POWIATOWY URZĄD PRACY W OLEŚNICY ul.wojska Polskiego 13, 56-400 Oleśnica, tel. (71) 314-20-89, 314-32-76, fax: wew 281. e'mail: wrol@praca.gov.pl www.pup-olesnica.prv.pl NIP: 911-17-40-383, Regon: 932106659 MONITORING ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE OLEŚNICKIM W I PÓŁROCZU 2009 ROKU PAŹDZIERNIK 2009 1
1. WSTĘP Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w art. 8 ust. 1 mówi, iż do zadań samorządu województwa w zakresie polityki rynku pracy należy m.in.: opracowywanie analiz rynku pracy i badanie popytu na pracę, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych (pkt 3). Natomiast w art. 9 ust. 1 jest mowa o zadaniach samorządu powiatu w zakresie polityki rynku pracy. Należy do nich m.in.: opracowywanie analiz i sprawozdań, w tym prowadzenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz dokonywanie ocen dotyczących rynku pracy na potrzeby powiatowej rady zatrudnienia oraz organów zatrudnienia (pkt 9). Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych jest prowadzony w oparciu o ujednolicone dla całego kraju zalecenia metodyczne opracowane przez Departament Rynku Pracy Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej. Podstawowym źródłem informacji o liczbie i strukturze bezrobotnych oraz ofert pracy zgłaszanych do powiatowych urzędów pracy jest obowiązujący obecnie w kraju na mocy Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 9 października 2007r. w sprawie programu badań statystycznych statystyki publicznej na rok 2008 (Dz. U. z 2007r. Nr 210, poz. 1521 i nr 243, poz. 1786 oraz z 2008r. Nr 84, poz. 508) system statystyczno sprawozdawczy o rynku pracy. Opierając się na powyższych zapisach ustawy oraz systemie statystyczno sprawozdawczym z rynku pracy (sprawozdania: od MPiPS -01 do MPiPS -06) wprowadzono do praktyki działania powiatowych i wojewódzkich urzędów pracy oraz szkół ponadgimnazjalnych jednolitą metodę, służącą bieżącej koordynacji szkolenia bezrobotnych oraz kierunków kształcenia zawodowego z potrzebami rynku pracy, o nazwie: Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Wdrożenie monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych pozwala w szczególności na: Określenie kierunków i natężenia zmian zachodzących w strukturze zawodowo kwalifikacyjnej na lokalnych, regionalnych i krajowym rynku pracy. Stworzenie bazy informacyjnej dla opracowania przyszłych struktur zawodowo kwalifikacyjnych w układzie lokalnym, regionalnym i krajowym. Określenie odpowiednich kierunków szkolenia bezrobotnych, zapewniając większą efektywność organizowanych szkoleń. 2
Bieżącą korektę poziomu, struktury i treści kształcenia zawodowego (dotyczy władz oświatowych oraz dyrekcji szkół). Usprawnienie poradnictwa zawodowego poprzez wskazanie zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Usprawnienie pośrednictwa pracy poprzez uzyskanie informacji o planowanych ofertach pracy na rok przyszły oraz przewidywanej liczbie absolwentów według zawodów. Ułatwienie realizacji programów specjalnych dla aktywizacji osób długotrwale bezrobotnych w celu promowania ich ponownego zatrudnienia. W związku z w/w źródłami prezentowanego raportu są zgromadzone w powiatowym urzędzie pracy dane, dotyczące osób bezrobotnych według zawodów, a także według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz zgłoszonych ofert pracy według zawodów i specjalności oraz według rodzaju prowadzonej działalności przez pracodawcę zgłaszającego ofertę pracy. Podstawą określenia rodzaju działalności prowadzonej przez pracodawcę jest Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) wprowadzona Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2007r. w sprawie Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD) (Dz. U. Nr 251 poz. 1885, z późn. zm.). Używane w tekście nazwy i symbole zawodów zgodne są z Klasyfikacją zawodów i specjalności wprowadzoną Rozporządzeniem Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8 grudnia 2004r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz. U. Nr 265, poz. 2644). Struktura klasyfikacji jest wynikiem grupowania zawodów na podstawie podobieństwa kwalifikacji zawodowych wymaganych dla realizacji zadań danego zawodu (specjalności), z uwzględnieniem obydwu aspektów kwalifikacji tj., ich poziomu i specjalizacji. Wymienione kryteria posłużyły grupowaniu poszczególnych zawodów i specjalności w grupy elementarne, a te z kolei w bardziej zagregowane grupy średnie, duże i wielkie. W efekcie struktura klasyfikacji obejmuje: 10 grup wielkich (kod jednocyfrowy), 30 grup dużych jako wewnętrzny podział grup dużych (kod dwucyfrowy), 116 grup średnich jako wewnętrzny podział grup dużych (kod trzycyfrowy), 392 grupy elementarne jako wewnętrzny podział grup średnich (kod czterocyfrowy), 1707 zawodów i specjalności tworzących grupy elementarne (kod sześciocyfrowy). 3
