POWIATOWY PROGRAM ROZWOJU PIECZY ZASTĘPCZEJ DLA POWIATU KŁODZKIEGO NA LATA 2015-2017 Kłodzko 2015 1
Spis treści I. Wstęp...3 II. Usytuowanie Programu w strategicznych dokumentach powiatu kłodzkiego....5 III. Charakterystyka rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim:...7 IV. Instytucjonalna piecza zastępcza...8 V. Pomoc osobom usamodzielnianym... 12 VI. Ewaluacja Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej dla Powiatu Kłodzkiego na lata 2012-2014... 13 VII. Cele i zadania Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2015-2017... 19 VIII.Limity przekształcania niezawodowych rodzin zastępczych w zawodowe rodziny zastępcze.... 20 IX. Źródła finansowania programu... 21 X. Realizatorzy Programu... 21 XI. Sposób monitorowania programu.... 21 2
I. Wstęp Podstawą opracowania Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej dla Powiatu Kłodzkiego na lata 2015 2017 jest art. 180 pkt 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t. j. Dz. U. 2015, poz. 332). Zgodnie z ww. ustawą zadania związane z zapewnieniem dzieciom pieczy zastępczej należą do zadań własnych powiatu. Ustawa o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej wyraźnie określa kompetencje samorządu gminnego i powiatowego w zakresie pracy z rodziną naturalną dziecka, co należy do zadań własnych gminy i organizacją pieczy zastępczej nałożoną na powiat. Do zadań własnych powiatu należy: 1. opracowanie i realizacja 3-letnich powiatowych programów dotyczących rozwoju pieczy zastępczej, zawierających między innymi coroczny limit rodzin zastępczych zawodowych; 2. zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo-wychowawczych; 3. organizowanie wsparcia osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka oraz placówki opiekuńczo-wychowawcze i regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, przez wspieranie procesu usamodzielnienia; 4. tworzenie warunków do powstawania i działania rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka i rodzin pomocowych; 5. prowadzenie placówek opiekuńczo-wychowawczych oraz placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym; 6. organizowanie szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka, rodzin pomocowych i dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego oraz kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczowychowawczej typu rodzinnego; 7. organizowanie wsparcia dla rodzinnej pieczy zastępczej, w szczególności przez tworzenie warunków do powstawania: a) grup wsparcia, b) specjalistycznego poradnictwa; 8. powoływanie centrów administracyjnych do obsługi placówek opiekuńczowychowawczych; 9. wyznaczanie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej; 10. zapewnienie przeprowadzenia przyjętemu do pieczy zastępczej dziecku niezbędnych badań lekarskich; 11. prowadzenie rejestru danych, o którym mowa w art. 46; 12. kompletowanie we współpracy z właściwym ośrodkiem pomocy społecznej dokumentacji związanej z przygotowaniem dziecka do umieszczenia w rodzinie zastępczej albo rodzinnym domu dziecka; 3
13. finansowanie: a) świadczeń pieniężnych dotyczących dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka, placówkach opiekuńczo-wychowawczych, regionalnych placówkach opiekuńczoterapeutycznych, interwencyjnych ośrodkach preadopcyjnych lub rodzinach pomocowych, na jego terenie lub na terenie innego powiatu, b) pomocy przyznawanej osobom usamodzielnianym opuszczającym rodziny zastępcze, rodzinne domy dziecka, placówki opiekuńczo-wychowawcze lub regionalne placówki opiekuńczo-terapeutyczne, c) szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz szkoleń dla rodzin zastępczych, prowadzących rodzinne domy dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo-wychowawczych typu rodzinnego; 14. sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej oraz przekazywanie ich właściwemu wojewodzie, w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 187 ust. 3; 15. przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji, o której mowa w art. 193 ust. 8. Zgodnie z art. 182 ust. 1 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej zadania powiatu w zakresie pieczy zastępczej starosta wykonuje za pośrednictwem powiatowego centrum pomocy rodzinie oraz organizatorów rodzinnej pieczy zastępczej. Zarząd Powiatu Kłodzkiego po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert powierzył Wykonywanie Zadań Organizatora Rodzinnej Pieczy Zastępczej w latach 2012, 2013, 2014-2016 Towarzystwu Społecznemu Razem. Niniejszy program został opracowany przez Zespół ds. opracowania koncepcji powiatowego programu rozwoju pieczy zastępczej, powołany przez Starostę Kłodzkiego. Głównym celem programu jest zapewnienie odpowiedniej liczby miejsc w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej, właściwych warunków oraz stosownych środków finansowych na realizację tych zadań. 4
II. Usytuowanie Programu w strategicznych dokumentach powiatu kłodzkiego. Powiatowy Program Rozwoju Pieczy Zastępczej dla powiatu kłodzkiego na lata 2012-2014 wpisuje się w dokumenty strategiczne powiatu kłodzkiego, tj.: Strategię rozwoju powiatu kłodzkiego na lata 2008-2015 oraz Powiatową strategię rozwiązywania problemów społecznych powiatu kłodzkiego na lata 2007-2015. W Strategii rozwoju powiatu kłodzkiego na lata 2008-2015, celem strategicznym określonym w obszarze POMOC SPOŁECZNA I WSPIERANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH, jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania w społeczności osób o ograniczonych możliwościach społecznych, fizycznych i psychicznych. Wskazano również zadania do realizacji celów strategicznych, tj. m.in. - rozwijanie różnorodnych form opieki nad dzieckiem i rodziną, w szczególności tworzenie rodzinnych domów dziecka i zawodowych rodzin zastępczych; - stworzenie jak najlepszych warunków życiowych we wszystkich placówkach pomocy społecznej na terenie powiatu kłodzkiego. Celem strategicznym Powiatowej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych Powiatu Kłodzkiego na lata 2007-2015 jest Zintegrowany i efektywny system rozwiązywania problemów społecznych. Realizacja celu-uczynienie pomocy społecznej sprawnym i skutecznym elementem systemu wsparcia społecznego mieszkańców powiatu kłodzkiego, wymaga realizacji założeń strategicznych dotyczących rozwiązywania problemów społecznych w powiecie w poszczególnych obszarach, w tym między innymi w obszarze OPIEKI NAD RODZINĄ I DZIECKIEM. Powyższe dokumenty opracowano zgodnie z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Dolnośląskiego do 2020 roku. 5
6
III. Charakterystyka rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim: W powiecie kłodzkim funkcjonuje rodzinna piecza zastępcza, której formy od 1 stycznia 2012 r. możemy sklasyfikować w następujący sposób: rodziny zastępcze: spokrewnione (małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka); niezawodowe (małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka); zawodowe, w tym pełniące funkcję pogotowia rodzinnego oraz specjalistyczne; rodzinne domy dziecka; Tabela 1. Rodzinna piecza zastępcza w powiecie kłodzkim w latach 2012-2014 wg stanu na koniec każdego roku Typy rodzin 2012 2013 2014 Spokrewnione 209 213 199 Niezawodowe 85 