Prof. dr hab. inż. Zbigniew Szwast Warszawa, 25.08.2013 Wydział Inżynierii Chemicznej i Procesowej Politechniki Warszawskiej 00-645 Warszawa, Waryńskiego 1 zam: 02-786 Warszawa, Lachmana 6 m 87 Recenzja osiągnięcia naukowego i istotnej aktywności naukowej Pana dr inż. Andrzeja Rybickiego wykonana w związku z prowadzonym postępowaniem habilitacyjnym Niniejszą recenzję przygotowałem w związku z pismem Pana Profesora dr hab. inż. Ireneusza Zbicińskiego, dziekana Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej, z dnia 26.06.2013. W piśmie tym Pan Dziekan Zbiciński poinformował mnie, że zostałem powołany, jako recenzent, w skład przedmiotowej komisji habilitacyjnej w celu przeprowadzenia postępowania habilitacyjnego dr inż. Andrzeja Rybińskiego wszczętego w dniu 25 marca 2013 w dziedzinie nauk technicznych w dyscyplinie inżynieria chemiczna. W załączeniu do tego pisma Pan Dziekan Zbiciński przesłał mi Dokumentację Kandydata. Recenzja osiągnięcia naukowego pana dr inż. Andrzeja Rybickiego pt: Sterowanie procesami suszenia materiałów wrażliwych na uszkodzenia skurczowe. Symulacja komputerowa. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2012, Seria Rozprawy Nr 482 Z uwagi na możliwość zniszczenia materiału podczas jego suszenia w niewłaściwych warunkach, podjęcie badań mających na celu eliminację tego niekorzystnego zjawiska należy uznać za działanie pożądane. Takie właśnie badania są przedstawione w recenzowanej pracy.
Recenzowana praca jest pracą teoretyczno-obliczeniową. Mimo to, w niektórych konkretnych obliczeniach wykorzystano znalezione w literaturze rzeczywiste zależności obowiązujące dla wybranych materiałów suszonych. Dotyczy to, na przykład, obliczania naprężeń dopuszczalnych dla kaolinu. Ponadto, niektóre stałe pojawiające się w równaniach literaturowych wyznaczano, odnośnie wybranych materiałów, w zespole badawczym, którego Habilitant jest członkiem. Dzięki temu, niektóre wyniki obliczeń uzyskane w pracy mogą, dla wybranych materiałów, mieć bezpośrednie znaczenie praktyczne. Praca ma charakter interdyscyplinarny. Lokuje się na pograniczu trzech dyscyplin naukowych, a mianowicie; inżynieria chemiczna, mechanika i matematyka. Odnośnie matematyki chodzi o jej część związaną z metodami numerycznymi. Gdyby uwzględnić sugestie Habilitanta, należałoby tu wymienić jeszcze inną część matematyki, a mianowicie związaną z optymalizacją. Jednakże moja opinia odnośnie problemów optymalizacyjnych wymienionych w pracy jest całkowicie inna niż opinia Habilitanta. Dlatego nie wymieniam tu części matematyki związanej z optymalizacją. O optymalizacji będzie mowa w ostatniej części niniejszej recenzji. Habilitant na stronie 7 stwierdza, że Zwiększając intensywność odparowania wilgoci z brzegu materiału suszonego, zwiększa się nierówność rozkładu wilgoci w tym materiale. Z uwagi na istnienie zjawiska rozszerzalności materiału pod wpływem zawartości wilgoci, nierównomierność rozkładu wilgoci może spowodować powstawanie samonaprężeń w materiale suszonym, które w skrajnych przypadkach prowadzą do uszkodzenia materiału. Moim zdaniem, cel i istotne osiągnięcia pracy należy upatrywać właśnie we wskazaniu możliwej drogi przeprowadzenia suszonego ciała przez proces suszenia bez uszkodzenia tego materiału. Aby tego dokonać, Habilitant musiał wykazać się znajomością inżynierii chemicznej, przynajmniej w zakresie znajomości procesu suszenia, znajomością mechaniki w zakresie wytrzymałości materiałów i znajomością metod numerycznych. Habilitant rozpoczyna recenzowaną pracę od zagadnień chyba mu najbliższych, najbliższych mu jako absolwentowi Wydziału Podstawowych Problemów Techniki Politechniki Wrocławskiej, na którym uzyskał tytuł zawodowy magistra inżyniera matematyki. Chodzi tu oczywiście o tą część pracy, która jest związaną z metodami numerycznymi. Już w pierwszym rozdziale omawia metodę obliczeniową Galernika, która w pewnych warunkach staje się metodą elementu skończonego. Omawia więc narzędzie, którym będzie się posługiwał podczas rozwiązywania nie zdefiniowanego jeszcze problemu. Rozważania przedstawione w tym rozdziale mają charakter ogólny, to znaczy nie są związane z procesem suszenia, a w szczególności z optymalizacją tego procesu. Dlatego uważam, że zarówno tytuł tego rozdziału Algorytm 2
