 29. Parkowa 28 30. Podgórna 81 31. Polna 314 32. Powstańców Wielkopolskich 152 33. Poznańska 310 34. Prusa 46 35. Rynek 336 36. Sądowa 69 37. Sienkiewicza 47 38. Słoneczna 45 39. StraŜacka 37 40. Szewska 166 41. Szubińska 114 42. Tupadzka 36 43. Wiejska 27 44. Wisławy Szymborskiej 9 45. Witosa 147 46. Wybudowanie 6 47. Wyrzyska 401 48. Zielona 89 49. śeromskiego 63 50. 22 Stycznia 50 Źródło: Urząd Miejski w Kcyni Od końca 2000 roku liczba ludności gminy zmalała o 240 osób. W ostatnich latach moŝna zauwaŝyć tendencję spadku ilości mieszkańców gminy oraz samego miasta. 11

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key Największy odpływ ludności zauwaŝa się na obszarze wiejskim gminy, z którego, od 2000 roku odpłynęło 158 osób. Z miasta, natomiast, odpłynęły 82 osoby. Oznacza to, ze ludność emigruje ze wsi, ale takŝe emigruje z gminy, prawdopodobnie do większych miast i miejscowości, gdzie istnieją lepsze warunki pracy, zamieszkania, rozwoju. Zmiany liczby ludności gminy i miasta Kcynia w latach 2000-2008 obrazuje tabela nr 4. PoniŜej znajduje się takŝe wykres przedstawiający zmiany liczby ludności w gminie. TABELA 4. Liczba ludności w gminie Kcynia Rok Liczba mieszkańców Miasto Obszar wiejski Razem 2000 4 830 9 429 14 259 2001 4 823 9 373 14 196 2002 4 811 9 397 14 208 2003 4 800 9 397 14 197 2004 4 777 9 381 14 158 2005 4 757 9 363 14 120 2006 4 746 9 319 14 065 2007 4 748 9 271 14 019 Źródło: Ewidencja ludności UM w Kcyni 14300 14250 14200 14150 14100 14050 14000 13950 13900 13850 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Wykres 1. Zmiany liczby ludności w gminie Kcynia Źródło: Dane Urzędu Miejskiego w Kcyni Według danych Urzędu Miejskiego w Kcyni z końca roku 2007 wynika, Ŝe najwięcej osób spośród całego obszaru gminy zamieszkuje w miejscowości Kcynia (4 478 osób), a w dalszej kolejności w takich miejscowościach jak: Dziewierzewo (702 osoby), Grocholin 12

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia (486 osób), Sipiory (383 osoby), Chwaliszewo (368 osób), śurawia (352 osoby) i Miastowice (341 osób). 2.3.2. PRZYROST NATURALNY Analizując przyrost naturalny całego obszaru gminy Kcynia w roku 2007 wartości przyrostu przedstawiały się następująco: - liczba urodzeń 157 osób, - liczba zgonów 126 osoby, - przyrost naturalny 31 osoby. 2.3.3. BEZROBOCIE Problem bezrobocia dotyka znacząco rejon gminy Kcynia. Bez pracy pozostaje tutaj wiele osób. Według danych uzyskanych z GUS-u stopa bezrobocia w gminie wynosiła w 2007 roku 8,57 % (1202 osoby). NajbliŜszym ośrodkiem gdzie istnieje moŝliwość znalezienia pracy jest miasto Nakło oraz zlokalizowane w większym oddaleniu miasto wojewódzkie Bydgoszcz. Podobnie jak w innych gminach województwa większość bezrobotnych stanowiły kobiety 715 osób (męŝczyźni 487 osób). 2.4. UśYTKOWANIE TERENU Podstawową formą uŝytkowania terenu gminy Kcynia jest uŝytkowanie rolnicze. Rozpatrując kryterium obszarowe gminy moŝna stwierdzić, iŝ jest to gmina wybitnie rolnicza. UŜytki rolne zajmują ponad 71 % powierzchni gminy (21 113 ha). Znaczący udział w powierzchni gminy mają takie uŝytki leśne, które zajmują niecałe 25 % gminy (6 649 ha). Niekorzystnym jest niski odsetek wód powierzchniowych, stanowią one zaledwie 0,34 % gminy. Szczegółową strukturę uŝytkowania gruntów na terenie gminy Kcynia, przedstawiono w tabeli nr 5 natomiast jej uproszczony schemat na wykresie 2. 13

