OLGA PŁASZCZEWSKA: WYDANIA KLASYKI LITERACKIEJ WE WŁOSZECH ABSTRAKT Opublikowano: czwartek, 19, marzec 2015 09:59 Określenie klasyka literacka opisuje korpus dzieł, składających się na tzw. kanon literatury włoskiej od średniowiecza (z uwzględnieniem starożytności łacińskiej) po współczesność, a więc utworów, bez których nie można mówić o piśmiennictwie narodowym. Stanowią go nie tylko lektury szkolne, ale również dzieła znaczące dla historii literatury, które co prawda nie należą do repertorium książek znanych przeciętnemu odbiorcy, ale cieszą się stałą recepcją akademicką i zainteresowaniem filologów. Statystyki wykazują, że Włochy znajdują się na jednym z ostatnich miejsc w Europie pod względem czytelnictwa a zainteresowanie edytorów klasyką literatury wydaje się słabnąć w porównaniu z okresem rozkwitu tego rodzaju publikacji w latach 60 i 70 XX wieku. Nie ukazują się już, na przykład, takie popularne serie poświęcone literaturze włoskiej, jak Scrittori d Italia (Pisarze Włoch) wydawnictwa Laterza, Classici Mondadori (rozproszona w serii Oscar), Classici Rizzoli, classici italiani (włoska klasyka) domów wydawniczych Rusconi i Le Monnier. Zmieniają się także właściciele wydawnictw, mniejsze zostają wchłonięte przez gigantyczne koncerny, zachowując jednak odrębne logo oraz wypracowaną typologię (np. domy wydawnicze Einaudi i Electa, podobnie jak Piemme i Sperling & Kupfer są dziś częścią spółki Mondadori). Mimo to czytelnik, poszukujący współczesnej edycji wybranego dzieła włoskiej klasyki, bez trudu znajdzie ją, sięgając, na przykład, po pięć CD-romów Letteratura italiana Zanichelli (red. Pasquale Stopelli, Eugenio Picchi, wydawnictwo Zanicchelli, Bologna 1993), wydanie zawierające kompletne teksty 1000 dzieł 245 autorów włoskich, począwszy od Pieśni stworzenia św. Franciszka po La coscienza di Zeno Italo Svevo, z możliwością badania częstotliwości występowania danego wyrazu, spisem a tergo oraz indeksem incipitów i tytułów poetyckich. Podobny korpus tekstów - jednak z dodatkowymi informacjami encyklopedycznymi, komentarzem krytycznym i materiałami ikonograficznymi - proponuje na 10 płytach CD wydawnictwo Einaudi (Letteratura italiana Einaudi in 10 CD-rom, 2003). Odbiorca zainteresowany edycjami krytycznymi lub wydaniami popularyzującymi klasykę włoską, również nie będzie miał problemu ze znalezieniem potrzebnego tekstu: najprawdopodobniej trafi na nowe lub dawne publikacje przygotowane przez jedno z czterech wiodących prym na rynku wydawnictw - Edizioni Mondadori, Einaudi, Istituto Treccani lub Garzanti. Wiele z wznawianych do dziś wydań krytycznych lub edycji komentowanych powstało w latach tzw. boomu ekonomicznego ; liczne inicjatywy wydawnicze podejmowane były w okresach szczególnego rozwoju gospodarczego Włoch. II. II. 1 Edizioni Mondadori to wydawnictwo istniejące od 1907 roku, do dziś działające z założeniem zaspokajania potrzeb czytelniczych wszystkich Włochów i promocji przyjemności czytania (w XXI wieku Mondadori działa również na arenie międzynarodowej). Od 1969 roku włoska i obca klasyka literacka (często w nowych przekładach) ukazuje się na łamach prestiżowej serii I Meridiani (Południki), inspirowanej francuską Pléiade (istniejącą od 1956 roku). Zgodnie z założeniami wydawcy, książki wydawane w tej serii miały złożyć się na idealną bibliotekę dla włoskiego domu. Każdy tom - zawierający albo wybór reprezentatywnych dzieł danego autora, albo pojedyncze dzieła o znaczącej wartości kulturowej - opatrzony jest bogatym aparatem biograficznym, filologicznym i krytycznym w następującym układzie: wstęp, kalendarium życia i twórczości autora, tekst z notami (pod tekstem umieszczono komentarz filologiczny, przypisy końcowe zawierają pogłębione objaśnienia). Autorytety