ROZDZIAŁ 5 ZMIANY WYPOSAŻENIA GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE JAKO SKUTEK ZMIAN MODELU KONSUMPCJI

Krystyna Hanusik Urszula Łangowska-Szczęśniak ROZDZIAŁ 5 ZMIANY WYPOSAŻENIA GOSPODARSTW DOMOWYCH W POLSCE JAKO SKUTEK ZMIAN MODELU KONSUMPCJI Wprowadzenie Rozważania na temat modelu konsumpcji są bardzo ważne poznawczo, ciekawe zarówno ze względów metodologicznych jak i empirycznych, mają również znaczenie praktyczne w polityce społecznej czy marketingu. Model konsumpcji przejawia się poprzez wybory sposobów i środków używanych przez ludzi w celu zaspokajania potrzeb. Powszechnie wskazuje się na biologiczne, ekonomiczne, demograficzno-społeczne czy kulturowe determinanty realizowanych modeli konsumpcji. Modele konsumpcji były i są obecnie bardzo rozmaite i zmieniają się. Przy czym tempo zmian owych modeli zależy od poziomu i tempa rozwoju gospodarczego kraju, od tempa i kierunku przemian demograficznych, czy społecznych, a także od zakresu i skali oddziaływania państwa na gospodarkę i społeczeństwo 2. Charakterystyczną cechą zachowań konsumpcyjnych we współczesnych społeczeństwach jest zarówno duża zmienność sposobów zaspokajania potrzeb, jak i ich unifikacja. Na zmiany zachowań konsumpcyjnych wpływa postęp techniczny, czyli między innymi rozwój technologii powalających dostarczać społeczeństwu nowe czy modyfikowane dobra i usługi służące zaspokajaniu potrzeb w sposób skuteczniejszy, a także pozwalających kreować nowe potrzeby. Postępujące upodabnianie się modeli konsumpcji w dzisiejszym świecie jest z kolei następstwem standaryzacji oferty podażowej, propagowania przez środki masowego przekazu określonych sposobów konsumpcji, mody, czy stylu życia, rosnącej mobilności demograficzno-społecznej i przestrzennej ludności 3. Można powiedzieć, że działa we współczesnym świecie ze szczególnym nasileniem efekt pokazowy. W naszym kraju wraz z rozwojem gospodarki rynkowej po 989 r. powstały szczególnie sprzyjające warunki do zmian modeli konsumpcji, do asymilacji wzorców zachowań konsumpcyjnych właściwych krajom o wyższym poziomie rozwoju gospodarczego, a więc społeczeństwom bardziej zamożnym. Wydało się więc ważne zidentyfikowanie niektórych aspektów owych zmian. W artykule postawiono pytanie, czy i jak zmieniły się wzorce konsumpcji w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu, w jakim stopniu na realizowane wzorce konsumpcji wpłynęły dochody, czy efekty pokazowe. Jako podstawę przeprowadzonych badań i analiz, przy założeniu, że o modelu konsumpcji można wnioskować między innymi na podstawie posiadanych przez gospodarstwa domowe zasobów dóbr trwałego użytku, przyjęto następujące tezy: zmiany gospodarcze w Polsce doprowadziły do wzrostu poziomu i struktury wyposażenia gospodarstw domowych, Por. J. Kramer, Konsumpcja w gospodarce rynkowej, Warszawa 997, s.69 i dalsze 2 Por. C. Bywalec, L. Rudnicki, Podstawy ekonomiki konsumpcji, Kraków 999, s.36 i dalsze 3 por. A. Niemczyk, M. Maćkówka, Konsumpcja w gospodarstwach domowych w Polsce i w niektórych krajach UE, Wiadomości Statystyczne, 22(2), s. 53