84 81 Zawodowe 8 10 8 Rodzinne Domy Dziecka 5 5 6 Suma 307 312 294 Z przedstawionych danych wynika, że zdecydowaną większość stanowią rodziny zastępcze spokrewnione, których ilość w latach 2014-2014 wynosiła około 70% spośród wszystkich rodzinnych form pieczy zastępczej. W realizacji zadań z zakresu pieczy zastępczej na szczeblu powiatu największym wyzwaniem jest pozyskanie zawodowych rodzin zastępczych oraz prowadzących rodzinne domy dziecka, te formy stanowią niecałe 5% spośród rodzinnych form pieczy zastępczej funkcjonujących na terenie powiatu kłodzkiego. Tabela 2. dzieci przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim w latach 2012-2014 wg stanu na koniec każdego roku Typy rodzin 2012 2013 2014 Spokrewnione 279 288 260 Niezawodowe 109 102 105 Zawodowe 31 38 35 Rodzinne Domy Dziecka 29 27 34 Suma 448 455 434 7
Tabela 3. Dane o świadczeniach wypłaconych rodzinom zastępczym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w latach 2012-2014 Rodzaj świadczenia 2012 2013 2014 świadczenie na pokrycie kosztów 4 311 813,32 4 364 730,54 4 236 951,50 utrzymania dziecka w tym dodatek na pokrycie zwiększonych kosztów dofinansowanie do wypoczynku - 9 920,00 18 600,00 niezbędne koszty związane z 6 360,00 10 990,00 11 882,00 potrzebami przyjmowanego dziecka koszty związane z wystąpieniem 1 500,00 6 000,00 2500,00 zdarzeń losowych środki finansowe na utrzymanie 52 323,05 93 542,80 98 672,93 lokalu mieszkalnego niezbędne koszty związane z - 5 916,00 3 650,00 remontem lub ze zmianą lokalu Razem 4 371 996,37 4 491 099,34 4 372 256,43 Znaczny wzrost wydatków w zakresie rodzinnej pieczy zastępczej nastąpił po wejściu w życie przepisów ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, tj. w 2012 r. Od tamtej pory wydatki kształtują się na podobnym poziomie i nie przekroczyły 4 500 000,00 zł. Powiat kłodzki stworzył warunki do rozwoju rodzinnej pieczy zastępczej, między innymi poprzez wyznaczenie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej i zabezpieczenie odpowiednich środków finansowych. Prowadzone są działania promocyjne, mające na celu pozyskanie chętnych do prowadzenia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. Funkcjonujące rodziny mają pełen dostęp do przysługujących świadczeń finansowych, wynagrodzeń a także do wsparcia psychologiczno pedagogicznego. Pomimo tego wciąż brakuje odpowiedniej liczby kandydatów, aby ze spokojem móc realizować zadania wyznaczone przez ustawodawcę, który wprowadził ograniczenia ilościowe, co do miejsc w pieczy zastępczej, czasowe, co do możliwego okresu pobytu dziecka w pogotowiu rodzinnym oraz wiekowe, jeżeli chodzi o umieszczanie dzieci w instytucjonalnej pieczy zastępczej. IV. Instytucjonalna piecza zastępcza Zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej formy instytucjonalnej pieczy zastępczej możemy sklasyfikować w następujący sposób: placówka opiekuńczo wychowawcza; placówka opiekuńczo wychowawcza typu socjalizacyjnego; placówka opiekuńczo wychowawcza typu interwencyjnego; 8
placówka opiekuńczo wyhcowawcza typu specjalistyczno-terapeutycznego; placówka opiekuńczo wychowawcza typu rodzinnego; regionalna placówka opiekuńczo terapeutyczna; interwencyjny ośrodek preadopcyjny. Zadaniem własnym powiatu w zakresie instytucjonalnej pieczy zastępczej jest zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. W powiecie kłodzkim zadanie to wypełniane jest poprzez prowadzenie dwóch, spośród czterech typów placówek opiekuńczo wychowawczych. W powiecie kłodzkim w roku 2014 funkcjonowało 14 placówek opiekuńczo-wychowawczych w tym 4 placówki opiekuńczo wychowawcze typu rodzinnego