dr hab. Natasza Borodynko-Filas, prof. nadzw. IOR-PIB Wirus Żółtaczki Rzepy (TuYV)

Rzepak ozimy 2017

Spis treści str. 4 str. 8 str. 10 str. 12 str. 14 dr Grzegorz Pruszyński Mszyce w uprawie rzepaku dr hab. Natasza Borodynko-Filas, prof. nadzw. IOR-PIB Wirus Żółtaczki Rzepy (TuYV) prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka Gen Rlm7 jedyna genetyczna przeszkoda w rozwoju suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku ozimym w Polsce prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka, dr Joanna Kaczmarek Kiła kapusty na rzepaku regiony największego nasilenia Plasmodiophora brassicae w Polsce Zasady promocji ASY NA TWOJE POLE. STR. ODMIANY MIESZAŃCOWE TERMIN KWITNIENIA TERMIN DOJRZEWANIA ODPORNOŚĆ NA SUCHĄ ZGNILIZNĘ ODPORNOŚĆ NA WIRUSA ŻÓŁTACZKI RZEPY - TuYV KOMPLEKS GLEBOWY MOCNY ŚREDNI SŁABY 16 LG ARCHITECT 18 RLM7 ARSENAL WCZESNY WCZESNY 20 RLM7 ANDERSON 22 RLM7 ARCHIMEDES WCZESNY WCZESNY 24 ANDROMEDA - nowość RLM7 - odporność na suchą zgniliznę - odporność na kiłę kapustnych 2

STR. ODMIANY MIESZAŃCOWE TERMIN KWITNIENIA TERMIN DOJRZEWANIA ODPORNOŚĆ NA SUCHĄ ZGNILIZNĘ ODPORNOŚĆ NA WIRUSA ŻÓŁTACZKI RZEPY - TuYV KOMPLEKS GLEBOWY MOCNY ŚREDNI SŁABY 26 RLM7 ACAPULCO 28 ADMIRAL ALABAMA 32 ALABASTER 34 ALESSIO WCZESNY WCZESNY 36 RLM7 ALEXANDER WCZESNY 38 RLM7 ALICANTE WCZESNY 40 RLM7 AMAZON 42 RLM7 ARCHIBALD 44 ARIZONA 46 RLM7 ASTRONOM 48 RLM7 ATENZO STR. ODMIANY POPULACYJNE TERMIN KWITNIENIA TERMIN DOJRZEWANIA ODPORNOŚĆ NA SUCHĄ ZGNILIZNĘ ODPORNOŚĆ NA WIRUSA ŻÓŁTACZKI RZEPY - TuYV KOMPLEKS GLEBOWY MOCNY ŚREDNI SŁABY 50 ADRIANA 52 LOHANA 54 PAMELA - nowość RLM7 - odporność na suchą zgniliznę - odporność na kiłę kapustnych 3

dr Grzegorz Pruszyński Instytut Ochrony Roślin-Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Mszyce w uprawie rzepaku Mszyce należą do pluskwiaków równoskrzydłych. Są to niewielkie owady o delikatnej budowie, długości od 0,3 do 8 mm. Ciało zwykle grzbietowo-brzusznie spłaszczone z lekko wypukłym grzbietem. Barwa jest różnorodna, od białej poprzez żółtą, zieloną, bordową, czerwono-brunatną, brunatną do czarnej. U niektórych gatunków występują komórki woskowe, których wydzielina pokrywa ciało matowym nalotem. Na końcu odwłoka występuje charakterystyczny ogonek, zwany wyrostkiem kaudalnym oraz, u form żyworodnych, dwie rurki, tzw.: syfony. U mszyc występują osobniki bezskrzydłe jak również uskrzydlone. Te drugie posiadają dwie pary błoniastych, słabo użyłkowanych skrzydeł. Pierwsza para skrzydeł jest przeważnie większa od drugiej. mszyca brzoskwiniowa - forma uskrzydlona

mszyca brzoskwiniowa - forma bezskrzydła W Polsce występuje ponad 700 gatunków mszyc. Należą do najbardziej znanych szkodników, ponieważ występują nie tylko na polach uprawnych, w sadach ale także w ogródkach przydomowych i działkowych, a nawet na roślinach hodowanych w domu. Owady żerują przeważnie na młodszych częściach roślin o dużym turgorze i intensywnym wzroście wysysając soki z komórek sitowych lub miękiszowych. W czasie żerowania mszyce wpuszczają do rośliny wydzielinę, która może zaburzyć przebieg procesów życiowych takich jak fotosynteza czy oddychanie. Pokrywanie roślin spadzią ogranicza proces fotosyntezy, przez co wpływa ujemnie na asymilację. Jest doskonałym podłożem dla grzybów sadzaków. Takie żerowanie prowadzi do zmian we wzroście roślin i jest tzw. szkodliwością bezpośrednią. Mszyce są wektorami wielu chorób wirusowych roślin. Oznacza to, że przenoszą wirusy z jednej rośliny na drugą. Ten rodzaj szkodliwości nazywa się pośrednim i jest szczególnie niebezpieczny podczas licznego wystąpienia mszyc. W ostatnich latach znaczenie mszyc jako wektorów chorób wirusowych znacznie wzrosło. Do niedawna częściej i liczniej w uprawie rzepaku występowała tylko mszyca kapuściana (Brevicoryne brassicae). Osobniki bezskrzydłe, długości 2-2,6 mm, są zielonożółte z dwoma rzędami ciemnych plamek na stronie grzbietowej, posiadają szarobiały lub niebieskawy nalot woskowy. Natomiast osobniki uskrzydlone, długości 2-2,4 mm, mają zielony odwłok z ciemnymi plamkami, głowa, tułów i odnóża czarne lub ciemnobrunatne, nalot woskowy słaby. Gatunek tan rozwija się na rzepaku jarym i ozimym a także na innych gatunkach roślin z rodziny kapustowatych, zarówno uprawnych jak i dziko rosnących. Stadium zimującym są jaja 5