52 Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak bieżące dochody gospodarstw domowych są podstawową determinantą ich możliwości konsumpcyjnych, a co za tym idzie kształtują w znacznym stopniu wzorce konsumpcji, zwłaszcza w długim okresie, rozwój technologii teleinformatycznych znacząco wpłynął na zmiany modelu konsumpcji, modele logitowe 4 stanowią dobre narzędzie badania zależności wyposażenia gospodarstw w dobra trwałego użytku od dochodów rozporządzalnych i tym samym identyfikacji wybranych preferencji konsumpcyjnych gospodarstw domowych. Podstawowym źródłem wykorzystanych w badaniach informacji o dochodach i wyposażeniu gospodarstw domowych były dane z reprezentacyjnych badań budżetów gospodarstw domowych w Polsce organizowanych przez Główny Urząd Statystyczny. Obserwacje dotyczyły994 r. i 23 r. Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku jako egzemplifikacja zmian modelu konsumpcji w Polsce Istotną charakterystyką preferencji konsumpcyjnych gospodarstw domowych, a zatem modelu konsumpcji jest wyposażenie w dobra trwałego użytku. Są one zwykle stosunkowo drogie i ich zakup jest możliwy gdy gospodarstwo domowe osiąga określony poziom dochodów, często też wymaga zgromadzenia oszczędności lub zaciągnięcia kredytu. Dobra trwałego użytku są gromadzone i konsumowane w długim okresie. Świadczą o zamożności gospodarstwa domowego, zapewniają komfort życia i w jakimś sensie niwelują wpływ okresowego obniżenia bieżących dochodów na stopień zaspokojenia potrzeb jego członków. W Polsce w przed 989 r. istniały bariery podażowe ograniczające dostęp do większości dóbr tego typu, sprzęt gospodarstwa domowego, meble, mieszkania czy samochody osobowe były bardzo trudne do zdobycia. Zapotrzebowanie jednak istniało i rozwijało się, ludzie bywali zagranicą, działał efekt pokazowy. Po zmianie ustroju ekonomicznego stosunkowo szybko zniknęły niedobory podaży, pojawiły się bariery cenowe i dochodowe, właściwe gospodarce rynkowej. Można przyjąć, iż w 994 r., po pięciu latach przemian, rynek działał już sprawnie i zasoby dostępnych i uznawanych za niezbędne dóbr trwałego użytku w gospodarstwach zostały uzupełnione. Zatem dane o posiadanych przez gospodarstwa domowe zasobach dóbr trwałego użytku w 994 r. posłużyły jako podstawa do analizy zróżnicowania i zmian modelu konsumpcji w naszym kraju jakie nastąpiły w ciągu kolejnych dziesięciu lat. Analizę porównawczą wyposażenia gospodarstw domowych przeprowadzono zatem dla 994 r. i 23 r. biorąc pod uwagę klasyfikację podmiotów konsumpcyjnych ze względu na miejsce zamieszkania. W tabeli zestawiono charakterystyki wyposażenia gospodarstw domowych zamieszkałych na wsi i w miastach w badanych latach. Przede wszystkim należy podkreślić, że istnienie istotnych różnic w poziomie wyposażenia gospodarstw domowych zależnie od miejsca zamieszkania sugeruje inne preferencje konsumpcyjne zarówno w 994 r. jak i w 23 r. 4 Przyjmując, że prawdopodobieństwo posiadania przez gospodarstwo domowe danego dobra (p i ) zależy od p = F ax b. Założono, że F jest dystrybuantą rozkładu dochodu (x i ), zastosowano następujący model: ( ) logistycznego: i ( i ) ( ax b) i i + p = F ax + b =. Wartości funkcji odwrotnej do F nazywamy logitami: i + + e pi log it( pi ) = ln = axi + b. Przy estymacji wartości p i zastępowane są częstościami względnymi p i wyznaczanymi z próby. Współczynnik zgodności wskazuje on natomiast na siłę wpływu dochodów na wyposażenie gospodarstw w dane dobro.

Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce jako skutek zmian modelu konsumpcji 53 Tabela. Zróżnicowanie wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce w994 r i 23 r. w wybrane dobra trwałego użytku Udziały GD posiadających wybrane dobra (w %) Rodzaj dobra GD GD zamieszkałe na zamieszkałe w wsi mieście 994 r. 23 r. 994 r. 23 r.. Telewizor czarno-biały 46 3,23 22,5 2,44 2. Telewizor kolorowy 7, 96,43 88,89 97,79 3. Urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej i kablowej 8,25 3,7 34,28 62 4. Odbiornik radiowy monofoniczny 62,92 x 5,94 X 5. Odbiornik radiowy stereofoniczny 5,47 57,36 28,32 48,95 6. Radiomagnetofon monofoniczny 23,5 x 8,66 X 7. Radiomagnetofon stereofoniczny 32,93 45,4 47,6 47,35 8. Magnetofon monofoniczny 9,4 4,4 9,5 5,47 9. Magnetofon stereofoniczny 8,3 x 4,89 X. Gramofon elektryczny 5,93 x 3,45 X. Odtwarzacz płyt kompaktowych 2,36 7,94 7,88 2,76 2. Zestaw do odbioru i rejestracji dźwięku x 36,27 x 49,54 3. Magnetowid, odtwarzacz 34,52 45,8 53,83 57,62 4. Kamera wideo 9 2,39 2,3 6,95 5. Aparat fotograficzny 26,88 44,85 48,89 59,4 6. Komputer osobisty z dostępem do internetu x 6,52 x 7,67 7. Komputer osobisty bez dostępu do internetu x 2,28 x 7,2 8. Komputer 3,4 8,6 9,32 35,5 9. Drukarka x 2,4 x 24,57 2. Maszyna do pisania,38 x 6,53 X 2. Telefon komórkowy prywatny x 36,3 x 56 22. Telefon komórkowy służbowy x 2, x 6, 23. Pralka i wirówka elektryczna 86,5 56,7 53,23 22,4 24. Pralka automatyczna 35,74 62,7 69,92 85,3 25. Odkurzacz elektryczny 82,43 89,75 95,58 95,4 26. Froterka elektryczna 2,7 x 4,6 X 27. Chłodziarka 95,66 97,59 97,77 97,93 28. Zamrażarka 47,8 54,32 27,32 25,2 29. Kuchenka mikrofalowa,56 2,54 4,36 29,32 3. Robot kuchenny 38,92 54,78 48,2 55,72 3. Zmywarka do naczyń 8 2,,5 4,8 32. Maszyna do szycia elektryczna 34,55 45,29 42,48 48 33. Maszyna do szycia nieelektryczna 27,26 x 2,49 X 34. Rower 76,98 83,2 4,67 55,2 35. Motocykl, skuter, motorower,74 6,5 3,5 2, 36. Samochód osobowy prywatny 4,37 54,76 37,9 44,43 37. Samochód osobowy służbowy x 2 X 2,22 38. Garaż 36,26 4,7 2, 39. Działka rekreacyjna 9,49 3,47,3 8,4

54 Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak 4. Drugi dom x,7 X,57 4. Domek letniskowy,8 4, 2,33 Źródło: Opracowanie własne na podstawie badań panelowych GUS dochodów i wydatków gospodarstw domowych w Polsce Można wskazać dobra, które posiadało i posiada przeważająca część gospodarstw domowych na wsi i w mieście, są to telewizory kolorowe, różnego rodzaju odbiorniki radiowe, odkurzacze, chłodziarki czy pralki. Są także dobra, jak zmywarki, kamery wideo, będące w dyspozycji gospodarstw domowych relatywnie rzadko. W przypadku większości dóbr uznawanych za nowoczesne, na przykład pralki automatyczne, sprzęt RTV, komputery, widoczne było i jest słabsze wyposażenie gospodarstw domowych zamieszkałych na wsi. Jest jednak grupa dóbr, w które lepiej wyposażone są gospodarstwa domowe wiejskie, można tu wymienić zamrażarkę, maszynę do szycia, rower, motocykl, samochód osobowy i garaż. Są to więc, jak się wydaje, dobra związane ze specyfiką wiejskiego gospodarstwa domowego oraz z jego lokalizacją. Porównanie zmian wyposażenia gospodarstw domowych w czasie pozwala zauważyć istotną poprawę ilościową i unowocześnienie struktury posiadanych zasobów. Praktycznie zniknął telewizor