Pakiet szkoleniowy Fundusze i Zarzàdzanie Finansami

Pakiet szkoleniowy Fundusze i Zarzàdzanie Finansami

2 Witamy w serii pakietów szkoleniowych T-kit Niektórzy z was zastanawiają się zapewne, co oznacza termin T-Kit. Na to pytanie możemy udzielić dwóch odpowiedzi. Pierwsza jest prosta: to skrót angielskiego wyrażenia Training Kit (pakiet szkoleniowy). Druga wiąże się z brzmieniem wyrażenia T-kit ; przypomina ono angielskie słowo ticket (bilet), dokument, bez którego trudno się obejść w podróży. Chcielibyśmy, by ta seria pakietów szkoleniowych służyła osobom pracującym z młodzieżą i szkoleniowcom niczym bilet w ich drodze ku odkrywaniu nowych idei. W każdym z pakietów czytelnik znajdzie teoretyczne i praktyczne treści, które mają służyć pracownikom i organizacjom młodzieżowym oraz szkoleniowcom w ich codziennej pracy z młodymi ludźmi. T-Kity pisane są przez zespoły doświadczonych trenerów i specjalistów z całej Europy. Program Partnerstwo tak dobiera autorów, by w tworzeniu pakietów korzystali z własnych doświadczeń zdobytych w różnych środowiskach kulturowych, zawodowych i organizacyjnych. Mamy nadzieję, że uda nam się zaprezentować wam publikacje na wysokim poziomie, uwzględniające różnorodne podejścia do każdego tematu, z całej Europy. Pakiet jest jednym z produktów Umowy Partnerstwa na Rzecz Szkolenia Pracowników Młodzieżowych (Partnership Agreement on European Youth Worker Training), programu prowadzonego wspólnie przez Radę Europy i Komisję Europejską. Partnerstwo publikuje również ukazujące się dwa razy w roku czasopismo dla szkoleniowców młodzieżowych Kojot oraz prowadzi dynamiczną witrynę internetową www.training-youth.net. Aby otrzymać więcej informacji o Programie Partnerstwo oraz zapoznać się z aktualnymi wiadomościami, odwiedźcie stronę internetową lub piszcie do Sekretariatu Partnerstwa pod adresem info@training-youth.net. Publikacje Rady Europy F-67075 Strasbourg Cedex Rada Europy i Komisja Europejska, wrzesień 2004 Przedruk materiału z niniejszej publikacji jest dozwolony wyłącznie na zasadach niekomercyjnych i w celach edukacyjnych pod warunkiem podania źródła. Niniejszy dokument nie w pełni wyraża oficjalne stanowisko Komisji Europejskiej lub Rady Europy, ich państw członkowskich czy organizacji współpracujących z tymi instytucjami. The Polish translation of the original T-Kit was funded and made by the Polish National Agency in 2002 with the permission of the Partnership Programme. The Polish National Agency assumes responsibility for the accuracy of the translation. Publikacja została sfinansowana ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu i Komisji Europejskiej w ramach Programu MŁODZIEŻ. Przekład za zgodą Programu Partnerstwo. Narodowa Agencja Programu MŁODZIEŻ ponosi pełną odpowiedzialność za zgodność polskiej wersji językowej z tekstem oryginalnym. Dane faktograficzne, które uległy zmianie po wydaniu oryginalnej wersji pakietu, zostały zaktualizowane. ISBN 83-60058-10-5

3 Koordynacja serii T-kit, nadzór nad tekstem i składem Balazs Hidveghi (Koordynator Programu Partnerstwo i Doradca Edukacyjny) Redaktor pakietu Tobias Flessenkemper Autorzy pakietu Jonathan BOWYER André DERIDDER Kinga KEREKES Sekretariat Dianna Osayande (administracja) Laetitia Pougary (webmaster) Projekt: Publicis Koufra Postać Sniffyʼego i Kojot: The Big Family Koordynatorzy polskich edycji pakietów szkoleniowych Renata Sobolewska Wawrzyniec Pater Tłumaczenie Anna Szokal Redakcja i korekta Klara Kopcińska Program Partnerstwo pragnie podziękować Europejskiemu Centrum Fundacji (www.efc.be) za cenny wkład w stworzenie tego T-Kita. Rada Europy DG IV Dyrektoriat Młodzie i Sport Europejskie Centrum Młodzieży w Strasburgu 30 Rue Pierre de Coubertin F-67000 Strasburg, Francja Tel. +33-3-88 4123 00 Fax: +33-3-88 41 27 77 Europejskie Centrum Młodzieży w Budapeszcie Zivatar ucta 1-3 H-1024 Budapeszt, Węgry Tel.: +36-1-212-4078 Fax: +36-1-212 4076 Komisja Europejska DG Edukacja i Kultura Wydział D5: Polityka młodzieżowa i Program MŁODZIEŻ Rue de la Loi, 200 B-1049 Bruksela, Belgia Tel.: +32-2-295 1100 Faks: +32-2-299 4158 Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji Narodowa Agencja Programu MŁODZIEŻ ul. Mokotowska 43, 00-551 Warszawa Tel. 22-622 37 06; 628 60 14 Fax: 22-622 37 08; 628 60 17

4 Spis treêci Wst p Cz Êć I èródła finansowania Rozdział 1 Ârodki własne, dochody i fundusze pozyskane od osób prywatnych 1.1 Składki członkowskie - klucz do poczucia współwłasności i uczestnictwa Kojot radzi 1.2 Opłaty za uczestnictwo - na dobry początek Kojot radzi Kojot radzi 1.3 Świadczenie usług - twój ukryty potencjał finansowy Kojot radzi Z życia wzięte 1.4 Klasyczny fundraising (zbieranie funduszy) 1.5 Publikacje - trudne narzędzie 1.6 Kampanie mailingowe - europejska różnorodność 1.7 Payrolling (odpisy od pensji) - ciekawa opcja w niektórych krajach Z życia wzięte Rozdział 2 Ârodki publiczne 2.1 Finansowanie na szczeblu lokalnym, regionalnym i narodowym Kojot radzi 2.2 Finansowanie z Unii Europejskiej - ponadnarodowe fundusze europejskie Kojot radzi 2.3 Program MŁODZIEŻ 2.4 Program Leonardo Da Vinci 2.5 Program Socrates Kojot radzi 2.6 Fundusze strukturalne Unii Europejskiej 2.7 Fundusze Unii dla krajów kandydujących i krajów trzecich 2.8 Fundusze Rady Europy dla inicjatyw młodzieżowych 2.9 Europejska Fundacja Młodzieży 2.10 Fundusz Solidarności na rzecz Mobilności Młodzieży (The Solidarity Fund for Youth Mobility) 2.11 Spotkania naukowe w Europejskich Centrach Młodzieżowych Rozdział 3 Fundusze niezale ne 3.1 Fundacje 3.2 Rodzaje fundacji w Europie 3.3 Fundacje w Europie dzisiaj - cechy wspólne 3.4 Programy społecznej odpowiedzialności biznesu 3.5 Filantropi indywidualni