rozwiązywania zadania nieliniowej teorii suszenia, jak i określenia przestrzeń optymalizacyjna i zadania optymalizacji procesu suszenia, pojawiające się odpowiednio na stronach 13 i 15, nie znajdują uzasadnienia. Dalsze zastrzeżenia odnośnie umieszczenia określenia zadania optymalizacji procesu suszenia przedstawię na końcu niniejszej recenzji, podczas szerszego ustosunkowania się do problematyki optymalizacyjnej. Chcę wyraźnie podkreślić, że powyższe uwagi krytyczne nie wpływają w sposób zasadniczy na generalną moją opinię o rozdziale pierwszym pracy. Jest ona dobra. W rozdziale drugim Habilitant przedstawił działania podjęte w obrębie inżynierii chemicznej. Rozpoczął od przekazania informacji, że zjawiska zachodzące w rozważanym tu materiale kapilarno-porowatym opisane są zgodnie z termodynamicznym modelem suszenia opracowanym przez Kowalskiego. W modelu tym, materiał suszony i zachodzące w nim procesy wymiany ciepła i masy rozważane są w ujęciu termodynamiki procesów nieodwracalnych. W tym miejscu pracy, Habilitant przytoczył też główne założenia teorii suszenia opartej na mechanice ośrodków ciągłych. Rodzi się tu pytanie: Jak w świetle założenia trzeciego o brzmieniu: 3. Omawiana teoria wyklucza przypadki oddziaływań dynamicznych sił zewnętrznych i wewnętrznych, impulsów termicznych i tym podobnych. Jest to istotne założenie przy budowaniu równań bilansu. rozumieć treść założenia szóstego, które brzmi: 3. Jedynymi dopuszczalnymi wewnętrznymi źródłami ciepła mogą być efekty oddziaływań promieniowania mikrofalowego. Przedstawione następnie równania bilansowe i kinetyczne nie budzą moich zastrzeżeń, a przyjęte założenia odnośnie pierwszego i drugiego okresu suszenia, odpowiednio, wydają się rozsądne. Tak samo jak o rozdziale pierwszym, również o rozdziale drugim moja opinia jest dobra. W rozdziale trzecim Habilitant przedyskutował rozkłady temperatury, zawartości wilgoci i naprężenia w suszonym walcu wykonanym z jednorodnego materiału kapilarno-porowatego i z wykorzystaniem jednorodnego czynnika suszącego. Przyjął, że rozkłady tych wielkości są takie same na każdym przekroju zawierającym oś walca. Tak samo jak w modelu zaprezentowanym w rozdziale drugim pomija między innymi wpływ grawitacji na te rozkłady. Odpowiedni układ równań zbudował na podstawie ogólnych równań sformułowanych w poprzednim rozdziale. Analizę odniósł do materiałów sprężystych i lepkosprężystych. Wykorzystując energetyczną hipotezę wytrzymałości materiału pokazał, jak naprężenia suszarnicze mogą zniszczyć suszoną próbkę. W tym celu rozkład naprężenia porównał z wartościami naprężeń dopuszczalnych. 3
W dalszej części tego rozdziału Habilitant omówił numeryczną metodę rozwiązywania postawionego problemu. Nie odnoszę się do tego tekstu, ponieważ dotyczy on tematyki, odnośnie której nie uważam się za specjalistę. Jeszcze dalsza część tego rozdziału to znów tematyka mi bliska, a mianowicie suszenie konwekcyjne (podrozdział 3.3) i suszenie z ogrzewaniem mikrofalowym (podrozdział 3.4). Odnośnie obu sposobów suszenia w obliczeniach przyjęto stałość w czasie temperatury i wilgotności czynnika suszącego, a odnośnie suszenia mikrofalowego również stałość mocy źródła promieniowania. Odnośnie suszenia konwekcyjnego trudno doszukać się związku danych przedstawionych