Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży

Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży

Spis treści Wstęp 3 Rozdział 1. Analiza finansowa największych spółek budowlanych 5 1.1. Ranking największych spółek budowlanych według wartości przychodów osiągniętych w 2014 roku 6 1.2. Ranking największych spółek budowlanych w Polsce pod względem osiągniętego wyniku na sprzedaży w roku 2014 7 1.3. Ranking największych spółek budowlanych według osiągniętego wyniku netto w roku 2014 9 1.4. Analiza zadłużenia największych spółek budowlanych w roku 2014 11 1.5. Relacja nakładów inwestycyjnych do sprzedaży największych spółek w roku 2014 12 1.6. Struktura geograficzna i rodzajowa przychodów największych spółek budowlanych w roku 2014 14 1.7. Kapitalizacja rynkowa największych spółek budowlanych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych na dzień 31 grudnia 2014 21 Rozdział 2. Perspektywy rozwoju spółek budowlanych w Polsce 25 2.1. Wprowadzenie 26 2.2. Kluczowe czynniki rozwoju rynku budowlanego w Polsce 28 2.3. Upadłości w budownictwie 30 2.4. Zatrudnienie w sektorze budowlanym 32 2.5. Perspektywa rozwoju poszczególnych segmentów rynku budowlanego w Polsce 34 2.6. Z perspektywy rynku 48 2.7. Podsumowanie 52 Rozdział 3. Profile największych spółek budowlanych w Polsce 55 Bibliografia 100 Kontakt 102 2

Wstęp Szanowni Państwo, Mamy przyjemność przedstawić Państwu trzecią edycję raportu Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży, w którym przedstawiamy analizę kondycji piętnastu największych pod względem uzyskiwanych przychodów spółek budowlanych obecnych na polskim rynku, a także opisujemy perspektywy jego rozwoju. W 2014 roku można było zaobserwować odwrócenie tendencji spadkowej i poprawę nastrojów na rynku budowlanym. Łączne przychody 15 największych spółek wzrosły o blisko 2,5 mld zł, co stanowi ponad 9% wzrost w stosunku do przychodów osiągniętych przez te podmioty w 2013 roku. Wzrost przychodów był skorelowany ze wzrostem wyniku zarówno na poziomie działalności operacyjnej, jak i na poziomie wyniku netto pierwszej piętnastki. Z kolei kapitalizacja największych spółek budowlanych notowanych na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych i uwzględnionych w rankingu była jedynie nieznacznie wyższa na koniec 2014 roku w stosunku do ubiegłego roku. Odwrócenie wspomnianego trendu spadkowego wynikało w głównej mierze z faktu zakończenia nierentownych kontraktów drogowych, które miały znaczący wpływ na wyniki większości spółek w ubiegłych latach. Segment infrastrukturalny nadal odgrywał dominującą rolę w strukturze produkcji budowlano-montażowej, aczkolwiek siłą napędową całego sektora było budownictwo kolejowe, przemysłowe i hydrotechniczne. Wraz z rozstrzygnięciem przetargów na kontrakty współfinansowane z budżetu Unii Europejskiej w ramach nowej perspektywy finansowej na lata 2014-2020, trend wzrostowy całego sektora powinien zostać utrzymany. W części drugiej nasz raport zawiera syntetyczną analizę perspektyw rozwoju branży w horyzoncie krótko i średnioterminowym, w tym prezentację planowanych nakładów w poszczególnych segmentach rynku, a także statystyk dotyczących upadłości oraz trendów w zatrudnieniu w budownictwie. Tą część raportu zamyka podsumowanie obecnej sytuacji oraz kluczowych czynników wzrostu w sektorze z perspektywy przedstawicieli największych spółek budowlanych w Polsce. W ostatniej części naszego raportu przedstawiamy krótką charakterystykę działalności piętnastu największych graczy na rynku w 2014 roku. Zamieszczone w nim zostały kluczowe informacje dotyczące zakresu ich działalności, struktury własnościowej oraz szczegółowe dane finansowe z rocznych sprawozdań finansowych. Przygotowując raport oparliśmy się o powszechnie dostępne dane finansowe, bądź też informacje przekazane nam bezpośrednio przez podmioty omówione w raporcie. Mamy nadzieje, że raport Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży, okaże się dla Państwa pomocny i przybliży aktualną sytuację na polskim rynku budowlanym, pokazując szanse oraz wyzwania stojące przed spółkami budowlanymi w nadchodzących latach. Jak zawsze, jesteśmy otwarci na Państwa pomysły i sugestie dotyczące jakiegokolwiek z przedstawionych tematów. W pierwszej części niniejszego raportu przedstawiamy analizę finansową spółek sektora budowlanego w Polsce, w oparciu o 15 podmiotów, które wypracowały sobie najsilniejszą pozycję na rynku. Dokonaliśmy analizy przychodów, wyniku na sprzedaży, wyniku netto, zadłużenia, struktury geograficznej oraz rodzajowej przychodów. Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 3

Rozdział 1. Analiza finansowa największych spółek budowlanych Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 5

1.1. Ranking największych spółek budowlanych według wartości przychodów osiągniętych w 2014 roku W roku 2014 przychody największych piętnastu spółek budowlanych osiągnęły poziom 28,5 mld zł i zwiększyły się o 2,5 mld zł w porównaniu do roku 2013, co stanowiło wzrost o 9,4%. Tegoroczny ranking otwiera Grupa Skanska, uzyskując przychody na poziomie 5,1 mld zł i odnotowując ich wzrost o 16,5%. Na drugim miejscu znalazła się Grupa Budimex, kontrolowana przez hiszpański Ferrovial, z przychodami sięgającymi 4,9 mld zł, co stanowi wzrost o 4,2% w porównaniu do roku 2013. Wśród trzech największych spółek budowlanych w Polsce znalazł się też austriacki Strabag, który jako jedyny z tej grupy odnotował spadek przychodów o 5% w stosunku do poprzedniego roku, uzyskując przychody na poziomie 3,1 mld zł, co jednak wystarczyło, aby utrzymać trzecią pozycję z roku poprzedniego. Poza Grupą Skanska, największy wartościowo wzrost przychodów zanotowały Grupa Erbud oraz Grupa Torpol, których przychody zwiększyły się odpowiednio o 468 mln zł oraz 360 mln zł. W ujęciu procentowym, największy, bo niemal dwukrotny wzrost przychodów zanotowała Grupa Torpol, natomiast przychody Grupy Mostostal Zabrze wzrosły o połowę. Dobre wyniki pozwoliły obu firmom znaleźć się w rankingu pierwszy raz. Największy wartościowy spadek przychodów w roku 2014 w wysokości 261 mln zł zanotowała Grupa Polimex- Mostostal, która jednak zdołała utrzymać czwartą pozycję w rankingu z roku poprzedniego. W ujęciu procentowym, poza Grupą Polimex-Mostostal (spadek o 11%), największy spadek przekraczający 5% zanotowała Grupa Mostostal Warszawa oraz Warbud S.A. (odpowiednio o 7,6% i 6,4% w stosunku do poprzedniego roku). Warto zaznaczyć, iż w roku 2014 znacznie większa liczba spółek osiągnęła wzrost przychodów w stosunku do roku poprzedniego. Wśród analizowanych spółek z powyższego rankingu spadek odnotowały zaledwie cztery podmioty. Równocześnie, aż jedenaście z nich zanotowało wzrost. Tabela 1.1: Ranking największych spółek budowlanych w Polsce pod względem przychodów w roku 2014 (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Przychody 2014 Przychody 2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Grupa Skanska 5 081 675 4 362 167 719 508 16,5% 2 Grupa Budimex 4 949 939 4 749 459 200 480 4,2% 3 Grupa Strabag** 3 133 492 3 298 754-165 262-5,0% 4 Grupa Polimex-Mostostal* 2 102 197 2 362 752-260 555-11,0% 5 Grupa Erbud 1 692 055 1 223 609 468 446 38,3% 6 Grupa Trakcja* 1 601 674 1 274 222 327 452 25,7% 7 Grupa PBG* 1 530 248 1 227 600 302 648 24,7% 8 Grupa Mostostal Warszawa 1 509 524 1 633 363-123 839-7,6% 9 Grupa Elektrobudowa 1 108 316 905 553 202 763 22,4% 10 Grupa Unibep 1 079 703 920 548 159 156 17,3% 11 Warbud S.A.* 1 049 886 1 121 472-71 586-6,4% 12 PORR (Polska) S.A. 1 045 019 1 030 076 14 943 1,5% 13 Grupa Mirbud 971 603 937 301 34 302 3,7% 14 Grupa Mostostal Zabrze 862 650 575 117 287 533 50,0% 15 Grupa Torpol 775 399 415 717 359 682 86,5% Suma 28 493 380 26 037 710 2 455 671 9,4% Średnia 1 899 559 1 735 847 163 711 9,4% Uwaga: Niniejsze opracowanie nie obejmuje wyników oddziałów zagranicznych spółek budowlanych działających w Polsce oraz wyników spółek celowych zawiązanych w ramach konsorcjów do realizacji konkretnego przedsięwzięcia, gdyż wyniki te ujęte są w skonsolidowanych wynikach konsorcjantów. Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 6

