aveeco: Elektroniczne bazy i rejestry dotyczące F-gazów Ustawa o F-gazach 1 uchwalona 15 maja 2015 r. (Dz.U.2015.881) usankcjonowała przepisy unijne obowiązujące nas wszystkich już od lipca 2007 r. (tak, już ponad 8 lat). Takie pojęcia jak operator, stosowanie, system wykrywania wycieków, instalacja, czy konserwacja lub serwisowanie wyjaśnialiśmy w mediach branżowych, na licznych seminariach i szkoleniach, w setkach maili i podczas rozmów. Pomimo tego, pojawiają się trudności we właściwej interpretacji legislacji F-gazowej, ponieważ w przepisach zawarto dziesiątki odniesień do innych aktów prawnych. Ponadto, aktualnie obowiązujące europejskie Rozporządzenie 517/2014 w sprawie F-gazów, reguluje niektóre zagadnienia nieco odmiennie niż ubiegłoroczna rodzima ustawa. Pamiętajmy więc, że jeśli nie chcemy narażać się na kary WIOŚ oraz chcemy postępować całkowicie zgodnie z prawem, to do czasu nowelizacji polskiej ustawy musimy z tych wszystkich aktów prawnych wybierać i respektować przepisy najbardziej restrykcyjne. Przypomnijmy, że kary przewidziane w ustawie mogą być bardzo dotkliwe, wynosząc od 600 zł aż do 30.000 zł, a inspektor jest zobowiązany do nałożenia grzywny, jeśli tylko stwierdzi nieprawidłowość. 1. Rozgrzane serwery IChP W lutym i w marcu intensywne chłodzenie przydało się serwerom Instytutu Chemii Przemysłowej, który pełni funkcję tzw. Wyspecjalizowanej Jednostki, odpowiadającej za prowadzenie Bazy Danych Sprawozdań (BDS) oraz Centralnego Rejestru Operatorów (CRO) dotyczących wykorzystania SZWO i F-gazów. Jak to często bywa, bardzo wiele firm pozostawiło sobie wypełnienie obowiązków związanych z tymi bazami na ostatni moment. Bezwzględny termin składania sprawozdań upływał z końcem lutego, a rejestracji w CRO i założenia Kart Urządzeń idealnie byłoby dokonać najpóźniej 14 marca 2016 r. Kto składa sprawozdania? Za jaki okres? Kogo dotyczy CRO? Kto zakłada Karty Urządzeń? Kto może dokonywać w nich wpisów? Jakie kary grożą za przekroczenie ustawowych terminów? Setki takich pytań już padły, wciąż padają i pewnie jeszcze przez pewien czas będą padać 2. Sprawozdania do bazy BDS Ustawa nakłada szczegółowe obowiązki sprawozdawcze na szerokie grono podmiotów: zarówno na firmy typowo handlowe, jak i firmy instalacyjno-serwisowe. Sprawozdania z przywozu/wywozu F-gazów do/z Polski, jak również sprawozdania ze stosowania SZWO i F-gazów trzeba składać do 28 lutego za rok poprzedni. W bieżącym roku ten dzień przypadał na niedzielę, więc pierwszy raport należało przedłożyć do poniedziałku, 29 lutego 2016 r., za działania zrealizowane w 2015 r. Zgodnie z ustawą, słowo stosowanie należy rozumieć wedle definicji określonej w Rozporządzeniu 842/2006, czyli wykorzystywanie fluorowanych gazów cieplarnianych w produkcji, ponownym
napełnianiu, serwisowaniu lub konserwacji produktów i urządzeń. Nota bene, analogiczną definicję zawarto w Rozporządzeniu 517/2014. Jeśli operatorzy realizują prace serwisowe siłami własnych pracowników, to również są zobowiązani do złożenia sprawozdania do BDS. Jeśli jednak użytkownicy urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych tylko kupują czynniki bezpośrednio od dystrybutorów, lecz wszelkie prace instalacyjne i serwisowe zlecają wyspecjalizowanym firmom, to nie podlegają tym obowiązkom sprawozdawczym. Ustawa przewiduje te same obowiązki sprawozdawcze także dla: prowadzących odzysk, recykling, regenerację lub niszczenie F-gazów, a także uwaga: przywożących na terytorium Polski produkty, stacjonarne lub ruchome urządzenia ( ), systemy klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych (tj. klima samochodowa!) zawierające F-gazy, oraz: dokonujących wywozu takich produktów, urządzeń, a także systemów klimatyzacji samochodowej (też w samochodach) z terytorium Polski. 