Cz Êć II Zarzàdzanie finansami 5 Rozdział 4 Po co ci fundusze? 4.1 Misja, strategia, stabilność (trwałość) 4.2 Kodowanie języka projektu Kojot radzi Rozdział 5 Jak wziàć si za zdobywanie funduszy 5.1 Przygotowanie budżetu 5.2 Przełożenie projektu na język darczyńcy 5.3 Jak występować o wsparcie do (niezależnych) funduszy Kojot radzi: Jak pisać wniosek Kojot radzi 5.4 Formularze wniosku 5.5 Zrozum swojego (niezależnego) darczyńcę Z życia wzięte 5.6 Matching funds (fundusze łączone) i współfinansowanie Z życia wzięte Rozdział 6 Wydawanie pieni dzy 6.1 Znajomość własnych zobowiązań - umowa Kojot radzi 6.2 Umowy z partnerami projektu Kojot radzi 6.3 Jak radzić sobie z kryzysem (finansowym) 6.4 Prawa własności 6.5 Operowanie gotówką 6.6 Plan wydatków 6.7 Monitoring projektu i utrzymywanie relacji Kojot radzi Rozdział 7 Rozliczenia 7.1 W skrócie Kojot radzi 7.2 Obowiązek składania raportów 7.3 Co dalej z moim raportem? Kojot radzi 7.4 10 powodów dla stworzenia dobrego raportu Cz Êć III Załàczniki Słowniczek terminów Bibliografia i przydatne linki Ćwiczenia Sylwetki autorów

6 Die Phönizier haben das Geld erfunden warum bloß so wenig?! (Fenicjanie wymyślili pieniądze - lecz dlaczego tak mało?!) Johann Nepomuk Nestroy (1801-62) dramaturg austriacki

Wst p 7 Poszukiwanie funduszy i zarządzanie finansami są wyzwaniem stojącym przed zorganizowanymi inicjatywami młodzieżowymi, odkąd zaczęły się one pojawiać - mniej więcej 150 lat temu. Przez cały ten okres fundusze dla inicjatyw młodzieżowych w Europie zbierane były z różnych źródeł. Finansowego i materialnego wsparcia udzielali zawsze członkowie organizacji młodzieżowych i osoby prywatne. Przez cały wiek XX pomoc finansową świadczyły wspólnoty religijne, partie polityczne i państwo, choć z biegiem czasu ich role ulegały znacznym zmianom. Ostatnią była redefinicja roli państwa po zakończeniu zimnej wojny dzielącej Europę. U progu XXI wieku we wszystkich częściach Europy obserwujemy trzy główne tendencje w finansowaniu i zarządzaniu finansami inicjatyw młodzieżowych: powstała kombinacja europejskich źródeł finansowania w połączeniu z rosnącym zróżnicowaniem i coraz większym wpływem finansowania międzynarodowego; zarządzanie finansami nie ogranicza się już tylko do czystej administracji i podziału pieniędzy, zamieniając się w złożony system relacji z darczyńcami: publicznymi czy prywatnymi, indywidualnymi lub grupowymi, a także z członkami organizacji, uczestnikami i młodymi ludźmi; dostęp do funduszy staje się coraz bardziej konkurencyjny, co sprawia, że podstawowym modelem są konkretne programy przyznające dotacje zgodnie z szybko zmieniającymi się priorytetami politycznymi lub obowiązującymi w danej organizacji grantodawczej (udzielającej dotacji). Programy te zorientowane są na sam projekt, w przeciwieństwie do finansowania administracyjnego, a darczyńcy włączają się częściej w tworzenie długoterminowej wizji efektów finansowania. Kombinacja europejskich źródeł finansowania inicjatyw młodzieżowych Fundusze dla inicjatyw młodzieżowych na wszystkich szczeblach zbierane są z coraz liczniejszych źródeł. Jeden projekt często otrzymuje finansowanie od osób prywatnych na szczeblu lokalnym, publiczne na szczeblu regionalnym lub narodowym, a także międzynarodowe - z budżetu Unii Europejskiej. Sam projekt może też powstać jako część regionalnej polityki wobec młodzieży, być może we współpracy z jakąś fundacją, która sfinansuje pewne działania pilotażowe. Zdarza się też, że młodzież realizująca projekt uczestniczyła w kursie szkoleniowym Rady Europy w Europejskim Centrum Młodzieży i tam znalazła inspirację dla swoich pomysłów. Powyższy przykład nie odnosi się tylko do sektora młodzieży. Różnorodność źródeł finansowania to coraz powszechniejsza cecha polityki społecznej w Europie. Oczywiście modele są różne - widać to na przykładzie roli niezależnych organizacji grantodawczych, takich jak fundacje i trusty. Niezależni darczyńcy weszli na scenę w bezprecedensowy sposób. Nie dalej jak 15 lat temu nie odgrywali niemal żadnej roli w większości z 45 krajów członkowskich Rady Europy. Dziś trusty i fundacje, programy społeczne firm i filantropi indywidualni finansują inicjatywy młodzieżowe we wszystkich częściach naszego kontynentu. Również fundusze Unii Europejskiej dotarły do każdego zakątka Europy. W taki czy inny sposób mogą z nich korzystać wszystkie kraje europejskie. Młodzi ludzie i organizacje młodzieżowe z krajów nie będących członkami Unii Europejskiej mają często dostęp do inicjatyw na rzecz demokratyzacji czy rozwoju społeczeństwa obywatelskiego, a nawet mogą uczestniczyć w specjalistycznych programach młodzieżowych i edukacyjnych. Ważną rolę we wspieraniu i finansowaniu inicjatyw młodzieżowych odgrywa oczywiście państwo i samorządy lokalne. Dzięki podejmowanym przez Radę Europy działaniom na rzecz rozszerzania potencjału i rozwijania współpracy, władze na wszystkich szczeblach wspomagają inicjatywy młodych i można tu już mówić o tendencjach na skalę europejską. 1 1. Por. Howard Williamson, Supporting young people in Europe: principles, policy and practice, [Wspieranie młodzieży w Europie: zasady, polityka i praktyka], Rada Europy, Strasbourg, 2002.