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key TABELA 5. UŜytkowanie ziemi w gminie Kcynia Rodzaje gruntów Powierzch. geodezyjna ogółem Udział w ogólnej powierzchni Powierzch. geodezyjna obszaru miasta Udział w ogólnej powierzchni Powierzch. geodezyjna obszaru wiejskiego Udział w ogólnej powierzchni [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] Powierzchnia ogólna 29 663 100 684 2,3 28 979 97,7 UŜytki rolne 21 113 71,2 536 1,8 20 577 69,4 grunty orne 16 522 55,7 449 1,5 16 073 54,2 sady 270 0,9 5 0,02 265 0,89 łąki trwałe 2 856 9,6 52 0,17 2 804 9,4 pastwiska trwałe 857 2,9 14 0,05 843 2,8 grunty rolne zabudowane 390 1,3 10 0,03 380 1,3 grunty pod stawami 13 0,04 - - 13 0,04 grunty pod rowami 205 0,7 6 0,02 199 0,67 UŜytki leśne 6 649 22,4 - - 6 649 22,4 lasy 6 492 21,9 - - 6 492 21,9 grunty zadrzewione i zakrzewione Grunty zabudowane i zurbanizowane 157 0,53 - - 157 0,53 937 3,1 132 0,4 805 2,71 tereny mieszkalne 111 0,37 40 0,13 71 0,24 tereny przemysłowe 13 0,04 4 0,01 9 0,03 inne tereny zabudowane 28 0,09 13 0,04 15 0,05 zurbanizowane tereny niezabudowane 2 0,006 2 0,006 - - tereny rekreacyjne wypoczynkowe 36 0,12 14 0,05 22 0,07 tereny drogi 661 2,2 39 0,13 622 2,09 komuni - kolej 69 0,2 15 0,05 54 0,18 kacyjne inne 3 0,01 1 0,003 2 0,006 uŝytki kopalne 14 0,05 4 0,01 10 0,03 Wody 100 0,34 1 0,003 99 0,33 powierzchniowe płynące 100 0,34 1 0,003 99 0,33 powierzchniowe stojące - - - - - - Tereny inne 864 2,91 15 0,05 849 2,86 uŝytki ekologiczne 25 0,08 - - 25 0,08 nieuŝytki 830 2,8 15 0,05 815 2,75 tereny róŝne 9 0,03 - - 9 0,03 Źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle n. Notecią, wg stanu na dzień 01.01.2008 r. 14

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia 3,1 0,34 2,91 UŜytki rolne 22,4 UŜytki leśne Grunty zabudowane i zurbanizowane Wody 71,2 Tereny inne Wykres 2. Struktura uŝytkowania terenu w gminie Kcynia 2.5. DZIAŁALNOŚĆ GOSPODARCZA Gmina Kcynia jest gminą typowo rolniczą. Spośród pozostałych dziedzin gospodarki wyróŝnić naleŝy: - przetwórstwo rolno - spoŝywcze - na terenie gminy istnieje baza do inwestycji w takich dziedzinach jak: młynarstwo, przetwórstwo owocowo - warzywne, przetwórstwo ziemniaczane i paszowe, mleczarstwo; - przemysł drzewny - moŝliwość podjęcia produkcji w zakresie: tarcicy uŝytkowej do celów gospodarczych, meblarstwa uŝytkowego i artystycznego, stolarki budowlanej; - przemysł odzieŝowy; - przemysł materiałów budowlanych - ze względu na bogate złoŝa Ŝwiru istnieje moŝliwość wytwarzania trylinki, polbruku, płytek chodnikowych, bloczków cementowo - Ŝwirowych, krawęŝników, kręgów betonowych, pustaków. MoŜna równieŝ wykorzystać istniejące pokłady kredy jeziornej w Studzienkach. Biorąc pod uwagę dane z Urzędu Statystycznego w Bydgoszczy dotyczące podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w rejestrze REGON (stan na 2007 r.), na terenie gminy Kcynia działało 897 podmiotów gospodarczych, z czego 859 w sektorze prywatnym, a 38 w publicznym. 15