W ubiegłorocznym rankingu sytuacja była dokładnie odwrotna. Średni wzrost przychodów osiągnięty przez największe podmioty z branży budowlanej na poziomie przekraczającym 9% jest potwierdzeniem poprawy wskaźnika koniunktury w budownictwie i odzwierciedleniem wzrostu sektora budowlanego w 2014 roku. 1.2. Ranking największych spółek budowlanych w Polsce pod względem osiągniętego wyniku na sprzedaży w roku 2014 Wynik na sprzedaży największych spółek budowlanych, rozumiany jako różnica pomiędzy przychodami operacyjnymi i kosztem własnym sprzedaży (z wyłączeniem pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych) pokazuje, że wzrost przychodów w roku 2014 szedł w parze ze wzrostem wyniku z podstawowej działalności operacyjnej. Średnia marża operacyjna dla największych spółek wzrosła o prawie 40 mln zł, jednak wyniki z podstawowej działalności operacyjnej nie rosły już tak dynamicznie jak w 2013 roku, gdy średni wzrost marży przekroczył 117 mln zł. Podobnie jak w ubiegłym roku, najwyższą marżą na działalności operacyjnej mogła pochwalić się Grupa Budimex, która osiągnęła poziom zysku na sprzedaży w wysokości 433 mln zł. Na miejscu drugim uplasowała się Grupa Trakcja z zyskiem w wysokości 202 mln zł, czyli ponad dwukrotnie wyższym niż w poprzednim roku. Na miejscu trzecim, o ponad 66 mln zł niższy od Grupy Trakcja wynik na sprzedaży zanotował Warbud S.A. Tylko jeden podmiot uwzględniony w rankingu, Grupa Polimex-Mostostal, zanotował stratę na sprzedaży za rok 2014 w wysokości 202 mln zł. Tabela 1.2: Wynik na sprzedaży 15 największych spółek w ujęciu nominalnym (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Wynik ze sprzedaży 2014 Wynik ze sprzedaży 2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Grupa Budimex 432 680 395 416 37 264 9% 2 Grupa Trakcja* 202 128 93 241 108 887 117% 3 Warbud S.A.* 136 033 116 516 19 517 17% 4 Grupa Strabag** 114 172 8 527 105 645 1239% 5 Grupa Mostostal Warszawa 103 927-154 573 258 500 167% 6 Grupa Erbud 99 242 90 910 8 332 9% 7 Grupa PBG* 94 494-26 952 121 446 451% 8 Grupa Mostostal Zabrze 73 791 45 725 28 066 61% 9 Grupa Elektrobudowa 73 218 63 147 10 071 16% 10 Grupa Mirbud 67 240 54 837 12 403 23% 11 Grupa Unibep 66 713 58 309 8 404 14% 12 Grupa Torpol 48 368 24 294 24 074 99% 13 Grupa Polimex-Mostostal* -201 623 24 673-226 296-917% 14 Grupa Skanska b.d. b.d. b.d. b.d. 15 PORR (Polska) S.A. b.d. b.d. b.d. b.d. Średnia 100 799 61 082 Średnia procentowa marża na sprzedaży 5,86% 3,85% W przypadku spółek Grupy Strabag, dla których rachunek zysków i strat sporządzany jest w wariancie porównawczym, wynik ze sprzedaży uwzględnia koszty sprzedaży oraz koszty ogólnego zarządu (w przeciwieństwie do pozostałych spółek) Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 7

Ponadto, wśród trzynastu notowanych w naszym rankingu spółek, aż dwanaście zdołało poprawić swój wynik na sprzedaży, a tylko jedna osiągnęła wynik gorszy niż za dwanaście poprzednich miesięcy. Największy wzrost zanotowała Grupa Mostostal Warszawa (o ponad 258 mln zł), a największy spadek Grupa Polimex-Mostostal (o ponad 226 mln zł). Zestawienie wskazuje też, iż dziesięć spośród trzynastu podmiotów, które udostępniły dane, osiągnęło zysk na sprzedaży zarówno w 2013 jak i w 2014 roku. Średnia marża na sprzedaży była dodatnia i wyniosła 5,86% w 2014 roku. Oznacza to wzrost o ponad 2 p.p. w porównaniu do roku 2013. Najwyższy procentowo wynik operacyjny uzyskał Warbud S.A., który mógł poszczycić się marżą operacyjną na poziomie 12,96%. Na drugim miejscu uplasowała się Grupa Trakcja z marżą operacyjną na poziomie 12,62% oraz Grupa Budimex z dodatnim wskaźnikiem wynoszącym 8,74%. Po przeciwnej stronie rankingu uplasowała się Grupa Polimex-Mostostal z marżą operacyjną na poziomie minus 9,59%. Podsumowując, można zauważyć, iż w 2014 roku równolegle ze wzrostem przychodów, miała miejsce dalsza poprawa rentowności działalności prowadzonej przez największe spółki, choć już nie tak duża, jak w ubiegłym roku (wzrost o 5,69 p.p.), kiedy to liczba nierentownych kontraktów realizowanych przez spółki została znacząco ograniczona. Wykres 1.2: Marża operacyjna w ujęciu procentowym największych spółek budowlanych 15,00% 12,96% 12,62% 10,39% 10,00% 8,74% 8,55% 8,33% 7,95% 7,32% 6,92% 6,88% 5,85% 6,97% 7,43% 6,61% 6,24% 6,33% 6,18% 6,18% 5,84% 5,87% 5,86% 5,00% 3,64% 3,85% 0,00% 0,26% 1,04% bd. bd. -2,20% -5,00% -10,00% -9,46% -9,59% -15,00% 2014 2013 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 8