na roślinach żywicielskich. Wiosną z jaj wylęgają się bezskrzydłe samice, które rozmnażają się dzieworodnie. Formy uskrzydlone pojawiają się w czerwcu a szczyt liczebności występuje w lipcu i sierpniu. Na przełomie sierpnia i września pojawia się pokolenie płciowe, po zapłodnieniu samice składają zimujące jaja. Mszyca kapuściana rozwija kilka lub kilkanaście pokoleń wciągu roku. W uprawie rzepaku ozimego tego szkodnika zwalcza się w dwóch terminach, jesienią lub wiosną (w okresie zawiązywania i rozwoju łuszczyn). Znacznie jednak częściej wzrost liczebności tego gatunku w ostatnich latach występował w okresie wiosennym. Jesienią 2016 roku w rekordowej liczebności, niespotykanej na przestrzeni ostatnich lat, wystąpiła mszyca brzoskwiniowa (Myzus persicae). Osobniki bezskrzydłe, długości 1,8-1,9 mm, mają ciało owalne, barwy zielonej, żółtej lub różowej. Natomiast osobniki uskrzydlone, długości 2-2,5 mm, mają odwłok oliwkowozielony z dużą plamą i paskami, głowa, czułki i tułów czarne. Gatunek jest polifagiem, obok żywicieli zimowych żerują na roślinach psiankowatych, bobowatych kapustowatych i innych. W szklarniach uszkadzają pomidory, paprykę, bakłażany. Jest to gatunek dwudomny, zimują jaja, głównie na brzoskwini, a rozwój w okresie wegetacji odbywa się na żywicielach letnich. Wiosną, gdy temperatura osiągnie około 10 0 C z jaj wylęgają się mszyce. Na żywicielu zimowym rozwija się do 4 pokoleń ale już w drugim mogą pojawiać się uskrzydlone osobniki. Przelot na żywicieli letnich (głównie ziemniaki) odbywa się z różną intensywnością od początku maja. W okresie wegetacji rozwija się kilkanaście pokoleń a jesienią przelatują na żywiciela zimowego gdzie samice po kopulacji składają zimujące jaja. Mogą również zimować w szklarniach. Gatunek ten może również rozwijać się w niepełnym rozwoju, anholocyklicznie. Formy takie występują najczęściej w uprawach pod osłonami jednak w ostatnim okresie występują one również w uprawach polowych. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w uprawach ozimych w okresie jesiennej wegetacji, gdyż gatunek ten jest efektywnym wektorem wielu wirusów roślinnych. Szkodliwość bezpośrednia związana z żerowaniem mszyc na rzepaku jest szczególnie niebezpieczna w okresie kwitnienia i zawiązywania łuszczyn, zwłaszcza gdy wystąpią niedobory wody. Przy dostatecznie dużej liczebności szkodnika skutkiem może być zahamowanie wzrostu, żółknięcie kwiatów i łuszczyn a nawet nie wykształcanie nasion. Natomiast w okresie jesiennej wegetacji, jak obserwowano pod koniec 2016 roku, bardzo duża liczebność mszyc może doprowadzić do więdnięcia i zamierania całych roślin. Zwłaszcza na południu kraju obserwowano mszyce rozwijające się na wszystkich liściach, pokrywając niemal całą dolną powierzchnię blaszki liściowej. Znacznie groźniejsza może być szkodliwość pośrednia, a więc przenoszenie chorób wirusowych. Przede wszystkim mszyca brzoskwiniowa a mszyca kapuściana w mniejszym stopniu jest wektorem wirusa żółtaczki rzepy (TuYV Turnip Yellows Virus), niebezpiecznej choroby rzepaku. Wirus ten może jednak infekować wiele gatunków roślin uprawnych a także dziko rosnących. W przypadku chorób wirusowych im wcześniej nastąpi infekcja tym groźniejszy przebieg choroby i większe straty. Zatem wystąpienie mszyc w pierwszych fazach rozwojowych jest największym zagrożeniem i może powodować znaczne straty w plonie. TuYV powoduje przebarwienia na liściach rzepaku od brzegu do środka blaszki liściowej. Przebarwienia mogą przyjmować barwę żółtą lub czerwonawą, może również wystąpić zahamowanie wzrostu. W Polsce brakuje doświadczenia z chorobami wirusowymi w uprawie rzepaku ozimego. Jednym z głównych czynników może być bardzo mała liczebność a niekiedy całkowity brak występowania wektorów chorób wirusowych czyli mszyc w okresie jesiennej wegetacji. Bardzo liczne wystąpienie mszycy brzoskwiniowej, efektywnego wektora wirusa żółtaczki rzepy, jesienią 2016 roku może skutkować silnymi infekcjami na wielu plantacjach rzepaku ozimego. Wraz z przebiegiem wiosennej wegetacji należy szczególną uwagę zwrócić na możliwość rozwoju tej choroby. A planując uprawę rzepaku ozimego w kolejnym sezonie szczególną uwagą należy zwrócić i odpowiednio się przygotować do ochrony przed mszycami wektorami chorób wirusowych. 6

mszyca brzoskwiniowa - obydwie formy

dr hab. Natasza Borodynko-Filas, prof. nadzw. IOR-PIB Instytut Ochrony Roślin - Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu Wirus żółtaczki rzepy (TuYV) Ostatnie dwa sezony wegetacyjne pokazały, że ciepła jesień i masowe naloty mszyc, które są wektorami wielu wirusów, mogą się przyczynić do znacznych strat w plonach rzepaku. Na plantacjach, już wczesną jesienią, można było obserwować występowanie żółtych, czerwonych i fioletowych przebarwień, pojawiających się od brzegów blaszek liściowych. Ponadto, rośliny na skutek żerowania mszyc i obecności wirusa, były znacznie zahamowane we wzroście. Badania przeprowadzone w Klinice Chorób Roślin w Instytucie Ochrony Roślin-PIB w Poznaniu wykazały, że sprawcą objawów występujących również wiosną, a także spadku plonów, jest wirus żółtaczki rzepy (Turnip yellow virus, TuYV). TuYV jest przenoszony m.in. przez mszyce brzoskwiniowoziemniaczaną i kapuścianą. Dodatkowo, jesienią potwierdzono obecność wirusa w mszycach. Bywa, że objawy porażenia wirusem żółtaczki rzepy można pomylić z objawami niedoboru poszczególnych składników pokarmowych, bądź z reakcją roślin na zastosowanie mieszanin różnych środków ochrony roślin. Dlatego też niezbędna jest właściwa diagnostyka, pozwalająca na Objawy porażenia wirusem żółtaczki rzepy

Rośliny porażone Odmiana odporna ustalenie rzeczywistej przyczyny występujących zaburzeń w rozwoju roślin. Całkowitą pewność co do obecności TuYV w roślinach dają jedynie badania laboratoryjne, z wykorzystaniem powszechnie stosowanego testu ELISA. Istotny pozostaje również fakt, że informacje dotyczące masowych porażeń upraw rzepaku docierają do nas od naszych zachodnich i południowych sąsiadów, a także z Francji czy Anglii. Testowane próbki roślin pochodziły z różnych rejonów kraju (m.in. z Wielkopolski, Dolnego Śląska, Lublina czy województwa Warmińsko- Mazurskiego), co wyraźnie wskazuje na szybkie rozprzestrzenianie się wirusa pomiędzy uprawami na terenie całego kraju. Ogromnym zagrożeniem dla upraw rzepaku mogą być wysiewane poplony, na których nie stosuje się ochrony przed mszycami, a z których wektory mogą jesienią przenosić się na plantacje rzepaku. Dodatkowym zagrożeniem mogą być również uprawy buraka cukrowego czy ziemniaka rosnące w pobliżu rzepaku, na których również żeruje mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczana. Ponieważ choroby wirusowe powodują na różnych roślinach straty zarówno w ilości, jak i jakości plonu w skrajnych przypadkach sięgające 100%, można założyć, że wpływają negatywnie również na plon rzepaku ozimego. Brak środków chemicznych możliwych do zastosowania w bezpośredniej walce z wirusami zmusza do sięgnięcia po inne sposoby zapobiegania rozprzestrzenianiu się TuYV na plantacji, m.in. poprzez ograniczanie występowania mszyc, wektorów wirusa. Istotne, chociaż często trudne do wykonania, może okazać się zachowanie izolacji przestrzennej pomiędzy sąsiadującymi plantacjami rzepaku. Kolejnym, najbardziej efektywnym sposobem ograniczania niekorzystnego wpływu wirusa na plonowanie jest stosowanie odmian tolerancyjnych na TuYV. Obecnie prowadzone są badania nad plonowaniem takich odmian w warunkach występowania wirusa.

