Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2)



Podobne dokumenty
SKŁADNIKI REGULACYJNE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJĄCEJ W INTERNATACH NA TERENIE POWIATU SOKÓLSKIEGO

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

Agnieszka Stawarska, Andrzej Tokarz, Magdalena Kolczewska

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009

OCENA ŻYWIENIA MŁODZIEŻY DWÓCH TYPÓW SZKÓŁ LICEALNYCH Z AUGUSTOWA (WOJ. PODLASKIE) W OPARCIU O PODAŻ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH

OCENA SPOŻYCIA KWASÓW TŁUSZCZOWYCH I CHOLESTEROLU W WYBRANEJ GRUPIE STUDENTÓW

Waldemar Żyngiel, Magdalena Trzuskowska

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA DZIECI I MŁODZIEŻY Z WYBRANEGO DOMU DZIECKA

DOŻYWIANIE UCZNIÓW W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH I GIMNAZJACH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB W WIEKU LAT. BADANIE WOBASZ

odżywczych w dietach wybranej subpopulacji lekarzy. Część I

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU

OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ ZESTAWÓW OBIADOWYCH PRZYGOTOWANYCH W STOŁÓWCE AKADEMICKIEJ

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW I ROKU AKADEMII ROLNICZEJ WE WROCŁAWIU

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004

Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski

OCENA SPOŻYCIA NIEKTÓRYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH Z RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI

ZAWARTOŚĆ ENERGII I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW W RACJACH POKARMOWYCH PRZEDSZKOLI Z REJONU WARSZAWSKIEGO

POZIOM SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW PODSTAWOWYCH W GRUPIE KOBIET STOSUJĄCYCH TRADYCYJNY I OPTYMALNY MODEL ŻYWIENIA*

ZAWARTOŚĆ WITAMIN ROZPUSZCZALNYCH W TŁUSZCZACH W DZIENNEJ RACJI POKARMOWEJ OSÓB Z NYSY I OKOLIC

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE

OCENA ILOŚCIOWA SKŁADNIKÓW MINERALNYCH I WITAMIN W DIETACH LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA LICEALISTÓW Z OLEŚNICY

ZAWARTOŚĆ ENERGII I SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W PLANOWANYCH DO SPOŻYCIA RACJACH POKARMOWYCH MIESZKAŃCÓW DOMU POMOCY SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE

ZASPOKOJENIE POTRZEB ŻYWIENIOWYCH W GOSPODARSTWACH DOMOWYCH REPREZENTUJĄCYCH RÓŻNE FAZY CYKLU ROZWOJU RODZINY

ZAWARTOŚĆ WAPNIA I ŻELAZA ORAZ ICH GŁÓWNE ŹRÓDŁA W DIECIE MĘŻCZYZN W OKRESIE 21-LETNIEJ OBSERWACJI

Zasady układania jadłospisów, obliczanie wartości odżywczej posiłku.

ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 96 SECTIO D 2004

WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY LICEALNEJ Z BURSY SZKOLNEJ

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA DZIEWCZĄT LETNICH Z WROCŁAWIA I OKOLIC W ASPEKCIE ZAGROŻENIA CHOROBAMI ŻYWIENIOWOZALEŻNYMI

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W BIAŁYMSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW AKADEMII ROLNICZEJ W SZCZECINIE W 2006 ROKU. CZ. I. SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH I STAN ODŻYWIENIA

UDZIAŁ SUPLEMENTÓW W SPOŻYCIU SKŁADNIKÓW MINERALNYCH PRZEZ DZIECI W WIEKU SZKOLNYM

POZIOM SPOŻYCIA WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W GRUPIE STUDENTÓW FARMACJI I DIETETYKI UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W POZNANIU

WARTOŚĆ ENERGETYCZNA I ZAWARTOŚĆ PODSTAWOWYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH W DIETACH 2 I 3-LETNICH DZIECI UCZĘSZCZAJĄCYCH DO ŻŁOBKÓW W BIAŁYMSTOKU