8 Odnalezienie się w tym labiryncie stało się kolejną umiejętnością, którą muszą zdobyć wolontariusze i pracownicy instytucji działających na rzecz młodzieży. Zbyt często zdarza się, że osoby pracujące z młodzieżą same zajmują się zbieraniem funduszy przy znikomej pomocy osób zarządzających organizacją. Ambitne plany nie zawsze idą w parze ze wsparciem, chyba że za takie uznamy życzenie powodzenia przy zdobywaniu funduszy! Mamy nadzieję, że niniejszy T-Kit, przystępny podręcznik zbierania funduszy (Część I), zapełni tę lukę. Finanse mogą być labiryntem, naszkicowaliśmy więc w wielkiej skali mapę sektora europejskich darczyńców, z całą jego różnorodnością. Choć wydaje się to oczywiste, chcemy wyraźnie zaznaczyć, że ze szczebla i perspektywy europejskiej nie jesteśmy w stanie dostarczyć wam szczegółowych informacji o działaniach waszych lokalnych władz, podejmowanych na rzecz grup młodzieżowych. Możemy jednak podpowiedzieć, jakie stawiać pytania i gdzie szukać dostępnych źródeł pomocy finansowej. Koncentrujemy się na zasadach oraz sposobie działania różnych darczyńców i instytucji finansujących. Dzięki naszej współpracy z Europejskim Centrum Fundacji jesteśmy również w stanie przedstawić wam bardziej dogłębny obraz zagadnień związanych z niezależnymi darczyńcami (grantodawcami) w Europie. Zarządzanie finansami i relacjami Poznanie źródeł finansowania to dopiero pierwszy krok, kolejnym jest zrozumienie swoich darczyńców. Zarządzanie finansami przekształca się coraz bardziej w zarządzanie relacjami. Nie mamy tu na myśli, że będziecie musieli rozmawiać z menadżerem banku, ale że każdy projekt młodzieżowy wiąże się z całym ciągiem relacji, z których wiele łączy się z transakcjami finansowymi. Dopiero gdy zrozumiecie motywacje waszych partnerów finansowych, odniesiecie długofalowy sukces w gromadzeniu funduszy. Zapewnienie środków dla waszej organizacji wymaga zbudowania relacji i prowadzenia stałego dialogu z darczyńcami. Ostatecznie chcecie, aby wasze pomysły miały wpływ na ich plany finansowe. Część II niniejszego T-Kitu pozwala spojrzeć na zarządzanie finansami z tej właśnie perspektywy. Nie mówimy w niej o wewnętrznym zarządzaniu relacjami z członkami organizacji, uczestnikami działań czy młodymi ludźmi jako takimi. Te kwestie omawia T-Kit Zarządzanie organizacją". Mówimy także raczej o koncepcji rozporządzania finansami niż o księgowości, chociaż właściwie prowadzone i udokumentowane księgi rachunkowe to rzecz bardzo ważna, nawet dla niewielkiej organizacji młodzieżowej. Tendencja ta znów odwołuje się do zarządzania relacjami, tym razem jako procesu budowania uzasadnionego i zinstytucjonalizowanego zaufania dla waszej organizacji, jej zdolności skutecznego prowadzenia projektów, mądrego wydawania pieniędzy i gromadzenia potrzebnej dokumentacji. Konkurencyjność jako podstawowe założenie przy przyznawaniu funduszy Konkurencyjność przy staraniu się o fundusze stała się normą niemal wszędzie. Chociaż, niestety, nie wszystkie konkursy są uczciwe, europejskie instytucje finansujące przedsięwzięły liczne środki, by zapewnić uczciwy i sprawiedliwy system przyznawania dotacji (grantów). Wybór projektów odzwierciedla określone priorytety polityczne i organizacyjne. Definiując swoje priorytety przy przyznawaniu dotacji darczyńcy i instytucje finansujące starają się osiągnąć określone cele dzięki współpracy z innymi organizacjami. Proces ten jest zatem pożądany i odzwierciedla słuszną troskę instytucji finansujących i ich przedstawicieli podejmujących strategiczne decyzje. Młodzi ludzie nie żyją jednak według cyklu trwania projektów. Osoby pracujące z młodzieżą myślą w kategoriach procesów edukacyjnych i rozwojowych, a nie celów zarządzania. Odejście od strukturalnego wsparcia administracyjnego w kierunku programów grantowych dla projektów niesie ze sobą poważne skutki dla pracy i kultury organizacji. Nie jest to skutek z gruntu negatywny, pozwala bowiem na zmiany programu i priorytetów. Jednak organizacjom, które nie mają jasno sprecyzowanej misji, strategii i celów, trudno będzie przystosować się do tej rzeczywistości, nie będą czuły się w niej bezpiecznie i nie będą miały żadnego wpływu na to, w jaki sposób redystrybuowane są dostępne fundusze.

Określenie swojej misji i strategii oraz jasnych celów dla własnych działań stało się kluczowym zadaniem dla organizacji i osób pracujących z młodymi ludźmi. Seria pakietów T-Kit jest dobrą ilustracją zmian, jakie zaszły w zasadach zarządzania. By stanąć w szranki o fundusze, musicie dokładnie wiedzieć, co jesteście w stanie zaoferować darczyńcy oraz jak możecie pogodzić jego cele określone w programie dotacyjnym z celami własnego projektu. Wyzwanie, jakie przed wami stoi, to zidentyfikować priorytety wspólne dla was i instytucji finansującej. Jest to istotne, zwłaszcza jeśli zależy wam na utrzymaniu własnej wizji projektu. W przeciwnym wypadku wasza organizacja ryzykuje przekształcenie się w agencję realizującą pomysły i politykę innych ludzi. Ważne też, byście sami brali udział w debacie we własnym środowisku. Organizacje młodzieżowe powinny czynnie uczestniczyć w debatach finansowych, a nie zachowywać się jak pasywni odbiorcy nowych pomysłów finansowania. Aktywny udział w debacie na temat finansowania pozwoli wam również szybko reagować na zmieniające się priorytety i mody. Zbyt często można zaobserwować, że instytucje finansujące usiłują osiągnąć długofalowe cele rozwoju poprzez krótkoterminowe programy finansowania. W takich warunkach trudno zdobyć długoterminowe środki na rozwój organizacji, zwłaszcza jeśli nie bardzo można liczyć na źródła publiczne. 9 Jak korzystać z T-Kita Pamiętając o tych tendencjach, podzieliliśmy T-Kit na dwie główne części: jedną na temat źródeł finansowania i drugą - poświęconą zarządzaniu finansami. Część trzecia zawiera słowniczek oraz listę polecanych lektur, zarówno drukowanych jak i internetowych. w całej książce znajdziecie porady, które my - autorzy tego T-Kita - uznaliśmy za pomocne. Tam, gdzie to możliwe, staraliśmy się również podawać dobre przykłady z życia, odnoszące się do tematów omawianych w tekście. Przekonacie się, że T-Kit można przeczytać za jednym razem oraz że jest w nim trochę powtórek. Są one zamierzone. Po pierwsze, poszczególne rozdziały można czytać oddzielnie i zrozumieć jako oderwane całości. Po drugie, dla wielu z omawianych kwestii powtórek nigdy za wiele - zawsze znajdą się źle skalkulowane budżety, zbyt późno składane niespójne raporty, niedotrzymane terminy itd. Tego typu problemów T-Kit pomoże wam uniknąć. T-Kit nie ma ambicji być pozycją wyczerpującą temat. Wielu aspektów finansowania i zarządzania finansami nie mogliśmy omówić. Z waszą pomocą być może będziemy mogli skoncentrować się na nich w przyszłości i zaadaptować je do zmieniających się realiów. Jak zawsze, z radością przyjmiemy wasze komentarze. Tobias FLESSENKEMPER Redaktor