na rys.3.11 z komentarzem, którym Habilitant opatrzył ten rysunek. Rysunek ten przedstawia rozkład temperatur w przekroju suszonego walca w różnych momentach trwania suszenia. Habilitant pisze, że w drugiej i piątej minucie rozkład temperatury dąży do wyrównania na całym przekroju, podczas gdy z rysunku wynika, że właśnie wtedy pojawiają się największe zróżnicowania temperatury. Dalej Habilitant pisze, że w trzydziestej minucie można zaobserwować, że temperatura suszonego walca jest już bliska temperatury mokrego termometru, a osiąga tę temperaturę w pięćdziesiątej minucie. Wcześniej Habilitant podał wartość temperatury mokrego termometru równą 43 o C. Natomiast z rysunku wynika, że w trzydziestej minucie temperatura suszonego walca w każdym jego punkcie przekracza 55 o C, a w niektórych punktach nawet 60 o C, zaś w pięćdziesiątej minucie - w każdym punkcie przekracza 60 o C. Niezgodności pomiędzy rysunkiem a komentarzem nie ma w przypadku rys.3.13 przedstawiającym rozkład wilgotności w przekroju suszonego walca w różnych momentach trwania suszenia. Rys.3.13 w ogóle jest pozbawiony komentarza. Tekst poświęcony suszeniu z ogrzewaniem mikrofalowym (podrozdział 3.4) jest zrozumiały, chociaż z następującego jego fragmentu, zamieszczonego na stronie 60, Na rys.3.24 pokazano ewolucję temperatury w trzech punktach przekroju walca. Tutaj wyraźnie widać to, co przedstawiały poprzednie wykresy wynika, że powinny być wcześniejsze rysunki, których praca faktycznie nie zawiera, zaś osie wykresów na rys.3.25 są źle opisane. Ważną rolę odgrywa rys.3.27 pokazujący krzywe suszenia i zmiany temperatury na górnej podstawie suszonego walca, uzyskane odpowiednio na drodze eksperymentu i w wyniku symulacji numerycznej. W podpisie tego rysunku Habilitant powołuje się na artykuł Kowalski et al., 2011. Niestety artykułu tego nie ma w spisie literatury, stąd nie można stwierdzić, czy Habilitant jest przynajmniej jego współautorem. Generalnie, moja opinia o rozdziale trzecim jest dobra. 4
Pierwszy akapit rozdziału czwartego, ostatniego rozdziału pracy, ma następujące brzmienie: Prac poświęconych optymalizacji procesów suszenia jest bardzo dużo. Trudno się temu zresztą dziwić, wziąwszy pod uwagę, jak ważnym i drogim procesem jest suszenie. Na wysokie koszty procesu suszenia składa się nie tylko cena energii zużywanej podczas prowadzenia procesu suszenia, ale także czas, który jest potrzebny do usunięcia wilgoci z materiału. Podczas źle przeprowadzonego procesu suszenia można doprowadzić do degradacji materiału suszonego zarówno pod względem fizycznym (pęknięcia, odkształcenia), jak i chemicznym. Praca poświęcona badaniu takich aspektów procesu suszenia, jak szybkość suszenia, energooszczędność czy też minimalizacja niekorzystnych efektów suszenia, będzie zatem pracą o optymalizacji tego procesu. Habilitant potraktował powyższy cytat jako uzasadnienie zaliczenia swojej pracy do prac poświęconych optymalizacji. Niestety. Z prawidłowych przesłanek wyciągnął on nieprawidłowy wniosek. Nie każda praca poświęcona wymienionym problemom suszenia jest pracą poświęconą optymalizacji tego procesu. W szczególności, badania przedstawione w aktualnie omawianym przeze mnie rozdziale czwartym nie dotyczą optymalizacji procesu suszenia, ani nawet optymalizacji szybkości suszenia. Stąd tytuł rozdziału czwartego Wyznaczanie warunków optymalnej szybkości suszenia jest nieuprawniony. Ponieważ wcześniejsze rozdziały również nie dotyczą optymalizacji procesu suszenia, to pierwsze zdanie Podsumowania i wniosków, strona 101, mające podsumować całą pracę, a mianowicie zdanie W prezentowanej dysertacji poszukiwano optymalnych programów prowadzenia procesów suszenia jest również nieuprawnione. Wprowadza czytelnika w błąd. Jeszcze bardziej wprowadzany w błąd jest