121B. SYLWETKI KRAJÓW KANDYDUJĄCYCH

121B. SYLWETKI KRAJÓW KANDYDUJĄCYCH 1. Albania 2. Bośnia and Hercegowina 3. Chorwacja 4. Czarnagóra 5. Islandia 6. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii 7. Serbia 8. Turcja 9. Ukraina* * Uwaga: Ponieważ dla Polski istotnym elementem jest również kwestia przyszłego członkostwa Ukrainy w UE, dlatego zdecydowaliśmy się poświęcić temu tematowi jedno z ćwiczeń. Natomiast w chwili obecnej Ukraina formalnie nie ma żadnej perspektywy przystąpienia do Unii Europejskiej. [Porównaj z dokumentem 121A] Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 1 z 11

Albania Powierzchnia: 28 748 km² Liczba ludności: 3 195 000 Stolica: Tirana (616,4 tys. mieszkańców) Język urzędowy: albański Ustrój polityczny: republika, państwo świeckie Głowa państwa: Prezydent Sali Berisha Waluta: lek (1 = 138,56 ALL/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: islam Kraje graniczące: Grecja, Czarnogóra, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii BJRM, Kosowo (terytorium sporne w Serbii) Największe miasta: Tirana, Durres, Wlora, Elbasan Mniejszości narodowe: Grecy (3%), Macedończycy (2%) poza granicami kraju mieszka blisko 2 milionów Albańczyków większość w Kosowie? język albański różni się znacząco od innych języków spotykanych na Bałkanach? Według językoznawców należy on do grupy języków ilirskich. wzmianki o ludzie zamieszkującym Albanię pochodzą już z II w. p.n.e. Oznacza to, że Albańczycy są najprawdopodobniej jedynym rdzennym ludem na Bałkanach. Albania jest jednym z najbiedniejszych krajów Europy? Według szacunków aż 25% ludności żyje tu na granicy ubóstwa, a produkt krajowy brutto na osobę wynosi 4056 USD (dla porównania w Polsce- 20 334 USD). Albania posiada znaczne złoża surowców i bogactw mineralnych? Wydobywa się tu m.in. chrom, miedź, żelazo, nikiel, a nawet ropę naftową. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 2 z 11

Bośnia i Hercegowina Powierzchnia: 51 129 km² Liczba ludności: 4 590 310 Stolica: Sarajewo (311,1 tys. mieszkańców) Język urzędowy: bośniacki, chorwacki, serbski Ustrój polityczny: republika federacyjna Głowa państwa: 3- osobowe Prezydium Republiki: Bakir Izbetbegović (Bośniak), Zelijko Komsić (Chorwat), Nebojsa Radmanović (Serb) Waluta: marka bośniacka (1 = 1,96 BAM/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: islam Państwa graniczące: Chorwacja, Serbia, Czarnogóra Największe miasta: Sarajewo, Banja Luka, Zenica, Tuzla, Mostar Mniejszości narodowe: Serbowie (37%), Chorwaci (14 %) federacja składa się z Republiki Muzułmańsko-Chorwackiej i Republiki Serbskiej? w skład 3- osobowego Prezydium Republiki wchodzą przedstawiciele 3 największych grup etnicznych: Bośniaków, Chorwatów i Serbów? Na chwilę obecną inne mniejszości nie mają takiego prawa. linia brzegowa kraju to zaledwie 17 km? Jedynym bośniackim portem jest Neum. bardzo popularna w kraju jest muzyka folkowa Sevdah, europejskiej i orientalnej? łącząca w sobie elementy muzyki w związku z przynależnością do różnych imperiów, w Bośni podziwiać można wiele interesujących orientalnych i europejskich budowli? w 1984 roku w Sarajewie odbyły się zimowe Igrzyska Olimpijskie? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 3 z 11