10 prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu Gen Rlm7 jedyna genetyczna przeszkoda w rozwoju suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku ozimym w Polsce Choroby roślin uprawnych, w tym sucha zgnilizna kapustnych na rzepaku, powodowane są przez patogeny. W przypadku suchej zgnilizny są to grzyby należące do rodzaju Leptosphaeria. Kilka lat temu hodowcom firm Monsanto i Limagrain udało się wprowadzić do odmian uprawnych gen Rlm7 warunkujący odporność na Leptosphaeria maculans wyjątkowo groźny grzyb, odpowiadający za występowanie najsilniejszych objawów chorobowych. Większość pozostałych znanych genów odporności na tę chorobę została już przełamana, niektóre z nich takie jak gen Rlm6 są opatentowane i nie są dostępne, a zatem nadzieja na ograniczanie suchej zgnilizny kapustnych powodowanej przez grzyb L. maculans w dużej mierze opiera się na wykorzystaniu genu Rlm7. W obliczu wyjątkowo zjadliwej populacji grzyba L. maculans w Polsce, wykorzystanie genetycznej odporności roślin związanej z wprowadzeniem do rzepaku genu Rlm7, stanowi jedyne rozwiązanie, które na obecnym etapie mogą zaproponować genetycy. Przyjrzyjmy się zatem mechanizmom, które stoją za określeniem genetyczna odporność roślin. Patogen zostaje rozpoznany przez roślinę dzięki wytwarzanym przez niego związkom. Mogą to być białka, lipidy (tłuszcze), oligosacharydy (cukry) lub związki powstające z ich określonych połączeń. Związki takie mogą być także wydzielane przez ściany komórkowe zaatakowanej rośliny w odpowiedzi na obecność patogenu. Substancje te zwane są elicytorami. W wyniku ich działania w roślinach następuje mobilizacja zachodzą przemiany morfologiczne i fizjologiczne umożliwiające przetrwania ataku patogenu poprzez zahamowanie jego rozwoju w roślinie. W genomie każdej rośliny, czyli w całkowitym zestawie genów które ona posiada, obecne są tak zwane geny odporności, oznaczane zazwyczaj literą R (od angielskiej nazwy resistance). Są one odpowiedzialne za dziedziczenie odporności na choroby infekcyjne powodowane przez różnego rodzaju patogeny (grzyby, bakterie, wirusy). Geny te są odpowiedzialne za tworzenie substancji, których zadaniem jest zatrzymanie rozwoju patogenu, poprzez zapoczątkowanie kaskady reakcji w odpowiedzi na jego pojawienie się w roślinie. Gen R mówi patogenowi Nie wchodź! Ja tu rządzę. Poznaję Cię i będę z Tobą walczył. Geny R zapewniają roślinom odporność na określone gatunki i rasy patogenu. Zgodnie z teorią Harolda Flora, opracowaną podczas jego pracy na Uniwersytecie Stanowym North Dakota w USA w latach 40-tych i 50-tych ubiegłego wieku, dzieje się tak ze względu na mechanizm obronny określany jako odporność gen-na gen. Oznacza to, że produkt genu R wchodzi w reakcję z produktem specyficznego genu, zwanego genem awirulencji, tworzonego przez określony patogen. Można to porównać do klucza i zamka. Zamkiem do zdobycia jest roślina, natomiast patogen chciałby tę skarbnicę pożywienia zdobyć. Aby to było możliwe musi jednak znaleźć do niej odpowiedni klucz i obejść system zabezpieczeń. Mechanizmy ewolucji wytworzyły bowiem system alarmowy chroniący roślinę przed znanymi im formami patogenu. Zbliża się patogen włącza się alarm w roślinie, a mechanizmy obronne niszczą go lub odcinają od dostępu do substancji odżywczych. Typowym efektem reakcji pomiędzy produktem genu R, a produktem genu awirulencji patogenu jest tak zwana reakcja nadwrażliwości. W jej wyniku patogen zostaje otoczony warstwą obumarłych komórek, które uniemożliwiają mu dalsze rozprzestrzenianie się w roślinie.

Włączenie kodu alarmowego w roślinie możliwe jest tylko wtedy, kiedy w roślinie znajduje się gen odporności, którego patogenowi nie udało się jeszcze oszukać, to znaczy wysyłać na zwiady takich białek, które roślinie nie są znane. Ponieważ zmienność mikroorganizmów chorobotwórczych jest olbrzymia, co rusz patogenom udaje się przechytrzyć geny odporności istniejące w roślinach lub pracowicie wprowadzane przez hodowców. Trzeba wtedy poszukiwać nowych genów odporności, których pula jest ograniczona i które często są trudno dostępne. Stąd właśnie tak duża nadzieja związana z nowym genem odporności o symbolu Rlm7. Pracownicy Zakładu Genetyki Patogenów i Odporności Roślin, działającego w Instytucie Genetyki Roślin PAN w Poznaniu, od lat monitorują populacje patogenów odpowiedzialnych za wystąpienie suchej zgnilizny kapustnych na rzepaku na terenie Europy. W Polsce jak dotąd nie stwierdzono występowania izolatów L. maculans zdolnych do przełamania tej odporności. 11

Prof. dr hab. Małgorzata Jędryczka, dr Joanna Kaczmarek Instytut Genetyki Roślin PAN w Poznaniu Kiła kapusty na rzepaku regiony największego nasilenia Plasmodiophora brassicae w Polsce Kiła kapusty nazwa tej choroby jest przerażająca i śmieszna zarazem. Z jednej strony budzi przestrach, bowiem nazwa kiła kojarzy się z krętkiem bladym bakterią wywołującą groźną chorobę człowieka. Z drugiej jednak strony brzmi komicznie gdy słyszymy, że porażeniu kiłą ulega nasza poczciwa kapusta. Jest to w Polsce roślina niezwykle ceniona a zarazem bardzo popularna. Jako Polacy jesteśmy kapustożercami ; przeciętny mieszkaniec Polski konsumuje około 10 kg kapusty rocznie, czyli zjadamy prawie 1 kg kapusty na miesiąc (od noworodka do staruszka). Rodzina roślin kapustowatych jest bardzo liczna; należą do niej wszystkie odmiany kapusty (biała, czerwona, włoska, pekińska), a także brukselka oraz chińska kapusta pak-choi, która różni się tym, że nie wytwarza typowej główki. Do warzyw kapustowatych zaliczamy także brokuły, kalafiory, jarmuż, rzepę i kalarepę. Botanicznie kapustą jest także rzepak; pełna nazwa tej ważnej rośliny oleistej klimatu umiarkowanego i chłodnego to właściwie kapusta rzepak (Brassica napus). Rzepak, tak jak wszystkie warzywa i chwasty kapustowate, choruje na kiłę. Co gorsza uprawa na dużych areałach, wielokrotnie przewyższających plantacje warzyw kapustowatych sprawia, że zwalczanie kiły w rzepaku jest zadaniem wyjątkowo trudnym. Praktycznie nie dysponujemy w tym przypadku skuteczną ochroną chemiczną a zwalczanie choroby to głównie zapobieganie jej dalszemu rozprzestrzenianiu.