2.1. Forma sprawozdań Sprawozdania składa się wyłącznie w formie elektronicznej, poprzez wypełnienie odpowiednich formularzy w specjalnie utworzonej do tego celu bazie, w serwisie internetowym, pod adresem https://dbbds.ichp.pl. Nadzór i odpowiedzialność za stworzenie i funkcjonowanie tej bazy sprawuje Biuro Ochrony Warstwy Ozonowej i Klimatu (BOWOiK), działające w ramach IChP. 2.2. Zakres czasowy sprawozdań Z dosłownej lektury ustawy wynika, że pierwsze sprawozdanie wymagane jest za cały 2015 r., a nie tylko za okres od wejścia w życie ustawy do końca grudnia. Taką interpretację potwierdzały także urzędy, choć przyznano, że jeśli ktoś uwzględni dane wyłącznie od 10 lipca to sprawozdanie również zostanie przyjęte. Kolejne raporty oczywiście mają obejmować okresy dwunastomiesięczne. 2.3. Zawartość sprawozdań (informacje) Jeśli nasze sprawozdania mają być rzetelne, to nie obędziemy się bez prowadzenia bieżącej ewidencji wykorzystywanych czynników pomimo, że formalnie ustawa tego nie nakazuje. Wymagana dokładność to 0,1 kg. W rocznych raportach do IChP/BOWOiK dla każdego typu czynnika z osobna trzeba podać następujące informacje o ilościach F-gazów (i SZWO, jeśli ktoś odzyskiwał ze starych urządzeń): a. przywiezionych do Polski z innego państwa członkowskiego UE, b. przywiezionych do Polski spoza terytorium Unii, c. zawartych w przywiezionych i wytworzonych na terytorium Polski produktach, stacjonarnych i ruchomych urządzeniach oraz systemach klimatyzacji samochodowej, d. zakupionych lub pozyskanych nieodpłatnie na terytorium Polski, e. odzyskanych we własnym zakresie (to jest przychód czynnika, chodzi o odzysk przez firmę serwisową z urządzeń klienta), f. wstępnie oczyszczonych we własnym zakresie w ramach recyklingu (według BOWOiK ta pozycja jest neutralna pod względem magazynowym, tzn. nie jest ani rozchodem, ani przychodem;
g. h. i. j. k. l. m. n. o. polega na przepuszczeniu czynnika przez filtry zatrzymujące część wilgotności, oleju, kwasów, pozostałości stałych; działania takie są wymagane, aby po naprawie móc legalnie wpuścić odzyskany czynnik ponownie do urządzeń tego samego klienta por. lit. l) poniżej); zregenerowanych we własnym zakresie, wywiezionych z Polski do innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej, wywiezionych z Polski poza terytorium Unii Europejskiej, zawartych w wywiezionych z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktach, stacjonarnych i ruchomych urządzeniach i systemach ochrony przeciwpożarowej, gaśnicach oraz systemach klimatyzacji w niektórych pojazdach silnikowych, sprzedanych lub przekazanych nieodpłatnie na terytorium Polski, zastosowanych w poszczególnych sektorach z podaniem rodzaju zastosowania (to jest rozchód czynnika, dotyczy zarówno czynników nowych, jak i czynników z odzysku) poddanych zniszczeniu we własnym zakresie, zmagazynowanych na dzień 1 stycznia i 31 grudnia roku, którego dotyczy sprawozdanie, utraconych w trakcie roku, którego dotyczy sprawozdanie z wyodrębnieniem ilości F-gazów utraconych wskutek wycieku i z innych przyczyn. Wyjaśnienia wymaga jeszcze punkt l). Autor bazy przewidział dość szczegółowy podział czynności i typów urządzeń, o których chciałby uzyskać informacje. W niniejszym opracowaniu pominę wymogi określone dla zastosowania F-gazów w rozdzielnicach wysokiego napięcia, systemach ochrony ppoż oraz w klimatyzacji samochodowej. Dla czytelników miesięcznika Chłodnictwo & Klimatyzacja najważniejszy jest fakt, że aby móc złożyć rzetelne sprawozdanie, to w trakcie roku niezbędne będzie ewidencjonowanie następujących cząstkowych informacji o ilościach wykorzystanego czynnika (osobno dla R134a, dla R404A, dla R407C, itd.): w serwisie i konserwacji: stacjonarnych urządzeń chłodniczych stacjonarnych urządzeń klimatyzacyjnych