Chorwacja Powierzchnia: 56 594 km² Liczba ludności: 4 290 612 Stolica: Zagrzeb (792, 8 tys.) Język urzędowy: chorwacki Ustrój polityczny: republika semiprezydencka Głowa państwa: Prezydent Ivo Josipovic Waluta: kuna (1 = 7,41 HRK/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: katolicyzm Państwa graniczące: Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Serbia, Słowenia Największe miasta: Zagrzeb, Split, Rijeka, Osijek, Zadar Mniejszości narodowe: Serbowie (4,5%), Bośniacy (0,47%), Włosi (0,44%), Węgrzy (0,37%), Albańczycy (0,34%), Słoweńcy (0,3%) Czy wiesz że: Chorwacja posiada wyjątkowe w skali świata wybrzeże, z wieloma podłużnymi wyspami. Stąd też pochodzi określenie wybrzeże dalmatyńskie? Chorwaci cieszą się najdłuższą historią państwowości pośród Słowian, a mimo to należą do najmłodszych państw europejskich? choć oficjalnym językiem urzędowym jest chorwacki, w wielu gminach status ten uzyskały także serbski, węgierski, włoski i czeski? w tym niewielkim kraju, ponad 400 tys. ludzi uprawia sport, z czego ponad 300 tys. zarejestrowanych jest w związkach sportowych. Najwięcej, bo aż 180.000 ludzi uprawia piłkę nożną? współczesny krawat wywodzi się od długich, kolorowych chust lub szarf noszonych dawniej na szyi w Chorwacji? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 4 z 11

Czarnogóra Powierzchnia: 13 812 km² Liczba ludności: 672 180 Stolica: Podgorica (136,4 tys. mieszkańców) Język urzędowy: czarnogórski Ustrój polityczny: republika Głowa państwa: Prezydent Filip Vujanović Waluta: euro Religia dominująca: prawosławie Państwa graniczące: Serbia, Kosowo, Chorwacja, Bośnia I Hercegowina, Albania Największe miasta: Podgorica, Niksic, Pljevja, Bijelo Polje, Cetynia, Bar Mniejszości narodowe: Serbowie (32%), Bośniacy (8%), Albańczycy (5%), Chorwaci (1%) mimo niewielkiej powierzchni, w kraju znajduje się aż 5 parków narodowych? w Czarnogórze znajduje się wiele, przede wszystkim polodowcowych jezior. Największym zbiornikiem wodnym kraju jest Jezioro Szkoderskie, którego dno znajduje się poniżej poziomu morza? świętem narodowym w Czarnogórze jest dzień 12 lipca, upamiętniający kongres berliński w 1878 roku, kiedy to Czarnogórę uznano za niepodległe państwo. Tego samego dnia w Czarnogórze w 1941 roku rozpoczęło się powstanie przeciwko państwom osi, czyli Niemcom, Włochom i Japonii? w parlamencie zasiada zaledwie 78 posłów. Aby nim zostać trzeba uzyskać w wyborach ponad 6 tysięcy głosów? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 5 z 11

ISLANDIA Powierzchnia: 103 125 km² Liczba ludności: 311 058 Stolica: Rejkjavik (119,4 tys. mieszkańców) Język urzędowy: islandzki Typ państwa: demokracja parlamentarna Głowa państwa: prezydent Ólafur Ragnar Grímsson Waluta: korona islandzka (1 = 158,53 ISK/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: luteranizm Państwa graniczące: - (wyspa) Największe miasta: Reykjavík, Kópavogur, Hafnarfjörður, Akureyri, Keflavík Mniejszości narodowe: Duńczycy (1,3%), Amerykanie (0,5%), Szwedzi (0,4%), Niemcy (0,4%) Czy wiesz że: Islandia nazywana jest "krajem lodu" około 11 proc. powierzchni tego wyżynno-górzystego kraju zajmują lodowce? Islandia należy do najpóźniej zasiedlonych obszarów Europy? Pierwsi osadnicy- wikingowie pojawili się w 874 roku. w 2008 w wyniku światowego kryzysu finansowego islandzki system bankowy, będący zarazem najlepiej rozwiniętą z gałęzi islandzkiej gospodarki, załamał się? około 69% pracujących na Islandii jest zatrudnionych w usługach, głównie turystycznych? w głównym mieście państwa, Reykjavíku, mieszka 119,1 tys. mieszkańców, czyli blisko 2/5 ludności kraju? sztandarowym polskim produktem, oferowanym na Islandii są wafle Prince Polo, znane tam pod nazwą Prins Póló, które są najpopularniejszym rodzajem słodyczy na całej wyspie. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 6 z 11