czytelnik streszczenia w języku angielskim. Dla niego serwowany jest następujący tytuł pracy: Optimization of drying process for materials sensitive to shrinkage failure: Computer simulation. Aby nie było wątpliwości, ze chodzi o recenzowaną tu pracę Sterowanie procesami suszenia materiałów wrażliwych na uszkodzenia skurczowe. Symulacja komputerowa, streszczenie w języku angielskim ma przypisany prawidłowy numer serii Rozprawy, to znaczy Nr 482. Na stronie 102, również w Podsumowaniu i wnioskach (dlaczego dopiero tu?), Habilitant napisał: W zadaniach, których przedmiotem jest optymalizacja rzeczywistego procesu technologicznego, podstawowym kryterium oceny procesu są jego koszty. Do zagadnienia minimalizacji kosztów można sprowadzić zarówno kwestie jakości otrzymanego produktu, zużycia energii, surowców, jak i uciążliwości dla środowiska itp. Prezentowana praca ma jednak charakter teoretyczny. Można zatem ograniczyć kryterium optymalizacyjne i poszukiwać takiego rozwiązania zadania optymalizacyjnego, którego funkcja oceny jakości procesu nie będzie zawierała wszystkich elementów, jakie bierze się pod uwagę w zadaniach rzeczywistych. 5
Pomijając nawet to, że podstawowym kryterium oceny procesu nie jest jego koszt lecz towarzyszący mu zysk netto, a jakość otrzymanego produktu, o ile już, powinna znaleźć swoje miejsce w zysku brutto (total profit), a nie w koszcie procesu, zdziwienie budzi stwierdzenie: Można zatem ograniczyć kryterium optymalizacyjne i poszukiwać takiego rozwiązania zadania optymalizacyjnego, którego funkcja oceny jakości procesu nie będzie zawierała wszystkich elementów, jakie bierze się pod uwagę w zadaniach rzeczywistych. Budzi zdziwienie i jednocześnie rodzi pytanie: Po co prowadzić takie obliczenia? Jaki jest ich sens? W podrozdziale 4.3 Habilitant poszukuje minimalnego czasu procesu, który nie powoduje jeszcze zniszczenia materiału suszonego. W tym celu dla przyjętej przez siebie temperatury czynnika suszącego poszukuje wilgotności tego czynnika, lub odpowiednio, dla przyjętej wilgotności czynnika suszącego poszukuje temperatury tego czynnika, które zapewniają minimum czasu. Inaczej mówiąc, przyjętej temperaturze czynnika suszącego przyporządkowuje jedyną możliwą wilgotność tego czynnika, lub odpowiednio, przyjętej wilgotności czynnika suszącego przyporządkowuje jedyną możliwą temperaturę tego czynnika. Nie ma wyboru, a więc nie ma optymalizacji. Wobec wagi zarzutu o braku optymalizacji należy jeszcze podkreślić to, że Habilitant nie uwzględnił tego, że cena czynnika suszącego zależy od jego temperatury i wilgotności. Tu czynnikiem suszącym jest powietrze (o żadnym innym czynniku nie ma nawet wzmianki). Cena powietrza jest równa zero, jeżeli jego temperatura i wilgotność są odpowiednio równe temperaturze i wilgotności powietrza atmosferycznego (dla temperatury 20 o C wilgotność jest średnio nieco poniżej 0,01 kg/kg). Cena powietrza rośnie wraz z oddalaniem się wartości jego parametrów od parametrów otoczenia (niezależnie, w którą stronę). To powoduje, że czynnik suszący w procesach suszenia, a już na pewno w optymalnych procesach suszenia, ma temperaturę nie niższą niż 20 o C, a wilgotność nie wyższą niż 0,01 kg/kg (pomijam przypadki, że nawet powietrze atmosferyczne niszczy suszony materiał, bo również o tym nie ma nawet wzmianki). Ponadto, rozważenia wymaga sens oszczędzania czasu suszenia. W sformułowaniu przedstawionym w recenzowanej pracy, w obrębie czasów suszenia większych od minimalnego, czas suszenia nie wpływa na jakość produktu. Oszczędzanie czasu nie ma więc sensu. Sens pojawiłby się wtedy, gdyby oszczędzaniu czasu towarzyszyła określona korzyść. Na przykład mniejszy koszt budowy mniejszej suszarni (im mniejszy czas suszenia, tym mniejsza suszarnia zapewnia utrzymanie określonego strumienia produkcji). Aby nadać rozważaniom sens, można, na przykład, jednostce czasu przypisać określoną, niezerową, cenę. Reasumując, należy stwierdzić, że zadania 1 do 4 miałyby charakter zadań optymalizacyjnych, a tym samym miałyby sens, tylko 6