WPŁYW WARUNKÓW SOCJOEKONOMICZNYCH NA SPOSÓB ŻYWIENIA I ZWYCZAJE ŻYWIENIOWE MŁODZIEŻY LETNIEJ Z WROCŁAWIA I OKOLIC*

Lp. Dział 1. Zakres i znaczenie nauki o żywieniu człowieka 2. Charakterystyka, źródła i znaczenie dla organizmu człowieka Umiejętności i wiadomości na

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA DZIECI W WIEKU LAT Z TERENU WROCŁAWIA*)

OCENA ZAWARTOŚCI CYNKU I ŻELAZA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW STUDIÓW NIESTACJONARNYCH AMB

Rafał Ilow, Bożena Regulska-Ilow, Jadwiga Biernat, Alicja Kowalisko 1)

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ MIASTA BIAŁEGOSTOKU O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA

OSZACOWANIE SPOŻYCIA TŁUSZCZÓW OGÓŁEM ORAZ KWASÓW TŁUSZCZOWYCH PRZEZ MŁODZIEŻ WIEJSKĄ BESKIDU ŻYWIECKIEGO

ZAWARTOŚĆ WITAMIN Z GRUPY B W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ

SPIS TREŚCI. 1. Znaczenie nauki o żywieniu. 2. Gospodarka energetyczna organizmu człowieka. 3. Podstawowe składniki pokarmowe i ich rola

ROLA SUPLEMENTACJI W UZUPEŁNIANIU NIEDOBORÓW WITAMIN I SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W DIECIE POLAKÓW, OBJĘTYCH BADANIEM WOBASZ**

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET W OKRESIE OKOŁOMENOPAUZALNYM W ASPEKCIE ZAGROŻENIA CHOROBAMI CYWILIZACYJNYMI SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH

OCENA POBRANIA WAPNIA, MAGNEZU, SODU I POTASU Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI STUDENTÓW Z UWZGLĘDNIENIEM SUPLEMENTACJI.

Zaburzenia stanu odżywienia dzieci kończących szkołę podstawową w Łodzi a jakość kości ocena spożycia energii i wybranych składników pokarmowych

OCENA WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ I WYBRANYCH SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH OBIADÓW PRZYGOTOWYWANYCH W KOSZALIŃSKICH PRZEDSZKOLACH

WPŁYW SUPLEMENTACJI PREPARATAMI WITAMINOWO-MINERALNYMI NA CAŁKOWITE POBRANIE WAPNIA I MAGNEZU W GRUPIE STUDENTÓW LUBELSKICH UCZELNI

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO

8.2. Wartość odżywcza produktów spożywczych Czynniki kształtujące wartość odżywczą produktów spożywczych...185

PRACE ORYGINALNE. Ocena sposobu żywienia osób po 60. roku życia pochodzących z Jodłowa i Nadziejowa

KARTA MODUŁU KSZTAŁCENIA Informacje ogólne PAŃSTWOWA WYŻSZA SZKOŁA ZAWODOWA IM. WITELONA W LEGNICY WYDZIAŁ NAUK O ZDROWIU I KULTURZE FIZYCZNEJ

ŻYWIENIOWE ZACHOWANIA ZDROWOTNE MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ ZAMIESZKAŁEJ W BIAŁYMSTOKU I OKOLICACH

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ TYPU 2

WARTOŚĆ ODŻYWCZA POSIŁKÓW W DIETACH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ I NADMIERNEJ MASIE CIAŁA

SPOŻYCIE JODU W WYBRANYCH GRUPACH MŁODZIEŻY SZKOLNEJ Z REJONU POMORZA*

OCENA SPOŻYCIA BIAŁKA W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO

WIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z NOWEGO SĄCZA I OKOLIC. 4. ROLA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I BILANSOWANIE DIETY