naukowe różnych dziedzin opracowują poszczególne tomy, tak aby przyczyniały się do rozpowszechnienia znajomości literatury światowej wśród Włochów. Z międzyepoki wydano w tej serii 2 tomy pism Alessandra Manzoniego, 3 - Giacoma Leopardiego, dzieła Carla Collodiego, Wyznania Włocha Ippolita Nievo, wybór utworów Edmonda de Amicis. Przykłady literatury tego okresu znalazły się także w antologiach Libretti d opera italiani dal Seicento al Novecento (red. Giovanna Gronda, Paolo Fabbri) i dwóch tomach Scrittori italiani di viaggio [włoskich podróżopisarzy] (red. Luca Clerici). Natomiast współczesną literaturę
polską reprezentuje wybór reportaży Ryszarda Kapuścińskiego w przekładzie Very Verdiani, opracowany przez Silvana de Fanti (2009). Od maja 2014 roku część książek z serii Meridiani jest udostępniana w wydaniu ekonomicznym (miękka oprawa, gorszy papier) - z przeznaczeniem, jak głosi ulotka reklamowa, dla uczniów, studentów i profesorów. Włoskim symbolem ambitnych wydawnictw kieszonkowych jest natomiast seria Oscar Mondadori, ukazująca się od 1965 roku. Opublikowano w niej - w różnych podseriach i szatach graficznych (w tym również w zawieszonej serii Classici Mondadori) - ponad 4000 tytułów, wśród których znalazły się utwory literackie autorów dawnych i współczesnych, Włochów i cudzoziemców, dzisiaj niekoniecznie powszechnie znanych, ale ważnych dla dziejów literatury i cywilizacji europejskiej. Podzielono je na 3 kategorie: grandi classici (wielkich klasyków), classici moderni (klasyków nowożytnych) oraz classici greci e latini (klasyków greckich i rzymskich). Spośród zagranicznych twórców międzyepoki znaleźli się tu, między innymi, Stendhal, Laurence Sterne, Robert Louis Stevenson, Novalis, Edgar Allan Poe i Xavier de Maistre (z Podróżą wokół mego pokoju), z Włochów - m. in. Giacomo Leopardi. Publikowane w serii utwory literackie opatrzone są komentarzem krytycznym i aparatem biobibliograficznym. Każdy tom otwarty jest eseizującym wstępem (niekoniecznie autorstwa filologa, czasem wprowadzenie pochodzi od współczesnego pisarza), po którym następuje rys biograficzny twórcy i prezentacja okoliczności powstania dzieła. W części wstępnej zamieszczana bywa także bibliografia ważniejszych prac poświęconych omawianemu dziełu i jego twórcy. Samemu tekstowi towarzyszą przypisy filologiczne, tom zamyka posłowie (może to być, na przykład komentarz z epoki). Wiele książek Edizioni Mondadori dostępnych jest także w postaci e-booków. II. 2. Einaudi, wydawnictwo należące dziś do spółki Mondadori, zostało założone w 1933 roku przez Giulia Einaudiego i jego przyjaciół, późniejszych współpracowników - Leona Ginzburga, Massimo Milę, Norberta Bobbio i Cesare Pavesego. Wśród różnorodnych inicjatyw domu wydawniczego nie zabrakło działań mających na celu ukaznie wartości klasyki rodzimego piśmiennictwa w sposób odmienny niż proponowała to szkoła historii literatury Benedetta Crocego. Takie zadanie miała pełnić wydawana od 1939 roku seria Nuova raccolta di classici italiani annotati [Nowy zbiór klasyków włoskich z komentarzem]. Założył ją Santorre Debenedetti, później prowadził Gianfranco Contini a od 1994 - Cesare Segre. Ze względu na fakt, że w latach 1939-1989 wydano zaledwie 13 tomów cyklu, Nuova raccolta... zyskała sławę najwolniejszej serii świata. Zgodnie z założeniami twórców, miały się w niej ukazywać opatrzone komentarzem filologicznym kanoniczne teksty włoskiej tradycji kulturowej (Guitone d Arezzo, Guido Cavalcanti, Eugenio Montale), jednak publikowano w niej przede wszystkim outsiderów tradycji (na przykład Galileusza i Giordana Bruno). Co charakterystyczne, prezentowano w serii nie tylko dzieła literackie, ale również teksty naukowe i polityczne, które odegrały znaczącą rolę w rozwoju cywilizacji