W celu dokonania właściwej interpretacji danych należy przytoczyć podstawowe definicje używanych pojęć: Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych proces systematycznego obserwowania zjawisk zachodzących na rynku pracy dotyczących kształtowania popytu na pracę i podaży zasobów pracy w przekroju terytorialno zawodowym oraz formułowania na tej podstawie ocen, wniosków i krótkotrwałych prognoz niezbędnych dla prawidłowego funkcjonowania systemu kształcenia zawodowego, jak również systemu szkolenia bezrobotnych oraz osób poszukujących pracy. Zawód deficytowy zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Zawód nadwyżkowy zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Zawód wykazujący równowagę (zrównoważony) zawód, dla którego liczba ofert pracy zrównoważy liczbę osób poszukujących pracy. Zgromadzone informacje opierają się na danych sprawozdawczych Urzędu Pracy za okres od 01.01.2009r. do 30.06.2009r. 4
2. ANALIZA BEZROBOCIA W POWIECIE OLEŚNICKIM WG. ZAWODÓW W I PÓŁROCZU 2009 R. Na dzień 30.06.2009 roku w rejestrze Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy zarejestrowanych było 4 754 osoby bezrobotne, w tym 2 619 kobiet (55,0%). Z kolei na dzień 30.06.2008 roku było to odpowiednio: 3 526 bezrobotnych, w tym 2 182 kobiety (61,9%). Nastąpił wzrost liczby osób bezrobotnych z terenu powiatu oleśnickiego o 1228 osób, w tym o 437 kobiet. Stopa bezrobocia na terenie powiatu oleśnickiego wynosiła na dzień 30.06.2009 roku 12,8%, a w analogicznym okresie 2008 roku było to 10,0%. Nastąpił wzrost stopy bezrobocia o 2,8 punktu procentowego. W województwie dolnośląskim w analogicznym okresie nastąpił wzrost stopy bezrobocia o 1,5 punktu procentowego - na dzień 30.06.2009 roku stopa bezrobocia w województwie dolnośląskim wynosiła 11,6 %. W skali całego kraju na dzień 30.06.2009 roku stopa bezrobocia wynosiła 10,7 %. Opisane zmiany stopy bezrobocia ilustruje poniższy wykres. Wykres 1. Stopa bezrobocia % 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 10,0 10,1 9,6 12,8 11,6 powiat oleśnicki 10,0 12,8 województwo dolnośląskie na dzień 30.06.2008r. 10,7 na dzień 30.06.2009r. 10,1 11,6 Polska 9,6 10,7 powiat oleśnicki województwo dolnośląskie Polska Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. 5
Tabela 1. Struktura osób zarejestrowanych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy na koniec I-półrocza 2009r. Lp. Osoby: Ogółem 1. długotrwale bezrobotne 1610 2. do 25 roku życia 1063 3. powyżej 50 roku życia 1053 4. bez kwalifikacji zawodowych 1296 5. samotnie wychowujący dziecko do 18 roku życia 365 6. niepełnosprawni 286 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. Analizując dane zawarte w tabeli 1 zauważa się, iż największą liczbę bezrobotnych stanowią osoby długotrwale bezrobotne (1610 osób, co stanowi 33,9% ogółu bezrobotnych). Osoby bez kwalifikacji zawodowych stanowią 27,3% bezrobotnych (1296 osoby), a młodzież do 25 roku życia to 22,4% ogółu zarejestrowanych (1063 osoby). Z kolei osoby powyżej 50 roku życia to 1053 osoby (22,1% ogółu zarejestrowanych). Najmniejszą liczbę bezrobotnych stanowią osoby niepełnosprawne i stanowią 6,0% (286 osób) ogółu osób bezrobotnych. W I półroczu 2009r. wśród zarejestrowanych 4754 bezrobotnych 3869 osób posiadało zawód (specjalność). Populacja bezrobotnych nieposiadających zawodu zwiększyła się liczbowo z 627 osób (stan na 30.06.2008r.) do 885 osób (stan na 30.06.2009r.), czyli o 258 osób. Porównując procentowy udział osób bez zawodu w I półroczu 2008r. i w I półroczu 2009r. zauważymy, że również nastąpił o 0,8% wzrost osób bez zawodu. Tabela 2. Bezrobotni posiadający zawód i bez zawodu. Stan na koniec I-półrocza 2008r. i 2009r. Osoby bezrobotne I półrocze 2008r. I półrocze 2009r. liczba % liczba % Ogółem 3526 100 4754 100 Posiadające zawód 2899 82,2 3869 81,4 Bez zawodu 627 17,8 885 18,6 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy 6