OCENA POZIOMU SPOŻYCIA WYBRANYCH WITAMIN WŚRÓD MŁODZIEŻY AKADEMICKIEJ MIASTA POZNANIA NA TLE WYNIKÓW INNYCH BADAŃ

WARTOŚĆ ODŻYWCZA DIETY KOBIET W WIEKU ROZRODCZYM ZAMIESZKAŁYCH NA TERENIE POLSKI

OBLICZENIOWA OCENA POBRANIA AZOTANÓW I AZOTYNÓW ORAZ WITAMIN ANTYOKSYDACYJNYCH Z CAŁODZIENNYMI RACJAMI POKARMOWYMI PRZEZ DZIECI W WIEKU 1 6 LAT

OCENA SPOŻYCIA SKŁADNIKÓW ODŻYWCZYCH PRZEZ PŁYWAKÓW Z WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO

OCENA ZAWARTOŚCI TŁUSZCZU W DIETACH STUDENTÓW UNIWERSYTETU RZESZOWSKIEGO

GDA (Guideline Daily Amount = Wskazane Dzienne Spożycie)

O żywieniu dzieci w żłobkach. dr n.med. Elżbieta Trafalska Zakład Higieny Żywienia i Epidemiologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Zawód i symbol cyfrowy zawodu: Technik Żywienia i Usług Gastronomicznych Przedmiot: Zasady żywienia. Klasa: II TŻ

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

Interwencje żywieniowe u dzieci otyłych aktualne spojrzenie

parametrów biochemicznych (cholesterol całkowity, cholesterol HDL, cholesterol LDL,

OCENA WARTOŚCI ENERGETYCZNEJ I ODŻYWCZEJ POSIŁKÓW PRZEDSZKOLNYCH

STOPIEŃ REALIZACJI NORM ŻYWIENIOWYCH U KOBIET O RÓŻNEJ WARTOŚCI WSKAŹNIKA WAGOWO-WZROSTOWEGO

Anna Kłos 1), Jerzy Bertrandt 1), Elżbieta Stężycka 1), Wiesława Szymańska 2)

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA OSÓB STARSZYCH ZAMIESZKUJĄCYCH WYBRANE DOMY OPIEKI SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE

Składniki pokarmowe i ich rola w żywieniu

OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA GIMNAZJALISTÓW Z OLEŚNICY

MAKROELEMENTY W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH UCZENNIC ZE SZKÓŁ POLICEALNYCH M. BIAŁEGOSTOKU

UWARUNKOWANIA ŻYWIENIOWE OTYŁOŚCI WŚRÓD DOROSŁYCH MIESZKAŃCÓW Z WROCŁAWIA

Tematyka zajęć z podstaw żywienia człowieka klasa: 1 TK -1, 1TK - 2

OCENA WARTOŚCI ODŻYWCZEJ DIET ODCHUDZAJĄCYCH

Stan odżywienia i sposób żywienia chłopców z warszawskiego gimnazjum sportowego

WPŁYW RYTMU I PORY DIALIZ NA SPOŻYCIE WYBRANYCH SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH PRZEZ PACJENTÓW ZE SCHYŁKOWĄ NIEWYDOLNOŚCIĄ NEREK

WARTOŚĆ ODŻYWCZA CAŁODZIENNYCH POSIŁKÓW 10. LETNICH DZIECI O ZRÓŻNICOWANEJ MASIE CIAŁA

Andrzej Tokarz, Agnieszka Stawarska, Magdalena Kolczewska

Sposób żywienia ludzi starszych mieszkających w małym mieście Twardogórze

KATARZYNA PYSZ-IZDEBSKA, TERESA LESZCZYŃSKA, ANETA KOPEĆ, ESTERA NOWACKA, BARBARA BUGAJ

OSZACOWANIE ZAWARTOŚCI SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W RACJACH POKARMOWYCH MŁODZIEŻY SZKOLNEJ

Ocena żywienia za pomocą wywiadu żywieniowego przez Internet

OCENA ZAWARTOŚĆI WITAMIN W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH KOBIET O PRAWIDŁOWEJ MASIE CIAŁA ORAZ Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ

ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET

WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA

OCENA DIETY REDUKUJĄCEJ STOSOWANEJ PRZEZ OTYŁE KOBIETY W TRAKCIE LECZENIA NADMIERNEJ MASY CIAŁA

GDA. Prawidłowe odżywianie

Alicja Nowicka, Marcin Skrok, Piotr Jurkowski Ocena diet dla chorych z cukrzycą proponowanych przez firmę Novo Nordisk w Polsce

Wydział Lekarski, Zakład Higieny i Dietetyki UJCM. Zakład Higieny i Dietetyki. Podstawy żywienia człowieka

OSZACOWANIE ZAWARTOŚCI FOLIANÓW I INNYCH WITAMIN Z GRUPY B W DIETACH MŁODYCH KOBIET (20 25 LAT) Z WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

SUPLEMENTACJA WITAMINOWO-MINERALNA U LUDZI STARSZYCH ZRZESZONYCH W WYBRANYCH WARSZAWSKICH STOWARZYSZENIACH SPOŁECZNYCH CZ. III.

Transkrypt:

BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XL, 2007, 3, str. 299 306 Robert Szczerbiński, Jan Karczewski 1), Andrzej Szpak 2), Zofia Karczewska 2) PODSTAWOWE SKŁADNIKI ODŻYWCZE RACJI POKARMOWYCH MŁODZIEŻY MIESZKAJA CEJ W INTERNATACH NA TERENIE POWIATU SOKÓLSKIEGO Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Sokółce Dyrektor: dr n. med. R. Szczerbiński 1) Zakład Higieny i Epidemiologii Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik: prof. dr hab. n. med. J.K. Karczewski 2) Zakład Zdrowia Publicznego Akademii Medycznej w Białymstoku Kierownik: dr hab. n. med. A. Szpak W pracy dokonano analizy podstawowych składników odżywczych w całodziennych racjach pokarmowych wydawanych młodzieży mieszkaja cych w internatach w oparciu o analizę 15 jadłospisów dekadowych pobranych do badań z 3 istnieja cych internatów w powiecie sokólskim w latach 2001 2005. Hasła kluczowe: składniki odżywcze, racje pokarmowe, młodzież, internat. Key words: basic nutrients, nutritional rations, youth, boarding houses. Prawidłowe żywienie młodzieży ma na celu dostarczenie energii i wszystkich składników odżywczych niezbędnych do właściwego rozwoju somatycznego i psychicznego młodego organizmu, a w konsekwencji osiągnięcia wysokiego potencjału zdrowotnego wpływającego na utrzymanie dobrego stanu zdrowia w wieku dojrzałym i zmniejszenia ryzyka wystąpienia wielu chorób (1, 2). Dane z piśmiennictwa wskazują na wiele nieprawidłowości w żywieniu w tej grupie wiekowej, a w szczególności złe zbilansowanie diet pod względem energetycznym, wyrażającym się niedostateczną podażą energii i nadmiernego udziału energii z tłuszczów (3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10). Celem niniejszej pracy jest analiza podstawowych składników odżywczych dziennych racji pokarmowych wydawanych w internatach w powiecie sokólskim w woj. podlaskim w latach 2001 2005 w oparciu o dobowe zapotrzebowanie na te składniki odżywcze. Internaty są placówkami, które zastępują dom rodzinny młodzieży w okresie nauki w szkole. Wydaje się więc zasadne monitorowanie sposobu żywienia, stanu odżywienia młodzieży i wykorzystanie wyników niniejszych badań do ukierunkowanej edukacji żywieniowej mającej na celu kształtowanie właściwych postaw wobec racjonalnego żywienia.