wtedy, gdyby była określona cena czasu, a cena czynnika suszącego wyrażona jako funkcja jego temperatury i wilgotności. Ponieważ właśnie tego brakuje, minimalny czas suszenia jest tu tylko granicznym czasem bezpiecznym. Ale nie czasem optymalnym. Tym bardziej nie można mówić, że została tu dokonana optymalizacja procesu suszenia. Inaczej mówiąc, Habilitant stara się skrócić czas suszenia za wszelką cenę. Nie liczy się z kosztami. A to z optymalizacją nie ma nic wspólnego. Konsekwencją nie liczenia się z kosztami są wyniki zamieszczone w tabelach 4.2 do 4.6, których podpisy zawierają w sobie słowo optymalne, a większość przytoczonych wartości wilgotności powietrza suszącego przekracza 0,01 kg/kg, i to znacznie. Oznaczałoby to, że powietrze suszące, przed wprowadzeniem do suszarni, musiałoby być wstępnie nawilżone, i to znacznie. Takiej sytuacji nie spotkałem odnośnie procesów optymalnych. Krytyczną ocenę podrozdziału 4.3 może złagodzić stwierdzenie, że udzielenie odpowiedzi na pytanie czy wykorzystanie powietrza o określonej temperaturze i wilgotności do suszenia konkretnego materiału jest bezpieczne, czy nie, jest sprawą ważną. Wykorzystywany przez Habilitanta algorytm jest w stanie odpowiedzieć na to pytanie. Z kolei, aby zadaniom 5 i 6 nadać sens problemów optymalizacyjnych należy wprowadzić zarówno cenę czasu jak i cenę jednostki mocy. Na początku podrozdziału 4.4 Habilitant powołuje się na swoją pracę Rybicki, 1998. W spisie literatury są zamieszczone dwie pozycje spełniające ten adres. Obie niedostępne dla recenzenta Wydawnictwa WSP TK Zielona Góra i Materiały Konferencyjne, odpowiednio. Nie ma natomiast żadnej wzmianki o pracy S.J. Kowalski and A. Rybicki, Computer Simulation of Drying Optimal Control, Transport in Porous Media 34: 227-238,1999, a właśnie w tej pracy znalazłem daleko idące podobieństwo (może tożsamość) rysunków 2, 6-dolny wykres i 6-górny wykres oraz odpowiednio rysunków 4.18, 4.20 i 4.21 z pracy habilitacyjnej w punkcie 4.4.1. Chociaż opisy umieszczone na tych rysunkach są odpowiednio inne, między innymi 200 kpa i 12 kpa, to krzywe wydają się być te same. Skąd te rysunki się wzięły. Ponadto odnośnie zamieszczonego na stronie 85 zdania Z przeprowadzonych eksperymentów wynika zatem, że jeżeli chce się zmniejszyć naprężenia, zmniejszając parametry czynnika suszącego, to zamierzony efekt otrzyma się natychmiast po zwiększeniu zawilżenia czynnika suszącego i z pewnym opóźnieniem, jeżeli obniży się temperaturę czynnika suszącego rodzą się dwa następujące pytania: O jakie eksperymenty chodzi? i gdzie uwidocznione jest to, że zamierzony efekt otrzyma się natychmiast po zwiększeniu zawilżenia czynnika suszącego i z pewnym opóźnieniem, jeżeli obniży się temperaturę czynnika suszącego? 7
Lekturę punktu 4.4.2 należy poprzedzić zwróceniem uwagi na następujący krótki tekst zamieszczony na stronie 9: Przyjęto, że maksymalna szybkość suszenia wywołuje w materiale suszonym maksymalne naprężenia. Utrzymywanie więc wartości naprężeń możliwie najbliższych ich dopuszczalnej granicy zapewni maksymalną szybkość ewakuacji wilgoci. O jaką maksymalną szybkość suszenia chodzi; maksymalną w jakim zbiorze, spośród jakich wartości? Bardzo skomplikowane wnioskowanie. Trzeba też zwrócić uwagę na interpretację Habilitanta zasady maksimum zamieszczoną na stronie 86: Zgodnie z zasadą maksimum optymalnego sterowania (por. np. Leitman), 1966 poszukiwane będzie prowadzone w zbiorze takich sterowań, które będą powodowały przyjmowanie przez układ takich sterowań, które