Z kolei analiza populacji bezrobotnych ze względu na płeć wskazuje, że na koniec I półrocza 2009 roku zawód posiadało więcej kobiet niż mężczyzn 2085 kobiety, tj. 53,9% ogólnej liczby osób posiadających zawód. Tabela 3. Bezrobotni wg zawodów w powiecie oleśnickim koniec I-półrocza 2009r. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Ilość bezrobotnych % w ogólnej liczbie osób zarejestrowanych 1. 000000 Bez zawodu 885 18,6 2. 522107 Sprzedawca 408 8,6 3. 744304 Obuwnik przemysłowy 143 3,0 4. 722204 Ślusarz 126 2,6 5. 743304 Krawiec 111 2,3 6. 341902 Asystent ekonomiczny [zawód szkolny: Technik ekonomista] 110 2,3 7. 743604 Szwaczka 104 2,2 8. 742207 Stolarz meblowy 94 2,0 9. 712102 Murarz 87 1,8 10. 11. 512201 Kucharz 80 1,7 311502 Technik mechanik 76 1,6 12. 741201 Cukiernik 73 1,5 13. 932104 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 73 1,5 14. 743702 Tapicer 66 1,4 15. 723105 Mechanik samochodów osobowych 61 1,3 16. 17. 913207 Sprzątaczka 58 1,2 931301 Robotnik budowlany 58 1,2 18. 19. 241102 Ekonomista 57 1,2 741203 Piekarz 57 1,2 20. 321208 Technik rolnik 53 1,1 21. 341501 Handlowiec [ zawód szkolny: technik handlowiec] 53 1,1 7
22. 742204 Stolarz 50 1,0 23. 419101 Pracownik biurowy [zawód szkolny: Technik prac biurowych] 48 1,0 24. 722304 Tokarz 44 0,9 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. W tabeli wypisano zawody, w których zarejestrowanych było co najmniej 40 osób i stanowi to 62,6% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. Analizując dane zgromadzone w tabeli 3 można stwierdzić, że największą grupę osób zarejestrowanych stanowią osoby bez zawodu (18,6% osób zarejestrowanych). Zarejestrowani w zawodzie sprzedawca to grupa 8,6% bezrobotnych. Dużą grupę stanowią także osoby bezrobotne zarejestrowane w zawodach: obuwnik przemysłowy (3,0%), ślusarz (2,6% ogółu osób zarejestrowanych), krawiec (2,3%) i asystent ekonomiczny (2,3%). Kolejnymi dużymi grupami zarejestrowanych wg zawodów są: szwaczka, stolarz meblowy, murarz, kucharz, technik mechanik, cukiernik, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, tapicer, mechanik samochodów osobowych, sprzątaczka, robotnik budowlany, ekonomista, piekarz, technik rolnik, handlowiec, stolarz, pracownik biurowy oraz tokarz. Pomimo występujących w ostatnich latach wielu nowych placówek handlowych, liczba zarejestrowanych bezrobotnych sprzedawców jest ciągle duża. Z obserwacji naszego rynku pracy oraz dotychczasowych analiz wynika, iż jest to spowodowane dużą rotacją pracowników oraz niskimi płacami. Z kolei spora grupa osób zarejestrowanych w zawodzie obuwnika przemysłowego to skutek likwidacji w latach 90-tych jednej z największych w regionie fabryk obuwia. Powstające w późniejszym okresie zakłady produkujące obuwie nie były w stanie zapewnić pracy wszystkim osobom wykształconym w tym zawodzie. 8
Wykres 2. % 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 18,6 17,8 8,8 8,6 3,5 3,0 2,1 2,3 2,4 2,3 2,6 2,3 30.06.2008r. 30.06.2009r. bez zawodu sprzedawca obuwnik przemysłowy asystent ekonomiczny ślusarz krawiec Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. Na podstawie powyższego wykresu można stwierdzić, że na dzień 30.06.2009r. odsetek osób bezrobotnych bez zawodu w porównaniu do stanu na dzień 30.06.2008r. znacznie wzrósł. Zauważyć można nieznaczny spadek procentowy bezrobotnych zarejestrowanych w zawodzie obuwnik przemysłowy. W pozostałych zawodach liczba bezrobotnych w porównaniu do I półrocza 2008r. utrzymuje się na względnie stałym poziomie. Wśród wszystkich zawodów, w których rejestrowane są osoby bezrobotne można wyodrębnić grupę, która generuje długotrwałe bezrobocie. Wykaz 18 zawodów uszeregowanych według liczby zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy bezrobotnych przedstawiono w tabeli poniżej. 9