300 R. Szczerbiński i inni Nr 3 MATERIAŁ I METODY Ocenę podstawowych składników odżywczych dziennych racji pokarmowych przeprowadzono w oparciu o analizę wybranych losowo 15 jadłospisów dekadowych spośród wszystkich jadłospisów z okresu jesiennego w 3 istniejących internatach szkół ponad gimnazjalnych w powiecie sokólskim z lat 2001 2005. Okres jesienny przyjęto jako najbardziej reprezentatywny, jeśli chodzi o stosowane produkty. W badanym okresie z całodziennego żywienia korzystało 263 uczniów, w tym 137 dziewcząt i 126 chłopców. Jadłospisy dekadowe pobierali pracownicy Oddziału Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku PSSE w Sokółce. Zawartość składników odżywczych dziennych racji pokarmowych obliczono przy użyciu programu komputerowego MENU, zawierającym w bazie danych tabele składu i wartości odżywczej produktów i potraw (11). Na podstawie otrzymanych wyników ustalono stopień realizacji norm na podstawowe składniki odżywcze w oparciu o zalecane normy na poziomie bezpiecznym dla dziewcząt i chłopców w wieku 16 18 lat o umiarkowanej aktywności fizycznej, natomiast dla chłopców i dziewcząt w wieku 19 lat i powyżej w oparciu o zalecane normy na poziomie bezpiecznym dla kobiet i mężczyzn w wieku 19 25 lat o umiarkowanej aktywności fizycznej (12). Analizę statystyczną uzyskanych wyników dokonano testem t-studenta dla małych prób. Za poziom istotności przyjęto p 0,05. WYNIKI I OMÓWIENIE W tab. I przedstawiono wartość energetyczną i zawartość podstawowych składników odżywczych całodziennych racji pokarmowych podawanych w stołówkach w internatach na terenie powiatu sokólskiego. Wartość energetyczna w analizowanych dziennych racjach pokarmowych wynosiła 2469,24 ± 582,43 kcal, co stanowi od 82,86% dobowego zapotrzebowania energetycznego u chłopców w wieku 19 lat do 108,53% u dziewcząt w wieku 19 lat. Przeciętna podaż białka wynosiła 66,82 ± 13,91 g, co stanowi od 105,78% normy na poziomie bezpiecznego spożycia u chłopców w wieku 16 18 lat, do 151,78% u dziewcząt w wieku 19 lat. Zawartość tłuszczu w dziennej racji pokarmowej wynosiła 102,48 ± 30,22 g, co stanowi od 96,68% zalecanej normy u chłopców w wieku 16 18 lat do 134,84% u dziewcząt w wieku 19 lat. Natomiast przeciętna zawartość węglowodanów była na poziomie 326,98 ± 93,33 g, stanowi to od 61,11%u młodzieży płci męskiej w wieku 16 18 lat do 90,83% u młodzieży płci żeńskiej w wieku 16 18 lat dziennego zapotrzebowania na ten składnik. Analizując rozkład energii pochodzącej z poszczególnych składników odżywczych w odniesieniu do energii całkowitej ocenianych racji pokarmowych wykazano nieprawidłowości. W dziennych racjach pokarmowych młodzieży stwierdzono wyższą od zalecanej normy podaż energii z tłuszczu (113,36%) i węglowodanów (104,24%). Natomiast udział energii z białka (85,61%) był niższy. Uzyskane wyniki różnią się od uzyskanych przez Maruszewska i współpr. dla populacji wielkopolskiej, gdzie wykazano wyższą aniżeli zalecają normy podaż energii z białek i zbliżony do zalecanej normy udział energii z tłuszczów (13). Procent realizacji zalecanej normy na podstawowe składniki odżywcze u dziewcząt i chłopców w poszczególnych latach analizowanego okresu przedstawia tab. III i IV. W analizowanym okresie racje pokarmowe dziewcząt w wieku 16 18 lat pokrywały dzienne zapotrzebowanie na energię od 97,53 ± 16,95% w 2003 r. do 125 ± 23,46% w 2002 r. Natomiast wśród chłopców, zarówno w wieku 16 18 lat, jak i 19 lat racje pokarmowe w poszczególnych latach nie pokrywały zalecanej normy. Dzienna podaż energii u chłopców w wieku 16 18 lat pokrywała od 80,71 ± 14,16% w 2003 r. do 98,06 ± 18,41% w 2002 r. zapotrzebowania, a u chłopców w wieku 19 lat od 78,54 ± 13,78 w 2003 r. do 95,43 ± 17,19% w 2002 r. Analiza statystyczna, zarówno w grupie chłopców i dziewcząt, odsetka realizacji zalecanej normy w rozbiciu na wiek w poszczególnych latach wykazała, że różnice były nieistotne statystycznie. Wyniki w grupie chłopców w woj. podlaskim są zbliżone do wyników uzyskanych w badaniach innych autorów w różnych regionach Polski (5, 14, 15), natomiast wśród dziewcząt w innych regionach Polski niższy stopień realizacji normy na energię stwierdzili Ostrowska i współpr. (14), Maruszewska i współpr. (13) oraz Nazarewicz (9). Ilość białka w poszczególnych latach u dziewcząt znacznie przekraczała zalecane normy i pokrywały zapotrzebowanie w grupie wiekowej 16 18 lat od 129,89 ± 24,59% w 2003 r. do 160,01 ± 18,78% w roku 2002 oraz u dziewcząt w wieku 19 lat od 141,18 ± 26,73% w 2003 r. do 173,92 ± 20,41% w roku 2002 (różnice nieistotne statystycznie). Natomiast u chłopców w wieku 16 18 lat procent realizacji normy na białko wynosił od 98,4 ± 18,63%, w 2003 r. do 121,22 ± 14,26% w roku 2002, zaś chłopców