W przypadku kiły kapusty przyczyną choroby nie jest bakteria, lecz jest to powszechnie bytujący w glebie pierwotniak o łacińskiej nazwie Plasmodiophora brassicae. Przy sprzyjającej temperaturze i wilgotności, bytujące w glebie zarodniki przetrwalnikowe tego pierwotniaka przekształcają się w zarodniki pływkowe. Infekcja korzeni roślin kapustowatych powodowana jest poprzez wprowadzenie ich protoplastu do wnętrza rośliny przez korzenie włośnikowe. Z obserwacji wynika, że wnikanie protoplastu do włośnika to błyskawiczny proces, trwający około 1 sekundy. Do silnego rozpowszechnienia kiły kapusty w Polsce przyczyniło się znaczne zakwaszenie gleb (patogen lubi kwaśne podłoże) a także niewłaściwy, skrócony płodozmian, powodujący iż na tym samym polu rośliny kapustowate uprawiane są co 2-3 lata, a czasem nawet po roku. Nieprzestrzeganie kilkuletnich przerw w uprawie rzepaku przyczyniło się do bardzo dużego nagromadzenia zarodników przetrwalnikowych. Pierwotniaki P. brassicae są prawie wszędzie, izolujemy je z gleby i wody w rowach melioracyjnych, czy też z wody znajdującej się w jeziorkach i zbiornikach śródpolnych. Naukowcy kanadyjscy badający zawartość kurzu pojawiającego się w powietrzu przy polach rzepaku także zaobserwowali obecność sprawcy kiły kapusty. Poniżej przedstawiamy mapę pokazującą rozmieszczenie kiły kapusty w polskich glebach rolniczych. Zanieczyszczenie gleby tym pierwotniakiem szczególnie silnie obserwowane jest w województwach zachodniopomorskim i warmińskomazurskim, a także pomorskim, dolnośląskim, opolskim i śląskim. Pozostałe obszary w Polsce nie są całkowicie wolne od tego pierwotniaka, ale zazwyczaj jego stężenia są nieznaczne, choć różnice między poszczególnymi lokalizacjami mogą być bardzo duże. Mapa pokazuje nasilenie występowania pierwotniaka Plasmodiophora brassicae, wywołującego kiłę kapusty w glebach rolniczych w Polsce. Występowanie patogenu zilustrowano natężeniem koloru, od brązowego (najwięcej, najczęściej) do bladoróżowego (najmniej, najrzadziej). 13

BONUS SREBRNY 10+1 BONUS ZŁOTY +4 Zakup pakietu 10 jednostek siewnych (10 x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej premiowany jest 1 jednostką siewną (1 x 1,5 mln nasion) tej samej, wybranej odmiany mieszańcowej w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Zakup pakietu jednostek siewnych ( x 1,5 mln nasion) dowolnej odmiany mieszańcowej, premiowany jest 4 jednostkami siewnymi (4 x 1,5 mln nasion) tej samej, wybranej odmiany mieszańcowej w cenie promocyjnej 1 grosz/jednostkę siewną. Promocja trwa do czerwca 2017 r. lub do wyczerpania zapasów. Co należy zrobić, żeby wziąć udział w promocji? 1. Do czerwca 2017 r. złożyć deklarację zakupu na odpowiednią ilość materiału siewnego odmian mieszańcowych LG, wynikającą z zasad promocji. 2. Odebrać bon produktowy na materiał siewny dowolnej odmiany mieszańcowej, wypełniony przez Przedstawiciela Terenowego Limagrain po złożeniu i podpisaniu Deklaracji Zakupu. 3. Dokonać zakupu zadeklarowanej ilości materiału siewnego do dnia 18 sierpnia 2017 r. i zrealizować bon na materiał siewny dowolnej odmiany mieszańcowej w cenie 1 grosz/jednostkę siewną. 4. Przesłać kopię faktury zakupu deklarowanej ilości materiału siewnego do Przedstawiciela Terenowego Limagrain do dnia 31 sierpnia 2017 r. 14

Zasady promocji ASY NA TWOJE POLE BONUS 10+1 BONUS +4 15

LG Architect Zaprojektuj solidny plon odmiana przebadana w Polsce odporność na TuYV ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Typ odmiany Rejestracja: Polska 2017 Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna rzepy Odporność - TuYV na choroby: wirus żółtaczki Termin Termin kwitnienia kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: wybitna Wyniki Rejestracja mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin dojrzewania Termin siewu i obsada /m 2 wczesny optymalny późny Odporność na suchą zgniliznę Kompleks glebowy słaby średni mocny wczesny wczesny Badania rejestrowe COBORU 2015-2016 Badania rejestrowe COBORU 2016 Region I 41,5 dt/ha Region III 52,5 dt/ha Region V 58,0 dt/ha Region II 48,4 dt/ha Region IV 50,0 dt/ha Region VI 58,3 dt/ha Doświadczenia rejestrowe 2015-2016 53,2 LG ARCHITECT Plon nasion [dt/ha] 42,6 WZORZEC 47,19 ŚREDNIA Z 49 ODMIAN MIESZAŃCOWYCH 55 50 45 40 35 25 % martwych roślin po zimie 6 LG ARCHITECT 15 WZORZEC 25 ŚREDNIA Z DOŚWIADCZEŃ NR 1 w badaniach COBORU!!! 25 20 15 10 5 0 16

LG Architect Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain LG ARCHITECT to pierwsza odmiana mieszańcowa na polskim rynku z odpornością na wirusa żółtaczki rzepy TuYV, najgroźniejszej z chorób wirusowych rzepaku ozimego, przenoszonej przez mszycę brzoskwiniowo-ziemniaczaną Myzus persicae. W badaniach rejestrowych COBORU uzyskała najwyższe lokaty: Nr 1 pod względem przezimowania tylko 6 % martwych roślin po zimie 2016 Nr 1 pod względem plonowania w latach 2015/2016 z wynikiem 53,2 dt/ha LG ARCHITECT to wyjątkowa i innowacyjna odmiana, łącząca w sobie odporności na choroby grzybowe oraz wirusa żółtaczki rzepy. Odporności i wysoka zimotrwałość chronią jej wysoki potencjał plonowania. Odmiana posiada bardzo wysoką odporność na pękanie łuszczyn. Odmiana rekomendowana jest do uprawy w tych gospodarstwach i regionach, gdzie występuje duży udział produkcji buraka cukrowego, ziemniaka lub warzyw - żywicieli mszycy brzoskwiniowej. Wysoka mrozoodporność predestynuje tę odmianę do uprawy w północnych częściach kraju oraz do uprawy w siewie punktowym. 17

