Zmiany strukturalne w specjalistycznych szpitalach pediatrycznych w Polsce. Autorzy: dr n. med. Krystyna Piskorz-Ogórek - Konsultant Krajowy w Dziedzinie Pielęgniarstwa Pediatrycznego, dyrektor Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego Olsztyn, adiunkt UWM lek. med. Sławomir Ogórek pediatra, wizytator Ośrodka Akredytacyjnego CMJ, Katedra Zdrowia Publicznego Wydział Nauk Medycznych UWM Olsztyn Specjalistyczna stacjonarna opieka zdrowotna nad populacją wieku rozwojowego w Polsce realizowana jest przez specjalistyczne szpitale pediatryczne o statusie szpitali wojewódzkich, uniwersyteckich, klinicznych i instytutów. Do tej grupy zakwalifikowano 22 Ośrodki. Celem pracy była analiza zmian strukturalnych, jakie nastąpiły w tych szpitalach w latach 2005-2011 w kontekście poprawy bezpieczeństwa opieki i praw pacjenta oraz analiza realizowanych inwestycji, źródeł ich finansowania oraz prognozowanych potrzeb i planowanych zmian do roku 2016. Materiał i metody: Analizę przeprowadzono w oparciu o materiał badawczy zgromadzony na podstawie metody sondażu diagnostycznego. Zastosowano technikę ankiety, wywiadu i częściowej obserwacji. Autorzy wystąpienia są wizytatorami Ośrodka Akredytacyjnego, uczestniczyli zatem w wizytach akredytacyjnych w badanym okresie w 5 szpitalach pediatrycznych. Kwestionariusz ankiety wysłano w I kwartale 2012 r. do 22 Szpitali Pediatrycznych. Otrzymano zwrot z 17 Szpitali, z których 5 posiada status szpitala akredytowanego, 2 posiadało status, ale go utraciło, zaś 10 szpitali nie uczestniczyło w procesie akredytacji. Struktura właścicielska badanych szpitali przedstawia się następująco: - Samorząd Województwa - 11 szpitali z województw (śląskie, kujawsko-pomorskie, dolnośląskie, warmińsko-mazurskie, świętokrzyskie, mazowieckie, pomorskie, małopolskie, mazowieckie) - Szpitale Uniwersyteckie 5 szpitali z województw (śląskie, małopolskie, podlaskie, lubelskie, mazowieckie) - Instytut 1 szpital z województwa mazowieckiego
Wyniki: W latach 2005-2011 nastąpił wzrost liczby hospitalizowanych pacjentów w zdecydowanej większości szpitali od 4,5% poprzez 10%, 25% do 58% włącznie. Porównanie liczby hospitalizacji w roku 2011 w stosunku do 2005 w badanych szpitalach przedstawia się następująco: - zmniejszenie liczby hospitalizacji o 2-3% - 3 szpitale - zwiększenie liczby hospitalizacji o 4,5 10% - 4 szpitale - zwiększenie liczby hospitalizacji o 13 25 % - 6 szpitali - zwiększenie liczby hospitalizacji o 30-58 % - 3 szpitale Dodatkowo w każdym ze szpitali przebywają całodobowo opiekunowie. Odsetek dzieci hospitalizowanych wraz z pobytem opiekuna stanowi od 40% do 85%. Najczęściej pobyt opiekuna odbywa się na sali wraz z dzieckiem, niektóre szpitale mają do dyspozycji opiekunów pokoje hotelowe. Zdecydowana większość rodziców preferuje jednak pobyt wprost przy dziecku, a nie w pokoju hotelowym. Sytuacja ta determinuje potrzeby dostosowania infrastruktury szpitali nie tylko w zakresie poprawy jakości, dostępności i bezpieczeństwa opieki nad pacjentem, ale i w zakresie warunków przebywania opiekunów. Warunki pobytu opiekunów podczas hospitalizacji dziecka: - pokoje hotelowe dla rodziców posiadają - 4 szpitale na 17 badanych - sale dla dziecka z opiekunem posiada - 7 szpitali na 17 badanych - wydzielone strefy dla rodziców (ale nie we wszystkich oddziałach) tj. pokoje dzienne, kuchenki, pokoje odpoczynkowe posiada 10 szpitali na 17 badanych. Jednakże wszystkie szpitale deklarują, że docelowo w każdym oddziale takie strefy będą utworzone. Ten proces inwestycyjny i organizacyjny jest procesem ciągłym, a zmiany zachodzą sukcesywnie. - wszystkie szpitale mają możliwość pobytu opiekuna na rozkładanych łóżko-fotelach na salach z dzieckiem ( z zapewnionym minimum prysznicami, lodówki itp.) Dostęp do telefonu dla pacjentów mają wszystkie szpitale, zaś pełny dostęp do internetu dla pacjentów i opiekunów posiada 13 szpitali, w ograniczonym zakresie 1 szpital, zaś 3 szpitale nie posiadają takiej dostępności. W ciągu ostatnich 6 lat we wszystkich specjalistycznych szpitalach pediatrycznych nastąpiły znaczące zmiany strukturalne wpływające na poprawę warunków pobytu opiekunów.