1.3. Ranking największych spółek budowlanych według osiągniętego wyniku netto w roku 2014 Istotnym wskaźnikiem odzwierciedlającym kondycję największych spółek budowlanych jest wynik netto. Średni wynik netto trzynastu kluczowych spółek, które udostępniły dane za rok 2014, był dodatni i wyniósł 26 mln zł, co oznacza wzrost o ponad 14 mln zł w porównaniu do wyniku za rok 2013 wynoszącego 12 mln zł. Najwyższy dodatni wynik netto odnotowała Grupa Budimex, która osiągnęła zysk na poziomie 194 mln zł, co oznacza 36% spadek w porównaniu do roku poprzedniego. Należy jednak pamiętać, że wynik netto za 2013 rok Grupy Budimex zawierał zysk ze sprzedaży udziałów w podmiocie zależnym Budimex Danwood. Po wyeliminowaniu wyniku tej transakcji, okazuje się, że wynik netto Grupy Budimex za rok 2014 uległ poprawie o około 34%. Na drugim miejscu uplasowała się Grupa Strabag z zyskiem netto w wysokości 148 mln zł, a na trzecim miejscu znalazła się Grupa Trakcja z zyskiem na poziomie 50 mln zł. Zbliżony wynik, bo na poziomie 48 mln zł zanotował również Warbud S.A. Na przeciwnym końcu rankingu znalazła się Grupa Polimex-Mostostal ze stratą netto sięgającą 153 mln zł. Wśród notowanych w naszym rankingu spółek, które udostępniły dane, aż dziesięć osiągnęło zysk netto, a trzy poniosły stratę. W poprzednim roku dodatnim wynikiem mogło pochwalić się również dziesięć podmiotów, jednak średni wynik netto wszystkich spółek uwzględnionych w rankingu był niższy. Dodatkowo, należy zauważyć, iż dziesięć spółek uzyskało dodatni wynik netto zarówno w roku 2013 jak i w roku 2014. Tabela 1.3: Wynik netto największych spółek budowlanych w ujęciu nominalnym (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Wynik netto 2014 Wynik netto 2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Grupa Budimex 193 938 301 300-107 362-36% 2 Grupa Strabag** 148 330 74 351 73 979 99% 3 Grupa Trakcja* 50 391 29 995 20 396 68% 4 Warbud S.A.* 48 416 32 555 15 861 49% 5 Grupa Erbud 27 892 18 079 9 813 54% 6 Grupa Elektrobudowa 27 015 17 585 9 430 54% 7 Grupa Torpol 25 009 4 790 20 219 422% 8 Grupa Unibep 20 925 16 211 4 713 29% 9 Grupa Mostostal Zabrze 19 134 7 648 11 486 150% 10 Grupa Mirbud 17 583 16 601 982 6% 11 Grupa Mostostal Warszawa -8 738-314 380 305 642 97% 12 Grupa PBG* -80 799 207 512-288 311-139% 13 Grupa Polimex-Mostostal* -153 226-260 889 107 663 41% 14 Grupa Skanska b.d. b.d. b.d. b.d. 15 PORR (Polska) S.A. b.d. b.d. b.d. b.d. Średnia 25 836 11 643 Średnia procentowa marża netto 1,50% 0,73% Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 9

Analizując średni wynik netto w ujęciu procentowym można zauważyć, iż w roku 2014 był on nieznacznie wyższy niż w roku poprzednim i wyniósł 1,5%. Pierwsze miejsce zajęły niemal ex aequo Grupa Strabag i Warbud S.A. z rentownością netto na poziomie odpowiednio 4,7% i 4,6%. Trzecie miejsce zajęła Grupa Budimex osiągając rentowność netto na poziomie 3,9%. Powyższe dane wskazują, iż, podobnie jak w przypadku wyniku na sprzedaży, większość spółek z rankingu odnotowała poprawę rentowności netto. Tym samym, zdarzenia niezwiązane bezpośrednio z podstawową działalnością podmiotów, oraz wynik na działalności finansowej, miały pozytywny wpływ na osiągane wyniki (rentowność netto wzrosła dwukrotnie w stosunku do roku ubiegłego, podczas gdy dynamika wzrostu rentowności na poziomie marży brutto była jednak nieco niższa). Wykres 1.3: Marża netto w ujęciu procentowym najwiekszych spółek budowlanych 20,00% 16,90% 15,00% 10,00% 6,34% 5,00% 0,00% 4,73% 4,61% 2,25% 2,90% 3,92% 3,23% 3,15% 2,44% 2,22% 1,94% 1,81% 1,65% 1,15% 2,35% 1,94% 1,33% 1,76% 1,77% 1,48% b.d. b.d. 1,50% 0,73% -0,58% -5,00% -5,28% -10,00% -7,29% -11,04% -15,00% -20,00% 2014 2013 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 -19,25% 10

1.4. Analiza zadłużenia największych spółek budowlanych w roku 2014 Analiza zadłużenia w ujęciu wskaźnikowym pokazuje, iż w przypadku największych spółek budowlanych w roku 2014, podobnie jak w roku 2013, było ono na relatywnie wysokim poziomie. Średni ważony przychodami poziom zadłużenia w roku 2014 pozostawał na niezmienionym poziomie 78%. We wspomnianym okresie sześć spółek zwiększyło udział kapitału obcego w finansowaniu swojej działalności, a sześć zmniejszyło. Podobnie jak w roku 2013, sześć podmiotów finansowało się kapitałem obcym w stopniu odpowiadającym, co najmniej 75% wartości posiadanego majątku. Największe w procentowym ujęciu zadłużenie posiada, podobnie jak w roku 2013, Grupa PBG. Jej łączny poziom zadłużenia wyniósł na koniec 2014 roku 131% (tzn. wartość zadłużenia o 31% przekraczała wartość posiadanych przez spółkę aktywów) i wzrósł w porównaniu do 2013 roku o 9%. W związku z utratą płynności finansowej w roku 2012, spółka została postawiona w stan upadłości z możliwością zawarcia układu, który został ostatecznie przegłosowany przez wierzycieli w sierpniu 2015 roku. Wśród pozostałych spółek największy wzrost zadłużenia odnotował Erbud z 66% na koniec roku 2013 do 73% na koniec roku 2014. Wzrost zadłużenia pozostałych spółek nie przekroczył w roku 2014 poziomu 5 p.p. Wykres 1.4: Stopa zadłużenia w okresie 2013-2014 r. Grupa PBG* 1,22 1,31 Grupa Budimex Grupa Mostostal Warszawa Grupa Polimex-Mostostal* Warbud S.A.* 0,86 0,83 0,86 0,87 0,84 0,88 0,80 0,83 Grupa Torpol Grupa Erbud Grupa Strabag** Grupa Unibep Grupa Elektrobudowa 0,75 0,75 0,73 0,66 0,70 0,73 0,70 0,66 0,63 0,58 Grupa Mirbud 0,63 0,70 Grupa Trakcja* Grupa Mostostal Zabrze 0,53 0,58 0,51 0,49 2014 2013 Grupa Skanska PORR (Polska) S.A. Średnia b.d. b.d. 78,48% 78,43% Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 1,25 1,50 Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 11

