Załącznik do Uchwały Nr XV/106/16 Rady Gminy w Pawłowiczkach z dnia 28.04.2016r. w sprawie Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy na lata 2016-2020 GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE ORAZ OCHRONY OFIAR PRZEMOCY W RODZINIE GMINY PAWŁOWICZKI NA LATA 2016-2020 PAWŁOWICZKI, 2016 rok 1
SPIS TREŚCI I Wstęp 3 II. Podstawy prawne...4 III. Diagnoza problemów 4 1.Skala i diagnoza zjawiska przemocy w gminie oraz posiadany potencjał w celu realizacji programu.4 IV Ocena zasobów gminy w zakresie realizacji Programu...8 V Założenia Programu.9 VI Główne cele Programu..9 VI Przewidywane efekty realizacji programu 11 VIII Źródła finansowania programu..11 2
I. WSTĘP Rodzina jest najważniejszym środowiskiem w życiu człowieka, kształtującym osobowość, system wartości, poglądy i styl życia. Ważną rolę w prawidłowo funkcjonującej rodzinie odgrywają wzajemne relacje pomiędzy rodzicami, oparte na miłości i zrozumieniu. W przypadku dezorganizacji rodzina nie jest w stanie realizować podstawowych zadań, role wewnątrzrodzinne ulegają zaburzeniu, łamane są reguły, a zachowania poszczególnych członków rodziny stają się coraz bardziej niezgodne z normami prawnymi i moralnymi oraz oczekiwaniami społecznymi (Sasal, 2005, s. 16-19). Przemocą w rodzinie określane jest każde zachowanie skierowane wobec osoby bliskiej, którego celem jest utrzymanie nad nią kontroli i władzy. Przemoc w rodzinie to zamierzone, wykorzystujące przewagę sił działanie przeciwko członkowi rodziny naruszające jego godność oraz podstawowe prawa i wolności, powodujące cierpienie i szkody (Nowakowska, 2008,s. 21). Podstawowym aktem prawnym, regulującym zadania w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz zasady postępowania wobec osób dotkniętych przemocą w rodzinie jest Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005r. (Dz. U. z 2005r. NR 180, poz. 1493 z późn. zm.). Program Przeciwdziałania Przemocy Gminy ma charakter długofalowy. Jest to dokument, którego zadaniem jest wprowadzenie w życie działań mających na celu udzielanie pomocy ofiarom przemocy domowej, a także podejmowanie działań wobec sprawców przemocy oraz zwrócenie uwagi środowiska lokalnego na zjawisko przemocy w rodzinie. Program określa także kierunki działania Zespołu Interdyscyplinarnego ds. Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie. Adresatami programu są: - ofiary przemocy w rodzinie, w tym dzieci, współmałżonkowie lub partnerzy, osoby starsze, niepełnosprawne, - sprawcy przemocy w rodzinie, - świadkowie przemocy w rodzinie. 3
II. Podstawy prawne Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie Gminy będzie realizowany w oparciu o następujące akty prawne: - Ustawa z dnia 08.03.1990r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2001 Nr 142, poz. 1591 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. z 2005 Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 12.03. 2004r. o pomocy społecznej (Dz. U. z 2009 Nr 175, poz. 1362 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 26.10.1982r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2007 Nr 70, poz. 473 z późn. zm.), - Ustawa z dnia 29.07.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 Nr 179, poz.1485 z późn. zm.). Program skorelowany jest z następującymi Programami: - Krajowy Program Przeciwdziałania Przemocy, - Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie, - Gminny Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. III. Diagnoza problemów 1. Skala i diagnoza zjawiska przemocy w gminie oraz posiadany potencjał w celu realizacji programu W celu właściwego zaplanowania podejmowanych działań niezbędne jest dokonanie analizy problemu przemocy w rodzinie na terenie gminy. Zjawisko przemocy w rodzinie na terenie powiatu i gminy obrazują statystyki Komendy owej Policji w Kędzierzynie Koźlu. Tab.1 Przemoc na terenie gminy. Liczba Interwencja policji- ogółem Liczba interwencji w ramach procedury Niebieskiej karty 2013 2014 2015 10 034 48 9 049 53 9 590 55 57 5 108 6 147 7 Ilość 46 1 75 4 60 2 4