oraz 10 placówek opiekuńczo wychowawczych typu socjalizacyjnego. Łączna liczba miejsc w tych placówkach wynosi 194. Tabela 4. Placówki opiekuńczo- wychowawcze typu socjalizacyjnego w powiecie kłodzkim 2012 2013 2014 Nazwa placówki opiekuńczo - wychowawczej miejsc dzieci miejsc dzieci miejsc dzieci Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza nr 1 w Kłodzku 14 14 Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza nr 2 w Kłodzku 55 55 55 56 6 6 Dom Dziecka im. St. Starzyńskiego w Kłodzku 30 29 Placówka opiekuńczowychowawcza nr 1 Sasanka wchodząca w skład Zespołu Placówek Opiekuńczo- 14 14 14 13 Wychowawczych prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek N.M.P Kłodzko Placówka opiekuńczowychowawcza nr 2 Szafirek wchodząca w skład Zespołu Placówek Opiekuńczo- 44 43 14 15 14 14 Wychowawczych prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek N.M.P Kłodzko Placówka opiekuńczowychowawcza nr 3 Zawilec wchodząca w skład Zespołu Placówek Opiekuńczo- 14 15 14 16 Wychowawczych prowadzonych przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek N.M.P Kłodzko Placówka Opiekuńczo- 44 44 14 14 14 15 9
Wychowawcza Sigma wchodząca w skład Zespołu Koedukacyjnych Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych typu socjalizacyjnego Wspólnota Dziecięca Gromadka Nowa Ruda Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza Alfa wchodząca w skład Zespołu Koedukacyjnych Placówek Opiekuńczo- 14 14 14 18 Wychowawczych typu socjalizacyjnego Wspólnota Dziecięca Gromadka Nowa Ruda Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza Omega wchodząca w skład Zespołu Koedukacyjnych Placówek Opiekuńczo- 14 13 14 15 Wychowawczych typu socjalizacyjnego Wspólnota Dziecięca Gromadka Nowa Ruda Placówka opiekuńczowychowawcza Domaszków 30 32 30 34 30 33 SUMA 173 174 169 175 164 173 Tabela 5. Placówki opiekuńczo- wychowawcze typu rodzinnego w powiecie kłodzkim 2012 2013 2014 Nazwa placówki miejsc dzieci miejsc dzieci miejsc dzieci Rodzinny Dom Dziecka nr 1 w Gorzanowie 6 6 6 6 6 5 Rodzinny Dom Dziecka nr 2 w Kątach Bystrzyckich 8 8 8 8 8 8 Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza typu Rodzinnego Nr 3 w Bartnicy 8 7 8 8 8 7 Placówka Opiekuńczo- Wychowawcza typu Rodzinnego Nr 4 w Krosnowicach 8 8 8 8 8 7 RAZEM 30 29 30 30 30 27 Głównym kierunkiem rozwoju pieczy zastępczej zgodnie z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest odchodzenie od instytucjonalnych form pieczy 10
zastępczej na rzecz rodzin zastępczych i rodzinnych domów dziecka. Tą formą pieczy zastępczej objęte są przede wszystkim dzieci do 7 roku życia, które po 1 stycznia 2012 r. nie mogą być kierowane do pieczy instytucjonalnej. Ustawa zobowiązuje do sukcesywnego dostosowania istniejących 30 osobowych placówek opiekuńczo-wychowawczych do małych 14 osobowych przez okres 9 lat od dnia wejścia w życie ustawy - w praktyce oznacza to, że od 2020 r. funkcjonować powinny maksymalnie 14 osobowe placówki opiekuńczo wychowawcze, z zastrzeżeniem możliwości przebywania w nich jedynie dzieci powyżej 10 roku życia. Mając powyższe na względzie powiat kłodzki podjął działania mające na celu dostosowanie instytucjonalnej pieczy zastępczej do obowiązujących przepisów. W 2012 r. na terenie powiatu zostały utworzone dwie nowe placówki opiekuńczowychowawcze typu rodzinnego w Bartnicy i Krosnowicach. W 2013 r., zgodnie z założeniami wynikającymi z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, Wielofunkcyjna Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Gromadka w Nowej Rudzie została przekształcona w trzy odrębne placówki, tj.: Zespół Koedukacyjnych