Spośród podmiotów uwzględnionych w rankingu najniższym poziomem zadłużenia, mogła pochwalić się Grupa Mostostal Zabrze i Grupa Trakcja, odnotowując odpowiednio wskaźnik na poziomie 51% i 53%. Na koniec 2014 poziom średniej stopy zadłużenia największych spółek budowalnych utrzymywał się na niezmienionym poziomie w stosunku do ubiegłego roku. Rzeczywisty obraz sytuacji zniekształca Grupa PBG, której stopa zadłużenia jest największa i jednocześnie zanotowała największy wzrost spośród wszystkich analizowanych spółek. 1.5. Relacja nakładów inwestycyjnych do sprzedaży największych spółek w roku 2014 Tradycyjnie podmioty działające w sektorze budowlanym mają zwykle stosunkowo niski wskaźnik udziału nakładów inwestycyjnych (rozumianych, jako inwestycje w środki trwałe oraz wartości niematerialne i prawne) w stosunku do sprzedaży ze względu na wysoki wolumen sprzedaży oraz stosunkowo niewielki poziom nakładów inwestycyjnych niezbędnych do świadczenia usług o charakterze budowlanym. W roku 2014 łączne nakłady inwestycyjne największych spółek wyniosły 252 mln zł i były o blisko 33% niższe od poniesionych rok wcześniej. Należy przy tym zauważyć, iż tylko sześć spółek budowlanych zmniejszyło wartość nakładów w porównaniu do roku poprzedniego. Tabela 1.5: Nakłady inwestycyjne największych spółek w ujęciu nominalnym (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Nakłady inwestycyjne 2014 Nakłady inwestycyjne 2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Grupa Budimex 48 401 17 724 30 677 173% 2 Grupa Polimex-Mostostal* 26 869 29 533-2 664-9% 3 Grupa Trakcja* 25 674 18 238 7 436 41% 4 Grupa Strabag** 24 464 44 580-20 116-45% 5 Warbud S.A.* 19 187 11 085 8 102 73% 6 Grupa Mostostal Zabrze 19 011 10 554 8 457 80% 7 Grupa Mirbud 17 212 3 158 14 054 445% 8 Grupa PBG* 17 125 179 970-162 845-90% 9 Grupa Erbud 16 077 12 007 4 070 34% 10 Grupa Torpol 15 046 7 026 8 020 114% 11 Grupa Elektrobudowa 11 489 17 399-5 910-34% 12 Grupa Mostostal Warszawa 8 279 12 684-4 405-35% 13 Grupa Unibep 3 191 11 734-8 543-73% 14 Grupa Skanska b.d. b.d. b.d. b.d. 15 PORR (Polska) S.A. b.d. b.d. b.d. b.d. Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Razem 252 025 375 692-123 667-33% Średnia 19 387 28 899-9 513-33% 12

W roku 2014 liderem pod względem poniesionych nakładów w ujęciu nominalnym była Grupa Budimex, której nakłady inwestycyjne w 2014 roku wyniosły 48 mln zł (wzrost o 173% w porównaniu do 2013 roku). Na drugim i trzecim miejscu znalazły się odpowiednio Grupa Polimex-Mostostal z łącznymi nakładami w kwocie 27 mln zł (spadek o 9% w porównaniu do roku 2013) oraz Grupa Trakcja z nakładami w wysokości 26 mln zł (wzrost o 41% w porównaniu do roku 2013). Na ogólny spadek nakładów inwestycyjnych w porównaniu do ubiegłego roku największy wpływ miały zdecydowanie niższe wydatki inwestycyjne Grupy PBG, która była liderem tego zestawienia w ostatnich latach. Po wyeliminowaniu z zestawienia Grupy PBG okazuje się, że największe podmioty z branży budowlanej zanotowały wzrost wydatków na inwestycje o 20 % w porównaniu do 2013 roku. W roku 2014 stosunek nakładów inwestycyjnych do przychodów wyniósł 1,13% i był o prawie 0,7 p.p. niższy w stosunku do roku ubiegłego. Ten spadek wynikał z jednej strony ze znaczącego spadku nakładów inwestycyjnych w Grupie PBG w porównaniu do ubiegłego roku, a z drugiej strony był rezultatem ogólnego wzrostu przychodów osiągniętego przez podmioty z branży budowlanej. Podmiotem, gdzie stosunek nakładów inwestycyjnych do wartości sprzedaży był najwyższy, jest Grupa Mostostal Zabrze. Zdecydowanie najniższe nakłady inwestycyjne w stosunku do poziomu sprzedaży poniosły w 2014 roku Grupa Unibep (0,3% w 2014 w porównaniu do 1,27% w 2013), oraz Grupa Mostostal Warszawa (0,55% w porównaniu do 0,78% w 2013 roku). Wykres 1.5: Relacja nakładów inwestycyjnych do przychodów ze sprzedaży (dane za rok 2014 i 2013) Grupa Mostostal Zabrze Grupa Torpol Warbud S.A.* Grupa Mirbud Grupa Trakcja* Grupa Polimex-Mostostal* Grupa PBG* Grupa Elektrobudowa Grupa Budimex Grupa Erbud Grupa Strabag** Grupa Mostostal Warszawa Grupa Unibep Grupa Skanska PORR (Polska) S.A. Średnia 2,20% 1,84% 1,94% 1,69% 1,83% 0,99% 1,77% 0,34% 1,60% 1,43% 1,28% 1,25% 1,12% 1,04% 1,92% 0,98% 0,37% 0,95% 0,98% 0,78% 1,35% 0,55% 0,78% 0,30% 1,27% b.d. b.d. 1,13% 1,82% 2014 2013 14,66% Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 0,00% 2,00% 4,00% 6,00% 8,00% 10,00% 12,00% 14,00% 16,00% Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 13

1.6. Struktura geograficzna i rodzajowa przychodów największych spółek budowlanych w roku 2014 1.6.1 Struktura geograficzna sprzedaży Największe spółki budowlane, działające na rynku polskim są obecne również na zagranicznych rynkach. Wolumen ich sprzedaży generowany poza granicami kraju jest jednak relatywnie niewielki. W ujęciu nominalnym średnia uzyskiwanych przychodów z zagranicy dla największych spółek wynosiła 184 mln zł i była niższa o 62 mln zł od przychodów uzyskiwanych w roku 2013. Oznaczało to spadek o 25% w porównaniu do roku ubiegłego. Najwyższą wartość przychodów wygenerowanych za granicą uzyskała Grupa Trakcja. Wyniosły one 566 mln zł i były o 22% wyższe niż uzyskane w roku 2013. Swoją działalność zagraniczną Grupa Trakcja prowadzi na rynku litewskim. Na drugim miejscu uplasowała się Grupa Polimex- Mostostal z przychodami w wysokości 384 mln zł i 35% spadkiem zanotowanym w porównaniu do roku 2013. Na trzecim miejscu znalazła się Grupa Unibep z przychodami w wysokości 319 mln zł odnotowując wzrost o 25% w porównaniu do roku poprzedniego. Działalność eksportowa polskich spółek budowlanych skupiona jest na rynkach sąsiednich, przede wszystkim w krajach Europy Wschodniej, a także na rynku skandynawskim i niemieckim. Tabela 1.6.1: Wartość nominalna przychodów uzyskiwanych przez największe spółki budowlane z działalności zagranicznej (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Przychody ze sprzedaży zagranicznej 2014 Przychody ze sprzedaży zagranicznej 2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Grupa Trakcja* 565 884 462 926 102 958 22% 2 Grupa Polimex-Mostostal* 383 978 588 481-204 503-35% 3 Grupa Unibep 319 497 255 636 63 861 25% 4 Grupa Mostostal Zabrze 254 503 235 578 18 925 8% 5 Grupa PBG* 226 268 230 512-4 244-2% 6 Grupa Budimex 195 632 550 574-354 942-64% 7 Grupa Erbud 195 373 209 736-14 363-7% 8 Grupa Mostostal Warszawa 144 453 414 262-269 809-65% 9 Grupa Elektrobudowa 67 336 229 269-161 933-71% 10 Grupa Torpol 28 507 13 927 14 580 105% 11 Grupa Strabag** 8 863 5 545 3 318 60% 12 Warbud S.A.* 0 0 0 0% 13 Grupa Mirbud 0 0 0 0% 14 Grupa Skanska b.d. b.d. b.d. b.d. 15 PORR (Polska) S.A. b.d. b.d. b.d. b.d. Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Suma 2 390 294 3 196 446-806 152-25% Średnia 183 869 245 880-62 012-25% 14