10

Cz Êç 1 èród a finansowania 11 Istnieje wiele źródeł finansowania, z których mogą korzystać organizacje młodzieżowe i inne organizacje non-profit pracujące z młodymi ludźmi. Najogólniej, możemy rozróżnić trzy rodzaje źródeł finansowania: środki własne, dochody i fundusze pozyskane od osób prywatnych; fundusze publiczne z różnych szczebli rządowych, od międzynarodowych/ europejskich po lokalne; fundusze niezależne, głównie fundacje. Część pierwsza to krótkie wprowadzenie do wymienionych źródeł finansowania oraz ich charakterystyka. Przestudiujcie je uważnie, by stworzyć swą własną strategię finansowania, czy to dla konkretnego projektu czy ogólnie dla działań waszej organizacji. Przeważnie łączy się przynajmniej dwa źródła finansowania. Dobre zrozumienie różnic między nimi jest zatem niezbędne dla odniesienia sukcesu przy zbieraniu funduszy i zarządzaniu finansami. Rozdział 1 Ârodki własne, dochody i fundusze pozyskane od osób prywatnych Myśląc o możliwych źródłach finansowania nie powinniście zapominać o samopomocy: na początku należy określić wszelkie możliwe sposoby, jakimi wasza organizacja mogłaby zebrać pieniądze bez zwracania się do darczyńców zewnętrznych. Osiągnięcie, na ile to możliwe, samowystarczalności finansowej jest sprawą najważniejszą dla każdej organizacji. Doświadczenie pokazuje, że najlepiej być jak najbardziej niezależnym od czynników zewnętrznych, na przykład takich jak częste zmiany polityki danego funduszu. Chcielibyśmy zatem zwrócić waszą uwagę na rozmaite sposoby zdobywania środków w waszym bezpośrednim środowisku czy społeczności. 1) Składki członkowskie - klucz do poczucia współwłasności i uczestnictwa Większość inicjatyw młodzieżowych powstaje dzięki organizacjom młodzieżowym, których członkami są młodzi ludzie. Opłaty członkowskie ważne są nie tylko dlatego, że same w sobie stanowią sposób pozyskiwania funduszy, lecz nawet bardziej ze względu na to, że rozwijają w młodych ludziach poczucie współwłasności i odpowiedzialności za własną organizację. Opłacanie składek to regularne przypominanie sobie, że jest się częścią organizacji, która istnieje dla nas i dzięki nam. Jeśli członkowie rozumieją, w jaki sposób wykorzystywane są ich pieniądze, może być łatwiej je zbierać lub nawet prosić o specjalne datki na konkretny cel. Płacąc, członkowie organizacji chcą również dostać coś w zamian: możliwość korzystania z określonych usług, udział w wolontariacie i wydarzeniach społecznych, nowych przyjaciół itd. Dlatego ważne jest ustalenie właściwej opłaty. Jeśli będzie zbyt niska, angażowanie się w działania organizacji może wydawać się nie tak atrakcyjne. Im opłata członkowska jest wyższa, tym ludzie angażują się bardziej. Stają się członkami aktywnymi zamiast biernymi. Kojot radzi Zbyt wysoka opłata członkowska w organizacjach młodzieżowych może dyskryminować lub być przeszkodą w przyłączeniu się dla osób w niekorzystnej sytuacji materialnej. Może się zdarzyć, że niektórzy w ogóle nie będą w stanie płacić ustalonej stawki. Jednak zwolnienie ich z opłat nie zawsze jest do-

12 brym wyjściem. Lepiej dostosować ją do czyichś możliwości, a nawet zastąpić wkładem niekoniecznie finansowym. Nie zapominajcie, że opłaty sprawiają, iż członkowie czują się bardziej odpowiedzialni i mają poczucie, że uczestniczą w działaniach swojej organizacji. Mogą też spowodować ich zaangażowanie w dalsze zbiórki funduszy. 2) Opłaty za uczestnictwo - na dobry początek Członkowie organizacji są oddani jej i jej celom. Często biorą udział w jej działaniach, ale niekoniecznie jako jedyni ich uczestnicy. Dlatego czasem warto ustalić różne opłaty za uczestnictwo dla członków i osób z zewnątrz. Organizacje często rekrutują nowych członków podczas swoich działań, oferując członkostwo w ramach opłaty za uczestnictwo. Korzyścią z takiego podejścia jest budowanie dochodu organizacji wykraczające poza jeden konkretny projekt. Kojot radzi Inicjatywy młodzieżowe powinny być dostępne dla wszystkich zainteresowanych młodych ludzi i to samo dotyczy opłat członkowskich - opłaty za udział w działaniach organizacji nie powinny być dyskryminujące; należy je dostosować do możliwości finansowych młodzieży. Nigdy nie powinny być przeszkodą uniemożliwiającą udział w działaniach. Ogólnie rzecz ujmując, jeśli ktoś chce wziąć udział w konkretnym projekcie organizacji i odnosi z tego bezpośrednie korzyści, jest powód, by poprosić go o wkład finansowy. Czasami opłata za udział jest symboliczna lub niska, bo organizacja czerpie środki z innych źródeł finansowania. W tym przypadku opłaty za uczestnictwo są najlepszym źródłem wkładu własnego", którego darczyńcy żądają w przedstawionym budżecie projektu. Są one również dobrym sprawdzianem, czy projekt jest atrakcyjny dla grupy, do której jest adresowany. Prośba, by uczestnicy projektu wpłacili część kwoty z góry, zapewni mu także potrzebną płynność finansową. Większość darczyńców przekazuje bowiem przyznane pieniądze w ratach. Jeśli projekt jest wyjątkowo ważny i atrakcyjny dla osób w nim uczestniczących, lecz na jego realizację trudno jest zebrać fundusze, może się zdarzyć, że uczestnicy zostaną poproszeni o pokrycie w całości kosztów projektu opłatami własnymi. Obejmuje to również koszty pośrednie, jak administracja, pracownicy, itd. Tutaj opłaty za udział mogą być wysokie, można je jednak ustalić jednakowe dla wszystkich. W ten sposób zbierze się wszystkie potrzebne środki i każdy będzie uczestniczył w projekcie na takich samych (lub przynajmniej zbliżonych) warunkach finansowych. W niektórych organizacjach młodzieżowych opłaty za udział stanowią znaczącą część budżetu. W szczególności organizacje oferujące pracę wakacyjną i wymianę (np. studentów) bazują na opłatach od zainteresowanych osób. Jeśli jesteś w stanie zbierać pieniądze za udział w swoim projekcie, jest to też sygnał, jak bardzo atrakcyjny jest on dla twojej grupy docelowej. Kojot radzi Opłaty za udział w projekcie nie zawsze zbiera się w sposób dosłowny. Pobieranie opłat może cię bowiem zaprowadzić w sferę transakcji komercyjnych, gdyż oferujesz konkretną usługę za konkretne pieniądze. W twoim kraju taka transakcja może być traktowana jako wytwarzanie dochodu podlegającego opodatkowaniu i tym samym być w konflikcie ze statusem organizacji działającej nie dla zysku. W niektórych krajach każdy dochód określany jako opłaty" traktowany jest jak dochód z działalności gospodarczej, w innych dotyczy to tylko opłat, których suma przekroczy określoną kwotę. Ważne zatem, by sprawdzić swoją sytuację prawną przed pobraniem opłat. 3) Świadczenie usług - twój ukryty potencjał finansowy Usługi świadczone przez waszą organizację mogą być ściśle związane z jej zasadniczą misją i nawet nie przyszłoby wam do głowy żądać za nie zapłaty. Większość organizacji posiada wiedzę czy zasoby, których potrzebują inni. Mogą to być wolon-