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key Podmioty gospodarcze wg rejestru Regon TABELA 6. struktura własnościowa (stan na 2007r.) Ogółem 897 Sektor publiczny: podmioty gospodarki narodowej ogółem 38 W tym: - państwowe i samorządowe jednostki prawa budŝetowego ogółem 36 Sektor prywatny: podmioty gospodarki narodowej ogółem 859 W tym: - osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 730 - spółki handlowe 28 - spółki handlowe z udziałem kapitału zagranicznego 5 - spółdzielnie 9 - stowarzyszenia i organizacje społeczne 29 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Regionalne Bazy Danych W poniŝszej tabeli przedstawiono uszczegółowione dane dotyczące działalności gospodarczej na terenie gminy. Wynika z niej, Ŝe najwięcej zarejestrowanych podmiotów jest w sekcji G handel, usługi naprawcze, sekcji D przetwórstwo przemysłowe oraz sekcji F budownictwo. Najmniejszy udział mają podmioty z sekcji C Górnictwo oraz sekcji E działalność związana z wytwarzaniem i dostarczaniem wody, energii oraz gazu. 16

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Struktura podmiotów gospodarczych na TABELA 7. podstawie PKD (stan na 2007 r.) Ilość podmiotów gospodarczych Nazwa Sekcji według PKD [szt.] Gmina ogółem Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo 60 Sekcja C - Górnictwo 1 Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe 116 Sekcja E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę Sekcja F - Budownictwo 108 3 Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów uŝytku osobistego i domowego 313 Sekcja H - Hotele i restauracje 20 Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i 47 łączność Sekcja J - Pośrednictwo finansowe 22 Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem 74 działalności gospodarczej Sekcja L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenie 18 społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne Sekcja M - Edukacja 30 Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna 34 Sekcja O - Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Źródło: Główny Urząd Statystyczny Regionalne Bazy Danych 51 W gminie Kcynia w 2007 roku pracowało ogółem 1266 osób (biorąc pod uwagę ilość osób pracujących w głównym miejscu pracy). Więcej pracowało kobiet, o 66 osób więcej niŝ męŝczyzn (600 osób). 2.6. ROLNICTWO Rolnictwo stanowi jeden z podstawowych działów gospodarki gminy Kcynia. Zadaniem jego jest uzyskanie produktów roślinnych i zwierzęcych w wyniku uprawy i hodowli roślin oraz chowu i hodowli zwierząt gospodarskich, dla zaspokojenia potrzeb Ŝywnościowych ludzi i inwentarza Ŝywego. Dostarcza ono równieŝ surowców dla róŝnych 17

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key działów przemysłu, otrzymuje teŝ w zamian potrzebne w produkcji rolniczej środki, jak nawozy chemiczne, pestycydy, maszyny i energię. TABELA 8. Struktura uŝytków rolnych w gminie Kcynia Powierzchnia Udział ha procentowy UŜytki rolne 21 113 100 grunty orne 16 522 78,25 sady 270 1,28 łąki trwałe 2 856 13,53 pastwiska trwałe 857 4,06 grunty rolne zabudowane 390 1,85 grunty pod stawami 13 0,06 grunty pod rowami 205 0,97 Źródło: Starostwo Powiatowe w Nakle n. Notecią, wg stanu na dzień 01.01.2008 r. Ogólna powierzchnia uŝytków rolnych gminy Kcynia wynosi 21 113 ha, co stanowi ok. 71 % ogólnej powierzchni gruntów gminy. 1,85 4,06 0,06 0,97 1,28 13,53 grunty orne sady łąki trw ałe pastw iska trw ałe grunty rolne zabudow ane grunty pod staw ami grunty pod row ami 78,25 Wykres 3. Struktura uŝytków rolnych na terenie gminy Kcynia Nad poszczególnymi typami rolniczego uŝytkowania ziemi dominują grunty orne nad łąkami, pastwiskami i sadami. Zajmują one 16 522 ha, co stanowi około 78 % powierzchni uŝytków rolnych. Strukturę uŝytków rolnych gminy Kcynia przedstawia wykres nr 3. Rolnictwo odgrywa bardzo waŝną rolę w tworzeniu struktury gospodarczej tego terenu. Skupia ono znaczne zasoby siły roboczej oraz majątku trwałego. 18