europejskiej. Wydawane dzieła opracowywali znani i poważani filolodzy i myśliciele (np. Miasto słońca Tommaso Campanelli przygotował do druku i skomentował Norberto Bobbio). Od 2013 roku ramach Nuova raccolta di classici italiani annotati ukazuje się Boska Komedia Dantego. Zgodnie z przyjętym dla Piekła (red. Saverio Bellomo) układem wydawniczym każdą Pieśń (Cantica) poprzedza wprowadzenie dotyczące budowy tekstu, występujących w nim postaci i alegorii. Pod tekstem znajdują się wyjaśniające go przypisy. Na końcu każdej Pieśni umieszczono dodatkowe objaśnienia subtelności formalnych i najgłębszych spiętrzeń znaczeniowych, wymagających dodatkowego komentarza. Inną ważną inicjatywą wydawnictwa Einaudi, podjętą we współpracy z francuskim Gallimardem w 1992 roku, jest publikacja tomów z serii La Pléiade Einaudi, nawiązującej zarówno pod względem szaty graficznej (projekt okładki, skórzana oprawa, papier biblijny, układ graficzny, czcionka) jak jakości filologicznej do oryginalnej Pléiady. Opracowanie poszczególnych woluminów zlecane jest specjalistom włoskim (jak Luciano Canfora, Dante Isella, Cesare Segre, Corrado Vivanti) i zagranicznym (np. przy wydaniu pism Aleksandra Herzena (red. Lia Wainstein) w 1996 roku współpracował Andrzej Walicki). Zdarza się nawet, że przygotowane dla La Pléiade Einaudi włoskie edycje dzieł pisarzy obcych, uwzględniające pełny zasób wariantów danego tekstu, skreśleń, przeróbek zaświadczonych rękopisami, dysponują lepszym i aktualniejszym aparatem komentarzy filologicznych i
bibliograficznych niż istniejące wydania oryginalne (szczególnie cenione jest, np. wydanie Myśli Blaise a Pascala pod redakcją Carla Careny z 2004 roku). Z filologicznego punktu widzenia cenna wydaje się także seria poetycka Collana di poesia, w której ukazują się dzieła oryginalne oraz przekłady poezji światowej w formacie testo a fronte, ze wstępem i komentarzem filologicznym, użyteczne w praktyce badawczej i dydaktycznej. Przykładem tomiku z międzyepoki może być wybór poezji Gérarda de Nerval z 1972 w tłumaczeniu Diany Grange Fiori (w 2014 roku wznowiono to wydanie w formie e- booku). Jedną z szerzej rozpoznawalnych serii akademickich jest założona w 1962 roku przez Giulio Bollatiego tzw. Nuova Universale Einaudi, w charakterystycznej szacie graficznej (niebieska płócienna oprawa, biała obwoluta z czerwonymi poziomymi pasami i logo wydawnictwa). Seria przeznaczona jest dla wyspecjalizowanych odbiorców (niektóre tomy wznowiono jednak w wersji ekonomicznej jako dodatek do dziennika La Repubblica w ramach projektu La Biblioteca della Repubblica w 2004 roku). W skład Nuova Universale Einaudi wchodzą edycje krytyczne najważniejszych dzieł tradycji umysłowej i literackiej Włoch, a więc klasyków wszystkich epok, w tym reprezentatywnych utworów autorów starożytnych. Tomy wydawane w Nuova Universale Einaudi zawierają obszerny komentarz do tekstu, rozbudowane noty filologiczne (ich objętość na stronie przekracza niekiedy objętość fragmentu, którego dotyczy) i aparat biobibliograficzny, przygotowany przez zespoły specjalistów lub pojedynczych redaktorów. Nie brakuje w serii tomów prezentujących dorobek literacki międzyepoki - z klasyki włoskiej wydano, m. in., Żywot Vittoria Alfieriego (red. Giampaolo Dossena); Ostatnie listy Jakuba Ortisa Ugona Foscolo (red. Carlo Muscetta); tragedie Alessandra Manzoniego z wyborem dotyczących ich listów; Pieśni Giacoma Leopardiego (red. Niccolò Gallo, Cesare Garboli) oraz dwa tomy przygotowane przezeń jako Crestomazia italiana (wypisy prozą pod red. Giulia Bollatiego, poezja w opracowaniu Giuseppe Savoca). Obficie reprezentowani są też autorzy obcy - obok Cierpień młodego Wertera i Powinowactw z wyboru Goethego w Nuova Universale Einaudi znaleźć można