Średni udział przychodów z zagranicy w całkowitych przychodach operacyjnych spółek wyniósł 11% i był o 4 p.p. niższy od udziału w roku 2013. W przypadku trzech podmiotów sprzedaż zagraniczna osiągnęła co najmniej 30% ogółu wygenerowanych przychodów ze sprzedaży - była to wspomniana już Grupa Trakcja (35%), a także Grupa Unibep i Grupa Mostostal Zabrze (po 30%). Analiza struktury geograficznej sprzedaży pokazuje, że w sektorze budowlanym coraz więcej podmiotów znajduje odbiorców swoich usług poza granicami kraju, poszukując nowych rynków zbytu i tym samym dywersyfikując ryzyko działalności. Biorąc pod uwagę spodziewane ograniczenie nowych inwestycji po wykorzystaniu funduszy europejskich przekazanych w ramach perspektywy na lata 2014 2020, ta tendencja może jeszcze wzrastać. Wykres 1.6.1: Procentowy udział sprzedaży zagranicznej w sprzedaży ogółem dla największych spółek w 2014 roku 50% 45% 40% 35% 36% 35% 41% 30% 25% 30% 30% 28% 25% 25% 25% 20% 15% 10% 5% 0% 18% 15% 19% 12% 17% 10% 6% 4% 12% 4% 3% 0% 0% 0% 0% 0% 0% b.d. b.d. 11% 15% 2014 2013 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 15

Wykres 1.6.2: Struktura geograficzna sprzedaży największych spółek w 2014 roku RYNKI Krajowy Zachodnioeuropejski Wschodnioeuropejski Skandynawski Azjatycki Pozostałe TOTAL (2014 tys. zł) Grupa Skanska Grupa Budimex Grupa Strabag** Grupa Polimex-Mostostal Grupa Erbud Grupa Trakcja Grupa PBG Grupa Mostostal Warszawa Grupa Elektrobudowa Grupa Unibep Warbud S.A. PORR (Polska) S.A. Grupa Mirbud Grupa Mostostal Zabrze Grupa Torpol 4 754 307 3 124 629 1 718 219 1 496 682 1 035 790 1 303 980 1 365 071 760 206 971 603 608 147 158 085 37 547 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 8 863 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 383 978 195 373 79 701 bd. 565 884 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 226 268 23 090 39 959 1 703 1 040 980 9 806 21 545 17 427 10 966 7 592 1 049 886 746 892 22 152 173 964 123 323 58 bd. 191 197 63 306 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 28 507 RAZEM: 5 081 675 4 949 939 3 133 492 2 102 197 1 692 055 1 601 674 1 530 248 1 509 524 1 108 316 1 079 703 1 049 886 1 045 019 971 603 862 650 775 399 28 493 380 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 16

Wykres 1.6.3: Struktura geograficzna sprzedaży największych spółek w 2013 roku RYNKI Krajowy Zachodnioeuropejski Wschodnioeuropejski Skandynawski Azjatycki Pozostałe TOTAL (2013 tys. zł) Grupa Budimex Grupa Skanska Grupa Strabag** Grupa Polimex-Mostostal* Grupa Mostostal Warszawa Grupa Trakcja* Grupa PBG* Grupa Erbud Warbud S.A.* PORR (Polska) S.A. Grupa Mirbud Grupa Unibep Grupa Elektrobudowa Grupa Mostostal Zabrze Grupa Torpol 4 198 885 3 293 209 1 774 271 1 219 101 937 301 664 912 676 284 507 479 43 095 bd. Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 5 545 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 588 481 232 431 122 263 56 731 2 783 54 811 295 462 926 997 088 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 230 512 1 013 873 209 736 1 121 472 27 597 bd. 141 931 113 180 525 50 668 90 607 40 717 19 600 339 539 203 128 32 450 401 790 Brak informacji o miejscu generowania przychodów za granicą. Wartość przychodów z zagranicy - 13 927 RAZEM: 4 749 459 4 362 167 3 298 754 2 362 752 1 633 363 1 274 222 1 227 600 1 223 609 1 121 472 1 030 076 937 301 920 548 905 553 575 117 415 717 26 037 710 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 17

Struktura rzeczowa sprzedaży ukazuje skoncentrowanie największych spółek budowlanych na działalności w obszarze budownictwa drogowego i kolejowego. Coraz więcej przychodów generuje również działalność w ramach budownictwa energetycznego. Wykres 1.6.2.1: Struktura rzeczowa sprzedaży największych spółek w roku 2014 Budownictwo ogólne RYNKI Budownictwo Budownictwo Budownictwo Budownictwo drogowe mieszkaniowe inżynieryjne energetyczne i kolejowe Pozostała działalność TOTAL (2014 tys. zł) Grupa Skanska Grupa Budimex Grupa Strabag** Grupa Polimex-Mostostal Grupa Erbud Grupa Trakcja Grupa PBG Grupa Mostostal Warszawa Grupa Elektrobudowa Grupa Unibep Warbud S.A. PORR (Polska) S.A. Grupa Mirbud Grupa Mostostal Zabrze Grupa Torpol bd. 4 566 628 383 311 bd. 239 740 466 173 968 837 427 447 1 397 537 317 063 743 523 1 038 747 160 185 1 474 086 1 189 302 904 583 124 871 88 885 1 188 076 45 448 127 588 342 172 3 159 203 733 211 309 11 139 bd. 434 292 181 963*** 434 874 755 188 102 437 680 687 20 211 5 081 675 4 949 939 3 133 492 2 102 197 1 692 055 1 601 674 1 530 248 1 509 524 1 108 316 1 079 703 1 049 886 1 045 019 971 603 862 650 775 399 *** Budownictwo ogólne i inżynieryjne RAZEM: 28 493 380 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 18

Wykres 1.6.2.2: Struktura rzeczowa sprzedaży największych spółek w roku 2013 Budownictwo ogólne RYNKI Budownictwo Budownictwo Budownictwo Budownictwo drogowe mieszkaniowe inżynieryjne energetyczne i kolejowe Pozostała działalność TOTAL (2013 tys. zł) Grupa Budimex 4 005 617 743 842 4 749 459 Grupa Skanska bd. 4 362 167 Grupa Strabag** bd. 3 298 754 Grupa Polimex-Mostostal* 367 243 791 382 596 795 607 332 2 362 752 Grupa Mostostal Warszawa 484 705 1 147 678 980 1 633 363 Grupa Trakcja* 1 144 184 130 038 1 274 222 Grupa PBG* 774 302 453 298 1 227 600 Grupa Erbud 998 102 96 219 79 658 49 630 1 223 609 Warbud S.A.* 1 107 460 14 012 1 121 472 PORR (Polska) S.A. bd. 1 030 076 Grupa Mirbud 343 006 516 827 75 468 937 301 Grupa Unibep 627 755 93 134 199 659 920 548 Grupa Elektrobudowa 623 640 281 913 905 553 Grupa Mostostal Zabrze 126 008*** 449 109 575 117 Grupa Torpol 394 033 21 684 415 717 RAZEM: 26 037 710 *** Budownictwo ogólne i inżynieryjne Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 19