Tabela 4. Bezrobotni pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy wg wybranych zawodów. Stan w końcu I-półrocza 2009 r. Kod zawodu Zawody i specjalności Bezrobotni poprzednio pracujący, pozostający bez pracy powyżej 12 miesięcy Bezrobotni zarejestrowani ogółem Razem Kobiety Razem Kobiety 0 1 2 3 4 5 522107 Sprzedawca 97 92 408 382 744304 Obuwnik przemysłowy 40 37 143 130 743604 Szwaczka 32 32 104 104 913207 Sprzątaczka 21 20 58 56 722204 Ślusarz 19 2 126 6 741201 Cukiernik 19 17 73 56 341902 Asystent ekonomiczny 18 17 110 96 932104 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 18 14 73 40 512201 Kucharz 17 17 80 72 931301 Robotnik budowlany 17 0 58 0 743304 Krawiec 16 16 111 107 419101 Pracownik biurowy [zawód szkolny: technik prac 14 14 48 46 biurowych] 712102 Murarz 12 0 87 0 241102 Ekonomista 12 11 57 51 321208 Technik rolnik 11 9 53 36 311502 Technik mechanik 11 2 76 9 833104 Kierowca ciągnika rolniczego 10 0 23 0 742207 Stolarz meblowy 10 2 94 5 ogółem 394 302 1782 1196 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. W tabeli 4 wypisano zawody, w których zarejestrowanych było co najmniej 10 osób zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy. Z analizy powyższej tabeli wynika, iż bezrobotni, którzy są zarejestrowani w Powiatowym Urzędzie Pracy w Oleśnicy powyżej 12 miesięcy najczęściej posiadają zawód: sprzedawca 97 osób, obuwnik przemysłowy - 40, szwaczka 32, sprzątaczka 21, ślusarz i cukiernik po 19 osób. Należy zauważyć, iż zdecydowaną większość bezrobotnych zarejestrowanych powyżej 12 miesięcy stanowią kobiety 302, natomiast mężczyźni 92. Fakt, iż w rejestrze bezrobotnych pozostają osoby posiadające zawody obecnie poszukiwane na rynku pracy takie, jak: krawiec, szwaczka, ślusarz, wynika z tego, iż bezrobotni nie spełniają oczekiwań potencjalnych pracodawców, którzy bardzo często w rozmowach z pośrednikami pracy wskazywali małe zainteresowanie składaniem ofert 10
pracy i zatrudnianiem osób bezrobotnych z powodu ich zdezaktualizowanych uprawnień i kwalifikacji. Na terenie powiatu oleśnickiego brak jest zarejestrowanych osób m.in. w następujących zawodach: - inżynier inżynierii środowiska instalacje sanitarne, - matematyk, - administrator systemów komputerowych, - inżynier inżynierii środowiska gospodarka wodna i hydrologia, - nauczyciele: biologii, informatyki, muzyki, plastyki, przedsiębiorczości, - nauczyciele w szkole podstawowej: matematyki, przyrody, - asystent bankowości, - psycholog, - instruktor nauki jazdy, - technik farmaceutyczny, - parkieciarz, - doradca inwestycyjny, - tynkarz, - monter instalacji gazowych, - operator koparek i zwałowarek, - lakiernik wyrobów drzewnych, - monter wyrobów z drewna, - inspektor budowlany, - florysta, - sortowacz surowców wtórnych. 11
3. ANALIZA OFERT PRACY W POWIECIE OLEŚNICKIM WG ZAWODÓW (GRUP ZAWODÓW) W I PÓŁROCZU 2009 R. Na koniec I półrocza 2009r. w Powiatowym Urzędzie Pracy w Oleśnicy zarejestrowano 1207 ofert pracy ogółem. W tej liczbie 591 to oferty pracy subsydiowanej. Pośrednicy pracy w omawianym okresie pozyskali 617 ofert pracy. Tabela 5. Grupy zawodów, w których zgłaszano największe zapotrzebowanie na pracowników w I-półroczu 2009r. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Oferty pracy zgłoszonych w I-półroczu 2009r. (%) 1. 41 Pracownicy obsługi biurowej 20,1290 2. 91 Pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach 12,2620 3. 34 Pracownicy pozostałych specjalności 11,0194 4. 52 Modelki, sprzedawcy i demonstratorzy 8,2850 5. 71 Górnicy i robotnicy budowlani 7,3739 6. 74 Pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy 6,0482 7. 51 Pracownicy usług osobistych i ochrony 5,1370 8. 42 Pracownicy obrotu pieniężnego i obsługi klientów 4,4740 9. 92 Robotnicy pomocniczy w rolnictwie, rybołówstwie i pokrewni 4,3911 10. 23 Specjaliści szkolnictwa 3,4799 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. Na podstawie danych z tabeli 5 ranking ofert pracy wg grup zawodowych w I-półroczu 2009r. przedstawia się następująco: pracodawcy najczęściej zgłaszali oferty pracy dla grupy zawodowej: pracownicy obsługi biurowej, jak również dla grup zawodowych: pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach, pracownicy pozostałych specjalności oraz dla grup zawodowych modelki, sprzedawcy i demonstratorzy, górnicy i robotnicy budowlani, pozostali robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy oraz pracownicy usług osobistych i ochrony. 12