autobiografię Charlesa Darwina, Manifest komunistyczny Karola Marxa i Friedricha Engelsa (wydanie oparte na moskiewskiej edycji krytycznej!), wybór pism ekonomiczno-filozoficznych Marxa z 1844 roku (red. Norberto Bobbio), poezje Heinricha Heinego, Friedricha Hölderlina i Michaiła Lermontova. II. 3. L Istituto Treccani to wydawnictwo, którego dzieje wiązać należy przede wszystkim z przedwojenną edycją Enciclopedia Italiana, która rozpoczęła się w 1925 roku z inspiracji filozofa Giovannniego Gentilego i z udziałem mecenasa - przemysłowca Giovanniego Treccaniego, oraz z ukazującym się do dziś Dizionario Biografico degli Italiani. Stosunkowo niedawno, ale z rozmachem i starannością edytorską działalność l Istituto Treccani objęła również wydania literatury włoskiej. Wśród nich znalazł się luskusowe, bogato ilustrowane wydania Dekameronu Boccaccia i Orlanda szalonego Ariosta z komentarzem filologicznym, a także serie I classici Treccani oraz I classici Ricciardi. I classici Treccani to biblioteka pomyślana na 150-lecie zjednoczenia Włoch, obejmująca 15 tomów klasyki włoskiej, pod redakcją Carla Ossoli. Publikowane w serii utwory wybrano zgodnie z kryterium arcydzielności (wartość artystyczna, merytoryczna i znaczenie dla rozwoju kultury narodowej). Pisarzami reprezentującymi międzyepokę są w serii Carlo Goldoni, Ugo Foscolo, Giacomo Leopardi, Alessandro Manzoni, Giosuè Carducci i Giovanni Verga. Twórcom serii przyświecała idea stworzenia panoramy dzieł i autorów, która ukazywałaby zróżnicowanie regionalne Włoch, wynikające z niego odmiany poczucia włoskości i proces budowania Italii jako jednolitej struktury państwowej. Obok Toskanii Dantego, Petrarki, Boccaccia i Machiavellego (znaczącej z racji polityki, roli lokalnego dialektu w procesie kształtowania się literackiego języka włoskiego, a także ze względu na wytworzone za ich pośrednictwem wyobrażenie Włoch w Europie) przedstawiona zostaje Wenecja Goldoniego, Lombardia Manzoniego oraz Sycylia Vergi I Pirandella. Jednocześnie w serii zostają ujęte kolejne fazy podróży włoskiej ku literackiej współczesności (od oświecenia przez romantyzm, realizm aż po różnorodne poetyki XX wieku). Każdy tom zaopatrzony jest w biografię autora i bibliografię jego twórczości. Rozpoczyna się od szkicu wprowadzającego pióra eksperta. Celem wprowadzenia jest ułatwienie czytelnikowi zrozumienia dzieła i jego roli w procesie
kształtowania się świadomości zjednoczonych Włoch. Piękną pod względem graficznym serię I classici Treccani można traktować jako wybór tekstów założycielskich nowoczesnej Italii. L Istituto Treccani jest też wydawcą akademickiej serii La Letteratura Italiana Ricciardi, nawiązującej do tradycji założonego przez Riccarda Ricciardiego w 1903 roku wydawnictwa, publikującego dzieła literackie, historyczne i filozoficzne, a działającego do 1948 roku w Neapolu, później - pod kierownictwem Raffaele Mattiotiego i jego syna Maurizia - w Mediolanie. Znany z doskonałej jakości edycji krytycznych (z konkordancją bibliograficzną, indeksami, komentarzem filologicznym) dom wydawniczy Ricciardi (z którym przy publikacjach klasyki literackiej współpracowali między innymi tacy uczeni, jak Benedetto Croce, Giovanni Papini, Giuseppe Prezzolini, Emilio Cecchi, później Gianfranco Contini, Natalino Sapegno, Piero Treves) zostało w 2003 roku wykupione przez Istituto Treccani. Luksusowa pod względem edytorskim seria La Letteratura Italiana Ricciardi stanowi - ujętą w 49 tomów - panoramę najznamienitszych włoskich autorów począwszy od XIII stulecia po początki wieku XX. Dzieła z międzyepoki zajmują 9 tomów modułu przeznaczonego na literaturę XIX wieku, pojawiają się też w trzech ostatnich tomach serii, obejmujących pisma Carducciego wierszem i prozą oraz wydaną