Warunki strukturalne wpływające na bezpieczeństwo opieki w badanych szpitalach, przedstawiają się następująco: - Blok operacyjny: spełniający wymogi jest w 6 szpitalach, w trakcie dostosowania (rozbudowa, budowa zakończenie 2012-2014) w kolejnych 6 szpitalach, zaś projekt dostosowania posiadają 2 kolejne szpitale. W planie inwestycyjnym i restrukturyzacyjnym, 1 szpital zakłada utworzenie bloku operacyjnego. Trzy szpitale ze względu na strukturę pacjentów nie posiadają bloku operacyjnego. - Centralne sterylizatornie: spełniające wymogi posiada 5 szpitali, zaś w trakcie dostosowania do wymogów (rozbudowa, budowa zakończenie 2012-2014) są 4 szpitale. Plany dostosowawcze do roku 2016 posiada 5 szpitali. Trzy szpitale nie posiadają własnej sterylizatorni. - Spełnienie warunków bezpieczeństwa przeciwpożarowego deklaruje 8 szpitali, w trakcie dostosowania (rozbudowa, budowa zakończenie 2012-2014) jest 6 szpitali, zaś kolejne 3 szpitale posiadają dopiero plan dostosowana do 2016 r. - Dostosowanie infrastruktury do ruchu osób niepełnosprawnych posiada 11 szpitali, w trakcie dostosowania są 3 szpitale zaś plany dostosowawcze do 2016 r. posiadają 3 kolejne szpitale. - Inne inwestycje w warunki strukturalne realizowane przez 17 badanych szpitali w okresie od 2005 roku: 1. modernizacje i wyposażenie pracowni radiologicznych + uruchomienie pracowni tomografii komputerowej 5 szpitali 2. modernizacja przychodni specjalistycznej, poprawa warunków lokalowych, zakup sprzętu 4 szpitale 3. modernizacja i wyposażenie zakładu diagnostyki laboratoryjnej 3 szpitale 4. przeprowadzenie termomodernizacji budynku z wymianą sieci 6 szpitali 5. modernizacja klimatyzacji 2 szpitale 6. Modernizacja i dostosowanie oraz doposażenie oddziałów szpitalnych 12 szpitali ( w tym 2 szpitale- wszystkie oddziały, pozostałe szpitale sukcesywnie p kilka oddziałów, w tym SOR, OIT, oddziały rehabilitacyjne, onkologia, neonatologie i inne) 7. Apteka dostosowanie pracowni cytostatyków i żywienia 3 szpitale 8. Wprowadzenie informatyzacji 5 szpitali 9. Zmiany w tzw. środowisku opieki (kuchnia, elektryka, tlenownia, para itp.) 4 szpitale
W ciągu ostatnich 6 lat we wszystkich specjalistycznych szpitalach pediatrycznych nastąpiły znaczące zmiany strukturalne wpływające na poprawę bezpieczeństwa opieki. Środki finansowe na poprawę warunków strukturalnych pochodziły z projektów unijnych, wkładu organów założycielskich, funduszu ochrony środowiska, funduszu osób niepełnosprawnych, środków własnych szpitali oraz wielu fundacji, w pozyskiwaniu których niewątpliwy wkład mieli dyrektorzy tych szpitali. Duży udział w doposażeniu w sprzęt i aparaturę medyczną ma Fundacja Wielkiej Orkiestry Świątecznej Pomocy, która w okresie od 2005 roku zakupiła sprzęt do leczenia chorób laryngologicznych, urazów u dzieci, leczenia chorób onkologicznych, cukrzycy, diagnostyki słuchu, intensywnej terapii noworodka itp. Sukcesywny proces modernizacji i dostosowania oddziałów szpitalnych do wymogów, powstawanie nowych pracowni diagnostycznych, zwiększająca się liczba pacjentów hospitalizowanych oraz hospitalizacja dzieci wraz z ich opiekunami wymusza powiększenie bazy specjalistycznych szpitali pediatrycznych. W związku z powyższym, na podstawie przeprowadzonej analizy stwierdzono, że: - w trakcie rozbudowy bazy szpitalnej bądź budowy jest 6 szpitali pediatrycznych (Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie, SP Dziecięcy Szpital Kliniczny w Warszawie, Szpital Dziecięcy Warszawa ul. Niekłańska, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Olsztynie, Wojewódzki Szpital Dziecięcy w Bydgoszczy, Szpital Dziecięcy we Wrocławiu). Określone i zagwarantowane są środki na realizacje tych inwestycji: budżet państwa, projekty unijne, organy założycielskie. - W 1 szpitalu trwają prace adaptacyjne, modernizacja źródeł zasilania, tlenowni, bloku operacyjnego, centralnej sterylizatorni (Dziekanów Leśny) zakończenie II poł. 2012 roku - W 2 szpitalach kolejnych rozbudowa jest planowana ( Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dziecięcy w Kielcach, Specjalistyczny ZOZ nad Matką i Dzieckiem w Gdańsku) Mimo, iż szpitale są w trakcie realizacji inwestycji i część zadań dostosowawczych już wykonano, to mają jednak jeszcze zdiagnozowane i oszacowane kosztowo potrzeby dalszej poprawy infrastruktury, wymaganej Rozporządzeniem MZ w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać zakłady opieki zdrowotnej...zgodnie z wymogami cytowanego Rozporządzenia, proces dostosowawczy powinien zakończyć się w 2016 roku.