postępowań przygotowanych z art.207 K.k Źródło: KPP Kędzierzyn- Koźle Tab.2 Liczba ofiar przemocy domowej w/g. Procedury Niebieskiej Karty. Liczba ofiar przemocy domowejogółem W tym: kobiety W tym: mężczyźni 2013 2014 2015 82 8 150 8 172 12 61 8 104 8 137 9 10 0 14 0 11 1 Dzieci do 13 r.ż. - - - - - 1 Nieletni od 13 do 18 lat 11 0 32 0 24 1 Źródło: KPP Kędzierzyn- Koźle Tab.3 Liczba sprawców przemocy domowej. Liczba sprawców przemocy domowejogółem W tym: kobiety W tym: mężczyźni 2013 2014 2015 58 8 116 8 148 11 4 0 11 0 8 1 53 8 105 8 139 10 Nieletni 1 0 0 0 1 0 Źródło: KPP Kędzierzyn- Koźle Osobami najczęściej stosującymi przemoc w rodzinie są osoby nadużywające alkoholu. Najbliższa rodzina lub GOPS zwraca się z wnioskiem do Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Pawłowiczkach o skierowanie tych osób na leczenie odwykowe. Poniższa tabela ilustruje liczbę środowisk, w których toczyły się postępowania w związku z przemocą w rodzinie. 5
Tab. 4 Liczba wniosków złożonych o skierowanie na leczenie odwykowe osób uzależnionych w/g Gminnej Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych Lata Liczba wniosków 2013 5 2014 1 2015 4 Źródło: GKdsRPA Liczba składanych wniosków jest niewielka w stosunku do skali zjawiska. Problem nadużywania alkoholu jest w środowisku ukrywany i tolerowany przez społeczeństwo. Statystyki Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Pawłowiczkach obrazują powody przyznawania pomocy w latach 2013-2015. Tab. 5 Powody przyznawania pomocy przez GOPS w Pawłowiczkach w talach 2013-2015 Powody przyznawania pomocy 2013 2014 2015 Ubóstwo 157 167 146 Sieroctwo - - - Bezdomność 3 3 2 Bezrobocie 149 156 140 Niepełnosprawność 76 81 80 Długotrwała lub ciężka choroba 101 116 110 Przemoc w rodzinie - 5 5 Potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi - - - Potrzeby ochrony macierzyństwa i 48 58 105 wielodzietności Bezradność w sprawach opiekuńczowychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w 38 48 31 rodzinach niepełnych lub wielodzietnych Trudności w integracji cudzoziemców 1 - - Trudności w przystosowaniu się do 2-2 życia po opuszczeniu zakładu karnego Alkoholizm lub narkomania 35 43 28 Zdarzenie losowe i sytuacja kryzysowa 3 17 5 Klęska żywiołowa lub ekologiczna - 1 - Źródło: GOPS W stosunku do ogółu osób korzystających z pomocy Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Pawłowiczkach ilość rodzin zagrożonych przemocą jest niewielka. Nie są to jednak liczby określające wielkość zjawiska, gdyż rodziny nie zawsze przyznają się do problemu. Pracownicy socjalni wspólnie z Policją w 2013r. wdrożyli procedurę Niebieska Karta w 8 środowiskach, w których występował problem przemocy w rodzinie. Natomiast w 2014r. była to liczba 9. Zaś w 2015r. założonych zostało 11 Niebieskich Kart. Z przedstawionych danych wynika, że problem 6
przemocy minimalnie wzrasta, na co wskazuje liczba założonych Niebieskich Kart. Może to być tez efekt większej świadomości społecznej na temat zjawiska przemocy. Przemoc nie dotyczy jedynie rodziny, pojawia się też w szkołach. Rozmiar przemocy wśród młodzieży przeanalizowana na podstawie danych uzyskanych z 6 placówek szkolnych z terenu gminy. W szkołach w gminie zanotowano akty przemocy. Rozmiar zjawiska przemocy w szkołach na terenie gminy obrazuje tabelka. Tab.6 Rozmiar zjawiska przemocy w szkołach na terenie gminy L.p. Rodzaj zagrożenia 2013r. 2014r. 2015r. 1 Ilość rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym z terenu gminy 2 Ilość zgłoszonych aktów przemocy fizycznej stwierdzonych wśród młodzieży / bicie, kopanie, szarpanie, popychanie, itp./ 3 Ilość zgłoszonych aktów przemocy psychicznej wśród młodzieży / wyśmiewanie, poniżanie, wyzwiska itp./ 8 10 10 27 31 24 27 31 23 Z analizy danych otrzymanych ze szkół można wywnioskować, że skala przemocy w szkołach gminy utrzymuje się na stałym poziomie. Działania podejmowane przez placówki oświatowe w zakresie przeciwdziałania przemocy dotyczą: - realizacji programów profilaktycznych i wychowawczych dotyczących przemocy, - pedagogizacji rodziców w formie porad, konsultacji, - współpracy z instytucjami pomocy rodzinie- Policja, Sąd rodzinny, GOPS. Trudno jednoznacznie określić wielkość zjawiska przemocy w gminie z uwagi na fakt występowania przemocy ukrytej, czyli mającej miejsce w rodzinie lub szkole, ale nie ujętej w statystyki. Zauważyć należy, że z doświadczenia pracowników pomocy i organizacji zajmujących się przemocą wynika, że statystyki nie odzwierciedlają wielkości zjawiska przemocy. Innymi ważnymi problemami Gminy związanymi z przeciwdziałaniem przemocy domowej jest: - brak infrastruktury socjalnej dla ofiar przemocy, - zbyt mała współpraca interdyscyplinarna, - niska świadomość społeczna na temat przemocy - funkcjonowanie stereotypów na temat przemocy. 7