z okazji 150-lecia zjednoczenia Włoch antologię Libri d Italia (1861-2011). Ta pozycja zawiera nie tylko literaturę, ale również ważne dzieła filozoficzne i naukowe, które zaznaczyły intelektualną i artystyczną obecność zjednoczonych Włoch w świecie, ukształtowały horyzonty myślowe, wrażliwość oraz rozpowszechniły podstawową znajomość wiedzy praktycznej lub teorii naukowych wśród Włochów. Czasy najbliższe międzyepoce reprezentują w Libri d Italia (1861-2011) nie tylko Serce Amicisa, Pinocchio Collodiego i powieści awanturnicze Emilia Salgariego, ale również pierwszy włoski traktat z dziedziny gastronomii, La scienza in cucina e l arte di mangiar bene Pellegrina Artusiego (1891). Istituto Treccani oferuje także elektroniczne wydania wielu publikacji, a co ciekawe, bezpłatnie udostępnia podstawowe dzieła klasyki włoskiej (należące do kanonu lektur szkolnych) w postaci książek elektronicznych z dodatkowymi materiałami (z zasobów wydawnictwa i łączami do stron www, umożliwiających poszerzenie wiedzy na temat danego dzieła lub zapoznanie się z jego adaptacją radiową albo filmową), w ramach aplikacji przeznaczonych na urządzenia firm Apple i Amazon. II. 4. Klasykę literatury publikuje także w wydaniach komentowanych jedno z najstarszych włoskich wydawnictw, Garzanti Libri (dzisiaj jest ono jednym z członów Gruppo Editoriale Mauri-Spagnol). Powstało z działającego od 1879 roku domu wydawniczego braci Emilia i Giuseppe Treves, gdzie publikowali, między innymi, Gabriele D Annuzio, Giuseppe Verga, Edmondo de Amicis i Luigi Pirandello. Wydawnictwo, prowadzone po śmierci braci Treves przez Giovanniego Beltramiego, działało do połowy lat 30, wykupił je następnie Aldo Garzanti, którego nazwisko stało się wkrótce nazwą firmy. U Garzantiego publikowali autorzy, którzy postrzegani są dziś jako klasycy literatury włoskiej XX wieku - Carlo Emilio Gadda, Pier Paolo Pasolini, Goffredo Parise, Mario Soldati, a także poeci - Giorgio Caproni, Mario Luzi, Sandro Penna, Attilio Bertolucci. Poezji poświęcona jest odrębna seria, Collezione di Poesia, w której ukazują się utwory przedstawicieli starszych (Clemente Rebora) i młodszych pokoleń twórców (Tiziano Rossi, Jolanda Insana). W latach 70 dwudziestego wieku powstała seria Grandi Libri (wielkie książki) - jedyna wówczas ekonomiczna seria wydawnicza poświęcona wyłącznie klasykom literatury włoskiej i obcej. Ukazywały się w niej modelowej jakości przekłady dzieł literackich innych narodów oraz klasyka włoska, opatrzona wzorcowym aparatem krytycznym i bibliograficznym w następującym układzie: wprowadzenie, uwzględniające biografię autora według modelu lansonowskiego (życie i twórczość) oraz kontekst historycznoliteracki dzieła, bibliografia (komentowana lub dzielona tematycznie, o charakterze stanu badań), przypisy filologiczne pod tekstem. W antologiach wybór utworów każdego autora poprzedza zwięzła nota biograficzna a oprócz tradycyjnego spisu treści na końcu tomu zamieszczone zostają indeksy osób oraz tytułów. Publikowane w serii tomy bywają wznawiane, na ogół jednak są to przedruki wcześniejszych wydań (zwłaszcza lektur szkolnych), stosunkowo rzadko i nie we wszystkich przypadkach edycje są uaktualniane. Katalog Grandi Libri obejmuje dziś ponad 600 tytułów. Z międzyepoki ukazały się, m. in., Pamiętniki Giacomo Casanovy, Tragedie Alfieriego, poezje Alessandra Manzoniego, Mastro don Gesualdo i Rodzina Malavoglia Vergi (X wydanie: 1993), antologia poezji XIX wieku (red. Mario Cucchi, przypisy Valeria Poggi, 1978), a z