czarno-biały, odbiornik radiowy monofoniczny, magnetofon, czy gramofon i maszyna do pisania. Na to miejsce weszły i szybko zostały zaakceptowane nowe dobra. Szczególnie dużo nowości pojawiło się w dziedzinie teleinformatyki, na przykład są to urządzenia do odbioru telewizji satelitarnej i kablowej, komputery osobiste, drukarki, Internet, telefony komórkowe. Gospodarstwa domowe mieszkańców Polski, po latach dostosowywania się do gospodarki rynkowej, są na ogół dobrze wyposażone w podstawowe dobra trwałego użytku, ułatwiające prowadzenie gospodarstwa, pralki automatyczne, chłodziarki, odkurzacze, roboty kuchenne. Prawie wszystkie gospodarstwa posiadają też telewizory kolorowe. Ale poziom i struktura wyposażenia gospodarstw domowych wiejskich jest mimo zmian nadal mniej nowoczesna i wyraźnie słabsza w porównaniu z gospodarstwami miejskimi. Warto podkreślić wysokie miejsce samochodów osobowych w preferencjach tej grupy gospodarstw domowych w naszym kraju, dużą skłonność do absorpcji nowoczesnych wzorów zachowań konsumpcyjnych przejmowanych od ludności miejskiej oraz niestety ograniczenia infrastrukturalne utrudniające na przykład dostęp do Internetu, czy wymuszające konieczność posiadania samochodów, jako podstawowego środka transportu. Dochodowe determinanty wybranych elementów modelu konsumpcji gospodarstw domowych w Polsce w latach 994-23 Podstawową determinantą poziomu i struktury konsumpcji są dochody uzyskiwane przez gospodarstwa domowe. Dla oceny zmian sytuacji dochodowej gospodarstw domowych w Polsce w latach 994-23 wyznaczono rozkłady tych dochodów w 994 r. i w 23 r w podziale na miasto i wieś. Rozkłady empiryczne zostały wygładzone teoretycznymi rozkładami logarytmiczno-normalnymi, krzywe gęstości rozkładów teoretycznych przedstawiono na rys.. W badanym dziesięcioleciu średnie miesięczne dochody realne gospodarstw miejskich wzrosły o około 8%, natomiast dochody gospodarstw wiejskich tylko o 4% i w 23 r. były one o 8% niższe niż dochody gospodarstw w miastach. Pewnej poprawie uległ rozkład dochodów, zmniejszył się przede wszystkim udział gospodarstw osiągających dochody poniżej zł miesięcznie (w miastach z 2,6% do 8,2%, a na wsi z 9,2% do 4,4%), wzrósł również udział gospodarstw o średnich dochodach powyżej 2 zł (w miastach z

Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce jako skutek zmian modelu konsumpcji 55 34,6% do 45,6%, a na wsi z 3,9% do 35,9%). Aby precyzyjniej ustalić przyczyny zróżnicowania wyposażenia gospodarstw domowych w dobra konsumpcyjne trwałego użytku przeprowadzono analizę zależności wyposażenia od poziomu dochodów. Zbudowano logitowe modele prawdopodobieństwa posiadania przez gospodarstwa domowe wiejskie i miejskie wybranych dóbr świadczących o nowoczesności modelu konsumpcji, a także o zamożności gospodarstwa, a mianowicie: urządzeń do odbioru telewizji satelitarnej i kablowej, radioodbiorników stereofonicznych, urządzeń do odbioru i rejestracji dźwięku, magnetowidów i odtwarzaczy, komputerów, internetu, telefonów komórkowych, samochodów osobowych, robotów kuchennych, pralek automatycznych i garaży. Przy czym zestawy dóbr różniły się nieco w obu okresach poddanych analizie. Otrzymane modele przedstawiono w tabeli 2. Wysoki stopień objaśnienia zbudowanych modeli wskazuje na istotną zależność wyposażenia gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku od dochodów. Zależność ta jest stabilna w czasie i dotyczy w podobnej mierze gospodarstw domowych miejskich i wiejskich. Tabela 2. Parametry modelu logitowego objaśniającego prawdopodobieństwo posiadania dóbr trwałego użytku w gospodarstwach domowych Wyszczególnienie dóbr trwałego użytku Parametr a Parametr b gospodarstwa domowe osób zamieszkałych w miastach w 994 r. Urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej,33 -,382 7 Radio stereofoniczne,356 -,698,74 Magnetowid, odtwarzacz,563 -,969,799 Komputer,594-3,697 65 Pralka automatyczna 83 -,35 8 Robot kuchenny,378-48,736 Samochód osobowy 63-2,242 34 Garaż 75-2,856 7 gospodarstwa domowe osób zamieszkałych na wsi w994 r. Urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej 37-3,885,397 Radio stereofoniczne,365-2,425,58 Magnetowid, odtwarzacz,593 -,754,77 Komputer 3-4,75 82 Pralka automatyczna,583 -,678,776 Robot kuchenny 48 -,242 8 Samochód osobowy,7 -,52 Garaż 7 -,68,788 gospodarstwa domowe osób zamieszkałych w miastach w 23 r. Urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej -,235,72 Urządzenie do odbioru i rejestracji dźwięku (wieża) 87 -,874,78 Magnetowid, odtwarzacz,722 -,645,75 Komputer z dostępem do internetu 4-3,892 Komputer,588-2,28,75 Telefon komórkowy 64-2,68 9 Samochód osobowy,35-2,876 4 Garaż 7-3,9 5 Robot kuchenny 9 -,599,7 Pralka automatyczna,97 -,582 4 R 2

56 Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak gospodarstwa domowe osób zamieszkałych na wsi w 23 r Urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej 68-2,9 42 Urządzenie do odbioru i rejestracji dźwięku (wieża) 56-2,26 22 Magnetowid, odtwarzacz 8 -,645,73 Komputer z dostępem do internetu,787-4,659,549 Komputer 53-3,566,78 Telefon komórkowy 88-2,29 9 Samochód osobowy,6-2,93 57 Garaż 96-2,25 8 Robot kuchenny 99 -,53 8 Pralka automatyczna,92 -,34 29 W przypadku modeli logitowych szczególne znaczenie w badaniach mają ich wykresy. Na podstawie analizy kształtu owych krzywych można przede wszystkim ustalić jak zmieniają się skłonności gospodarstw domowych do posiadania danego dobra wraz ze zmianą dochodów, zaobserwować można również zróżnicowanie hierarchii preferencji gospodarstw domowych wynikające ze zmian ich zamożności i miejsca zamieszkania. Na rysunkach 2-8 przedstawiono krzywe obrazujące prawdopodobieństwa posiadania wybranych dóbr trwałego użytku przez gospodarstwa domowe będących graficzną ilustracją wyznaczonych modeli logitowych. Jako reprezentanta dóbr ułatwiających prowadzenie gospodarstwa domowego wybrano pralkę automatyczną. Obecnie akceptowany model życia w naszym kraju czyni pralkę dobrem niezbędnym w każdym praktycznie gospodarstwie. Pralka jest jednak dość kosztowna i jak wydać na rysunku 2 istnieje bariera dochodowa ograniczająca jej posiadanie. Pralkę automatyczną posiadało w 23 r. około 2% gospodarstw domowych wiejskich i około 4% gospodarstw miejskich osiągających najniższe dochody, poziom wyposażenia szybko rósł wraz ze wzrostem dochodów gospodarstw domowych i zmniejszała się różnica między miastem i wsią. Przy dochodach miesięcznych przekraczających 4 tys. zł w pralkę wyposażone było praktycznie każde gospodarstwo domowe. Widoczna jest jednocześnie poprawa wyposażenia gospodarstw domowych w pralki w stosunku do 994 r., przy