będą powodowały przyjmowanie przez układ ekstremalnych stanów dopuszczalnych. Gdyby tak było, to niezależnie od analitycznej postaci wskaźnika jakości, ani od wartości parametrów występujących w tym wskaźniku, trajektorie byłyby takie same i przebiegały przez granicę stanów bezpiecznych i niebezpiecznych. Wtedy nawet niewielkie zakłócenia mogłyby wprowadzić stan materiału w obszar niebezpieczny i spowodować uszkodzenie suszonego materiału. Ponadto, jak wyglądałaby trajektoria procesu, gdyby suszony był materiał niewrażliwy na uszkodzenia. Uwidocznione na obu wykresach rysunku 4.22 wartości wilgotności czynnika suszącego znacznie przekraczają omawianą przeze mnie wcześniej wartość 0,01 kg/kg, nawet czternastokrotnie. Z obu wykresów rysunku 4.22 wynika, że wartości wilgotności czynnika suszącego w pierwszym momencie procesu wynoszą 0,03 kg/kg, podczas gdy na stronie 86, w opisie tego rysunku, mowa jest o wartości 0,09 kg/kg. Habilitant nie wyjaśnia dlaczego przedstawił wyniki obliczeń odnośnie tylko jednej temperatury czynnika równej 90 o C. Może dla niższych temperatur wilgotności przyjmowałyby rozsądne wartości. A jest to ważne, bo wskazywałoby na możliwość sterowania, co należałoby uznać za dorobek tej pracy. Ponadto, zastanawia kształt wykresów na rysunku 4.22. Gdyby przyrosty czasu były odpowiednio duże, to w profilu wilgotności nie powinny pojawiać się tak ostre przejścia z części malejącej na rosnącą. Natomiast gdyby przyrosty czasu były odpowiednio małe, to w profilu wilgotności nie powinny pojawiać się kąty proste i odcinki praktycznie pionowe. W pracy nie ma żadnej informacji o wartościach przyrostu czasu. W Zadaniu 8 na stronie 88 pojawia się fragment tekstu jak to pokazała procedura identyfikacji obiektu sterowania (4.41). W pracy nie ma równania, rysunku czy tabeli o takim numerze. A może to być sprawa istotna. Na stronie 90, we wstępie do podrozdziału 4.5 zatytułowanego Optymalizacja pracy suszarki jest mowa o pierwszym zadaniu i drugim zadaniu. Chodzi chyba (dokładnie nie jest to powiedziane) odpowiednio o Zadanie 9 ze strony 93 i Zadanie 10 ze strony 95. Odnośnie 8
pierwszego zadania Habilitant na stronie 90 napisał co następuje: W pierwszym zadaniu rozważa się przypadek zwykłej suszarki komorowej, w której można wymusić szybszą wymianę powietrza z otoczeniem poprzez włączenie dodatkowo wentylatora, a temperatura we wnętrzu suszarki albo rośnie, gdy włączona jest nagrzewnica, albo maleje, gdy nagrzewnica jest wyłączona. Optymalnego programu pracy nagrzewnicy i wentylatora poszukiwano, używając algorytmów genetycznych. Poszukiwano, ale czy znaleziono? O Optymalnym programie pracy nagrzewnicy i wentylatora więcej już w pracy nie wspomniano. Przede wszystkim nie ma żadnych śladów optymalizacji, począwszy od braku sformułowania problemu optymalizacyjnego, a przecież praca nagrzewnicy i wentylatora to kolejne nieuwzględniane koszty, zarówno inwestycyjne jak i eksploatacyjne. Natomiast odnośnie drugiego zadania Habilitant na stronie 90 napisał: W drugim zadaniu przedmiotem optymalizacji jest hybrydowy proces suszenia, połączenie suszenia konwekcyjnego z suszeniem mikrofalowym. Proces suszenia może się składać z 24 etapów, z których każdy trwa 5 minut. Próbka może być suszona albo w komorze mikrofalowej (o określonych parametrach), albo w suszarce konwekcyjnej, także o określonych parametrach. Poszukiwany jest program takiej konfiguracji prowadzenia procesu suszenia, aby w czasie procesu wyprowadzić maksymalną ilość wilgoci nie powodując uszkodzenia materiału. Niestety, w tekście tego zadania, noszącego tytuł Optymalizacja hybrydowego procesu suszenia pojawiają się informacje nieważne dla tej pracy lub niewyjaśnione, dlaczego rysunek 4.35 miałby przedstawiać Najlepszy proces hybrydowy? Brakuje