Placówek Opiekuńczo- Wychowawczych typu socjalizacyjnego Wspólnota Dziecięca Gromadka Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Alfa ; - Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Sigma ; oraz Placówka Opiekuńczo-Wychowawcza Omega. Na terenie powiatu kłodzkiego funkcjonował Dom Dziecka prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek NMP w Kłodzku przy ul. Wandy 6 zapewniający dzieciom całodobową opiekę i wychowanie z regulaminową liczbą miejsc 44 w wieku od 0 do 6 r. ż. Umowa na prowadzenie placówki opiekuńczo-wychowawczej wygasała 31 grudnia 2013 r. Zarząd Powiatu Kłodzkiego po przeprowadzeniu otwartego konkursu ofert powierzył prowadzenie Zespołu Placówek Opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego w okresie od 1 stycznia 2014 do 31 grudnia 2014 r. Zgromadzeniu Sióstr Służebniczek Najświętszej Maryi Panny Niepokalanie Poczętej z siedzibą w Leśnicy przy ul. Klasztornej 2. Zespół składa się z placówek: Sasanka, Szafirek i Zawilec. W związku z dostosowaniem Domu Dziecka im. St. Starzyńskiego w Kłodzku do obowiązujących przepisów, 9 lipca 2014 r. została wprowadzona zmiana dotycząca regulaminowej liczby miejsc w ww. wymienionej placówce zgodnie z wymogami i standardami zawartymi w ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, polegająca na zmniejszeniu liczby miejsc z 55 na 30. Ponadto na podstawie decyzji Wojewody Dolnośląskiego z dnia 9 lipca 2014r. powiat kłodzki otrzymał zezwolenie na prowadzenie placówki opiekuńczo- wychowawczej nr 1 z siedzibą przy ul. Korczaka 1a w Kłodzku, z regulaminową liczbą miejsc- 14 oraz regulaminową liczbą miejsc-6 przy ul. Korczaka 1b w Kłodzku. Powiat kłodzki prowadzi również Dom Dziecka w Domaszkowie, w którym jest 30 miejsc. Z dostępnych danych wynika, że we wrześniu 2014 r. na ogólną regulaminową liczbę miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych typu socjalizacyjnego 164 przebywało 173 dzieci. Infrastruktura instytucjonalnej pieczy zastępczej, którą dysponuje powiat kłodzki, nie zabezpiecza w całości potrzeb w zakresie umieszczania dzieci pozbawionych właściwej opieki rodzicielskiej. Pomimo dość dobrze rozbudowanej sieci ww. placówek w powiecie kłodzkim wciąż brakuje miejsc. 11
Spowodowane jest to stopniowym zmniejszaniem przez ustawodawcę ilości miejsc w placówkach opiekuńczo- wychowawczych przy jednoczesnym braku kandydatów do prowadzenia rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka. V. Pomoc osobom usamodzielnianym Pomoc dzieciom i młodzieży pozbawionej czasowo lub trwale opieki rodzicielskiej nie kończy się wyłącznie na zapewnieniu im pieczy do czasu uzyskania pełnoletniości. Osoby pełnoletnie mogą przebywać w dotychczasowych rodzinach zastępczych lub placówkach instytucjonalnej pieczy zastępczej na dotychczasowych warunkach nawet do ukończenia przez nie 25 roku życia, jeżeli kontynuują naukę. Mogą również zakończyć swój pobyt w pieczy zastępczej, wówczas zostają objęte indywidualnym programem usamodzielnienia, w ramach którego mogą korzystać z pomocy i świadczeń, jakie zapewnia im ustawodawca. W latach 2012-2014 w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kłodzku udzielano pomocy osobom usamodzielnianym opuszczającym rodzinną oraz instytucjonalną pieczę zastępczą a także osobom usamodzielnianym opuszczającym różnego rodzaju ośrodki, takie jak schroniska dla nieletnich zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę i młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Usamodzielnienia z pieczy zastępczej podlegają przepisom ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (t. j. Dz. U. 2015, poz. 