zachowaniu jednak relatywnie gorszego wyposażenia wsi w stosunku do miasta. Wynikać to może w pewnym stopniu z braku infrastruktury technicznej na wsi, jak i odmiennego wzorca konsumpcji. W grupie dóbr związanych z zaspokajaniem potrzeby wypoczynku i rozrywki rozważono magnetowidy i urządzenia do odbioru telewizji satelitarnej i kablowej (por. rysunek 3 i 4). Są to urządzenia towarzyszące aparatom telewizyjnym, które posiadały w badanym okresie praktycznie wszystkie gospodarstwa domowe na wsi i w mieście. Magnetowid jest już dobrem wycofywanym z konsumpcji na rzecz urządzeń nowocześniejszych, odtwarzaczy DVD i kina domowego, co potwierdza usytuowanie krzywych opisujących wyposażenie gospodarstw domowych w to dobro w 23 r. w stosunku do 994 r. Z kolei dobrem, które poprawia swoją pozycję w zasobach gospodarstw domowych jest urządzenie do odbioru telewizji satelitarnej i kablowej. Położenie wykresów modeli logitowych dla tego dobra wskazuje znaczący wzrost popularności w ciągu dziesięciolecia i utrzymującą się różnicę pomiędzy miastem i wsią. Niewątpliwie przyczyn tego stanu rzeczy można szukać w braku telewizji kablowej na wsi i innych preferencjach konsumpcyjnych. Z unowocześnianiem wzorca konsumpcji należy wiązać pojawienie się takich dóbr i usług, jak: komputer osobisty, telefon komórkowy i Internet. W 994 r. komputery były

Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce jako skutek zmian modelu konsumpcji 57 dobrem relatywnie drogim, wchodzącym dopiero do użytkowania. Korzystanie z komputera wymagało określonych umiejętności. Wyposażenie w komputery na wsi było śladowe, w miastach znacząco wyższe, ale posiadły to urządzenie głównie gospodarstwa zamożne. W ciągu dziesięciu lat zdecydowanie wzrosła użyteczność komputera i jego popularność, powstało i rozwinęło się przyjazne oprogramowanie użytkowe. Komputer stał się niezbędnym narzędziem usprawniającym naukę i pracę, komunikację, także dzięki usługom internetowym. Efektem tych zmian jest znaczna poprawa wyposażenia gospodarstw domowych w komputery w 23 r. Posiadanie komputera jest jednak nadal bardzo uzależnione od dochodu gospodarstwa domowego. Przy czym na wsi komputer jest ciągle mniej popularny niż w mieście i dopiero przy wysokich dochodach wyposażenie w komputery gospodarstw wiejskich i miejskich wyrównuje się (por. rysunek 5). Usługa internetowa stała się dostępna na szerszą skalę w Polsce w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych. Jednak jej popularność bardzo wzrastała. W 23 r. wyposażenie gospodarstw domowych w komputery z dostępem do internetu szybko rosło wraz z dochodami, natomiast na wsi przy tych samych dochodach osiągało niższy poziom (por. rysunek 6). Dobrem, którego popularność rośnie w współczesnym świecie w tempie podobnym do internetu i podobnie wpływającym na styl życia ludzi jest telefon komórkowy. W naszym kraju w 23 r. posiadało go w mieście ponad 5% gospodarstw domowych, a na wsi ponad 36%. Prawdopodobieństwo posiadania telefonu komórkowego istotnie zależało od dochodu gospodarstwa domowego i było niższe na wsi niż w mieście przy tych samych dochodach (por. rysunek 7). Kolejnym rozważanym dobrem trwałego użytku jest samochód osobowy. Krzywe prawdopodobieństwa posiadania w zależności od dochodów gospodarstw domowych mają w jego przypadku bardzo