pomp ciepła ruchomych urządzeń chłodniczych ruchomych urządzeń klimatyzacyjnych w instalacji (instalowaniu): stacjonarnych urządzeń chłodniczych stacjonarnych urządzeń klimatyzacyjnych pomp ciepła ruchomych urządzeń chłodniczych ruchomych urządzeń klimatyzacyjnych czynnika odzyskanego z instalacji klienta czynnika poddanego recyklingowi (na miejscu eksploatacji urządzenia) zużytego, odzyskanego czynnika przekazanego do utylizacji czynnika zakupionego (oddzielnie pierwotnego, oddzielnie po regeneracji) czynnika sprzedanego (oddzielnie pierwotnego, oddzielnie po regeneracji) W sprawozdaniu podaje się zagregowane ilości dla całego roku (czyli dla wszystkich klientów łącznie), ale z podziałem na poszczególne czynniki oraz z podziałem na rodzaje zastosowania wyszczególnione powyżej). Teoretycznie, jeśli ktoś stosuje czynnik po regeneracji lub po recyklingu, to w/w zestawienia powinien prowadzić zarówno dla czynników fabrycznie nowych (tzw. pierwotnych), jak i oddzielnie właśnie dla czynników zrecyklingowanych lub zregenerowanych
2.4. Sankcje Nieprzekazanie sprawozdania w terminie zagrożone jest sankcją w wysokości od 600 zł do 3.000 zł. Inspektor WIOŚ będzie musiał wymierzyć karę, jeśli podczas kontroli stwierdzi, że nie złożyliśmy sprawozdania, lub złożyliśmy je po terminie. Taki ma obowiązek ustawowy. Małe poślizgi czasowe zapewne będą nagradzane karą z niższego pułapu tych widełek. Jeszcze kilka miesięcy temu miałem przekonanie, że inspektorzy WIOŚ będą mieli niemalże nieograniczony wgląd w tą bazę i łatwo zorientują się, kto spóźnił się ze sprawozdaniem. Z obecnie dostępnych informacji wynika, że tak nie będzie, więc tym bardziej wszystkich spóźnialskich zachęcam do uzupełnienia tej formalności. 3. CRO i Karty Urządzeń Kolejną ogólnopolską bazą powstałą w ramach ustawy jest Centralny Rejestr Operatorów (CRO). Tworzą go poszczególne Karty Urządzeń wprowadzane do systemu elektronicznego przez użytkowników urządzeń chłodniczych, klimatyzacyjnych, pomp ciepła, a także rozdzielnic wysokiego napięcia i systemów ochrony przeciwpożarowej. 3.1. Zakres CRO oraz termin Ustawa wymaga, aby dla wszystkich istniejących już urządzeń zawierających 3 kg lub więcej czynnika chłodniczego założyć Karty Urządzeń w systemie CRO, w terminie do 14 marca 2016 r. Obowiązek ten spoczywa na operatorze i dotyczy zarówno F-gazów, jak i SZWO ale wyłącznie urządzeń stacjonarnych. Oznacza to, że według polskiej ustawy ruchome urządzenia chłodnicze i klimatyzacyjne nie podlegają wpisowi do CRO, ani obowiązkowi zakładania Kart Urządzeń. 3.2. Procedury CRO i kompetencje podmiotów Karty Urządzeń w ramach Centralnego Rejestru Operatorów prowadzi się wyłącznie w formie elektronicznej, poprzez stronę https://dbcro.ichp.pl. Pierwszą czynnością, którą należy wykonać, to rejestracja operatora w bazie CRO. Osoba dokonująca rejestracji staje się automatycznie administratorem konta operatora w CRO, ale do tego celu wymagane jest załączenie stosownego pełnomocnictwa udzielonego przyszłemu administratorowi przez władze firmy (operatora). Na późniejszym etapie, operator może w każdej chwili zmienić administratora, nawet bez udziału osoby, która dotychczas pełniła tę funkcję. Administrator zakłada karty urządzeń lub nadaje takie uprawnienia dla użytkowników konta, inaczej zwanych osobami kontaktowymi. Uwaga! Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska w sprawie CRO, tzw. osoby kontaktowe muszą być pracownikami operatora! Jest to pilnowane i bezwzględnie wymagane przez autorów systemu. Osoby zakładające Karty Urządzenia nie muszą dysponować certyfikatem F-gazowym. Natomiast, zgodnie z ustawą osoba, która później dokonuje wpisów do Karty Urządzenia już musi posiadać certyfikat personalny w zakresie F-gazów. Taki zapis, połączony z wymogiem, aby użytkownicy konta byli zatrudnieni przez operatorów na etat niestety bardzo komplikuje obsługę rejestru wielu firmom. Wzór Karty Urządzenia określił Minister Środowiska rozporządzeniem z 14.01.2016 (Dz.U.2016.073). Dla nowo montowanego sprzętu chłodniczego i klimatyzacyjnego, Karty Urządzeń muszą zostać założone w CRO w ciągu 10 dni kalendarzowych od zakończenia instalowania i