W poniższej tabeli przedstawiono 23 wybrane zawody, w których zgłoszono największe zapotrzebowanie na pracowników w I-półroczu 2009 roku. Zostały one uszeregowane ze względu na liczbę ofert pracy zgłoszonych ogółem w I półroczu 2009 roku. Tabela 6. Ranking ofert pracy wg zawodów w I-półroczu 2009r. Lp. Kod zawodu 1. 419101 Nazwa zawodu Pracownik biurowy [Zawód szkolny: Technik prac biurowych] Liczba ofert pracy zgłoszonych w 2009r. Odsetek ofert pracy w stosunku do ogółu zgłoszonych ofert 206 17,0% 2. 522107 Sprzedawca 99 8,2% 3. 914103 Robotnik gospodarczy 91 7,5% 4. 921190 Pozostali robotnicy pomocniczy w rolnictwie i pokrewni 49 4,0% 5. 712102 Murarz 44 3,6% 6. 343101 Pracownik administracyjny [zawód szkolny: Technik administracji] 37 3,0% 7. 341201 Agent ubezpieczeniowy 34 2,8% 8. 421102 Kasjer handlowy 30 2,5% 9. 913207 Sprzątaczka 23 1,9% 10. 743604 Szwaczka 21 1,7% 11. 812201 Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 20 1,6% 12. 712501 Meliorant 18 1,5% 13. 743702 Tapicer 18 1,5% 14. 322704 Technik elektroradiolog 17 1,4% 15. 413103 Magazynier 17 1,4% 16. 343201 Księgowy [samodzielny] 15 1,2% 17. 515902 Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik ochrony fizycznej osób i mienia] 14 1,1% 18. 422202 Rejestratorka medyczna 13 1,0% 19. 832101 Kierowca samochodu ciężarowego 12 1,0% 13
20. 913206 Salowa 11 0,9% 21. 411101 Sekretarka 10 0,8% 22. 512201 Kucharz 10 0,8% 23. 724201 Elektromonter [elektryk] zakładowy 10 0,8% Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. W tabeli wypisano zawody, w których liczba ofert pracy wynosiła co najmniej 10 miejsc i stanowi to 67,8% ogółu zgłoszonych ofert w I półroczu 2009r. Największe zapotrzebowanie (17,0% wszystkich ofert) dotyczyło zawodu pracownik biurowy. Ponadto poszukiwane były osoby do pracy na stanowisko sprzedawca (8,2%) oraz robotnik gospodarczy (7,5% ofert pracy), a także pozostali robotnicy pomocniczy w rolnictwie i pokrewni (4,0% ofert pracy). Zauważyć można także dość dużą ilość ofert pracy dla osób z wykształceniem średnim administracyjno-biurowym i jednocześnie dużą grupę zarejestrowanych bezrobotnych w tych zawodach, co może świadczyć o niedostosowaniu kwalifikacji i umiejętności tej grupy bezrobotnych do wymagań stawianych przez pracodawców oraz o dużej rotacji pracowników w tych zawodach. Poza tym wiele z wymienionych ofert dotyczy wolnych miejsc stażowych. Występuje też duża rotacja pracowników w zawodach: murarz, kasjer handlowy, szwaczka, tapicer, magazynier. Analizując oferty pracy zgłoszone do urzędu zauważyć można, że nie wszystkie oferty są w pełni realizowane, wynika to przede wszystkim z braku dopasowania wymogów zgłaszanych ofert pracy do rzeczywistego poziomu i rodzaju kwalifikacji zawodowych posiadanych przez osoby bezrobotne. Większość zarejestrowanych bezrobotnych posiada kwalifikacje zdezaktualizowane, które nie odpowiadają wymogom lokalnego rynku pracy. W I półroczu 2009 roku nie zgłoszono w Powiatowym Urzędzie Pracy ofert m.in. w następujących zawodach: -inżynier budownictwa budownictwo ogólne, - inżynier organizacji i planowania produkcji, - inżynier elektronik, - inżynier budowy dróg, - inżynier mechanik maszyny i urządzenia do obróbki metali, - nauczyciel historii, 14
- nauczyciel chemii, - nauczyciel wychowania fizycznego. - specjalista bankowości, - technik budownictwa, - specjalista do spraw kadr, - technik informatyk, - kontroler produkcji, - technik rolnik, - technik dentystyczny, - kucharz małej gastronomii, - fryzjer damski, - fryzjer męski, - robotnik leśny, - betoniarz zbrojarz, - mechanik pojazdów samochodowych, - dekarz, - obuwnik przemysłowy, - blacharz samochodowy, - glazurnik, - frezer, - monter instalacji gazowych, - operator obrabiarek sterowanych numerycznie, - monter maszyn i urządzeń przemysłowych, - kierowca autobusu. Biorąc pod uwagę powyższe dane można zauważyć, że w I półroczu 2009 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Oleśnicy nie zarejestrowano ofert pracy na stanowiska wymagające wysokich kwalifikacji oraz dodatkowych uprawnień. Dokonana analiza wskazuje, że brak ofert pracy na naszym terenie występuje głównie w zawodach inżynieryjno-technicznych. Na terenie powiatu nie ma zapotrzebowania na osoby z tak wysokimi kwalifikacjami, ponieważ wynika to ze specyfiki lokalnego rynku pracy - braku dużych, nowoczesnych przedsiębiorstw, jak również z faktu, iż przedsiębiorstwa poszukujące pracowników z wyższymi kwalifikacjami rzadko zgłaszają oferty pracy na takie stanowiska do urzędu pracy, rekrutując specjalistów we własnym zakresie. 15