charakterystyczne położenie (por. rysunek 8). Przede wszystkim w 994 r. i 23 r. poziom wyposażenia gospodarstw domowych na wsi w samochody był wyższy niż w mieście, szczególnie w niższych grupach dochodowych, na przykład w 23 r. już ponad 5% gospodarstw wiejskich o dochodach około 2 tys. zł posiadało samochody. Odnotowano też w badanym okresie na wsi większy niż w miastach przyrost wyposażenia w samochody. Podsumowanie Wyniki przeprowadzonej analizy zdają się potwierdzać przyjęte na wstępie tezy. Przede wszystkim poprawił się poziom dochodów gospodarstw domowych, głównie w mieście. Natomiast i na wsi i w mieście widocznie poprawił się poziom i struktura wyposażenia gospodarstw domowych w dobra trwałego użytku. Na tej podstawie można stwierdzić wzrost zamożności gospodarstw domowych w Polsce w badanym dziesięcioleciu. Wzrost wyposażenia gospodarstw domowych w dobra teleinformatyczne świadczy zaś o unowocześnianiu wzorców konsumpcji. Widać również istotne odmienności w preferencjach konsumpcyjnych gospodarstw domowych wiejskich i miejskich, choć na podstawie analizy logitowej daje się zaobserwować działanie efektu pokazowego.

58 Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak Rys.. Rozkłady miesięcznych dochodów gospodarstw domowych w Polsce w 994 r. i 23 r. (w cenach z 23 r.) 2,, miasta 23r. wieś 23r. miasta 994r. wieś 994r. 8, częstość w % 6, 4, 2,, 4 6 8 2 4 6 8 2 22 24 26 28 dochody GD w zł 3 32 34 36 38 4 42 44 46 48 5 52 54 56 58 Rys.2. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w pralki automatyczne w zależności od dochodów w 994 r. i 23 r. w Polsce,9,7,5,3 miasta 994r. wieś 994r. miasta 23r. wieś 23r.,,5,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5

Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce jako skutek zmian modelu konsumpcji 59 Rys.3. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w magnetowidy i odtwarzacze w zależności od dochodów w 994 r. i 23 r. w Polsce,9,7,5,3 miasta 994r. wieś 994r. miasta 23r. wieś 23r.,,5,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 Rys.4. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w urządzenia do odbioru telewizji satelitarnej lub kablowej w zależności od dochodów w 994 r. i 23 r. w Polsce,9,7,5,3 miasta 994r. wieś 994r. miasta 23r. wieś 23r.,,,5,,5 2, 2,5 3, 3,5 4, 4,5 5, 5,5 6, 6,5

6 Krystyna Hanusik, Urszula Łangowska-Szczęśniak Rys.5. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w komputery w zależności od dochodów w 994 r. i 23 r. w Polsce,9,7,5,3 miasta 994r. wieś 994r. miasta 23r. wieś 23r.,,5,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5 Rys.6. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w komputery z dostępem do Internetu w zależności od dochodów w 23 r. w Polsce,9,7,5,3 wieś 23 r. miasta 23 r.,,,5,,5 2, 2,5 3, 3,5 4, 4,5 5, 5,5 6, 6,5

Zmiany wyposażenia gospodarstw domowych w Polsce jako skutek zmian modelu konsumpcji 6 Rys.7. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w telefony komórkowe w zależności od dochodów w 23 r. w Polsce,2 wieś 23 r. miasta 23 r.,,5,,5 2, 2,5 3, 3,5 4, 4,5 5, 5,5 6, 6,5 Rys.8. Wyposażenie gospodarstw domowych w mieście i na wsi w samochody osobowe w zależności od dochodów w 994 r. i 23 r. w Polsce,9,7,5,3 miasta 994r. wieś 994r. miasta 23r. wieś 23r.,,5,5 2 2,5 3 3,5 4 4,5 5 5,5 6 6,5