napełnienia ich czynnikiem. Dla już istniejących instalacji, wpisy muszą być realizowane najpóźniej w ciągu 5 dni roboczych od zakończenia czynności serwisowych. 3.3. Dokumentacja dla mniejszych urządzeń (<3 kg) Aktualnie nie ma możliwości założenia w formie elektronicznej w CRO kart urządzeń dla sprzętu zawierającego 5 ton EqCO2 lub więcej, lecz mniej niż 3 kg czynnika. A pamiętamy, że już od stycznia 2015 r. dla takiego sprzętu również należy prowadzić szczegółową dokumentację, zgodnie z aktualnie obowiązującą legislacją unijną. Rozporządzenie 517/2014 wymaga tego w odniesieniu do urządzeń stacjonarnych, jak i mobilnych (samochodów ciężarowych chłodni o masie powyżej 3,5 tony oraz dla przyczep chłodni). Dla tych mniejszych urządzeń trzeba więc założyć kartę urządzenia poza CRO, np. w formie papierowej, lub w postaci pliku XLS lub DOC. Zawartość tej dokumentacji można oprzeć na wzorze z w/w Rozporządzenia MŚ (Dz.U.2016.073), dodając m.in. informacje o współczynniku GWP danego czynnika, o ilości czynnika wyrażonej w EqCO2, o certyfikacie firmowym podmiotu realizującego czynności serwisowe oraz o ilości zrecyklingowanego lub zregenerowanego czynnika wpuszczonego do urządzenia, jeśli to miało miejsce. 3.4. Sankcje Wiadomo, że wiele firm nie zdąży założyć Kart Urządzeń do magicznej daty 14 marca 2016 r. Zalecając wykonanie tego obowiązku jak najszybciej, uspokajam jednak, że ustawodawca nie wpisał do ustawy kary za to naruszenie przepisów. Jest natomiast przewidziana kara za nie odnotowanie w Karcie Urządzenia wykonanych czynności serwisowych w terminie 5 dni roboczych, licząc od zakończenia tych czynności. W związku z tym można by przyjąć roboczą interpretację, że kara za niezałożenie Karty Urządzenia w CRO w ustawowym terminie dla sprzętu już funkcjonującego w chwili uruchomienia Rejestru nie grozi nam, jeśli uzupełnimy tę formalność przed kontrolą WIOŚ lub przed pierwszą czynnością serwisową, którą powinniśmy wpisać do elektronicznej Karty Urządzenia. Zachęcam więc do podjęcia wysiłków, aby przestrzegać legislacji ekologicznej! Operatorów potrzebujących doraźnej pomocy w odnalezieniu się w systemie CRO, w stworzeniu odpowiednich procedur oraz w zakładaniu Kart Urządzeń, jak również oczekujących bardziej stałego wsparcia doradczego w zakresie F-gazów lub weryfikacji prac firm serwisowych pod względem zgodności z ekologicznymi przepisami prawnymi polecam indywidualny kontakt lub udział w szkoleniu dedykowanym właśnie użytkownikom urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych: http://aveeco.pl/ecohvacr/szkolenia. Podczas szkoleń prezentujemy całą niezbędną wiedzę teoretyczną i praktyczną dotyczącą Centralnego Rejestru Operatorów. Szczegółowo omawiamy również wszystkie obowiązki operatorów związane z eksploatacją urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych (a jest ich więcej niż opisano w artykule), wyjaśniamy jak radzić sobie z tymi nowymi przepisami, czego oczekiwać i wymagać od firm serwisowych, aby postępować zgodnie z prawem oraz aby nie narazić się na sankcje. Zapraszamy! Michał Dobrzyński, www.aveeco.pl 1 Pełny tytuł ustawy to: ustawa o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych. Ustawę opublikowano w dniu 25.6.2015 w Dzienniku Ustaw z
2015 r. nr 881. KONTAKT aveeco Michał Dobrzyński E-mail: info@aveeco.pl WWW: www.aveeco.pl Tel: 664 601 100 Adres: Bruzdowa 109 G 02-991 Warszawa