tariusze, pracownicy doświadczeni w szkoleniu innych albo inne działania, w które organizacja się angażuje. Wszystkie organizacje młodzieżowe mają sporą wiedzę o młodych ludziach z własnego otoczenia. Tę wiedzę mogłyby oferować firmom, innym organizacjom lub osobom prywatnym, które zechciałyby za to płacić. Jeśli nie chcesz lub nie możesz zaoferować swojej wiedzy, możesz zbierać fundusze poprzez stwarzanie pracy dla siebie" i zarabianie pieniędzy w ten sposób. Członkowie twojej organizacji i wolontariusze to wartościowe zasoby ludzkie, mogą więc oferować swoją pracę za pieniądze, a potem darować je organizacji. Roznoszenie ulotek czy mycie samochodów przez kilka godzin nie jest ogromnym wysiłkiem. Wolontariusze i członkowie organizacji zmobilizują się w imię dobrej sprawy. Na przykład, żeby zarobić na wynajęcie biura albo kupno szkolnych książek dla biednych dzieci. Im więcej osób weźmie udział w akcji oferującej usługi we własnej społeczności, tym więcej zbierzecie pieniędzy. Choć brzmi to prosto, pamiętajcie jednak, że ten sposób gromadzenia funduszy wymaga szczegółowego planu i dobrej koordynacji. Przede wszystkim, osoby zaangażowane muszą mieć poczucie, że ostatecznie same też będą mieć z tego korzyści. 13 Kojot radzi Za każdym razem, gdy pieniądze wpływają na konto twojej organizacji, musisz mieć pewność co do ich natury. Zadaj sobie pytanie: Czy będę musiał zapłacić od tego podatek?", Jak mogę uniknąć płacenia podatku?" itd. Ważne, byś sprawdził sytuację prawną zanim rozpoczniesz akcję zbierania funduszy. W większości krajów europejskich organizacje nie muszą płacić podatków od darowizn (przynajmniej do pewnej wysokości), możesz więc organizować imprezy, podczas których zbierane będą datki dla twojej organizacji. Otrzymując darowiznę, organizacja może zazwyczaj wystawić dokument stwierdzający, że można sobie ją odliczyć od podatku, a więc i darczyńca będzie miał z tego jakąś korzyść. Schüler Helfen Leben - 3,5 miliona euro zebranych w jeden dzień Z życia wzięte 18 czerwca 2002 roku był Dniem dobroczynności (Sozialer Tag). Sale lekcyjne w północnych Niemczech (Schleswig-Holstein, Hamburg, Dolna Saksonia i Berlin) były puste, bo uczniowie zamiast do szkoły poszli pracować społecznie. 210 000 uczniów pieliło ogrody, nosiło walizki w hotelach, czyściło samoloty. Zarobione pieniądze przekazali organizacji młodzieżowej Schüler Helfen Leben (Uczniowie na Pomoc Życiu). W ciągu Dnia dobroczynności zebrano jakieś 3,5 miliona euro. Ponad 150 000 firm i osób prywatnych wsparło projekt i zaoferowało tego dnia drobne prace. Potem dzieci z północnoniemieckich szkół mogły odpocząć, ale dla Schüler Helfen Leben ciężka praca w Bośni-Hercegowinie i Kosowie dopiero się zaczęła. Więcej informacji na www.sozialertag.de 4) Klasyczny fundraising (zbieranie funduszy) Nigdy nie zapominaj, że biznes zarabia pieniądze niemal na wszystkim. Jeśli biznes może, to ty też, zwłaszcza, że robisz to dla dobrej sprawy. Możesz zdobyć fundusze na tysiące sposobów; życie dostarcza tu wielu przykładów. Oto niektóre imprezy, dzięki którym możesz zebrać środki: sezonowe bazary aukcje tombole zbiórki uliczne imprezy/ dyskoteki zawody sportowe loterie.

14 Jeśli organizujesz imprezę, której priorytetem jest zebranie funduszy, możesz to zrobić na dwa sposoby. Możesz obciąć koszty do niezbędnego minimum, a jednocześnie zebrać maksymalnie dużo pieniędzy. Redukcja kosztów nie musi oznaczać obniżenia jakości usług czy rezygnacji z określonych atrakcji. Obcinasz wyłącznie koszty swojej organizacji. Jeśli chcesz zwiększyć dochód, musisz przyjrzeć się wszystkim możliwościom i wykorzystać każdy aspekt imprezy, by zdobyć dodatkową gotówkę. Lepiej zorganizować mniej, ale większych akcji, niż wiele małych; dzięki tym pierwszym zbierzecie bowiem więcej środków mniejszym wysiłkiem i nie będziecie musieli wciąż zapraszać uczestników od nowa. 5) Publikacje - trudne narzędzie Wiele organizacji wydaje własne publikacje. Niektóre starają się dotrzeć do odbiorcy szerszego niż tylko ich członkowie. Publikacje o dużym nakładzie mogą poprzez sprzedaż wygenerować potencjalnie więcej pieniędzy niż wyniosą koszty ich produkcji. Dodatkowo, można sprzedawać przestrzeń reklamową. Wiele organizacji komunikuje się jednak przez internet, koszty produkcji są wysokie, trzeba więc zrobić rzetelną kalkulację zanim się zacznie drukować. Kluczowym wyzwaniem dla publikacji jest dobra dystrybucja. Wszyscy znamy ten widok: stosy broszur zbierające kurz na zapleczach biur naszych organizacji, a wszystko dlatego, że przed ich wydrukowaniem nie opracowano właściwego planu dystrybucyjnego. A może by tak zareklamować publikację na swojej stronie internetowej? 6) Kampanie mailingowe - europejska różnorodność Kampanie mailingowe to szczególny sposób zbierania funduszy od osób prywatnych. W tym przypadku większości osób, które prosisz o wsparcie, nigdy nie spotkałeś. Twoja organizacja nic o nich nie wie, zna tylko ich adres. Najprawdopodobniej oni też o was nie słyszeli, a zatem sukces kampanii zależy w całości od waszego listu: jak się prezentuje i na ile jest wiarygodny. Na sukces kampanii mailingowej mogą wpłynąć fakty zewnętrzne, takie jak publiczna świadomość sprawy, w jakiej występujesz. To często zależy od tego, ile o danym problemie powiedziały media. Po pierwsze, musisz być pewien, że prosisz o pieniądze w sprawie, którą ludzie będą chcieli wesprzeć. Na przykład, nikt nie zainteresuje się opłacaniem ci czynszu. Świetna grafika, jasne, zwięzłe przesłanie, dobre przykłady twojej poprzedniej i obecnej działalności, prosty do zrozumienia tekst i przyjemny styl to klucze do sukcesu twojej kampanii. Ważna jest również precyzyjna informacja o tym, jak można dokonać wpłaty. Postaraj się, by była jak najprostsza. Możesz na przykład przesłać gotowe formularze (płatność kartą kredytową, czekiem, przelew bankowy itp.), które ludzie będą mogli natychmiast odesłać. Jeśli darczyńcy mają odesłać formularz pocztą, dopilnuj, by mogli zrobić to za darmo (wówczas sam będziesz musiał opłacić koszt przesyłki). W Europie istnieją znaczne kulturowe różnice w podejściu do tej formy fundraisingu. Są kraje, w których ludzie są przyzwyczajeni do przekazywania pieniędzy na cele charytatywne tą drogą i mają zaufanie do organizacji, które tak się z nimi kontaktują. Gdzie indziej (w większości krajów Europy Centralnej i Wschodniej) kampania mailingowa ma małe szanse powodzenia. Inna ważna kwestia to, jak bogaci są ludzie, do których się zwracasz. Biedni nie będą w stanie cię wesprzeć, za to zamożni mogą preferować bardziej osobiste podejście. Możesz też spotkać się z negatywnymi reakcjami na taki spontaniczny list. Niektórzy uważają je za ingerencję w swoją prywatność, w jednych krajach bardziej niż w innych. Kampanie mailingowe muszą więc zostać dobrze zaplanowane i dogłębnie przedyskutowane przez organizację, choćby dlatego że wiążą się ze sporymi kosztami. Jeśli myślisz o przeprowadzeniu takiej kampanii, nawet na małą skalę, spróbuj porozmawiać z osobami w swoim środowisku, które już przeprowadziły podobną. Skorzystaj z ich doświadczenia. 7) Payrolling - odpisy od pensji - ciekawa opcja w niektórych krajach Jednym ze sposobów gromadzenia funduszy od osób prywatnych jest tak zwany payrolling", czyli regularne odpisy od pensji. Pracownicy pewnych firm decydują się na