Wnioski: 1. Ułatwienie dostępu osobom dotkniętym przemocą do specjalistów. 2. Propagowanie wiedzy wśród społeczności lokalnej z zakresy problematyki przemocy w rodzinie i zwalczanie panujących stereotypów na ten temat. 3. Zacieśnianie współpracy z między specjalistami z zakresu przeciwdziałania przemocy. IV Ocena zasobów gminy w zakresie realizacji Programu Ustawa o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie rozszerza krąg osób zajmujących się problematyką przemocy. Obecnie problemami przemocy w rodzinie zajmują się głównie pracownicy socjalni, policjanci- dzielnicowi, przedstawiciele oświaty, służby zdrowia oraz przedstawiciele organizacji pozarządowych. Zasoby gminy w zakresie realizacji Programu: 1. Zasoby ludzkie- specjaliści z różnych dziedzin, 2. Zasoby instytucjonalne- instytucje i organizacje zajmujące się problemem przemocy w rodzinie oraz instytucje i organizacje pełniące funkcję wspierającą: - Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pawłowiczkach, ul. Magnoliowa 3 - Komenda Policji, rewir Dzielnicowych w Polskiej Cerekwii - Gminna Komisja do spraw Rozwiązywania Problemów Alkoholowych,, Plac Jedności Narodu 1 - Gminny Punkt Konsultacyjny w Pawłowiczkach, ul. Magnoliowa 3, - placówki oświatowo- wychowawcze, - Zakład Opieki Zdrowotnej, - organizacje pozarządowe, - parafie, - inne: Rada Gminy, sołtysi wsi. Zespół Interdyscyplinarny do spraw Przeciwdziałania Przemocy działa zgodnie z ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj. Dz. U. z 2005 roku Nr 180, poz. 1493 z późn. zm.). Stanowi go grupa profesjonalistów (przedstawiciele GOPS w Pawłowiczkach, PCPR w Kędzierzynie-Koźlu, Komendy owej Policji w Kędzierzynie-Koźlu, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, oświaty, jednostek organizacyjnych ochrony zdrowia, kuratorów Sądu Rejonowego w Kędzierzynie- Koźlu), którzy współpracują ze sobą, aby nie powielać działań podejmowanych przez poszczególne instytucje i opracować możliwie najlepszą strategię przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Spotkania Zespołu odbywają się w zależności od potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz na trzy miesiące. Do zadań Zespołu Interdyscyplinarnego należy: - realizacja działań określonych w gminnym programie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; - integrowanie i koordynowanie działań podmiotów wchodzących w skład zespołu; - diagnozowanie problemu przemocy w rodzinie; - podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku; - inicjowanie interwencji w przypadku przemocy domowej i uruchamianie procedur mających na celu jej powstrzymanie; - rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym; 8
- zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie specjalistycznego poradnictwa oraz miejsc w ośrodkach wsparcia i interwencji kryzysowej. Do Zespołu Interdyscyplinarnego wpływają zawiadomienia dotyczące podejrzenia występowania przemocy w rodzinie. Stosownie do zapisów art. 9a ust. 9 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie obsługę organizacyjną i techniczną zespołu zapewnia Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pawłowiczkach. Członkowie Zespołu i grup roboczych spotykają się na spotkaniach grup roboczych w trybie interwencyjnym celem niesienia pomocy rodzinom w sytuacjach kryzysowych. V Założenia Programu Gminny Program Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie w zakresie udzielania pomocy ofiarom przemocy, oddziaływania na sprawców przemocy oraz podnoszenia świadomości społecznej na temat przyczyn i skutków przemocy w rodzinie jest oparty na następujących założeniach: 1. Wzajemnej współpracy jednostek samorządu terytorialnego oraz instytucji i organizacji uprawnionych lub zobowiązanych do inicjowania i realizacji zadań związanych pośrednio lub bezpośrednio z przeciwdziałaniem przemocy i jej skutkom, 2. Jawność działań jednostek samorządu terytorialnego i podmiotów