Nr 3 Składniki odżywcze racji pokarmowej młodzieży powiatu sokólskiego 301

302 R. Szczerbiński i inni Nr 3 w wieku 19 lat od 115,97 ± 21,95% w 2003 r. do 142,86 ± 16,81% w roku 2002 (różnice nieistotne statystycznie). Wysoki poziom realizacji normy na białko znajduje potwierdzenie w badaniach innych autorów (6, 7, 14, 15). Tabela II Procent realizacji normy na energię pochodza ca z podstawowych składników całodziennych racji pokarmowych w internatach pow. sokólskiego Table II The contribution of the basic nutrients in the daily food rations served in boarding houses in the District of Sokolka to the recommended daily intakes for those nutrients Energia N=15 średnia arytmetyczna (Xśr) ± SD Zakres % realizacji normy % energii z białka 11,13 ± 2,22 8,65 15,05 85,61 % energii z tłuszczu 36,75 ± 10,85 26,52 62,13 113,36 % energii z węglowodanów 52,12 ± 14,89 34,94 78,9 104,24 Procent realizacji normy na tłuszcz u dziewcząt w wieki 16 18 lat wynosił od 101,44 ± 10,13% w 2005 r. do 132,58 ± 43,46% w 2002 r., a u dziewcząt w wieku 19 lat od 117,45 ± 11,73% w 2005 r. do 153,52 ± 50,32% w roku 2002 (różnice nieistotne statystycznie). Wśród chłopców w wieku 16 18 lat dzienne zapotrzebowanie na tłuszcz realizowane było na poziomie od 84,21 ± 8,41% w 2005 r. do 110,07 ± 36,08% w roku 2002, a u chłopców w wieku 19 lat od 90,17 ± 9,00% w 2005 r. do 117,84 ± 38,63% w roku 2002 (różnice nieistotne statystycznie). Nadmierne spożycie tłuszczów jest jedną z najczęstszych wad sposobu żywienia młodzieży. Prowadzone badania w Europie (16, 17) wykazały, że przeciętna dieta nastolatków zawiera ok. 35 40% energii z tłuszczów, przy czym podaż białka spełnia na ogół zalecenia normy. Badania prowadzone w Polsce przez Szponara i współpr. (10, 18) oraz wyniki innych autorów (6, 7, 19) wykazują tendencję do nadmiernego spożycia tłuszczu i dotyczy to przede wszystkim chłopców. Realizacja zapotrzebowanie na węglowodany wśród młodzieży płci żeńskiej kształtowała się od 83,23 ± 22,36% w 2003 r. do 108,73 ± 19,27% w roku 2002 zalecanego normatywu (różnice nieistotne statystycznie). Natomiast wśród młodzieży płci męskiej znacznie odbiegała od zalecanej normy i kształtowała się na poziomie od 56,00 ± 13,77% w 2003 r. do 73,17 ± 12,97% w roku 2002 (różnice nieistotne statystycznie). Uzyskane wyniki w niniejszej pracy oraz wyniki badań oceny żywienia w stołówkach internatów w woj. białostockim prowadzonych w połowie lat 70-tych przez Sucheckiego i współpr. (20) i w 1997 r. przez Stopnicka i współpr. (21) oraz najnowsze wyniki badań Smorczewskiej-Czupryńskiej i współpr. (22) wykazują, że błędy w żywieniu młodzieży w internatach w tym regionie utrzymują się od dłuższego czasu.