wspieranie konkretnego projektu lub organizacji, pozwalając na odciąganie pewnej kwoty z wynagrodzenia. Sami decydują, komu chcą pomagać, a pracodawca dba o to, by z każdej miesięcznej lub tygodniowej wypłaty część pieniędzy przesyłana była bezpośrednio do wybranej organizacji. 15 W niektórych krajach darowana część pensji odliczana jest od podatku dochodowego. W innych z kolei panuje zasada, że gdy pracownicy podejmą inicjatywę oddawania części pensji, pracodawca opłaca związane z tym koszty administracyjne. Z życia wzięte Katolicka Młodzież z Kastl - całoroczna mobilizacja lokalnych portfeli Katolicka Młodzież z Kastl (Katholische Jugend Kastl) to grupa młodzieżowa zarejestrowana w Kastl, półtoratysięcznej wiosce w południowych Niemczech. Grupa liczy około 70 członków, z których naprawdę aktywnie działa 30. Zorganizowali się sami: prowadzą klub młodzieżowy, organizują wycieczki, imprezy, lokalne zawody siatkówki, uczestniczą w turniejach sportowych organizowanych przez grupy młodzieżowe z sąsiednich miejscowości. Wszyscy członkowie płacą składki, co pokrywa jedynie koszty ubezpieczenia. Grupa działa bardzo aktywnie, organizując imprezy dla członków i całej społeczności, co służy zarówno celom społecznym jak i zbieraniu funduszy: Dyskoteka w karnawale: organizowana od początku do końca przez grupę. Pieniądze pochodzą z opłat za wstęp i ze sprzedaży napojów. Ta impreza generuje jakieś 2000 euro. Koszty zewnętrzne (DJ, wynajem sprzętu itp.) grupa stara się obniżyć do minimum. Tradycyjne obchody 1 Maja (Maibaum). Grupa odpowiedzialna jest za kupno, zamocowanie i udekorowanie drzewa majowego" w centrum wioski. Wolontariusze stawiają stragany z jedzeniem i napojami. Impreza przynosi około 500 euro. Johannisfeuer, kolejne tradycyjne święto obchodzone na początku lata. Z okolicznych domów zbiera się niepotrzebne drewno i buduje z niego olbrzymie ognisko. Zapala się je o zmierzchu. Tu również młodzi ludzie sprzedają jedzenie i napoje, osiągając dochód około 500 euro. Bazar Bożonarodzeniowy: członkowie grupy sprzedają własnoręcznie zrobione dekoracje świąteczne. Cała wioska co dziesięć lat świętuje hucznie rocznicę swojego powstania - to świetna okazja dla grupy młodzieżowej, by zorganizować imprezę na większą skalę. Ostatnim razem był to koncert rockowy, który przyniósł im prawie 10 000 euro. Zauważcie, że żadna z tych imprez nie służy wyłącznie zbieraniu funduszy. Młodzieżowa grupa organizuje święto dla lokalnej społeczności. Na imprezach zbierają się tłumy, bo mieszkańcy je lubią. Jednocześnie grupa wykorzystuje każdą tego typu okazję do zbierania pieniędzy. Ich koszty są niskie, bo współpracują z innymi organizacjami lokalnymi (na przykład ze strażą pożarną), korzystają z pomocy wolontariuszy oraz z kontaktów prywatnych, by potrzebne towary dostać za minimalną cenę. Środki zebrane z imprez pokrywają ponoszone przez grupę koszty, m.in. ogrzewania pomieszczeń, spotkań, wycieczek i obozów (częściowo, bo tu uczestnicy sami wnoszą opłaty) oraz niewielkie imprezy dla aktywnie działających członków. Pozostałe fundusze grupa często przekazuje na cele charytatywne - na przykład wszystkie pieniądze zbierane na bazarach świątecznych.

16 Rozdział 2 Ârodki publiczne 1) Finansowanie na szczeblu lokalnym, regionalnym i narodowym Finansowanie przez rząd pochodzi w przeważającej części ze szczebli lokalnych i regionalnych. Fundusze narodowe i europejskie są zazwyczaj przekazywane do szczebli lokalnych, tak aby mogły lepiej zaspokoić potrzeby mieszkańców poszczególnych regionów. Co do europejskich funduszy strukturalnych, przekazywane są one na projekty opisane i oznaczone jako priorytetowe w regionalnych planach rozwoju. Fundusze publiczne, jak wszystkie inne, przyznawane są zgodnie z określonymi założeniami i priorytetami. Wyzwaniem dla osób ubiegających się o dotację jest zatem zidentyfikowanie, gdzie priorytety publiczne spotkają się z priorytetami ich projektu. Przy odpowiedniej ilości czasu i innych zasobów, organizacje mogą przeformułować swoje priorytety tak, by osiągnąć zarówno cele własne jak i darczyńcy. To jeszcze jeden aspekt koncepcji zbierania funduszy opartego na wzajemnych relacjach. Środki publiczne przeznaczane są na wiele rozmaitych inicjatyw, istnieje zatem zazwyczaj kilka skarbonek" - trzymanych zwykle pod pieczą różnych departamentów władz lokalnych i regionalnych - które mogą zostać wykorzystane do wspierania rozmaitych rodzajów pracy z młodymi ludźmi. Nie zawsze istnieje standardowa procedura ubiegania się o te pieniądze, dlatego często to dobra marka organizacji otwiera właściwe drzwi". Tam, gdzie stworzono formalne procedury ubiegania się o dotację, należy zdecydowanie zapoznać się z lokalnymi planami rozwoju. Kojot radzi Poproś członków swojej grupy o zidentyfikowanie relacji, jakie mają z władzami lokalnymi i regionalnymi. W jaki sposób relacje te mogłyby pomóc przy zbieraniu funduszy? Poprzez uzyskanie informacji o dostępnych środkach? Poprzez wywarcie wpływu na plany rozwoju, opracowane przez władze lokalne i regionalne, które uruchamiają fundusze? Przedyskutujcie, jak moglibyście ulepszyć istniejącą sytuację. W jaki sposób możecie zapoczątkować i/ lub rozwinąć takie relacje? Inwestycja czasu i energii w zbieranie funduszy jest większa na szczeblu narodowym niż lokalnym lub regionalnym, ponieważ tu odgrywają większą rolę wpływy polityczne, ekonomiczne i społeczne. Czasami inwestycje na szczeblu narodowym przynoszą owoce na szczeblu lokalnym, lub (rzadziej) odwrotnie. Wyjaśniliśmy już, że publiczne finansowanie na szczeblu lokalnym jest ściśle powiązane z priorytetami władz lokalnych i regionalnych. Podobnie rzecz ma się na szczeblu narodowym, aby zatem uzyskać jakąkolwiek pomoc od władz państwa, trzeba mieć świadomość panujących tendencji i priorytetów. Fundusze publiczne przyznawane są zwykle na konkretny okres, a terminy ich wykorzystania ściśle określone. Często wymagane są dowody, że pieniądze zostały wykorzystane zgodnie z zamierzonym celem i przyczyniły się do realizacji konkretnego celu społecznego lub ekonomicznego. Ewaluacja działań przeprowadzonych dzięki środkom publicznym jest szczególnie istotna, bo pieniądze publiczne podlegają także publicznej kontroli.