realizujących zadania publiczne z zakresie przeciwdziałania przemocy z poszanowaniem godności osoby, 3. Szczególnej ochrony dzieci, z zachowaniem ich praw do wychowania się w rodzinie, poprzez udzielanie rodzinie wsparcia w dążeniu do poprawy jej funkcjonowania. VI Główne cele Programu 1. Zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie, 2. Zwiększenie dostępności pomocy ofiarom przemocy, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci, 3. Zwiększenie skuteczności działań korekcyjnych wobec sprawców przemocy. Cele szczegółowe: 1.1 Podniesienie świadomości mieszkańców Gminy wobec przemocy w rodzinie. Adresaci: dzieci, młodzież, dorośli, rodziny, społeczność lokalna Lp. Zadanie Działanie Wskaźniki Odpowiedzialny za realizację 1. Edukacja dzieci i młodzieży w zakresie umiejętności rozwiązywania konfliktów, sposobu radzenia sobie ze stresem - prowadzenie zajęć wychowawczych, - wspieranie różnych form spędzania czasu wolnego - materiały informacyjne ( ulotki), - pogadanki, prelekcje - placówki oświatowe 2. Propagowanie wiedzy o zjawisku przemocy - rozpowszechnienie materiałów informacyjnych o możliwościach i miejscach uzyskania stosownej przemocy - materiały informacyjne ( ulotki), - Urząd Gminy, GOPS, Policja 3. Oddziaływanie na społeczność lokalną - wizytowanie środowisk szczególnie zagrożonych, - liczba wizyt w środowisku - GOPS, Policja 9
- uwrażliwienie środowiska lokalnego na zjawisko przemocy 2.1 Zmniejszenie negatywnych następstw dla ofiar przemocy w rodzinie Adresaci: osoby dotknięte przemocą Lp. Zadanie Działanie Wskaźniki Odpowiedzialny za realizacje 1. Udzielanie pomocy i wsparcia ofiarom przemocy i pozostającym w rodzinie w dotychczasowym miejscu zamieszkania lub pobytu - GOPS, Policja, szkoły, Gminny Punkt Konsultacyjny, ośrodek zdrowia - poradnictwo medyczne, psychologiczne, prawne i socjalne, - praca socjalna, -interwencja kryzysowa, - realizacja programu Niebieska Karta, - pomoc finansowa zgodnie z ustawą o pomocy społecznej - liczba udzielonych porad, konsultacji, - liczba środowisk objętych pomocą finansową i pracą socjalną, -liczba dzieci objętych pomocą pedagogiczną przez pedagogów szkolnych, - liczba wizyt dzielnicowych w środowisku 2. Ochrona przed dalszym krzywdzeniem przez sprawcę - odseparowanie sprawcy od ofiary, - zakaz kontaktowania się z osobą pokrzywdzoną, - odebranie dziecka w przypadku bezpośredniego zagrożenia życia - liczba podjętych działań - GOPS, Policja, 3. Wsparcie ofiar przemocy i osób zmuszonych do puszczenia miejsca zamieszkania - skierowanie ofiar do schroniska - pomoc socjalna dla ofiar przemocy - liczba osób, - liczba skierowań - GOPS, Zespół Interdyscyplinarny 3.1 Zwiększenie skuteczności działań wobec sprawców Adresaci: osoby stosujące przemoc 10
Lp. Zadanie Działanie Wskaźniki Odpowiedzialny za realizację 1. Działania edukacyjnokorekcyjne i terapeutyczne dla sprawców przemocy - poradnictwo psychologiczne - skierowanie na programy korekcyjne, - skierowanie do GKdsRPA - wniosek do Sądu o podjęcie leczenia - liczba udzielonych porad, - liczba skierowań, - liczba wniosków - GOPS, Zespół Interdyscyplinarny, GKdsRPA 2. Izolowanie sprawców przemocy od ofiar uzależnień - odseparowanie sprawcy od ofiary, - wnioskowanie o zakaz kontaktowania się z ofiarą - liczba odseparowań, - liczba wniosków Policja, Zespół Interdyscyplinarny VII Przewidywane efekty realizacji programu 1. Zmiana postaw społecznej wobec zjawiska przemocy w rodzinie. 2. Spadek liczby przypadków przemocy w rodzinie. 3. Udzielanie profesjonalnej pomocy ofiarom przemocy w rodzinie.\ 4. Usprawnienie systemu pomocy rodzinom i osobom dotkniętym przemocą. 5. Niwelowanie skutków zjawiska przemocy. VIII Źródła finansowania programu Program będzie finansowany ze środków budżetu Gminy oraz z budżetów jednostek realizujących poszczególne zadania Programu. Realizację zadań wynikających z Programu koordynuje Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Pawłowiczach we współpracy z jednostkami realizującymi poszczególne zadania Programu. Realizacja Programu jest działaniem długofalowym, wymagającym stałego monitorowania i zaangażowania wszystkich realizatorów. W wieloletniej perspektywie winna przyczynić się do poprawy stanu bezpieczeństwa życia codziennego. 11
12