Nr 3 Składniki odżywcze racji pokarmowej młodzieży powiatu sokólskiego 303

304 R. Szczerbiński i inni Nr 3

Nr 3 Składniki odżywcze racji pokarmowej młodzieży powiatu sokólskiego 305 WNIOSKI 1. Całodzienne racje pokarmowe młodzieży wydawane w stołówkach internatów charakteryzowały się niezbilansowaniem wartości energetycznej oraz podstawowych składników odżywczych (białka, tłuszczu, węglowodanów), w tym udziału białek i tłuszczów w dostarczeniu energii. 2. Wyniki badań wskazują na konieczność stałego monitoringu żywienia młodzieży zamieszkującej w internatach oraz objęcia jej programem edukacji zdrowotnej ukierunkowanej na promowanie zasad racjonalnego żywienia. R. Szczerbiński, J. Karczewski, A. Szpak, Z. Karczewska MAJOR NUTRIENTS IN THE FOOD RATIONS OF THE YOUTHS LIVING IN BOARDING HOUSES IN THE DISTRICT OF SOKOLKA Summary The purpose of the work was to analyse the basic nutrients found in the daily food rations served to the youths in boarding houses in the district of Sokolka during 2001 2005 in relation to the daily requirement for these ingredients. Fifteen 10-day cartes du jour collected in the autumn period by workers of the Department of Food Hygiene, Feeding and Utility Objects of the County Sanitary Epidemiological Station in Sokolka from the 3 boarding houses of the county in 2001 2005 were used as the basis for the study. The content of basic nutrients in the daily food rations was calculated using the MENU software. The results were used to calculate the extent to which the daily food rations contributed to satisfy the daily requirement for the basic nutrients as suggested by respective recommendations at the safe level for girls and boys at the age of 16-18 practising moderate exercise, while for the boys and girls at the age of 19 the daily requirement was determined from respective recommendations at the safe level for girls and boys at the age of 19-25 practising moderate exercise. The daily food rations served to the young people living in the boarding houses were characterised by non-balanced supply of energy and basic nutrients (proteins, fat, carbohydrates), including the ratio of energy supplied by proteins to the energy supplied by fats. PIŚMIENNICTWO 1. Ziemlański Ś.: Żywienie a choroby cywilizacyjne. Żyw. Człow. Metab., 2001; supl. 28: 559-609. 2. Diet, nutrition and the prewention of chronic diseases. WHO Technical Report Series 916. Geneva 2003. 3. Charzewska J., Chwojnowska Z., Rogalska-Niedźwiedź M. i współpr.: Zmiany w żywieniu młodzieży z Warszawy w latach 1985 1990. Żyw. Człow. Metab., 1992; 1: 17-25. 4. Chwojnowska Z., Charzewska J., Chabros E., i współpr.: Sposób żywienia i stan odżywienia warszawskiej młodzieży w wieku pokwitania. Żyw. Człow. Metab., 2002; supl.: 123-127. 5. Duda G., Gerttig H., Moruszewska M., i współpr.: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych młodzieży szkół ponadpodstawowych. Bromat. Chem. Toksykol., 1992; 4: 319-325. 6. Ilow R., Rogulska Ilow B., Szymczak J.: Ocena sposobu żywienia dziewcząt ze szkół średnich z Głogowa i Lubina. Cz. II. Ocena ilościowa. Bromat. Chem. Toksykol., 1999; 1: 27-33. 7. Ilow R., Rogulska Ilow B., Szymczak J.: Ocena sposobu żywienia chłopców ze szkół średnich z Głogowa i Lubina. Cz. II. Ocena ilościowa. Bromat. Chem. Toksykol., 1999; 1: 43-50. 8. Maruszewska M., Duda G., Gertig H. i współpr.: Ocena wartości odżywczej całodziennych racji pokarmowych młodzieży szkół średnich. Cz. I. Składniki podstawowe. Bromat. Chem. Toksykol., 1998; 3: 207-212. 9. Nazarewicz R., Babicz-Zielińska E., Oleradzka J.: Ocena sposobu żywienia dziewcząt na podstawie wywiadu z ostatnich 24 godzin. Żyw. Człow. Metab., 2000; supl.: 197-200. 10. Szponar L., Rychlik E.: Nutrition mode and nutritional status of boys and men in Poland. Żyw. Człow. Metab., 1996; supl. 2: 38-70. 11. Kunachowicz H., Nadolna L., Przygoda B. i współpr.: Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych. Wyd. IŻŻ., Warszawa 1988. 12. Ziemlański Ś., Bułhak-Jachymczyk B., Budzyńska- Topolowaska J. i współpr.: Normy wyżywienia dla ludności w Polsce (energia, białko, tłuszcze,