W kategoriach nominalnych, największy udział pozostałych przychodów niebudowlanych w całości przychodów w roku 2014 odnotowały kolejno Grupa Mostostal Zabrze i Grupa Polimex-Mostostal, które osiągnęły w ten sposób odpowiednio 681 mln zł i 427 mln zł. Średni procentowy udział przychodów z pozostałej działalności, w porównaniu do roku 2013, spadł z 17,5% do 13,3%. W większości przypadków udział sprzedaży produkcji budowlano-montażowej wahał się w 2014 roku od 80% do 100%. Podmiotem, którego działalność była bardziej zdywersyfikowana pozostaje Grupa Mostostal Zabrze, ze wskaźnikiem na poziomie 79% (poza budowlana działalność grupy obejmuje głównie usługi montażowo-produkcyjne). W przypadku dwunastu analizowanych powyżej spółek, które uzyskiwały przychody z pozostałej działalności, jedynie trzy w 2014 roku zdołały zwiększyć udział procentowy przychodów z działalności niebudowlanej w całkowitej wartości przychodów w porównaniu do roku 2013. Główną przyczyną tego zjawiska był fakt zwiększania się wartości przychodów generowanych przez największe spółki budowlane z działalności budowalno-montażowej w roku 2014. Wykres 1.6.2.3: Relacja przychodów z pozostałej działalności (niebudowlanej) do przychodów operacyjnych ogółem (za lata 2014-2013) Grupa Mostostal Zabrze Grupa PBG* 22,36% 36,93% 78,91% 78,09% Grupa Polimex-Mostostal* 20,33% 25,70% Grupa Unibep Grupa Elektrobudowa 19,57% 21,69% 18,38% 31,13% Grupa Mirbud Grupa Trakcja* Grupa Budimex Grupa Erbud Grupa Torpol Warbud S.A.* Grupa Mostostal Warszawa Grupa Skanska Grupa Strabag** PORR (Polska) S.A. Średnia 10,54% 8,05% 7,97% 10,21% 7,74% 15,66% 2,69% 4,06% 2,61% 5,22% 1,06% 1,25% 0,21% 0,06% b.d. b.d. b.d. 13,30% 17,45% 2014 2013 Źródło: Sprawozdania finansowe za okres 2014-2013 0,0% 25,0% 50,0% 75,0% 100,0% 20

1.7. Kapitalizacja rynkowa największych spółek budowlanych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych na dzień 31 grudnia 2014 Rosnący od 2013 roku sentyment inwestorów do spółek skupionych w ramach indeksu WIG Budownictwo (WIG BUD) lekko wyhamował na przestrzeni 2014 roku. Porównując rok 2014 do roku 2013 nastąpił 5% spadek indeksu giełdowego WIG Budownictwo, podczas gdy główny indeks WIG zakończył rok 2014 na zbliżonym poziomie do końca roku poprzedniego. Wśród piętnastu największych spółek budowlanych w roku 2014 aż jedenaście było notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie i właśnie na tej podstawie sporządzony został nasz ranking według kryterium kapitalizacji. Na koniec 2014 roku łączna wartość rynkowa jedenastu spółek budowlanych notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie wyniosła 6,1 mld zł i była wyższa o 0,2 mld zł, od łącznej wartości rynkowej tych podmiotów na koniec roku 2013. W wartościach procentowych wzrost łącznej kapitalizacji giełdowej wyniósł 4%. Wykres 1.7: Zmiany indeksu WIG oraz WIG-Budownictwo na przestrzeni lat 2005 2014 80 000 14 000 70 000 12 000 60 000 10 000 50 000 8 000 40 000 30 000 6 000 20 000 4 000 10 000 2 000 0 2005-01-07 2005-03-16 2005-05-30 2005-08-04 2005-10-12 2005-12-21 2006-02-28 2006-05-11 2006-07-19 2006-09-26 2006-12-04 2007-02-13 2007-04-24 2007-07-04 2007-09-11 2007-11-19 2008-01-31 2008-04-10 2008-06-20 2008-08-28 2008-11-04 2009-01-19 2009-03-26 2009-06-05 2009-08-13 2009-10-20 2009-12-30 2010-03-09 2010-05-19 2010-07-27 2010-10-01 2010-12-10 2011-02-18 2011-04-29 2011-07-08 2011-09-15 2011-11-24 2012-02-02 2012-04-12 2012-06-22 2012-08-31 2012-11-08 2013-01-22 2013-04-02 2013-06-13 2013-08-21 2013-10-28 2014-01-14 2014-03-21 2014-06-02 2014-08-08 2014-10-16 2014-12-29 0 WIG WIG BUDOW Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych dostępnych na stronie internetowej Giełdy Papierów Wartościowych. Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 21

Spośród jedenastu poddanych analizie spółek, pięć odnotowało spadek wartości rynkowej. Największy spadek zanotowała Elektrobudowa S.A., której wartość rynkowa spadła w 2014 roku o 33%. Liderem pod względem wartości rynkowej wśród spółek budowlanych pozostał niezmiennie od 2011 roku Budimex S.A., z kapitalizacją na poziomie 3 613 mln zł (wzrost o 7% w porównaniu do roku 2013). Na drugim miejscu uplasowała się Trakcja PRKiI S.A., a na trzecim Elektrobudowa S.A. z kapitalizacją na poziomie odpowiednio 391 mln zł oraz 350 mln zł. Kapitalizacja Budimexu S.A. na koniec roku 2014 stanowi ponad 59% całkowitej wartości kapitalizacji jedenastu największych spółek w naszym rankingu, notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (spadek o 2 p.p. w porównaniu do roku 2013). Podsumowując należy zauważyć, iż kapitalizacja rynkowa największych spółek budowalnych zanotowała niewielki 4% wzrost na koniec 2014 roku w stosunku do końca roku poprzedniego. Ten trend jest zbieżny ze wzrostem wskaźnika produkcji budowlanej o 0,4% w roku 2014 oraz przychodów spółek z naszego rankingu o 9% w stosunku do roku 2013. Tabela 1.7: Kapitalizacja największych spółek budowlanych notowanych na giełdzie na dzień 31 grudnia 2014 roku (w tys. zł) Lp. Nazwa firmy Kapitalizacja rynkowa 31.12.2014 Kapitalizacja rynkowa 31.12.2013 Zmiana nominalna Zmiana procentowa 1 Budimex S.A. 3 612 509 3 369 973 242 536 7% 2 Trakcja PRKiI S.A. 390 637 530 443-139 807-26% 3 Elektrobudowa S.A. 350 373 522 237-171 863-33% 4 Mostostal Zabrze S.A. 331 070 292 296 38 774 13% 5 Erbud S.A. 324 153 432 167-108 015-25% 6 Polimex-Mostostal S.A. 303 166 190 758 112 408 59% 7 Unibep S.A. 288 281 275 361 12 919 5% 8 Torpol S.A. 229 011 Debiut giełdowy w dniu 8 lipca 2014 r. 9 Mostostal Warszawa S.A. 120 000 89 800 30 200 34% 10 Mirbud S.A. 112 190 117 000-4 810-4% 11 PBG S.A. 23 444 31 592-8 148-26% Suma 6 084 833 5 851 628 233 205 4% Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych dostępnych na stronie internetowej Giełdy Papierów Wartościowych. Wykres 1.7.1: Udział kapitalizacji największych spółek notowanych na giełdzie na dzień 31 grudnia 2014 roku 5,33% 5,44% 4,98% 5,76% 1,84% 1,97% 3,76% 0,39% 4,74% 6,42% 59,37% Budimex S.A. Trakcja PRKiI S.A. Elektrobudowa S.A. Mostostal Zabrze S.A. Erbud S.A. Polimex-Mostostal S.A. Unibep S.A. Torpol S.A. Mostostal Warszawa S.A. Mirbud S.A. PBG S.A. Źródło: Analiza Deloitte na podstawie danych dostępnych na stronie internetowej Giełdy Papierów Wartościowych. * Dane finansowe za 2013 rok zostały uzgodnione do sprawozdania za 2014 rok po korektach bilansu otwarcia ** Z uwagi na brak skonsolidowanych sprawozdań finansowych dane finansowe Grupy Strabag obejmują dla uproszczenia sumę przychodów spółek: Strabag Sp. z o.o. oraz Strabag Infrastruktura Południe Sp. z o.o. Dane finansowe Spółki Strabag za 2013 rok zostały uzgodnione do sprawozdania za 2014 rok po korektach bilansu otwarcia 22

Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 23

Rozdział 2. Perspektywy rozwoju spółek budowlanych w Polsce Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 25

Wskaźnik klimatu koniunktury w gospodarce 130 120 110 100 90 80 70 I.08 IV.08 VII.08 X.08 I.09 IV.09 VII.09 X.09 I.10 IV.10 VII.10 X.10 I.11 IV.11 VII.11 X.11 I.12 IV.12 VII.12 X.12 I.13 IV.13 VII.13 X.13 I.14 IV.14 VII.14 X.14 I.15 IV.15 VII.15 Źródło: GUS Budownictwo Gospodarka ogółem 2.1 Wprowadzenie Drugą część raportu otwiera analiza najważniejszych czynników warunkujących kondycję branży budowlanej wraz z prezentacją zmian zachodzących w sektorze z perspektywy statystyk dotyczących upadłości oraz poziomu zatrudnienia w budownictwie. W dalszej części rozdziału przybliżamy charakterystykę oraz obecne uwarunkowania poszczególnych segmentów sektora budowlanego wraz z analizą planowanych nakładów w horyzoncie krótko i średnioterminowym. Rozdział drugi zamyka podsumowanie obecnej sytuacji oraz kluczowych czynników wzrostu w sektorze z perspektywy przedstawicieli spółek budowlanych w Polsce. Branża budowlana w Polsce przeżywa obecnie powolne odrodzenie po okresie spadku w latach 2012-2013, spowodowanego zakończeniem dużych projektów inwestycyjnych związanych z poprzednią finansową pespektywą unijną oraz organizacją EURO 2012. Pomimo, że wzrost polskiego sektora budowlanego w 2014 roku wyniósł symboliczne 0,4% to perspektywy dla branży są pozytywne i w najbliższych latach oczekuje się przyspieszenia tempa wzrostu. W najbliższych latach najmocniej będzie bez wątpienia rozwijał się rynek budownictwa infrastrukturalnego, głównie dzięki napływowi środków z Unii Europejskiej. Największego wzrostu w tym segmencie budownictwa można spodziewać się w latach 2016 2018. Rynek budownictwa kubaturowego w najbliższych latach również będzie rosnąć, choć raczej w bardziej stabilny sposób. Zakładamy wzrost przede wszystkim w segmencie biurowym, mieszkaniowym i magazynowym. Krzysztof Andrulewicz, Prezes Skanska S.A. O poprawie sytuacji w branży budowlanej świadczą liczne sygnały napływające z rynku. Od 2014 roku widoczny jest znaczący spadek liczby upadłości ogłaszanych przez firmy budowlane. Dodatkowo w pierwszych miesiącach 2015 r. obserwujemy powolny wzrost zatrudnienia oraz dalszą poprawę prognozy zatrudnienia. 1 W kolejnych latach, w związku z oczekiwanym uruchomieniem inwestycji infrastrukturalnych prognozuje się wzrost zapotrzebowania na siłę roboczą, szczególnie w sektorze budownictwa drogowego, co może wręcz wywołać problemy z niedoborem pracowników. Odwrócenie negatywnego trendu w budownictwie potwierdza także wskaźnik koniunktury w budownictwie, badany przez GUS. Od początku 2013 r. wykazuje on trend wzrostowy, a od połowy 2014 r. przewyższa wskaźnik dla całej gospodarki. 1 Więcej informacji w sekcji Zatrudnienie w sektorze budowlanym 26

Najsilniejszym bodźcem dla poprawy kondycji segmentu budownictwa infrastrukturalnego w najbliższych latach będzie napływ nowych funduszy unijnych. W nowej perspektywie finansowej 2014-2020 Polska otrzyma środki w rekordowej wysokości 120,1 mld euro. Na tą kwotę składają się przede wszystkim środki polityki spójności 82,5 mld euro, Wspólnej Polityki Rolnej 32,1 mld euro, Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego 0,5 mld euro. Sektor budowlany skorzysta przede wszystkim na środkach, które Polska otrzyma w ramach polityki spójności. Najwięcej projektów, które otrzymają wsparcie z unijnych funduszy przewidzianych jest w budownictwie infrastrukturalnym. Przedstawiciele największych spółek budowlanych dostrzegają szanse związane z nową perspektywą finansową UE. W celu uniknięcia spiętrzenia projektów, które miało miejsce przy inwestycjach prowadzonych przed EURO 2012, GDDKIA rozstrzygnęła już przetargi na 30 mld zł ze 107 planowanych do zainwestowania w latach 2014-2025 (według stanu na 11.09.2015 r.). Obawy budzi z kolei postępowanie PKP PLK, która do końca sierpnia nie rozstrzygnęła żadnego projektu w ramach nowej perspektywy UE. PKP PLK chcąc wyjść naprzeciw sygnałom zaniepokojenia ogłosiła Wielką Ofensywę Inwestycji Kolejowych. W jej ramach chce m.in. poprawić zasady współpracy z wykonawcami oraz usprawnić procedury przetargowe. Poprawa ma nastąpić m.in. dzięki wprowadzeniu: przetargów dwustopniowych, dodatkowych (poza ceną) kryteriów oceny ofert, a także zaliczek na kontrakt, zapłaty za materiały na placu budowy czy częściowych płatności za wykonane prace. W 2014 roku dynamiczny rozwój miał także miejsce w obszarze budownictwa komercyjnego. Potwierdza to rekordowa wielkość wybudowanej powierzchni biurowej (622 tys. m 2 ). Na podstawie analizowanej liczby realizowanych i planowanych inwestycji w portfelach spółek budowlanych można oczekiwać utrzymania się pozytywnego trendu w nadchodzących kwartałach. W zakresie planów na najbliższe lata część spółek planuje dalszą dywersyfikację działalności poprzez świadczenie usług budowlanych w segmentach rynku budowlanego, w których dotychczas nie były obecne lub poprzez rozwój działalności pozabudowlanej. Dodatkowo niektóre ze spółek widzą potencjał w dywersyfikacji geograficznej, w szczególności planują realizację inwestycji w takich krajach jak Czechy, Słowacja, Rumunia czy Węgry ale również w krajach Europy Zachodniej oraz w krajach skandynawskich. Wszystkie wymienione wyżej czynniki sprawiają, że najbliższe lata po raz kolejny stawiają przed polską branżą budowlaną ogromne szanse na rozwój. W poniższym rozdziale staramy się podsumować istniejące szanse oraz wskazać planowane kierunki rozwoju rynku. Czynnikiem warunkującym pozytywne perspektywy dla segmentu budownictwa mieszkaniowego jest silny wzrost popytu obserwowany od 2014 roku. Obecna sytuacja makroekonomiczna w połączeniu z dostępnym dofinansowaniem w ramach programów rządowych pozwala oczekiwać stabilnej sytuacji w budownictwie mieszkaniowym w najbliższych okresach. Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 27