4. ANALIZA ZAWODÓW DEFICYTOWYCH I NADWYŻKOWYCH W POWIECIE OLEŚNICKIM W I PÓŁROCZU 2009 R. Aby móc mówić o zawodach deficytowych i nadwyżkowych w powiecie oleśnickim należy obliczyć stosunek średniej miesięcznej liczby ofert pracy w danym zawodzie w badanym okresie do średniej miesięcznej liczby zarejestrowanych bezrobotnych w danym zawodzie w takim samym okresie. W ten sposób możemy określić wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodów. Przyjęto, że: - zawody o wskaźniku W < 0,9 to zawody nadwyżkowe, - zawody o wskaźniku 0,9 W 1,1 to zawody zrównoważone, - zawody o wskaźniku W > 1,1 to zawody deficytowe. Przez zawód deficytowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy wyższe zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Z kolei przez zawód nadwyżkowy należy rozumieć zawód, na który występuje na rynku pracy mniejsze zapotrzebowanie niż liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Natomiast przez zawód w równowadze należy rozumieć zawód, na który występuje na danym rynku pracy takie samo zapotrzebowanie jak liczba osób poszukujących pracy w tym zawodzie. W ten sposób ustalono listę zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Na terenie powiatu oleśnickiego 81% zawodów stanowią zawody nadwyżkowe, 15,2% to zawody deficytowe, a 3,8% zawodów wykazuje równowagę (zawody zrównoważone). Wykres 3. Struktura zawodów deficytowych, nadwyżkowych oraz zrównoważonych w powiecie oleśnickim w I półroczu 2009r. 15% 4% nadwyżkowe deficytowe zrównoważone 81% Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. 16
Analizując zawody nadwyżkowe i deficytowe wzięto pod uwagę po 30 zawodów wg wskaźnika intensywności deficytu lub nadwyżki zawodu, przy czym nie ujęto zawodów, dla których wskaźniki te wynoszą odpowiednio MAX lub 0 oraz zawodów, które kończą się cyframi 90 (czyli Pozostali ). Tabela 7. Ranking zawodów nadwyżkowych w powiecie oleśnickim w I-półroczu 2009r. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodu 1. 722204 Ślusarz 0,0075 2. 932104 Robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym 0,0185 3. 743304 Krawiec 0,0187 4. 722304 Tokarz 0,0238 5. 341902 Asystent ekonomiczny [zawód szkolny: Technik 0,0280 ekonomista] 6. 723105 Mechanik samochodów osobowych 0,0282 7. 341501 Handlowiec [zawód szkolny: Technik handlowiec] 0,0317 8. 741201 Cukiernik 0,0517 9. 741203 Piekarz 0,0571 10. 742207 Stolarz meblowy 0,0654 11. 311302 Technik elektryk 0,1111 12. 721202 Spawacz ręczny gazowy 0,1111 13. 723306 Mechanik operator pojazdów i maszyn rolniczych 0,1111 14. 931301 Robotnik budowlany 0,1136 15. 742204 Stolarz 0,1176 16. 723104 Mechanik samochodów ciężarowych 0,1250 17. 244104 Pedagog 0,1667 18. 714201 Lakiernik samochodowy 0,1667 19. 512201 Kucharz 0,1786 17
20. 714101 Malarz budowlany 0,1786 21. 514102 Fryzjer [zawód szkolny: Fryzjer, Technik usług fryzjerskich] 0,1818 22. 833104 Kierowca ciągnika rolniczego 0,2000 23. 512302 Kelner 0,2353 24. 743702 Tapicer 0,2400 25. 311801 Grafik komputerowy 0,25 26. 522107 Sprzedawca 0,2821 27. 743604 Szwaczka 0,2917 28. 421201 Kasjer bankowy 0,3333 29. 932103 Pakowacz 0,3529 30. 742302 Pilarz 0,4000 Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. W powyższej tabeli wybrano 30 zawodów, które miały najniższy wskaźnik intensywności nadwyżki (pomijając wskaźniki, które wynoszą 0), ponieważ im mniejszy wskaźnik intensywności nadwyżki, tym bardziej nadwyżkowy jest zawód. Ranking zawodów nadwyżkowych ujęty w tabeli 7 wskazuje, że w zawodach: ślusarz i robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym wskaźnik intensywności nadwyżki jest najmniejszy, co znaczy, że podaż ofert pracy w tych zawodach jest najniższa w stosunku do liczby osób poszukujących pracy w tym zawodzie. Liczną grupę zawodów nadwyżkowych stanowią zawody techniczne (mechanik samochodów osobowych, tokarz, technik elektryk, mechanik samochodów ciężarowych, spawacz ręczny gazowy, lakiernik samochodowy) oraz zawody branży gastronomicznej (kucharz, cukiernik, piekarz, kelner). Ranking zawodów deficytowych w powiecie oleśnickim w I półroczu 2009 r., czyli 26 zawodów, w których liczba bezrobotnych oraz poszukujących pracy nie zaspokajała potrzeb pracodawców, czyli występowała przewaga ofert pracy nad możliwością zatrudnienia pracowników z odpowiednimi kwalifikacjami przedstawia tabela 8. W tabeli nie ujęto zawodów ze wskaźnikiem o wartości MAX, ponieważ wskazuje on, że w danym zawodzie w okresie objętym badaniem, zostały zgłoszone oferty pracy, natomiast nie zarejestrowali się bezrobotni. 18