332) natomiast usamodzielnienia z różnego rodzaju ośrodków podlegają przepisom ustawy o pomocy społecznej (t. j. Dz. U. 2015, poz. 163). Tabela 6. osób usamodzielnianych, które w latach 2013 2014 korzystały ze świadczeń Rodzaj pieczy 2013 2014 Rodzinna piecza zastępcza 86 98 Instytucjonalna piecza zastępcza 36 44 Różnego rodzaju ośrodki 16 15 Suma 138 157 W 2013 r. z pomocy finansowej skorzystało łącznie 138 osób usamodzielnianych, w tym 86 osób z rodzinnej pieczy zastępczej, 36 osób z pieczy instytucjonalnej oraz 16 osób opuszczających różnego rodzaju ośrodki. W 2014 r. z pomocy finansowej i rzeczowej skorzystało łącznie 158 osób, w tym 98 osób usamodzielnianych z rodzinnej pieczy zastępczej, 44 osoby usamodzielniane z instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz 15 osób opuszczających ośrodki, o których mowa w art. 88 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej. Tabela 7. Świadczenia wypłacone osobom usamodzielnianym w 2014 r. Rodzaj pieczy Rodzaj świadczenia Kwota świadczeń Instytucjonalna Kontynuowanie nauki 181 292,71 piecza zastępcza Usamodzielnienie 30 214,00 Rodzinna piecza zastępcza Różnego rodzaju ośrodki Zagospodarowanie 24 135,83 Kontynuowanie nauki 413 803,09 Usamodzielnienie 57 681,00 Zagospodarowanie 43 155,45 Kontynuowanie nauki 45 648,46 Usamodzielnienie 3294,00 Zagospodarowanie 14 692,26 12
W roku 2014 na świadczenia dla osób usamodzielnianych przeznaczono kwotę 813 916,80 zł, tj. o ponad 80 tys. zł więcej w porównaniu do roku 2013, w tym 514 639,54 zł dla osób usamodzielnianych z rodzinnej pieczy zastępczej, 235 642,54 zł dla osób usamodzielnianych z instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz 63 634,72 zł dla osób usamodzielnianych z różnego rodzaju ośrodków. Środki te zostały przyznane w ramach świadczeń z pieczy zastępczej oraz z pomocy społecznej, tj. w ramach pomocy na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie oraz na zagospodarowanie w formie rzeczowej. Oprócz pomocy finansowej osoby usamodzielniane były również objęte pomocą w uzyskaniu odpowiednich warunków mieszkaniowych w ramach współpracy z samorządami gminnymi i miejskimi w powiecie kłodzkim. Nie wyczerpuje to potrzeb osób usamodzielnianych w tym zakresie. Coraz częściej zdarzają się przypadki osób, które po opuszczeniu pieczy zastępczej nie mają gdzie zamieszkać, natomiast okres oczekiwania na przydział lokalu z zasobów gminy znacznie się wydłuża. Na terenie powiatu kłodzkiego nie funkcjonują mieszkania chronione, w których osoby usamodzielniane mogłyby przebywać do czasu uzyskania lokalu gminy. Zmiana ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, która weszła w życie z dniem 19 września 2014 r. wprowadziła obowiązek zapewnienia osobom usamodzielnionym możliwości skorzystania z pomocy prawnej oraz psychologicznej. VI. Ewaluacja Powiatowego Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej dla Powiatu Kłodzkiego na lata 2012-2014 Cele i zadania określone w programie na lata 2012-2014 Zapewnienie dzieciom pieczy zastępczej w rodzinach zastępczych, rodzinnych domach dziecka oraz w placówkach opiekuńczo wychowawczych. Ustalenie rocznego limitu rodzin zastępczych zawodowych. Przyznawanie świadczeń na comiesięczne utrzymanie dziecka w rodzinie zastępczej oraz rodzinnym domu dziecka, zgodnie z ustawą. Sposób realizacji i rezultaty Cel został osiągnięty poprzez zapewnienie dzieciom opieki i wychowania w rodzinnych i instytucjonalnych formach pieczy zastępczej, szczegółowo opisanych w III i IV punkcie programu. Limit przekształcania rodzin zastępczych niezawodowych w rodziny zastępcze zawodowe został ustalony na lata 2012/2014 na poziomie 1 rodziny rocznie i został wyczerpany. Comiesięczne świadczenia na pokrycie kosztów dziecka umieszczonego w rodzinnej pieczy zastępczej oraz dodatki na dzieci legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności były przyznawane i wypłacane na bieżąco. Wysokość świadczeń wypłaconych w poszczególnych latach: 2012 2013 2014 4 311 813,32 4 364 730,54 4 236 951,50 13