Była Jugosłowiańska Republika Macedonii Powierzchnia: 25 713 km² Liczba ludności: 2 061 000 Stolica: Skopje (668,5 tys. mieszkańców) Język urzędowy: macedoński, w niektórych regionach także albański, turecki i serbsko-chorwacki Ustrój polityczny: republika parlamentarna Głowa państwa: Prezydent George Ivanow Waluta: denar macedoński (1 = 64,56 MKD/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: prawosławie Państwa graniczące: Serbia, Albania, Grecja, Bułgaria Największe miasta: Skopje, Bitola, Gostiwar, Kiczewo, Kumanowo, Ochryda Mniejszości narodowe: Albańczycy (25%), Turcy (4%), Romowie (2,7%), Serbowie (1,8%)... Macedonia jest niezwykle górzystym krajem, znajdują się tu aż 34 szczyty mierzące ponad 2000 metrów?... w tym niewielkim kraju znajdują się aż 53, w większości górskie, jeziora?... Jezioro Ochrydzkie to najstarsze i jedno z najpiękniejszych jezior w Europie i jedno z najstarszych na świecie?... w Ochrydzie powstał pierwszy słowiański uniwersytet, założony przez świętych Neuma i Klemensa? Przebywali tu także Cyryl i Metody.... w Ochrydzie, zwanej Jerozolimą Europy znajduje się 365 kościołów, na każdy dzień w roku?... w Skopje na świat przyszła Matka Teresa z Kalkuty?... pomiędzy Byłą Jugosłowiańską Republiką Macedonii, a Grecją toczy się spór o nazwę Macedonia? Grecy argumentują, iż Maceodnia jest nazwą pochodzenia greckiego, która nie powinna być używana w odniesieniu do innego państwa. Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 7 z 11

Serbia Powierzchnia: 88 361 km² Liczba ludności: 7 524 164 Stolica: Belgrad (1,756,534 mieszkańców) Język urzędowy: serbski Ustrój polityczny: republika Głowa państwa: Prezydent Tomislav Nokolić Waluta: dinar serbski (1 = 116,16 RSD/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: prawosławie Państwa graniczące: Węgry, Rumunia, Bułgaria, Macedonia, Albania, Czarnogóra, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina Największe miasta: Belgrad, Nowy Sad, Nisz, Prizren, Kragujevac, Subotica Mniejszości narodowe: Węgrzy (4%), Bośniacy (2%), Chorwaci, Słowacy, Czarnogórcy, Bułgarzy, Rumuni (1%)... w Serbii znajdują się dwa okręgi autonomiczne: Wojowodina na północy i Kosowo na południu. To ostatnie ogłosiło niepodległość w 2008 roku, czego jednak Serbia nie uznaje?... Serbia nie posiada dostępu do morza, jednak dzięki Dunajowi możliwa jest żegluga poprzez Morze Czarne?... Wojowodina to nie tylko najlepiej rozwinięty region Serbii, ale również najbardziej zróżnicowany etnicznie obszar w Europie, zamieszkiwany przez około 30 różnych narodowości?... z racji na swoje położenie, Serbia określana jest często jako skrzyżowanie między wschodem a zachodem. Prowadzi tędy najprostsza, dolinna droga z Europy Mniejszej? Zachodniej do Grecji i Azji Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 8 z 11