Tabela 8. Ranking zawodów deficytowych w powiecie oleśnickim w I-półroczu 2009r. Lp. Kod zawodu Nazwa zawodu Wskaźnik intensywności nadwyżki (deficytu) zawodu 1. 812201 Operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej 6,6667 2. 419101 Pracownik biurowy [zawód szkolny: Technik prac biurowych] 6,4375 3. 422201 Recepcjonista 5,0000 4. 712501 Meliorant 4,5000 5. 811102 Operator koparek i zwałowarek 4,0000 6. 914103 Robotnik gospodarczy 3,9565 7. 233201 Nauczyciel przedszkola 3,5000 8. 411101 Sekretarka 3,3333 9. 921103 Pomocniczy robotnik przy konserwacji terenów zieleni 3,0000 10. 341601 Zaopatrzeniowiec 3,0000 11. 421102 Kasjer handlowy 2,7273 12. 932101 Konserwator części 2,0000 13. 832301 Kierowca ciągnika siodłowego 2,0000 14. 713603 Monter instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych 2,0000 15. 513102 Opiekunka dziecięca 2,0000 16. 2331041 Nauczyciel języka obcego w szkole podstawowej 2,0000 17. 232110 Nauczyciel matematyki 2,0000 18. 123501 Kierownik działu zaopatrzenia i dystrybucji 2,0000 19. 343101 Pracownik administracyjny [zawód szkolny: Technik 1,9474 administracyjny] 20. 513902 Pracownik ochrony mienia i osób [zawód szkolny: Technik 1,7500 ochrony fizycznej osób i mienia} 21. 913206 Salowa 1,5714 22. 712204 Zbrojarz 1,5000 19
23. 412102 Asystent rachunkowości [zawód szkolny: Technik rachunkowości] 24. 25. 26. 343201 232108 724201 Księgowy [samodzielny] Nauczyciel języka obcego Elektromonter [elektryk] zakładowy Źródło: Materiały własne Powiatowego Urzędu Pracy w Oleśnicy. 1,5000 1,5000 1,5000 1,2500 Analizując powyższą tabelę można zauważyć, iż zawody: operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, pracownik biurowy, recepcjonista są zawodami deficytowymi. Zawodami deficytowymi są również inne zawody dotyczące obsługi biura, chociaż statystyka ofert pracy wskazuje, że większość ofert pracy dotycząca tego obszaru to oferty stażu lub prac interwencyjnych. Dużą grupę zawodów deficytowych stanowią również zawody wymagające dodatkowych uprawnień tj. operator koparek i zwałowarek, kierowca ciągnika siodłowego, pracownik ochrony mienia i osób, monter instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych, elektromonter [elektryk] zakładowy. Do innych zawodów deficytowych należą zawody z obszaru szkolnictwa: nauczyciel przedszkola, nauczyciel języka obcego w szkole podstawowej, nauczyciel języka obcego oraz nauczyciel matematyki. Natomiast 23 zawody były zawodami zrównoważonymi, czyli popyt na osoby bezrobotne o danym zawodzie był równy podaży m.in.: - fizjoterapeuta, - kosmetyczka, - tynkarz, - wulkanizator, - prasowaczka, - goniec, - operator sprzętu do robót ziemnych, - administrator sieci informatycznej, - ogrodnik terenów zieleni, - elektromechanik pojazdów samochodowych, - farmaceuta farmacja apteczna, - pracownik do spraw osobowych, - specjalista kontroli jakości, - specjalista do spraw marketingu i handlu (sprzedaży), - lekarz weterynarii. 20
5. WNIOSKI Wnioski wynikające z monitoringu stanowią podstawę do działań podejmowanych przez urząd na rzecz aktywizacji osób bezrobotnych. W oparciu o dokonane analizy i dostępne statystyki rynku pracy Powiatowy Urząd Pracy we właściwy sposób, wychodząc naprzeciw potrzebom osób bezrobotnych, aktywizuje je w ramach szkoleń, staży lub przygotowania zawodowego. Analiza populacji bezrobotnych w powiecie oleśnickim wykazała, że ich sytuacja na lokalnym rynku pracy jest nadal trudna i w porównaniu z rokiem ubiegłym uległa znacznemu pogorszeniu. W końcu I półrocza 2009 r. w powiecie oleśnickim generalnie odnotowano wzrost liczby bezrobotnych w porównaniu do stanu z końca 2008 roku. Na tym etapie można powiedzieć, że obserwowane od kilku lat zjawisko w postaci zmniejszania bezrobocia zostało zahamowane przez obserwowane spowolnienie gospodarcze. W okresie od stycznia do czerwca br. liczba bezrobotnych w powiecie oleśnickim zwiększyła się o 629 osób w porównaniu do stanu z końca grudnia 2008 r., osiągając poziom bezrobocia z końca maja 2007 roku. W oparciu o sporządzony ranking zawodów deficytowych i nadwyżkowych, analizę bezrobotnych oraz ofert pracy według zawodów, wynikają następujące spostrzeżenia: 1. Liczba bezrobotnych zarejestrowanych na koniec badanego okresu zwiększyła się o 1228 osób bezrobotnych w stosunku do I półrocza 2008 roku. 2. Stopa bezrobocia w tym samym czasie zwiększyła się o 2,8 pkt procentowego i wyniosła w dniu 30.06.2009r. 12,8%. 