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Główne kierunki produkcji rolnej to: uprawy, produkcja zwierzęca. Według przeprowadzonego w 2002 roku Powszechnego Spisu Rolnego struktura gospodarki rolnej przedstawia się następująco: TABELA 9. Powierzchnia zasiewów w gminie Kcynia Rodzaj upraw Powierzchnia upraw [ha] Udział procentowy [%] ogółem 15 151,46 100 pszenica ozima 3 331,07 21,98 pszenica jara 357,03 2,35 Ŝyto 2 310,94 15,25 jęczmień ozimy 258,78 1,70 jęczmień jary 2 025,76 13,37 owies 379,25 2,50 pszenŝyto ozime 1 297,73 8,56 pszenŝyto jare 119,37 0,78 mieszanki zboŝowe ozime 79,18 0,52 mieszanki zboŝowe jare 1 030,30 6,80 gryka, proso i inne zboŝowe 0,75 0,004 kukurydza na ziarno 238,28 1,57 kukurydza na zielonkę 424,87 2,80 strączkowe jadalne 61,89 0,40 ziemniaki 965,24 6,37 buraki cukrowe 840,93 5,55 rzepak ozimy 613,47 4,04 rzepak jary 1,8 0,01 okopowe pastewne 96,86 0,63 warzywa gruntowe 91,22 0,60 truskawki 9,21 0,06 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002r. 19

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key 21,98 2,350 15,25 1,7 13,37 8,56 6,8 2,8 0,52 1,57 2,5 0,78 0,004 6,37 0,4 5,55 4,04 0,630,6 0,01 0,06 pszenica ozima pszenica jara Ŝyto jęczmień ozimy jęczmień jary owies pszenŝyto ozime pszenŝyto jare mieszanki zboŝowe ozime mieszanki zboŝowe jare gryka, proso i inne zboŝowe kukurydza na ziarno kukurydza na zielonkę strączkowe jadalne ziemniaki buraki cukrowe rzepak ozimy rzepak jary okopowe pastewne warzywa gruntowe truskawki Wykres 4. Udział procentowy poszczególnych upraw w gminie Kcynia Niecałe 70 % zasiewów, w 2002 roku stanowiły uprawy zboŝowe, w których największy udział miały: pszenica ozima, Ŝyto i jęczmień jary. W strukturze produkcji zwierzęcej największy udział miała hodowla drobiu (90 529 szt.), trzody chlewnej (30 376 szt.) oraz bydła (7 588 szt.). Najmniejszy udział miała hodowla owiec (17 szt.). Dane dotyczące pogłowia pozostałych zwierząt gospodarskich znajduje się w tabeli nr 10. 20

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia TABELA 10. Produkcja zwierzęca na terenie gminy Produkcja zwierzęca Rodzaj hodowli Liczba pogłowia [szt.] Bydło 7588 w tym krowy 3097 w tym krowy mleczne 3045 Trzoda chlewna 30376 w tym lochy 3347 Owce 17 Kozy 101 w tym samice 1-roczne i starsze 55 Konie 169 w tym konie 3-letnie i starsze 104 Króliki (samice) 309 Pnie pszczele 402 Drób ogółem 90529 w tym drób kurzy 84627 Obsada zwierząt gospodarskich w sztukach duŝych na 100 ha 57 uŝytków rolnych Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002r. Tabela nr 11 przedstawia wykaz duŝych gospodarstw rolnych zajmujących się hodowlą zwierząt gospodarskich. TABELA 11. Wykaz duŝych ferm zwierząt gospodarskich Rodzaj zwierząt Miejscowość Własciciel Grocholin Gospodarstwo Rolne Grocholin Sp. z o.o. Grocholi, 89-240 Kcynia Bydło Górki Dabskie Przedsiębiorstwo Rolno Przetwórcze "BRZYSKO ROL" Sp. z o.o. Brzyskorzystewko, 88-400 śnin Tupadły Gospodarstwo Tupadły Sp. z o.o. Tupadły, 89-240 Kcynia Kazimierzewo Radosław ZadroŜny, Kazimierzewo 4 Drób śurawia Stanisław Skimina śurawia, 89-240 Kcynia Rzemieniewice Źródło: Dane z Urzędu Miejskiego w Kcyni Eugeniusz Stachowiak Rzemieniewice 5, 89-240 Kcynia Łączna liczba gospodarstw rolnych na terenie gminy Kcynia, według Spisu Rolnego z roku 2002 wynosi 1220. Najwięcej jest gospodarstw małych o powierzchni do 1 ha. Jest ich 21