Wzrost PKB Polski 6% 5,0% 5% 4% 3,7% 3% 4,8% 3,5% 3,3% 3,0% 2,9% 3,4% 2.2. Kluczowe czynniki rozwoju rynku budowlanego w Polsce Kondycja sektora budowlanego w najbliższych latach będzie determinowana głównie przez tempo wzrostu gospodarczego Polski, a także poziom inwestycji infrastrukturalnych finansowanych z funduszy unijnych w ramach nowej perspektywy 2014-2020 oraz środków krajowych. 2% 1% 0% Dług publiczny jako %PKB 60% 58% 56% 54% 52% 50% 48% 46% 44% 42% 40% 2008 53,4% 1,6% 2009 2010 52,6% 53,9% 1,9% 1,7% Źródło: Źródło EUI Country Forecast Poland - August 2015 update 2011 2012 47,7% 48,0% 46,9% 46,0% 44,5% 2011 2012 2013 2014 2015P 2016P 2017P 2018P Źródło: Ministerstwo Finansów, Strategia zarządzania długiem sektora finansów publicznychw latach 2015-2018, wrzesień 2014 2013 2014 2015P 2016P 2017P 2018P Wzrost gospodarczy W 2014 roku, na skutek ożywienia krajowego popytu, polska gospodarka zaczęła stopniowo rosnąć w tempie ok. 3.5% po okresie spowolnienia dynamiki PKB w latach 2012 2013. Według prognoz Economist Intelligence Unit dynamika PKB w latach 2015-2018 utrzyma się na średnim rocznym poziomie 3,15%. Wzrost PKB w przyszłości będzie wspierany przez szeroko zakrojone inwestycje związane z nową perspektywą unijną, rosnący poziom eksportu netto, konsumpcję prywatną, poprawę sytuacji na rynku pracy oraz niskie stopy procentowe. W dłuższej perspektywie poziom rozwoju gospodarczego Polski będzie się zbliżał do obserwowanego w krajach Zachodniej Europy, co będzie determinowało dalszy wzrost PKB. Oczekuje się jednak, że proces ten będzie zachodził powoli biorąc pod uwagę obecne uwarunkowania w gospodarce światowej i brak zdecydowanych reform, które mogłyby znacząco zwiększyć wydajność pracowników. Dług sektora publicznego Możliwości współfinansowania projektów infrastrukturalnych z budżetu państwa i budżetów samorządowych są w znacznym stopniu zależne od poziomu długu publicznego. Na koniec 2014 roku dług publiczny w relacji do PKB wyniósł 47,7%. Według strategii zarządzania długiem sektora finansów publicznych w latach 2015-2018, przedłożonej przez Ministra Finansów, w 2015 roku przewidywana jest stabilizacja relacji długu do PKB na poziomie 48% i dalszy spadek wskaźnika do wartości 44,5% w 2018. Środki unijne Istotnym determinantem rozwoju rynku budowlanego w Polsce jest napływ funduszy z Unii Europejskiej w ramach perspektywy finansowej 2014-2020. Łączna alokacja dofinansowania dla Polski w ramach polityki spójności wynosi 82,5 mld euro, w tym 45,6 mld przeznaczone jest na dotacje z Krajowych Programów Operacyjnych. 28

Polska już drugi raz z kolei jest jednym z największych beneficjentów funduszy europejskich. Środki przeznaczone dla Polski w ramach polityki spójności na lata 2014-2020 są o 15,2 mld euro wyższe niż fundusze przyznane w minionej perspektywie finansowej. Krajowe programy operacyjne Część środków w ramach nowej perspektywy rozlokowano pomiędzy 6 krajowych Programów Operacyjnych. Najwięcej z tych funduszy (27,4 mld EUR) przewidziano na Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko (POIiŚ), którego jednym z priorytetów jest promowanie zrównoważonego transportu i usuwanie niedoborów infrastrukturalnych. Na przedsięwzięcia związane z budową dróg, infrastrukturą kolejową, miejską, morską oraz lotniczą w ramach POIiŚ przeznaczone zostanie łącznie 19,8 mld euro. Część wydatków infrastrukturalnych będzie mogła być finansowana także z Programu Operacyjnego Polska Wschodnia. Programy regionalne Pozyskanie funduszy na projekty infrastrukturalne będzie możliwe również z Regionalnych Programów Operacyjnych, wyznaczonych dla 16 województw, których łączna wartość wyniesie 31,2 mld euro. Na infrastrukturę transportową z tego źródła przewidziane będą środki unijne w wysokości 4,8 mld euro. Źródło dodatkowych funduszy na infrastrukturę stanowi tzw. Instrument Łącząc Europę (CEF, ang. Connecting Europe Facility), wspierający inwestycje o znaczeniu ogólnoeuropejskim (transport, energetyka oraz telekomunikacja). W związku z tą inicjatywą Polska ma szansę otrzymać 4,1 mld euro dofinansowania na inwestycje transportowe do 2016 roku. Do tej pory z puli przewidzianej na polskie projekty zostały rozdysponowane 2 mld euro. Alokacja funduszy europejskich w ramach Krajowych Programów Operacyjnych w perspektywie 2014-2020 2% 4% 5% 10% 19% Pomoc Technicna (0,7 mld EUR) Polska Wschodnia (2 mld EUR) Polska Cyfrowa (2,2 mld EUR) Wiedza Edukacja Rozwój (4,7 mld EUR) Inteligentny Rozwój (8,6 mld EUR) Infrastruktura i Środowisko (27,4 mld EUR) Źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju 28% 8% 18% 11% 35% Rozwój sieci drogowej TEN-T i transportu multimodalnego Infrastruktura drogowa dla miast Rozwój transportu kolejowego w Polsce Rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego w miastach Pozostałe priorytety Alokacja funduszy europejskich w ramach perspektywy 2014-2020 (mld zł) 1,57 3,83 1,18 4,05 1,17 4,27 1,17 4,47 1,17 4,68 1,17 4,88 1,17 5,09 Szacuje się, że w ramach łącznej alokacji środków unijnych na infrastrukturę transportową (z uwzględnieniem instrumentu CEF) ok. 15 mld euro zostanie przeznaczone na drogi, a kwota dofinansowania na infrastrukturę kolejową wyniesie 10,2 mld euro (zgodnie z podziałem środków określonym w Umowie Partnerstwa w stosunku 60%- 40%). 5,52 5,85 6,19 6,49 6,80 7,10 7,39 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Program Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionalne programy Operacyjne Krajowe Programy Operacyjne Źródło: Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju Polskie spółki budowlane 2015 najważniejsi gracze, kluczowe czynniki wzrostu i perspektywy rozwoju branży 29