Arsenal Plony największego kalibru odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: PL 2013 Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: wczesny Termin kwitnienia Termin dojrzewania Mrozoodporność: bardzo dobra Odmiana optymalnym rekomendowa i późnym na do siewu w terminie Termin siewu i obsada /m 2 wczesny optymalny późny mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na suchą zgniliznę słaby Kompleks glebowy średni wczesny wczesny mocny Wyniki Region I 36,45 dt/ha Region II,42 dt/ha Doświadczenia rejestrowe COBORU 2015-2016 Region III 35,99 dt/ha Region IV 43,74 dt/ha Plon nasion [dt/ha] 45,9 42,6 60 50 40 Plon tłuszczu [dt/ha] 19,8 18,5 25 20 Region V 40,37 dt/ha Region VI 45,75 dt/ha ARSENAL WZORZEC 20 10 ARSENAL WZORZEC 15 10 5 0 0 Średnie plonowanie odmiany Arsenal w regionach - Plonowanie w dt/ha z pól produkcyjnych 2016 18

Pan dyr. Przemysław Małecki RPPHU Połażejewo Sp. z o.o., pow. średzki, woj. wielkopolskie Rzepak ozimy uprawiamy na areale kilkudziesięciu ha. W 2016 roku ponownie zasialiśmy odmianę ARSENAL, którą uprawialiśmy także w 2015 roku. Już jesienią był najmocniejszy. Także wiosną najszybciej wystartował i jako pierwszy wszedł w fazę wydłużania pędu. W ubiegłym roku plonował na poziomie 5 t/ha i ponieważ bardzo dobrze przezimował, także w tym roku wiążemy z nim duże nadzieje. Co ważne, ARSENAL posiada także gen Rlm7 odporności na suchą zgniliznę kapustnych i faktycznie nie widać na roślinach żadnych objawów chorobowych. Odmiana posiada bardzo wysoką odporność na pękanie łuszczyn. 19

Anderson Odporny na mróz i suchą zgniliznę odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Rejestracja: Polska 2015 Odporność mieszańcowa na pękanie łuszczyn: Polska wybitna 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: wybitna Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny RLM7 Wyniki Region I 37,13 dt/ha Region II 31,76 dt/ha Doświadczenia PDO COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] % martwych roślin po zimie Region III 35,74 dt/ha Region IV 47,44 dt/ha 43,1 39,3 60 50 40 19 23 25 20 Region V 40,51 dt/ha Region VI 51,17 dt/ha ANDERSON WZORZEC 20 10 ANDERSON WZORZEC 15 10 5 0 0 Średnie plonowanie odmiany Anderson w regionach - Plonowanie w dt/ha z pól produkcyjnych 2016 20

Pan Szymon Cichocki Królikowo, pow.olsztyński, woj. warmińsko-mazurskie Wspólnie z rodziną prowadzimy gospodarstwo rolne o powierzchni 450 ha, z czego 70 ha stanowi rzepak ozimy. Moja przygoda z rzepakiem Limagrain zaczęła się od odmiany ARTOGA. Idąc z postępem genetycznym co roku testujemy nowe odmiany. Obecnie największy udział na naszych polach stanowi odmiana ANDERSON. Charakteryzuje się ona wybitną zimotrwałością, którą potwierdziła w trudnym sezonie 2015/2016. Oprócz wysokiej zimotrwałości ANDERSON cechuje się także odpornością na suchą zgniliznę kapustnych oraz odpornością na pękanie łuszczyn, a w końcowym efekcie wysokim plonowaniem. Obecnie testuję także odmianę LG ARCHITECT. Jest to odmiana odporna na wirusa żółtaczki rzepy TuYV. Wyróżnia się bardzo dobrym rozwojem jesiennym oraz rewelacyjnym przezimowaniem. LG ARCHITECT w przyszłym sezonie zagości na moich polach na większym areale. 21

Archimedes Rewolucyjne odkrycie odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2015 wczesny optymalny późny Odporność na specyficzne rasy kiły kapusty mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna Termin kwitnienia: wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Termin dojrzewania: wczesny Mrozoodporność: po zimie dobra, wybitna regeneracja wczesny wczesny RLM7 Wyniki Region I 32,6 dt/ha Region II 40,6 dt/ha Doświadczenia rejestrowe COBORU 2014-2016 Region III 42,9 dt/ha Region V 48,0 dt/ha Region IV 44,5 dt/ha Region VI 48,0 dt/ha Plon nasion [dt/ha] 49,4 46,2 ARCHIMEDES WZORZEC 60 50 40 20 10 Plon tłuszczu [dt/ha] 21,4 20,3 ARCHIMEDES WZORZEC 25 20 15 10 5 Plonowanie odmiany Archimedes w doświadczeniach rejestrowych 2015-2016 0 0 22

Pan Marcin Begedza GR Rędzina Sp. z o.o., Wieszyno, pow. słupski, woj. pomorskie Rzepak w naszym gospodarstwie zajmuję areał około 750 ha. Ze względu na naszą specyficzną sytuację związaną z występowaniem kiły kapusty na przeważającym areale uprawiamy odmiany z wysoką odpornością na tego patogena. Od kilku lat z dużym powodzeniem uprawiam odmiany LG, odmianę na którą chciałem zwrócić uwagę jest odmiana ARCHIMEDES. Rzepak ten oprócz bardzo dobrych plonów cechuje się również wybitną odpornością na pękanie łuszczyn oraz wysoką zdrowotnością, w szczególności na suchą zgniliznę kapustnych i dobrą zimotrwałością, co potwierdził ostatni rok. 23

Andromeda... i kiła rady nie da!!! odmiana przebadana w Polsce ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: Polska 2012 wczesny optymalny późny mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na specyficzne rasy kiły kapusty Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna Termin Termin kwitnienia: średnio wczesny kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: bardzo dobra słaby średni mocny wczesny wczesny Wyniki Region I 35,07 dt/ha Region III 34,93 dt/ha Region V 36,88 dt/ha Region II 33,56 dt/ha Region IV 36,65 dt/ha Region VI 37,04 dt/ha Doświadczenia LG 2013 przeprowadzone w warunkach występowania patogenu kiły kapusty - woj. pomorskie Plon nasion dt/ha 48 ANDROMEDA 42 ODMIANA 1 Odmiana 1 i 2 - inne odmiany odporne na kiłę 38 ODMIANA 2 50 45 40 35 25 20 Średnie plonowanie odmiany Andromeda w regionach - Plonowanie w dt/ha z pól produkcyjnych 2016 24

Pan Jarosław Kot Gm. Pszczółki, pow. gdański, woj. pomorskie Prowadzę 200 ha rodzinne gospodarstwo rolne w gminie Pszczółki, w województwie pomorskim. Gospodarstwo jest całkowicie ukierunkowane na produkcję roślinną. Struktura zasiewów wygląda następująco: zboża ozime (pszenicę i żyto) uprawiam na powierzchni 110 ha, pozostałe 90 ha przeznaczone jest pod rzepak ozimy. Ze względu na to, że kilka lat temu na moich polach pojawiła się groźna choroba kiła kapusty uprawiam tylko odmiany z wysoką odpornością na tę chorobę. Od 4 lat jedyną sprawdzoną odmianą, na którą postawiłem jest ANDROMEDA. Charakteryzuje się bardzo dobrym rozwojem w okresie jesiennym, wysoką zimotrwałością, co szczególnie potwierdził ubiegły rok, szybką regeneracją po zimie oraz wysokim plonowaniem. Jest to odmiana sprawdzona i godna polecenia. 25