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key 314, co stanowi ok. 25,7 % wszystkich gospodarstw gminy. Wysoki udział procentowy posiadają teŝ gospodarstwa duŝe o powierzchni większej niŝ 15 ha. Jest ich 359, z czego 188 gospodarstw stanowią gospodarstwa o powierzchni 20 50 ha i 126 gospodarstwa o powierzchni 15 20 ha. Gospodarstwa o powierzchni powyŝej 15 ha stanowią ok. 29,4 % wszystkich gospodarstw. PoniŜsza tabela (nr 12) przedstawia charakterystykę wielkościową gospodarstw rolnych: TABELA 12. Charakterystyka gospodarstw rolnych według wielkości gospodarstwa Grupy obszarowe uŝytków rolnych Liczba gospodarstw [szt.] Procentowy udział gospodarstw w stosunku do wszystkich gospodarstw gminy W tym gospodarstwa indywidualne [szt.] Ogółem 1220 100 1214 do 1 ha 314 25,7 314 1 5 ha 207 17,0 206 5 10 ha 162 13,3 162 10 15 ha 178 14,6 178 15 ha i więcej 359 29,4 354 Źródło: Powszechny Spis Rolny 2002r. 2.6.1. ROLNICTWO EKOLOGICZNE W obecnych czasach coraz większą rolę przywiązuje się do rolnictwa ekologicznego. Jest to rodzaj rolnictwa wykorzystujący naturalne mechanizmy przyrodnicze w pielęgnacji roślin i podnoszeniu ich wydajności z równoczesnym podnoszeniem Ŝyzności gleb i walorów zdrowotnych produktów rolnych. W gminie Kcynia nie zlokalizowano działającego na większą skalę typowego gospodarstwa ekologicznego. 2.7. TURYSTYKA I REKREACJA PołoŜenie geograficzne, walory krajobrazowe, a w pewnym stopniu, bogata tradycja kulturowa składają się na korzystne warunki dla rozwoju turystyki i rekreacji na terenie miasta i gminy Kcynia. Z drugiej jednak strony połoŝenie marginalne względem metropolii powoduje, iŝ nie ma wykształconych, typowych ośrodków letniskowych z charakterystyczną bazą pobytową. 22

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Miejscowość Kcynia połoŝona jest na wysokim wzgórzu morenowym (136 m n.p.m.), które dominuje nad okolicą. Wyjątkowa lokalizacja miasta sprawia, iŝ jest ono widoczne z odległości wielu kilometrów i prezentuje się bardzo malowniczo. Zdj. 1. Widok na miasto Kcynia Źródło: www.kcynia.pl 2.7.1. RYS HISTORYCZNY MIASTA I GMINY KCYNIA Na terenie miasta i w jego okolicach prowadzono liczne badania archeologiczne, które zaowocowały bardzo ciekawymi znaleziskami. Na ich podstawie badacze określili, iŝ człowiek na omawianym terenie pojawił się około 8000 lat p.n.e. (w okresie dolnego paleolitu). Były to przewaŝnie grupy rodzinne, w zaleŝności od trybu eksploatacji środowiska, takŝe grupy łowieckie, które przemieszczały się w poszukiwaniu zwierzyny zakładając przy tym doraźne obozowiska. Z biegiem czasu ludzie przeszli z koczowniczego do osiadłego trybu Ŝycia. WiąŜe się z tym coraz większa liczba świadectw ich Ŝycia, działalności, kultury. Jest wiele moŝliwości pochodzenia nazwy miejscowości Kcynia. Jedni historycy twierdzą, Ŝe nazwa ta pochodzi od słowa "koftfica". Miały być tutaj dawniej wody i moczary, w których przy zakładaniu osady znaleziono kotwice. Jeszcze dzisiaj (1928 r.) okolica Kcyni, a zwłaszcza północna, za Grabowem połoŝona (tzw. Bielawy) w czasie roztopów pełna jest wody. Dawniej, jak opowiadają starzy kcynianie, przez te łąki, z powodu bagien, trudno było się przedostać. Dzikie gęsi gnieździły się w pobliŝu. TakŜe między starym cmentarzem, a dzisiejszą gazownią była dawniej woda. TakŜe niedaleko miejsca, gdzie dziś znajduje się dworzec kolejowy, istniały dawniej moczary. Potwierdza to teŝ historyk - amator Andrzej Stempniewski, który wywodzi pochodzenie nazwy Kcynia od staropolskiego "Krca" - trzcina. 23