dzieł obcych - powieści Jane Austen, dzieła Goethego, Balzaca, Hugo, E. T. A. Hoffmanna i Dickensa, poezje Baudelaire a, Novalisa, Emily Dickinson i wiele innych. II. 5. Mianem wiecznie niedokończonych określają sceptycy opracowywane we Włoszech pod patronatem Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki (Ministero dei beni e delle attività culturali e del turismo) wydania narodowe (Edizioni Nazionali) twórczości najważniejszych włoskich autorów. Program ministerialny wydań narodowych (regulowany ustawą Legge 420/1997) przewiduje długoterminową (ze względu na wymaganą staranność edycji i konieczność pogłębionych badań) realizację poszczególnych projektów. Badaniami zawiaduje Rada narodowych komitetów naukowych oraz wydawnictw państwowych, która wybiera kolegium ekspertów o odpowiednich kompetencjach. Oni zajmują się naukowymi aspektami danej edycji - określają jej kryteria, wskazują współpracowników przygotowujących kolejne tomy. Kolegium wydaje pozwolenie na ich druk i sporządza dla Ministerstwa coroczny raport z postępów pracy. Podstawowym założeniem programu Edizioni Nazionali jest ukazywanie wartości i owoców dziedzictwa literackiego i umysłowego Włoch poprzez publikację dzieł wszystkich danego autora (lub głównych dzieł grupy autorów), wydanych i ineditów, na podstawie rękopisów i istniejących edycji, z wykorzystaniem dostępnej dokumentacji filologicznej, krytycznej i historycznej. Przygotowaniu wydania narodowego towarzyszą także inicjatywy dodatkowe - konferencje, sympozja i inne przedsięwzięcia mające na celu głębsze poznanie i popularyzację dziedzictwa danego twórcy wśród odbiorców. Obecnie w ramach programu Edizioni Nazionali realizowane są 92 projekty. Przygotowywane narodowe wydania twórców międzyepoki obejmują, między innymi, spuściznę muzyków (Vincenza Belliniego, Luigiego Boccheriniego, Gaetana Donizettiego, Giacoma Pucciniego, Niccolò Paganiniego), artystów (Antonio Canova), polityków (Vincenzo Gioberti, Giuseppe Mazzini, Giuseppe Garibaldi), filozofów i prawników (Cesare Beccaria, Carlo Cattaneo, Antonio Rosmini), przyrodników (Lazarro Spallanzani) - oraz takich pisarzy, jak Vittorio Alfieri, Giuseppe Gioachino Belli, Giosué Carducci, Carlo Cattaneo, Carlo Collodi, Ugo Foscolo, Carlo Goldoni, Carlo Gozzi, Alessandro Manzoni, Ippolito Nievo, Giovanni Verga). Zakończono natomiast prace nad twórczością Giacoma Leopardiego, Vincenza Montiego, polityka Camillo Cavoura oraz fizyka i wynalazcy Alessandro Volty. III. Włoska tradycja wydawnicza kształtowała się przez wiele stuleci - okres po drugiej wojnie światowej stanowi jej ułamek, istotny ze względu na obecność na rynku księgarskim dzieł powstałych w interesującej organizatorów panelu międzyepoce. Wydania klasyki literackiej we Włoszech są dzisiaj finansowane z różnych źródeł. Niektóre publikuje się ze środków uniwersytetów, z wykorzystaniem własnych funduszy poszczególnych ateneów, przeznaczonych na tzw. badania wewnętrzne. Istnieje także system dotacji państwowych. Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Turystyki ma za zadanie promocję kultury włoskiej (w tym rozwój znajomości literatury rodzimej) w kraju i za granicą. Podległa Ministrowi Edukacji i Nauki (Ministro dell Istruzione, dell Università e della Ricerca) Narodowa Rada Nauki (Consiglio Nazionale delle Ricerche) wspomaga finansowo wydania materiałów konferencyjnych i innych publikacji (być może również komentowane edycje klasyków), ukazujących się z inicjatywy uniwersytetów i organizacji pożytku publicznego, przyznaje nagrody za tłumaczenia ważnych dzieł włoskich i obcych. Ponadto wiele publikacji finansowanych jest przez instytucje prywatne, na przykład fundacje działające przy bankach. Na marginesie warto wspomnieć, że poezja Czesława Miłosza, Zbigniewa Herberta i Wisławy Szymborskiej zaistniała we Włoszech w artystycznych publikacjach Vanniego Scheiwillera (mediolańskiemu wydawcy All Insegna del Pesce d Oro, Libri Scheiwiller) właśnie dzięki mecenatowi bankowemu.