Acapulco odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: Polska 2016 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: Termin dojrzewania po zimie na suchą zgniliznę słaby średni mocny dobra, wybitna regeneracja Odmiana optymalnym rekomendowana wczesny i późnym do siewu w terminie wczesny RLM7 Wyniki Doświadczenia rejestrowe COBORU 2014-2016 Plon nasion [dt/ha] 51,4 46,2 60 50 40 Plon tłuszczu [dt/ha] 22,5 20,3 25 20 ACAPULCO WZORZEC 20 10 ACAPULCO WZORZEC 15 10 5 0 0 26

Pan Aleksander Wysocki Manager d.s. Rozwoju Produktu Grupa Osadkowski ACAPULCO to jedna z najlepszych odmian mieszańcowych, jaka pojawiła się na polskim rynku w ostatnich latach. Jesienią posiada bardzo dobry wigor początkowy oraz świetną odporność na suchą zgniliznę kapustnych, natomiast wiosną doskonale się regeneruje oraz szybko startuje. Najważniejsze cechy tej odmiany to wyróżniająca zdrowotność oraz bardzo wysoki i stabilny poziom plonowania. Jej dodatkowy atut, to cieszący każdego rolnika piękny pokrój roślin i duma wśród sąsiadów z posiadania najładniejszego rzepaku w okolicy. 27

Admiral odmiana przebadana w Polsce Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2011 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: dobra mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia własne LG 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 44,6 ADMIRAL 40,4 WZORZEC 50 40 20 10 0 28

Michał Grześkowiak Dyrektor Pan kier. Marketingu Michał Wilczyński Działu Nasion PROCAM Gospodarstwo Polska Rolne Sp. z Karol o.o. Smoleński, Ludowice, pow. wąbrzeski, woj. kujawsko-pomorskie Zainteresowanie Ilość odmian rzepaku moje odmianą ozimego ALEXANDER sprawia, że padło trudno dużo zdecydować wcześniej niż się jej na wprowadzenie jedną konkretną. na rynek. Każda Podyktowane posiada szereg to było cech, szukaniem które zachwycają nowych źródeł w teorii, genetycznej jednak zmienności praktyka weryfikuje wśród odmian, nasze które oczekiwania. na naszym Kiedyś rynku odwiedził jeszcze mnie wystąpiły. Doradca Szczególnie z firmy Ampol-Merol poszukiwane Sp. były z o.o. genotypy, i w bardzo które profesjonalny oprócz plonu i przystępny 5-6 t/ha, łączyłyby dla mnie sposób w sobie zaprezentował wysoki poziom mi tolerancji kilka bardzo na choroby ciekawych rzepaku odmian oraz rzepaku korzystne ozimego cechy agronomiczne ze swojej oferty. dla W naszej trakcie szerokości dyskusji geograficznej. okazało się, że Wybór wręcz padł idealną na odmianę dla mojego ALEXANDER, gospodarstwa która jest jako odmiana nieliczna ADMIRAL. na rynku spełnia Jestem te z natury oczekiwania nieufny w i zasięgnąłem 100%. Oprócz opinii ponadprzeciętnego kolegów. Jestem plonowania stałym bywalcem uyhnjm(125%, na forach 118% internetowych i 116% wzorca i tam w uzyskałem ostatnich trzech również latach), wiele wyróżnia pochlebnych się przede opinii na wszystkim temat Doradców swoją zimotrwałością z Ampol-Merol, jak co i potwierdziła wspomnianej w odmiany testach ADMIRAL. jak i w praktyce Ponieważ zarówno zalecano w roku ją do 2016 uprawy jak też na w terenie 2012, całego stając kraju, się czołową postanowiłem odmiana sprawdzić pod względem ją u siebie. tej cechy Od tamtego w Polsce. czasu Dzisiaj minęły stanowi już dwa ponad lata i 20 obecnie tys. ha ADMIRAL w strukturze stanowi zasiewów u mnie odmian w gospodarstwie rzepaku w podstawę Polsce, co produkcji dobitnie rzepaku świadczy ozimego. o jej szerokiej Co mogę przydatności powiedzieć? i niezawodności. ADMIRAL to odmiana Oprócz dedykowana tego wyróżnia na stanowiska się wysoką zdrowotnością; średnie, chociaż szczególnie i na słabszych wysoką też spisuje tolerancją się bardzo na suchą dobrze. zgniliznę Ma bardzo kapustnych zrównoważony (gen RLM rozwój 7) jak jesienny też zgniliznę i to chyba twardzikową. jest klucz Zwyżka do tak plonu dobrej powyżej zimotrwałości. innych ADMIRAL odmian buduje to zawsze bardzo wypadkowa duże rośliny jego i zawiązuje potencjału olbrzymią genetycznego liczbę jak łuszczyn, też wysokiej które w odporności konsekwencji na są pękanie pełne i nasion. osypywanie Ja u siebie się nasion w gospodarstwie podczas dojrzewania nie mogę (tzw. nic zostawić PSR). Dokładając przypadkowi do tego i robię niewysokie wszystko wymagania by uzyskać glebowe, jak najwyższy szybki plon. rozwój Ku jesienny mojemu zadowoleniu jak też szybką ADMIRAL regenerację jest pozimowych bardzo zdrowy, uszkodzeń a łuszczyny czyni ma ALEXNADRA silne i odporne najbardziej pękanie wartościową w okresie odmianą żniw. Czy wśród bym go obecnie polecił dostępnych, kolegom? Tak co - nawet przy plonie mój brat powyżej przekonał 5 t/ha się daje do gwarancje tej odmiany. wysokiego dochodu z jej uprawy. 29

Alabama odmiana przebadana w Polsce ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2015 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Uniwersalny termin siewu wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 42,9 ALABAMA 38,3 WZORZEC 50 40 20 10 0

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain ALABAMA to nowość na polskim i europejskim rynku. Odmiana charakteryzuję się bardzo dobrą mrozoodpornością, co potwierdziły obserwacje i wyniki w północnej części kraju jak i na Litwie w 2016, gdzie uszkodzenia po zimie były jeszcze większe, niż w Polsce. Odmiana nr 1 pod względem przezimowania w doświadczeniach rozpoznawczych COBORU 2015/2016. Ponadto odmiana ALABAMA charakteryzuje się również wysoką odpornością na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach podczas zbioru. Odmiana sprawdzona i zalecana do uprawy we wszystkich rejonach Polski. W doświadczeniach rozpoznawczych COBORU 2015/2016 uzyskała bardzo wysoki poziom plonowania 42,9 dt/ha. 31

Alabaster odmiana przebadana w Polsce ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2011 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Uniwersalny termin siewu wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2015 Plon nasion [dt/ha] 60 48,8 ALABASTER 48,5 WZORZEC 50 40 20 10 0 32

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain ALABASTER to jedna z wiodących odmian mieszańcowych na rynku polskim. Odmiana o bardzo dobrym przezimowaniu, co potwierdziły wyniki rozpoznawcze COBORU 2011/2012 oraz opinia zadowolonych rolników w 2016, zwłaszcza z północnej części kraju. Odmiana idealnie sprawdza się na słabszych stanowiskach. ALABASTER w okresie wiosennym charakteryzuje się bardzo dobrą regeneracją oraz wysoką zdrowotnością. Odmiana rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju. 33