306 R. Szczerbiński i inni Nr 3 witaminy i składniki mineralne). Nowa Medycyna 1995; 5: 1-27. 13. Ostrowska A., Szewczyński J., Gajewska M.: Wartość odżywcza całodziennych racji pokarmowych szkół średnich z województwa mazowieckiego. Cz. I. Składniki podstawowe. Żyw. Człow. Metab., 2003; 30(1/2): 362-366. 14. Przybyszewska J., Waluś A., Jaworowska A.: Wartość odżywcza całodziennych racji pokarmowych młodzieży z regionu kujawsko-pomorskiego. Żyw. Człow. Metab., 2005; 32 (supl. 1 cz. I): 339-345. 15. Maruszewska M., Przysławski J.: Wybrane składniki pokarmowe w żywieniu młodzieży poznańskich szkół średnich. Żyw. Człow. Metab., 2005; 32 (supl. 1, cz. I): 650-654. 16. Amorim Cruz J.A.: Dietary habits and nutritional status in adolescents over Eurpe-Southern Europe. Eur. J. Clin. Nutr., 2000; 54 (supl. 1): 29-35. 17. Parizkowa J.: Dietary habits and nutritional status in adolescents in Central and Eastern Europe. Eur. J. Clin. Nutr., 2000; 54 (supl. 1): 36-40. 18. Szponar L., Rychlik E., Respondek W.: Nutrition mode and nutritional status of girls and women in Poland. Żyw. Człow. Metab., 1996; supl. 2: 38-70. 19. Augustyniak H., Brzozowska A.: Sposób żywienia młodzieży w Polsce na podstawie piśmiennictwa z ostatnich 10 lat (1990 2000). Roczn. PZH 2002; 53(4): 399-406. 20. Suchecki T., Dra żkiewicz Cz., Januszko T.: Ocena żywienia w stołówkach internatów szkół podstawowych woj. białostockiego oraz stołówek akademickich miasta Białegostoku. Roczn. AM, Białystok. 1978; 22: 179-185. 21. Stopnicka B., Jerulank I., Szamrej I.K. i współpr.: Ocena jakości żywienia młodzieży zamieszkującej w internatach szkół ponadpodstawowych województwa białostockiego. Roczn. PZH, 1999; (50)2: 191-208. 22. Smorczewska-Czupryńska B., Ustymowicz-Farbiszewska J., Kozłowska M., Karczewski J.: Ocena wartości energetycznej, zawartości kwasów tłuszczowych, cholesterolu i błonnika w dietach młodzieży gimnazjalnej zamieszkałej na terenie woj. podlaskiego. Bromat. Chem. Toksykol., 2006; 39(3): 223-227. Adres: 15-089 Białystok, ul. Mickiewicza 2c.