chociażby porównania szybkości suszenia mikrofalowego, konwekcyjnego i hybrydowego. W tekście kończącym Zadanie 10 Habilitant na pisał: Zadanie przedstawione w niniejszym paragrafie należy traktować raczej jako pokazanie możliwości działania algorytmu genetycznego, niż jako zaprezentowanie rozwiązania konkretnego zadania. Algorytm genetyczny nie jest sam w sobie obiektem zainteresowania tej pracy. Ważne byłyby uzyskane z jego wykorzystaniem wyniki odnośnie procesu suszenia. Porównanie szybkości suszenia mikrofalowego, konwekcyjnego i hybrydowego znalazłem jednak w pracy Habilitanta Andrzej Rybicki, Optymalizacja hybrydowego procesu suszenia. Symulacja komputerowa, Inż. Ap. Chem. 2010, 49, 4, 68-69 na rysunku 5 zatytułowanym Porównanie szybkości suszenia dla procesów czystego mikrofalowego, czystego konwekcyjnego i hybrydowego optymalnego. Z tego rysunku wyraźnie wynika, że najszybszy jest proces mikrofalowy, najwolniejszy konwekcyjny, a hybrydowy lokuje się pomiędzy nimi. I tak należało się spodziewać przy takim sformułowaniu zadania. Skąd więc nazwa hybrydowy optymalny? Pracę kończy Zadanie 11. Trudno je komentować. Wystarczy chyba zauważyć, że w zadaniu zatytułowanym Optymalizacja pracy suszarki z minimalizacją zużycia energii pojawia się 9
zdanie Wartość funkcji celu została zdefiniowana tak, aby poszukiwanie optymalnego procesu było szukaniem maksimum tej funkcji, przyjęto więc, że jej wartość dla danego procesu jest równa 700 energia zużyta w tym procesie. Trudno byłoby dobrze ocenić ten rozdział pracy. Wydaje się, że osiągnięciem tego rozdziału jest pokazanie możliwości udzielenia odpowiedzi na pytanie czy wykorzystanie powietrza o określonej temperaturze i wilgotności do suszenia konkretnego materiału jest bezpieczne, czy nie, oraz pokazanie możliwości sterowania procesem (oczywiście nie może być tu mowy o sterowaniu optymalnym). Byłem recenzentem wydawniczym tej pracy. Wtedy otrzymałem tą pracę zatytułowaną jako Optymalizacja procesu suszenia. Obszerna recenzja zawierała następujące zdanie Uważam, że Autor powinien z tekstu pracy usunąć zdania, czy nawet tylko słowa, wskazujące na to, że kluczową dla pracy sprawą jest optymalizacja i zatytułować pracę jako, na przykład: Sterowanie procesami suszenia materiałów wrażliwych na uszkodzenia termomechaniczne. Symulacja komputerowa. Habilitant uwzględnił moje sugestie jedynie odnośnie tytułu pracy w języku polskim. W języku angielskim pozostawił w tytule Optimization. Nie uwzględnił też moich sugestii w treści pracy. To jest powodem, dla którego w niniejszej recenzji poświęciłem optymalizacji dużo miejsca. Uważam, że do wyrobienia u Habilitanta niewłaściwego poglądu na problemy optymalizacyjne przyczynili się w pewnym stopniu recenzenci jego wcześniejszych prac. Moim zdaniem cytowane już prace, S.J. Kowalski and A. Rybicki, Computer Simulation of Drying Optimal Control, Transport in Porous Media 34: 227-238,1999 i Andrzej Rybicki, Optymalizacja hybrydowego procesu suszenia. Symulacja komputerowa, Inż. Ap. Chem. 2010, 49, 4, 68-69, nie powinny nosić tytułów zawierających słowo Optymalizacja lub słowo pochodne. Nie miałem dostępu do pracy A. Rybicki, Optymalizacja sterowania procesem suszenia. Modelowanie komputerowe. Studia i materiały. Technika. XLV (WSP TK Zielona Góra), 171-178,1998, do której chyba można mieć zastrzeżenia jak wyżej. Natomiast w pracach S.J. Kowalski, G. Musielak and A. Rybicki, The response of dried materials to drying conditions, Int. J. Heat Mass Transfer, Vol. 40, No. 5, pp. 1217-1226,1997 i S.J. Kowalski and A. Rybicki, The vapour-liquid interface and stresses in dried bodies, Transp Porous Med (2007) 66: 43-58 fragmenty tekstów mówiące o optymalizacji znalazły się tam w sposób nieuzasadniony. Oczywiście nie mogę wykluczyć, że taka sytuacja ma miejsce również w innych pracach Habilitanta, z którymi się dokładnie nie zapoznawałem. 10