Alessio odmiana przebadana w Polsce Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Rejestracja: Polska 2012 Odporność mieszańcowa na pękanie łuszczyn: Polska dobra 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: wybitna Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny Wyniki Badania PDOiR COBORU 2013-2014 Plon nasion [dt/ha] 2013 60 Plon nasion [dt/ha] 2014 60 50 50 40 40 ALESSIO WZORZEC 20 10 ALESSIO WZORZEC 20 10 0 0 34

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain Odmiana ALESSIO to odmiana mieszańcowa, która od kilku lat bardzo chętnie wybierana jest przez plantatorów rzepaku ozimego, doceniających bardzo duży potencjał plonowania i wysoką zdrowotność roślin. ALESSIO idealnie sprawdza się w warunkach stresowych takich jak okresowe susze. Ta odmiana szczególnie polecana jest na gleby mozaikowe - w takich trudnych warunkach ALESSIO pokazuje swoje największe atuty. 35

Alexander odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2013 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Uniwersalny termin siewu wczesny wczesny RLM7 Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 44,7 ALEXANDER 39,3 WZORZEC 50 40 20 10 0 36

Pan Michał Grześkowiak Dyrektor Marketingu Działu Nasion PROCAM Polska Sp. z o.o. Zainteresowanie moje odmianą ALEXANDER padło dużo wcześniej niż jej wprowadzenie na rynek. Podyktowane to było szukaniem nowych źródeł genetycznej zmienności wśród odmian, które na naszym rynku jeszcze nie wystąpiły. Szczególnie poszukiwane były genotypy, które oprócz plonu 5-6 t/ha, łączyłyby w sobie wysoki poziom tolerancji na choroby rzepaku oraz korzystne cechy agronomiczne dla naszej szerokości geograficznej. Wybór padł na odmianę ALEXANDER, która jako nieliczna na rynku spełnia te oczekiwania w 100%. Oprócz ponadprzeciętnego plonowania (125%, 118% i 116% wzorca w ostatnich trzech latach), wyróżnia się przede wszystkim swoją zimotrwałością, co potwierdziła w testach jak i w praktyce zarówno w roku 2016 jak też w 2012, stając się czołową odmiana pod względem tej cechy w Polsce. Dzisiaj stanowi ponad 20 tys. ha w strukturze zasiewów odmian rzepaku w Polsce, co dobitnie świadczy o jej szerokiej przydatności i niezawodności. Oprócz tego wyróżnia się wysoką zdrowotnością; szczególnie wysoką tolerancją na suchą zgniliznę kapustnych (gen Rlm7) jak też zgniliznę twardzikową. Zwyżka plonu powyżej innych odmian to zawsze wypadkowa jego potencjału genetycznego jak też wysokiej odporności na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion podczas dojrzewania (tzw. PSR). Dokładając do tego niewysokie wymagania glebowe, szybki rozwój jesienny jak też szybką regenerację pozimowych uszkodzeń czyni ALEXANDRA najbardziej wartościową odmianą wśród obecnie dostępnych, co przy plonie powyżej 5 t/ha daje gwarancje wysokiego dochodu z jej uprawy. 37

Alicante odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Typ odmiany: odmiana mieszańcowa Rejestracja: w trakcie badań UE 2015 rejestrowych COBORU (III rok) mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna Termin kwitnienia: wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania: średnio Termin wczesny dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra wczesny wczesny RLM7 Odmiana optymalnym rekomendowana i późnym do siewu w terminie Wyniki Doświadczenia rejestrowe COBORU 2015-2016 Plon nasion [dt/ha] 60 Plon tłuszczu [dt/ha] 47,4 42,6 50 40 20,6 18,5 25 20 ALICANTE WZORZEC 20 10 ALICANTE WZORZEC 15 10 5 0 0 38

Pan Edwin Knop Key Account Manager Scandagra Polska Sp. z o.o. ALICANTE to jedna z najnowszych odmian mieszańcowych z odpornością na suchą zgniliznę kapustnych, dzięki obecności genu Rlm7. Odmiana aktualnie testowana w trzecim roku badań rejestrowych w COBORU po dwóch latach odmiana uzyskała 47,4 dt/ ha, plon tłuszczu 20,6 dt/ha. W sezonie 2015/2016 odmiana ALICANTE bardzo dobrze przezimowała w północnych częściach kraju gdzie wystąpiły bardzo niskie temperatury. Odmiana sprawdzona i rekomendowana do uprawy na słabszych stanowiskach, w szczególności przydatna do opóźnionych siewów. 39

Amazon odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: Polska 2015 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny wczesny RLM7 Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 41,7 AMAZON 39,3 WZORZEC 50 40 20 10 0 40

Pan Janusz Woźnica Zarządca w Gospodarstwie Rolnym PAKK 1994 Sp. z o.o. Borzysław pow. białogardzki, woj. zachodniopomorskie Gospodarujemy na powierzchni około 750 ha, z czego około 100 ha przeznaczamy pod uprawę rzepaku ozimego. Od kilku lat postawiłem na wybór odmian hodowli Limagrain, które znakomicie się sprawdzają w moich warunkach, gdzie dominują słabsze stanowiska, dlatego połowę areału przeznaczyłem pod odmianę AMAZON. Odmiana ta bardzo dobrze sprawdziła się w ubiegłym sezonie mimo bardzo niekorzystnych warunków. AMAZON charakteryzuje się wyrównanymi wschodami w okresie jesiennym i bardzo dobrą regeneracją w okresie wiosennym. Poza wysokim i stabilnym plonowaniem warto zwrócić uwagę na jej dodatkowe cechy takie jak odporność na suchą zgniliznę kapustnych i wysoką odporność na pękanie łuszczyn. 41

Archibald odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2013 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Uniwersalny termin siewu wczesny wczesny RLM7 Wyniki Doświadczenia rozpoznawcze COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 41,2 ARCHIBALD 38,3 WZORZEC 50 40 20 10 0 42

Pan Grzegorz Wróbel PHU Agro As, woj. opolskie W firmie Agro As prowadzę część gospodarstw, gdzie odpowiadam ze 1900 ha gruntów rolnych, z czego około 500 ha to uprawa rzepaku ozimego. Już od wielu lat trzon naszej uprawy stanowią rzepaki hodowli Limagrain, które charakteryzują się dużą zdrowotnością oraz wiernością plonowania ze średnią z ostatnich kilku lat 4,4 t/ha. W poprzednim sezonie na nasze pola trafiła odmiana ARCHIBALD, która od samych wschodów wyróżniała się silnym wigorem. ARCHIBALD charakteryzuje się bardzo dobrym przezimowaniem, dodatkowo wysoką zdrowotnością na suchą zgniliznę kapustnych. Polecam tę odmianę! 43

Arizona odmiana przebadana w Polsce ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2014 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: bardzo dobra mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin dojrzewania: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Uniwersalny termin siewu wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia PDO Coboru 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 42,2 ARIZONA 39,3 WZORZEC 50 40 20 10 0 44