Szacunkowe potrzeby inwestycyjne na dostosowanie bazy w 17 badanych szpitalach: - w 5 szpitalach nastąpi dokończenie inwestycji w 2012 z oznaczonych już źródeł finansowania, baza szpitalna w pełni będzie dostosowana, pozostaną tylko bieżące koszty remontów i wymiany sprzętu - 1 szpital oszacował potrzeby finansowe na kwotę ok. 500 tys. na utworzenie oddziału rehabilitacyjnego, - 3 szpitale oszacowały potrzeby finansowe na kwotę w przedziale 4 mln - 12 mln zł na dostosowanie części oddziałów szpitalnych, bloku operacyjnego i dokończenie termomodernizacji - 4 szpitale oszacowały potrzeby finansowe na kwotę w przedziale 20 mln 33,5 mln zł na dostosowanie części oddziałów, dostosowanie do warunków bezpieczeństwa p/poż., dla niepełnosprawnych, dostosowanie bloku operacyjnego, sterylizatorni, na termomodernizację, remonty ciągów komunikacyjnych, modernizację pracowni bakteriologicznej. - 3 szpitale oszacowały potrzeby finansowe na kwotę w przedziale 40 mln- 100 mln zł na modernizację oddziałów, apteki, centralnej sterylizatorni, termomodernizację, - 1 szpital jest w wieloletnim programie finansowanym z budżetu państwa na lata 2011-2016, oszacowany koszt ok. 200 mln zł. Wnioski: 1. W specjalistycznych szpitalach dziecięcych na przestrzeni ostatnich lat zmieniały się potrzeby strukturalne: wzrosła liczba leczonych pacjentów i z większością pacjentów przebywają opiekunowie. Te uwarunkowania determinują potrzeby dostosowania bazy i struktury oddziałów pediatrycznych. 2. W ciągu ostatnich 6 lat we wszystkich specjalistycznych szpitalach pediatrycznych nastąpiły znaczące zmiany strukturalne wpływające na poprawę warunków pobytu opiekunów oraz wpływające na bezpieczeństwo pacjentów. 3. Poprawa warunków strukturalnych w szpitalach pediatrycznych nie jest determinowana posiadaniem przez szpital statusu szpitala akredytowanego. 4. W trakcie budowy lub rozbudowy jest 6 szpitali pediatrycznych, których zakończenie prac przewidywane jest na końcówkę 2012, 2014 i 2016 rok. 5. Jeden szpital jest w trakcie modernizacji bloku operacyjnego, centralnej sterylizatorni, źródeł zasilania i centralnej tlenowni zakończenie II poł 2012 roku. 6. Dwa szpitale posiadają plan rozbudowy i budowy nowego obiektu.
7. Wszystkie szpitale posiadają plany dostosowawcze i oszacowane potrzeby finansowe. Tylko 5 szpitali spośród badanych 17, na koniec 2012 roku będzie posiadało w pełni dostosowaną strukturę do potrzeb. 8. Wśród źródeł finansowania, z których szpitale finansują inwestycje w poprawę warunków strukturalnych, dominują środki z projektów unijnych RPO, PO, środki z funduszy ochrony środowiska, rehabilitacji osób niepełnosprawnych, organów założycielskich, budżetowe, środki pochodzące z darowizn Fundacji, Stowarzyszeń oraz środki własne szpitali. Literatura: Dostępna u autorów.