Gdyby oceniać pracę w świetle cytowanego już pierwszego zdania Podsumowania i wniosków, strona 101, mającego podsumować całą pracę, a mianowicie zdania W prezentowanej dysertacji poszukiwano optymalnych programów prowadzenia procesów suszenia to ocena musiałaby negatywna. W pracy optymalizacji nie ma. Jednakże uważam, że biorąc pod uwagę trzy pierwsze rozdziały pracy habilitacyjnej i te dwa małe fragmentu rozdziału czwartego pokazujące odpowiednio możliwości udzielenia odpowiedzi na pytanie czy wykorzystanie powietrza o określonej temperaturze i wilgotności do suszenia konkretnego materiału jest bezpieczne, czy nie, oraz pokazanie możliwości sterowania procesem (oczywiście nie może być tu mowy o sterowaniu optymalnym), można uznać, że recenzowana praca pozwala kontynuować procedurę habilitacyjną. Recenzja istotnej aktywności naukowej pana dr inż. Andrzeja Rybickiego Tekst napisany na podstawie danych przygotowanych przez habilitanta (w miarę możliwości potwierdzone przez dane dostępne w Internecie), zgodnie z ROZPORZĄDZENIEM MINISTRA NAUKI I SZKOLNICTWA WYŻSZEGO z dnia 1 września 2011r. 3. Kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta obejmują: 4) w obszarze nauk technicznych: a) autorstwo lub współautorstwo publikacji naukowych w czasopismach znajdujących się w bazie Journal Citation Reports (JCR) - 20 (taką liczbę znalazłem w bazie JCR, podczas gdy Habilitant przytacza liczę 19) b) autorstwo zrealizowanego oryginalnego osiągnięcia projektowego, konstrukcyjnego lub technologicznego brak c) udzielone patenty międzynarodowe lub krajowe brak d) wynalazki, wzory użytkowe i przemysłowe, które uzyskały ochronę i zostały wystawione na międzynarodowych lub krajowych wystawach lub targach - brak 4. Kryteria oceny w zakresie osiągnięć naukowo-badawczych habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują: 11
1) autorstwo lub współautorstwo monografii publikacji naukowych w czasopismach międzynarodowych lub krajowych innych niż znajdujące się w bazach lub na liście, o których mowa w 3, dla danego obszaru wiedzy 12 2) autorstwo lub współautorstwo odpowiednio dla danego obszaru: opracowań zbiorowych, katalogów zbiorów, dokumentacji prac badawczych, ekspertyz, utworów i dzieł artystycznych brak 3) sumaryczny impact factor publikacji naukowych według listy Journal Citation Reports (JCR), zgodnie z rokiem opublikowania 34,132 (obliczyłem na podstawie informacji Habilitanta) 4) liczbę cytowań publikacji, według bazy Web of Science (WoS) 117 (bez autocytowań) 5) indeks Hirsha opublikowanych publikacji według bazy Web of Science (WoS) 7 6) kierowanie międzynarodowymi lub krajowymi projektami badawczymi lub udział w takich projektach 7 (KBN) 7) międzynarodowe lub krajowe nagrody za działalność odpowiednio naukowa albo artystyczną 1 (nagroda Ministra Edukacji Narodowej 1997) 8) wygłoszenie referatów na międzynarodowych lub krajowych konferencjach tematycznych 27 5. Kryteria oceny w zakresie dorobku dydaktycznego i popularyzatorskiego oraz współpracy międzynarodowej habilitanta we wszystkich obszarach wiedzy obejmują: 1) uczestnictwo w programach europejskich i innych programach międzynarodowych lub krajowych - brak 2) udział w międzynarodowych lub krajowych konferencjach naukowych lub udział w komitetach organizacyjnych tych konferencji 1 (członek Komitetu Organizacyjnego XI Polish Drying Symposium 13-16 wrzesień 2005 Poznań) 3) otrzymane nagrody i wyróżnienia brak w zakresie 5 4) udział w konsorcjach i sieciach badawczych brak 5) kierowanie projektami realizowanymi we współpracy z naukowcami z innych ośrodków polskich i zagranicznych, a w przypadku badań stosowanych we współpracy z przedsiębiorcami brak 12
13