TURCJA Powierzchnia: 783 562 km² Liczba ludności: 79 749 534 Stolica: Ankara (3 848 440 mieszkańców) Język urzędowy: turecki Ustrój polityczny: republika parlamentarna Głowa państwa: prezydent Abdullah Gül Waluta: lira turecka (1 =2,36 TRY/ stan na 1.09.2012r.) Religia dominująca: islam, państwo świeckie Państwa graniczące: Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Gruzja, Grecja, Iran, Irak, Syria Największe miasta: Stambuł, Ankara, Izmir, Bursa, Adana, Gaziantep, Konya Mniejszości narodowe: Kurdowie ok. 19%, Tatarzy Krymscy ok. 7%, Arabowie ok. 2%, Azerowie ok. 1% Turcja podzielona jest aż na 81 prowincji? Turcja jest jednym z 6 całkowicie samowystarczalnych pod względem żywnościowym krajów świata? turystyka turecka jest jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi gospodarki tureckiej, a najwięcej turystów przyjeżdża z Niemiec? armia turecka jest szóstą największą armią świata i drugą co do wielkości w NATO (po armii USA), a liczba zawodowych żołnierzy wynosi 823 tys.? Turcja posiada znaczne zasoby surowców mineralnych, zwłaszcza rud metali? kebab serwowany w Europie nie ma nic wspólnego z prawdziwym tureckim kebabem? w Niemczech mieszka ok. 1,6 mln Turków? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 9 z 11

UKRAINA Powierzchnia: 603 700 km² Liczba ludności: 45 573 607 Stolica: Kijów (2 765 531 mieszkańców) Język urzędowy: ukraiński (języki używane: ukraiński, rosyjski oraz lokalnie krymskotatarski na Krymie, węgierski w obwodzie zakarpackim i rumuński w obwodzie czerniowieckim) Ustrój polityczny: republika prezydencko-parlamentarna Głowa państwa: prezydent Wiktor Janukowycz Waluta: hrywna (1 =10,65 UAH) Religia dominująca: prawosławie Państwa graniczące: Rosja, Białoruś, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia i Mołdawia Największe miasta: Kijów, Charków, Dniepropietrowsk, Donieck, Odessa, Zaporoże, Lwów Mniejszości narodowe: Rosjanie (17,3%), Białorusini (0,6%), Mołdawianie (0,5%), Tatarzy Krymscy (0,5%), Bułgarzy (0,4%), Polacy (0,3%), Żydzi (0,2%) terytorium Ukrainy w I rzędzie dzieli się na 24 obwody oraz 2 miasta wydzielone (Kijów i Sewastopol) i 1 republikę autonomiczną (Autonomiczną Republikę Krymu) mającą własną konstytucję i rząd. wydarzenia, które miały miejsce po zakończeniu drugiej tury wyborów do zmiany na scenie politycznej Ukrainy na przełomie 2004 i 2005 roku określa się mianem pomarańczowej rewolucji? dominującym typem gleb na Ukrainie są gleby czarnoziemne zajmujące ok. 60% kraju, co stanowi blisko 40% światowych zasobów tego typu gleb? na Ukrainie obowiązuje inny kalendarz niż w Polsce, tj. kalendarz gregoriański? jako jedyny kraj wymieniony spośród prezentowanych nie ma oficjalnej perspektywy na przystąpienie do UE? Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 10 z 11

Autor: URSZULA ŁAPANOWSKA, POLSKA FUNDACJA IM. ROBERTA SCHUMANA, 2012 Za treść tej publikacji wyłączną odpowiedzialność ponoszą jej autorzy i nie można jej w żaden sposób uznawać za odzwierciedlenie punktu widzenia Unii Europejskiej. Umowa dotycząca swobodnego udostępniania na zasadzie licencji Creative Commons: dokument może być udostępniany bez ograniczeń pod warunkiem, że wskaże się na autora wymienionego z nazwiska/nazwy; zezwala się wyłącznie na udostępnianie niekomercyjne (korzystanie w celach komercyjnych wymaga uzyskania zgody); zmiany należy wyraźnie zaznaczyć i będą one podlegać takim samym warunkom licencyjnym Creative Commons, jak dokument wyjściowy. Dokument ten stanowi wyciąg z ENLARGEDUCATION: EUROPEJSKA WALIZKA NA RZECZ ROZSZERZENIA UE. enlargeducation: Europejska walizka na rzecz rozszerzenia UE powstała dzięki wsparciu Unii Europejskiej (program PRINCE). Moduł 12: Kraje kandydujące do UE z polskiej perspektywy 11 z 11