Pan Łukasz Jakusek Gospodarstwo Blizocin, pow. trzebnicki, woj. dolnośląskie W gospodarstwie uprawiam ok. 100 ha rzepaku. Odmiany hodowli LG zajmują ok. 50% areału. Od dwóch lat stawiam na odmianę ARIZONA. Znakomicie sprawdza się na glebach mozaikowatych. Charakteryzuje się dużą zdrowotnością oraz bardzo szybkim startem wiosennym. Na tle innych odmian dużo lepiej radzi sobie z wiosenną suszą. Jestem zwolennikiem niedesykowania rzepaków przed zbiorem, dlatego ważna jest dla mnie odporność na osypywanie się nasion, w tym względzie ARIZONA także sprawdza się doskonale. 45

Astronom odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja Typ odmiany: odmiana mieszańcowa wczesny optymalny późny Rejestracja: UE 2013 mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna Odporność na pękanie łuszczyn: bardzo dobra Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: dobra Odmiana optymalnym rekomendowana i późnym do siewu w terminie wczesny wczesny RLM7 Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 60 39,9 ASTRONOM 39,3 WZORZEC 50 40 20 10 0 46

Pan Hubert Kulesza Dyrektor Produkcji Roślinnej Agri Plus Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Agri Plus gospodaruje w różnych rejonach naszego kraju między innymi w województwach: wielkopolskim, zachodniopomorskim, kujawsko-pomorskim i warmińsko-mazurskim na powierzchni 7000 ha, w uprawie rzepak zajmuje 1150 ha. W ostatnim roku odmiana mieszańcowa ASTRONOM posiana była w naszych gospodarstwach na powierzchni 65 ha. Należy zaznaczyć, że warunki pogodowe w okresie zasiewu i jesiennej wegetacji były bardzo niekorzystne (najpierw susza po zasiewie ok 35 dni, a następnie w miesiącu październiku i listopadzie bardzo liczne i częste opady deszczu, oraz niskie temperatury.) Odmiana ASTRONOM w tych trudnych warunkach radziła sobie dobrze na tle innych odmian, wyróżniała się szybszym i lepszym rozwojem zarówno jesienią jak i wiosną. Charakteryzuje się dobrą zimotrwałością, dobrze rozwiniętym systemem korzeniowym, o nisko osadzonej szyjce oraz dużej liczbie odgałęzień bocznych, co wpływa na liczbę łuszczyn na m 2 i wysoki plon. Należy zaznaczyć, że dzięki genowi Rlm7 posiada wyjątkową odporność na suchą zgniliznę kapustnych. Obecnie wczesną wiosną plantacje odmiany ASTRONOM wyglądają bardzo obiecująco, rośliny są zdrowe co może rokować uzyskaniem wysokich plonów. 47

Atenzo odmiana przebadana w Polsce RLM7 ODPORNOŚĆ NA PĘKANIE ŁUSZCZYN Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m Typ odmiany: odmiana mieszańcowa 2 Typ odmiany Rejestracja Rejestracja: UE 2011 wczesny optymalny późny Odporność na pękanie łuszczyn: wybitna mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 45-50 Odporność na pękanie łuszczyn: bardzo dobra Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania: średnio Termin wczesny dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Mrozoodporność: bardzo dobra Odmiana wczesny rekomendowana do siewu wczesny w terminie RLM7 optymalnym i późnym Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2016 Plon nasion [dt/ha] 43,2 ATENZO 39,3 WZORZEC 60 50 40 20 10 0 48

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain ATENZO to sprawdzona przez kilka ostatnich lat, niezawodna odmiana mieszańcowa rzepaku ozimego. Jest jedną z wiodących odmian pod względem plonowania i przezimowania, co potwierdzają oficjalne wyniki COBORU 2014 2016. Odmiana wyróżnia się bardzo dobrą zdrowotnością roślin - ATENZO posiada gen odporności na suchą zgniliznę kapustnych - gen Rlm7. Dodatkowym atutem tej odmiany jest jej wyjątkowa odporność na pękanie łuszczyn i osypywanie się nasion w niekorzystnych warunkach zbioru, co również potwierdza sezon 2016. 49

Adriana odmiana przebadana w Polsce Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2008 Odporność krzyżowych na choroby: dobra odporność na czerń mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 niezalecane Termin kwitnienia: średnio wczesny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: dobra Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2016 - odmiany populacyjne Plon nasion [dt/ha] 60 38,7 ADRIANA 35,6 WZORZEC 50 40 20 10 0 50

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain ADRIANA to jedna z najlepszych odmian populacyjnych pod względem przezimowania, co potwierdzają oficjalne wyniki COBORU z sezonu 2011/2012 oraz 2016. Odmiana sprawdzona i rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju od 2008 roku. Odmiana nr 1 pod względem plonowania w doświadczeniach PDO 2016 109 % wzorca 38,7 dt/ha. Jedyna odmiana populacyjna, która przekroczyła poziom plonowania 38 dt/ha w doświadczeniach PDO. 51

Lohana odmiana przebadana w Polsce Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2011 Odporność krzyżowych na choroby: dobra odporność na czerń mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 niezalecane Termin kwitnienia: średnio wczesny/średnio późny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: dobra Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2015 - odmiany populacyjne Plon nasion [dt/ha] 60 47,1 LOHANA 46,6 WZORZEC 50 40 20 10 0 52

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain Odmiana populacyjna sprawdzona i rekomendowana do uprawy na terenie całego kraju. LOHANA wyróżnia się na tle innych odmian populacyjnych pod względem zdrowotności roślin o średnio wysokiej zawartości oleju. Wyróżnia się bardzo dobrym przezimowaniem, co potwierdzają oficjalne wyniki COBORU 2011/2012. Odmiana średnio wczesna, która charakteryzuje się równomiernym dojrzewaniem, co w znaczny sposób ułatwia zbiór. 53

Pamela odmiana przebadana w Polsce Podstawowe informacje Termin siewu i obsada /m 2 Typ odmiany Rejestracja wczesny optymalny późny Typ odmiany: odmiana populacyjna Rejestracja: Polska 2011 Odporność krzyżowych na choroby: dobra odporność na czerń mieszańcowa Polska 2013 35-40 40-45 niezalecane Termin kwitnienia: średnio późny Termin kwitnienia Odporność Kompleks glebowy Termin dojrzewania na suchą zgniliznę słaby średni mocny Termin dojrzewania: średnio wczesny Mrozoodporność: dobra Odmiana wczesnym rekomendowana i optymalnym do siewu w terminie wczesny wczesny Wyniki Doświadczenia PDO COBORU 2015 - odmiany populacyjne Plon nasion [dt/ha] 60 48,8 PAMELA 48,5 WZORZEC 50 40 20 10 0 54

Leszek Chwalisz Manager ds. Produktu Limagrain PAMELA jest populacyjną odmianą o bardzo wysokim potencjale plonowania, jedną z nielicznych odmian populacyjnych, która dorównuje odmianom mieszańcowym pod względem plonowania. Charakteryzuje się bardzo wysoką zdrowotnością, w szczególności pod kątem zgnilizny twardzikowej, co potwierdza oficjalny opis odmiany w COBORU. PAMELA od kilku lat z powodzeniem wybierana jest przez plantatorów rzepaku ozimego z całego kraju. 55