2) Finansowanie z Unii Europejskiej - ponadnarodowe" fundusze europejskie Unia Europejska tworzy wiele programów finansowania", którymi zarządzają poszczególne dyrektoriaty Komisji Europejskiej. Musicie rozróżnić pomiędzy inicjatywami ponadnarodowymi" (angażującymi więcej niż jeden kraj) i takimi, w których nie ma wymogu uczestnictwa kilku krajów. Te drugie nadal mogą mieć wymiar europejski i podlegać finansowaniu przez Unię Europejską pod flagą innego programu. Musicie najpierw dogłębnie zastanowić się nad zadaniem, jakie zamierzacie wykonać, a potem zacząć rozglądać się za potencjalnymi darczyńcami. Stworzenie zawczasu precyzyjnego planu pozwoli wam zwrócić się o pomoc do najwłaściwszych programów i dyrektoriatów. (Część druga niniejszego T-Kita szczegółowo omawia aspekty planowania i zarządzania finansami). Jeśli na przykład wasz projekt ma wesprzeć osobisty rozwój młodych ludzi, wówczas powinniście się zwrócić do dyrektoriatu odpowiedzialnego za pracę z młodzieżą (Dyrektoriat Generalny Edukacja i Kultura ). Jeśli chcecie się skupić na konkretnym regionie, będziecie musieli skontaktować się z dyrektoriatem, który się tym zajmuje (lub jednym z jego oddziałów). Na przykład programem CARDS zarządza dyrektoriat Komisji Europejskiej do spraw relacji zewnętrznych, odpowiedzialny za południowo-wschodnią Europę. 17 25 krajów członkowskich Unii Europejskiej: Austria, Belgia, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Łotwa, Luksemburg, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Wielka Brytania, Węgry, Włochy. Unia Europejska oraz trzy kraje EFTA (European Free Trade Association - Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) - Islandia, Lichtenstein i Norwegia - tworzą razem EEA (European Economic Area - Europejski Obszar Ekonomiczny). Z wielu programów finansowania mogą korzystać nie tylko kraje Unii Europejskiej, lecz także niektóre inne kraje europejskie. Wszystkie one są określane wspólnym mianem krajów programu", często są wśród nich również kraje EFTA. Do listy nierzadko dołączają również kraje przed-akcesyjne (choć na razie stosuje się wobec nich szczególne reguły). Natomiast kraje nie zaliczane do krajów programu, lecz które pośrednio również mogą korzystać z funduszy, określa się mianem krajów trzecich" i do nich również stosuje się szczególne zasady. Rozszerzenie Unii Europejskiej Akcesja planowana na 2007: Bułgaria i Rumunia. Programami finansowania na szczeblu narodowym zarządzają często narodowe agencje. Czasem operują one również na szczeblu regionalnym poprzez komitety lub inne ciała. Takimi agencjami narodowymi mogą być organizacje pozarządowe. Agencje te są szczególnie istotne dla programów Unii Europejskiej zajmujących się młodzieżą i edukacją. Możesz do nich dotrzeć poprzez strony internetowe poszczególnych programów (patrz niżej). Kojot radzi Jeśli na swój projekt otrzymujesz pieniądze z organizacji międzynarodowej, będziesz pewnie musiał przetłumaczyć przynajmniej jego streszczenie na angielski, francuski albo inny obcy język. Wybierz taki, którym posługujesz się swobodnie i naprawdę jesteś w nim w stanie wyrazić, co dokładnie zamierzasz. Jeśli nie masz pewności, czy zrobisz to poprawnie po angielsku lub francusku, poproś kogoś o wiarygodne tłumaczenie. Wiele wniosków zostaje odrzuconych, bo nie zostały właściwie zrozumiane. Programy Unii Europejskiej nie pokrywają zazwyczaj całości kosztów projektu. Z reguły jest to maksymalnie połowa kosztów. Jednak finansowanie projektów młodzieżowych i edukacyjnych może w wyjątkowych przypadkach przekroczyć 50%, w zależności od rodzaju inicjatywy i odpowiadającego jej programu.

18 3) Program MŁODZIEŻ Najwłaściwszym źródłem finansowania nieformalnej i pozaformalnej pracy z młodymi ludźmi jest z całą pewnością program MŁODZIEŻ. Szczegóły znajdziesz w przewodniku użytkownika, który najlepiej ściągnąć ze strony internetowej Komisji Europejskiej. Jest ona regularnie uaktualniana; najlepiej zajrzyj na nią zanim zaplanujesz współpracę z programem MŁODZIEŻ. Strona internetowa programu MŁODZIEŻ http://europa.eu.int/comm/education/youth/youthprogram.html Strona jest głównie po angielsku, ale przewodnik użytkownika i inne przydatne dokumenty, a także wzory wniosków, dostępne są też w innych językach Unii Europejskiej. Na stronie znajdziesz także formularze wniosków. Zanim jednak zasiądziesz do wypełniania formularza, zalecamy, byś skonsultował się ze swoją agencją narodową. Tam pomogą ci ukształtować pomysły i doradzą w sprawie narodowych priorytetów. Program MŁODZIEŻ ma co roku kilka terminów składania podań dla projektów akceptowanych na szczeblu narodowym (obecnie pięć razy w roku) oraz trzy terminy dla projektów wybieranych do realizacji na szczeblu europejskim. Program MŁODZIEŻ Akcja 1 - Młodzież dla Europy (wymiana młodzieży) dla grup młodych ludzi w wieku między 15 a 25 lat; grupy co najmniej 16-osobowe, maksymalnie 60-osobowe; projekty ponadnarodowe dotyczące określonych tematów; projekt może być dwustronny z udziałem zaledwie dwóch krajów partnerskich, trójstronny z trzema krajami partnerskimi lub wielostronny, w którym udział bierze cztery lub więcej krajów. Akcja 2 - Wolontariat Europejski (EVS - European Voluntary Service) dla młodych ludzi w wieku między 18 a 25 lat; wyjazdy na wolontariat w miejscowych społecznościach w całej Europie; projekty wyjazdów krótkoterminowych, od 3 tygodni do 6 miesięcy; projekty wyjazdów długoterminowych od 6 do 12 miesięcy; praca w różnych obszarach (tradycja, kultura, sektor opieki społecznej, praca z dziećmi, praca z ludźmi młodymi, itp.). Akcja 3 - Inicjatywy Młodzieżowe inicjatywy młodzieżowe pozwalające młodym ludziom (15-25 lat) samodzielnie wymyślać, zarządzać i prowadzić własne projekty w swojej lokalnej społeczności; projekty muszą posiadać wymiar europejski; można otrzymać dofinansowanie nawet do 10 000 euro na pokrycie kosztów projektu; program skutecznie motywuje do działania młodych ludzi z mniejszymi szansami i jest doskonałym narzędziem wspierania ich osobistego rozwoju oraz nabywania umiejętności potrzebnych w pracy. Akcja 3 - Kapitał Przyszłości adresowany do młodych ludzi, którzy brali udział w Wolontariacie Europejskim (EVS); skierowany głównie do osób indywidualnych, lecz wniosek mogą też razem złożyć dwie młode osoby, jeśli ich cel jest wspólny; wniosek należy składać w przeciągu dwóch lat od ukończenia EVS. Akcja 4 - Wspólne Działania - współdziałanie programów MŁODZIEŻ, Socrates i Leonardo da Vinci projekty mające na celu wzbogacenie współpracy pomiędzy programami MŁODZIEŻ, Socrates i Leonardo da Vinci; zaproszenia do składania wniosków publikowane są na stronie internetowej Komisji, z określeniem szczegółowych warunków, tematów i priorytetów. Akcja 5 - Działania Wspierające Działania Wspierające mają nieść pomoc wszystkim, którzy pracują w sektorze młodzieżowym, aby:

znajdowali partnerów, rozwijali umiejętności pracy z młodzieżą i przygotowywania projektów; wymieniali dobre doświadczenia, rozwijali politykę wobec młodzieży, budowali ponadnarodowe partnerstwa i rozwijali współpracę z krajami spoza Unii Europejskiej; projekty mogą przybrać formę seminariów, kursów, wizyt studyjnych itp., w zależności od celów inicjatywy. 19 4) Program Leonardo da Vinci Program ten wspiera inicjatywy na rzecz szkolenia zawodowego, w szczególności międzynarodowe, związane z kształceniem ustawicznym, umiejętnościami potrzebnymi do zatrudnienia ( zatrudnialnością") i dostępnością kształcenia. Program przeznacza również środki na wymianę doświadczeń, materiały szkoleniowe oraz projekty związane z innymi programami, jak MŁODZIEŻ czy Socrates. Wniosek składa się poprzez agencje narodowe; aplikować mogą instytucje publiczne i prywatne zajmujące się kształceniem i szkoleniem zawodowym. Strona internetowa programu Leonardo da Vinci http://europa.eu.int/comm/education/leonardo.html Strona dostępna po angielsku, francusku i niemiecku, jednak przewodniki, użyteczne dokumenty i formularze dostępne są również w innych językach Unii Europejskiej. 5) Program Socrates Program ten ma na celu wzmocnienie wymiaru europejskiego w edukacji poprzez wspieranie projektów podnoszących znajomość i świadomość języków Unii Europejskiej, promocję współpracy, mobilności i innowacji. Program obejmuje kilka większych akcji, z których najważniejsze to: Comenius - edukacja szkolna Erasmus - edukacja wyższa Grundtvig - kształcenie dorosłych i inne ścieżki edukacyjne Lingua - nauka i uczenie się języków obcych Minerva - technologie informacji i komunikacji w edukacji. Starać się o dofinansowanie mogą wszyscy członkowie (studenci, nauczyciele itd.) społeczności edukacyjnej". Wnioski zazwyczaj muszą przejść przez ich własne instytucje. Potem trzeba zwrócić się do odpowiedniej organizacji narodowej będącej częścią europejskiej sieci. Strona internetowa programu Socrates http://europa.eu.int/comm/education/socrates.html Dostępna w jedenastu językach Unii Europejskiej. Kojot radzi Obecne programy na rzecz młodzieży i edukacji będą działać do końca roku 2006. Przed upływem tej daty Komisja Europejska złoży propozycje co do przyszłości tych programów. Będzie istniała możliwość składania komentarzy dotyczących tych propozycji oraz wpływania na nowe programy planowane po roku 2006. Weźcie udział w konsultacjach na temat tych programów. Przyczyniając się do tworzenia ich kształtu ułatwiacie sobie zdobywanie funduszy dla własnych projektów w przyszłości. Europejskie Forum Młodzieży, jako platforma organizacji młodzieżowych w Europie, pomoże wam włączyć się w ten proces - zajrzyjcie na www.youthforum.org

20 6) Fundusze strukturalne Unii Europejskiej Fundusze strukturalne wiążą się z większymi sumami pieniędzy, ale też często przeznaczane są na działania realizowane w dłuższym okresie. Koncentrują się na ekonomicznym i społecznym rozwoju regionów, w tym również kształceniu i osobistym rozwoju młodych ludzi. Aby opisać cele, których realizacji oczekuje się po projektach finansowanych w ramach funduszy strukturalnych, używa się często terminu zatrudnialność". Istnieje kilka funduszy określanych mianem strukturalnych. Najbardziej użyteczne w obszarze pracy z młodymi ludźmi są Europejski Fundusz Socjalny (European Social Fund - ESF) i Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (European Regional Development Fund - ERDF). Fundusze te wspomagają działania uczelni, organizacji pozarządowych, firm prywatnych i agencji rządowych w obszarach geograficznych definiowanych jako Cel 1, 2 lub 3. Im niższa liczba, tym większe ekonomiczne potrzeby regionu lub jego części. Status Celu 1 i Celu 2 posiadają pewne określone obszary geograficzne, podczas gdy Cel 3 to niemal wszystkie pozostałe części Unii Europejskiej. Agencje w każdym z tych obszarów geograficznych tworzą plan rozwoju regionalnego, zatwierdzany przez Komisję Europejską, a potem wykorzystywany do ustalenia priorytetów przy przydzielaniu funduszy na indywidualne projekty. Zachęca się do zawiązywania partnerstwa pomiędzy agencjami w regionach i w niektórych z nich jednymi z głównych beneficjentów są sektory wolontariatu i młodzieży. Zazwyczaj trzeba połączyć fundusze, by zdobyć dofinansowanie całkowitych kosztów projektu, przy czym często wykorzystywane jest także wsparcie rzeczowe. Szczegóły na temat funduszy strukturalnych znajdziecie na stronach http://europa.eu.int/comm/regional_policy/index_en.htm oraz http://europa.eu.int/esf Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje dotyczące waszego regionu, skontaktujcie się z odpowiednimi władzami samorządowymi. 7) Fundusze Unii dla krajów kandydujących i krajów trzecich Pomoc Unii Europejskiej dla krajów spoza Unii odbywa się zazwyczaj poprzez (a) kontrakty zapewniające krajom wspieranym określone usługi, towary lub pracę, albo (b) dotacje/ granty (zazwyczaj dla projektów przedłożonych przez organizacje typu non-profit). Pomocy udziela się w ramach jednego z programów i instrumentów Unii Europejskiej dla krajów spoza Unii (PHARE, ISPA i SAPARD dla krajów kandydujących, TACIS dla krajów byłego Związku Radzieckiego i Mongolii, CARDS dla Albanii, Bośni i Hercegowiny, Chorwacji, Byłej Jugosłowiańskiej Republiki Macedonii, Serbii i Czarnogóry, ALA dla krajów Azji i Ameryki Łacińskiej, MEDA dla partnerów Basenu Morza Śródziemnego, i EDF dla krajów Afryki, Karaibów i Pacyfiku) lub w ramach specjalnie przyznanego budżetu, na przykład dla Republiki Południowej Afryki. Poniższa tabela przedstawia dostępne instrumenty i programy. Wiele z nich można wykorzystać dla inicjatyw młodzieżowych i związanych z młodzieżą, choć zakres ich działania znacznie wykracza poza ten sektor. Program/ instrument PHARE, ISPA i SAPARD CARDS Dostępny dla osób fizycznych i prawnych z następujących obszarów kraje członkowskie UE kraje objęte programem PHARE: Bułgaria, Czechy, Estonia, Litwa, Łotwa, Polska, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Węgry (10 krajów) kraje członkowskie UE kraje objęte programem CARDS: Albania, Bośnia i Hercegowina, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Chorwacja, Serbia i Czarnogóra (5 krajów) kraje objęte programem PHARE (jak wyżej) następujące kraje południowo-wschodniej Europy: Turcja, Cypr i Malta (3 kraje) a) Kontrakty finansowane przez zobowiązania budżetowe na lata 1996-99 (Rozporządzenie Rady nr 1279/96 z 25 czerwca 1996) kraje członkowskie UE