3. Najliczniejszymi grupami bezrobotnych, podobnie jak w roku ubiegłym, byli bezrobotni bez zawodu oraz bezrobotni zarejestrowani w zawodach: sprzedawca, obuwnik przemysłowy i ślusarz. 4. Bezrobocie w powiecie oleśnickim dotyka w głównej mierze kobiet stanowią one 55,1% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych. 5. Długotrwałe bezrobocie dotyczy 33,9% ogółu bezrobotnych, którzy niechętnie poddają się aktywizacji, ale też niechętnie zatrudniani są przez pracodawców. Zaobserwować można jednak znaczny spadek procentowy tej grupy bezrobotnych w porównaniu do I półrocza 2008 roku, gdzie długotrwałe bezrobocie obejmowało 53,1% ogółu bezrobotnych. 6. Do zawodów nadwyżkowych zaliczyć możemy w pierwszej kolejności następujące zawody: ślusarz, robotnik pomocniczy w przemyśle przetwórczym, krawiec i tokarz. 21
Natomiast wśród zawodów deficytowych przeważają: operator maszyn i urządzeń do obróbki plastycznej, pracownik biurowy, recepcjonista i meliorant. 7. Dużą grupę zarejestrowanych stanowią osoby, których kwalifikacje i umiejętności są niedostosowane do wymagań stawianych przez pracodawców. Większość zarejestrowanych bezrobotnych posiada kwalifikacje zdezaktualizowane, które nie odpowiadają wymaganiom lokalnego rynku pracy. Z drugiej strony pracodawcy w wielu przypadkach poszukują osób, które nie mają szczególnie wygórowanych kwalifikacji, ale chętnych do pracy za stosunkowo niskie wynagrodzenie. Realizacja takich ofert jest trudna. 8. Duża liczba ofert pracy dla osób z wykształceniem zawodowym nie wpływa na zmniejszenie poziomu bezrobocia w tej grupie. 9. Pracodawcy najczęściej zgłaszali zapotrzebowanie zatrudnienie osób do wykonywania prac prostych (pracownicy obsługi biurowej, pracownicy przy pracach prostych w handlu i usługach). 10. Pracodawcy coraz częściej zainteresowani są zatrudnianiem pracowników wykwalifikowanych z doświadczeniem zawodowym. Kwalifikacje i doświadczenie zawodowe zwiększają możliwość znalezienia zatrudnienia. Bezrobotni, którzy ich nie posiadają mają coraz mniejsze szanse na znalezienie pracy. Szansą na poprawienie ich sytuacji są różne formy aktywizacji zawodowej, a przede wszystkim szkolenia. Należy zwiększyć kształcenie w zawodach deficytowych. 11. Nadal zgłaszane jest zapotrzebowanie na pracowników administracyjno-biurowych. Osoby bezrobotne nie spełniają jednak oczekiwań pracodawców, co do rodzaju kwalifikacji. Bardzo często są to osoby o niskich kwalifikacjach, małej mobilności, które nie nabyły odpowiednich kwalifikacji zawodowych. Ponadto większość ofert pracy zarejestrowanych na stanowisko pracownika biurowego to oferty prac subsydiowanych. 12. Z analizy monitoringu zawodów deficytowych i nadwyżkowych wynika również, że osoby bezrobotne o niskich kwalifikacjach zawodowych są często długotrwale bezrobotne i najpóźniej zdobywają pracę. 13. W I półroczu 2009 r. dużą grupę zawodów stanowiły zarówno zawody deficytowe jak i nadwyżkowe. Na lokalnym rynku pracy, bowiem od dłuższego czasu zauważalny jest duży rozdźwięk między popytem a podażą. Wynika to z niedopasowania umiejętności i kwalifikacji osób pozostających bez zatrudnienia oraz oczekiwań pracodawców. Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić, że monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych oraz wnioski sformułowane w trakcie analizy przedmiotu badania, stanowią obraz lokalnego rynku pracy, który charakteryzuje tylko pewien fragment rzeczywistości. 22
Wolne miejsca pracy, którymi dysponował Powiatowy Urząd Pracy w Oleśnicy w I półroczu 2009 r. nie odzwierciedlały struktury wszystkich ofert dostępnych na lokalnym rynku pracy. Duża część bezrobotnych podjęła zatrudnienie w ramach ofert pracy, które nie były ewidencjonowane w Powiatowym Urzędzie Pracy w Oleśnicy. Poza tym część bezrobotnych z terenu powiatu oleśnickiego podjęła pracę poza jego obszarem, co sprawia, że monitoring tworzony dla lokalnego rynku pracy nie pokazuje faktycznego zapotrzebowania pracodawców na pracowników w określonych zawodach. Zanalizowanie rynku pracy, nawet lokalnego, jest zadaniem trudnym, czasochłonnym i kosztownym. Aby monitoring w sposób dokładniejszy charakteryzował rzeczywistą sytuację należałoby uzyskać takie dane jak: informacje dotyczące liczby i struktury wszystkich ofert pracy występujących na lokalnym rynku pracy, a także planowane w kolejnym roku przyjęcia do pracy przez pracodawców. 23