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key Jest to teŝ prawdopodobne, poniewaŝ sporo trzciny rośnie pod Kcynią, a nawet w granicach administracyjnych miasta. 2.7.2. DZIEDZICTWO KULTUROWE Do czasów dzisiejszych na terenie gminy zachowało się wiele zabytków architektury. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują: - Pałac w Chwaliszewie, - Dwór w Dobieszewie, - Zespół Dworsko Parkowy we wsi Smogulecka Wieś, - Zespół Dworski w Grocholinie, - Pałac w miejscowości Rozpętek, - Dwór w Siernikach, - Dwór w Tupadłach, - Ruiny pałacu we wsi śurawia, - Zespół Dworsko Parkowy w Iwnie, - Młyn Wodny w Kowalewku Folwark, - Zabudowania gospodarcze we wsi Weronika, - Kościół poewangelicki w Kowalewku, - domy, studnia z Ŝurawiem oraz ruiny Miejskiego Młyna w Ludwikowie, - domy w Mieczkowie, - Kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny w Kcyni, - Kościół farny p.w. św. Michała Archanioła w Kcyni. 2.7.3. TURYSTYKA Ze względu na brak jezior na opisywanym obszarze, w gminie nie ma ośrodków wczasowych. Istnieją jednak gospodarstwa agroturystyczne: - Gospodarstwa agroturystyczne - Zofia Ososko, Dziewierzewo 7, 89-240 Kcynia; - Gospodarstwo agroturystyczne - Halina Hornung, Sipiory Kocewka, 89-240 Kcynia. Gmina, w Studium Uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (1998), zakłada promowanie tego typu atrakcji związanych z wypoczynkiem pobytowym na terenie gminy przy istniejących siedliskach rolnych. 24

Green Key Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Baza noclegowa przedstawia się następująco: - Specjalny Ośrodek Wychowawczy Dom Św. Mikołaja w Kcyni, - Pałac w Grocholinie. Gmina Kcynia przystąpiła uchwałą Nr XXXI/228/2005 Rady Miejskiej w Kcyni z dnia 31 marca 2005 r. do Stowarzyszenia Organizacja Turystyczna Szlak Piastowski". W związku z tym, Ŝe gmina Kcynia leŝy w obrębie historycznej krainy Pałuki, w Programie zadań inwestycyjnych i gospodarczych gminy przewidziano utworzenie Izby Muzeum tradycji i historii ziemi pałuckiej kcyńskiej (lata 2009 2010). Lokalnym centrum rekreacji będzie zaplanowana w w/w Programie, na lata 2009 2015 rewitalizacja terenu po byłym wyrobisku gliny, właśnie dla celów rekreacji sportowej i wypoczynku masowego. Gmina posiada ubogą sieć płynących wód powierzchniowych. Jednak istniejące małe rzeki pozwalają na organizowanie spływów kajakowych. Na lata 2009 2013 zaplanowano budowę przystani kajakowej wraz z infrastrukturą przy śluzie, znajdującą się w miejscowości Ludwikowo. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (1998) zakłada realizację systemu spójnej sieci dróg rowerowych: wojewódzkich i lokalnych, stwarzających oprócz funkcji rekreacyjnej, alternatywę dojazdów do pracy, szkół i usług, atrakcyjną i konkurencyjną w stosunku do transportu samochodowego. Gmina Kcynia sukcesywnie rozwija sieć ścieŝek rowerowych. Przez obszar gminy przebiegają następujące szlaki rowerowe: - Szlak Nakielsko Kcyński zaczyna się w Paterku na skrzyŝowaniu dróg w stronę Kcyni i Szubina. Kcyński odcinek szlaku przebiega skarpą doliny Noteci, gdzie rozciągają się wspaniałe widoki w kierunku północnym. 25

Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Kcynia Green Key 26