Zapewnienie wynagrodzeń dla rodziny zastępczej zawodowej oraz prowadzącego rodzinny dom dziecka. Wynagrodzenia wraz z pochodnymi dla rodzin zawodowych i prowadzących rodzinne domy dziecka zgodnie z przedstawianymi rachunkami w latach 2012-2014 realizowane były na bieżąco w wysokości przedstawionej poniżej: 2012 2013 2014 448 142,42 489 875,37 466 131,30 Zapewnienie środków finansowych na utrzymanie rodziny pomocowej. Zapewnienie zgodnie z ustawą środków na utrzymanie lokalu mieszkalnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka oraz rodzina zastępcza zawodowa, zgodnie z założeniami ustawy. Zatrudnienie wymaganej, zgodnie z ustawą, liczby koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej. Zatrudnienie zgodnie z ustawą osoby zajmującej się opieką i wychowaniem w rodzinnym domu dziecka oraz osoby do pomocy przy sprawowaniu opieki nad dziećmi i przy pracach gospodarskich w rodzinnym domu dziecka i rodzinie zastępczej zawodowej zgodnie z założeniami ustawy. Świadczenia i wynagrodzenia dla rodziny pomocowej były zabezpieczone w budżecie w razie potrzeby wypłacane rodzinie pomocowej. W latach 2012-2014 zatrudniono i wypłacono wynagrodzenie 8 osobom. 2012 2013 2014 477,42 2435,48 1548,38 Zadanie realizowane jest na bieżąco. W latach 2012-2014 zabezpieczono i wypłacono środki finansowe na utrzymanie lokalu mieszkalnego w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnym wszystkim uprawnionym do tego rodzinom zawodowym i prowadzącym rodzinne domy dziecka w wysokości przedstawionej poniżej: 2012 2013 2014 52 323,05 93 542,80 98 672,93 Ośrodek Rodzinnej Pieczy Zastępczej zatrudniał w 2012 r. 12 koordynatorów, w 2013-11 koordynatorów, w 2014-10 koordynatorów. W latach 2012-2014 wszystkie funkcjonujące na terenie powiatu kłodzkiego rodziny zastępcze i rodzinne domy dziecka objęte zostały pomocą koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej. Zatrudnianie i wynagradzanie osób do pomocy przy sprawowaniu opieki i przy pracach gospodarskich w latach 2012-2014 realizowano na bieżąco zgodnie z wnioskami zawodowych rodzin zastępczych lub prowadzących rodzinne domy dziecka. W latach 2012-2014 zatrudniono i wypłacono wynagrodzenie 18 osobom. 2012 2013 2014 11 408,97 17 007,14 22 225,56 14
Zapewnienie zgodnie z ustawą środków na pokrycie kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnego, w którym jest prowadzony rodzinny dom dziecka, zgodnie z założeniami ustawy. Zapewnienie środków na funkcjonowanie instytucjonalnej pieczy zastępczej. Stworzenie warunków dla skutecznego rozwoju pieczy zastępczej, w tym dla utworzenia w latach 2012-2014 co najmniej 50 miejsc w rodzinnych formach pieczy zastępczej dla dzieci pozbawionych czasowo lub długotrwale opieki rodzicielskiej, co oznacza konieczność utworzenia 14 nowych zawodowych rodzin zastępczych. Prowadzenie naboru kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka. Organizowanie szkoleń dla kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, rodziny zastępczej niezawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka oraz dla kandydatów do pełnienia funkcji dyrektora placówki opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego. Środki finansowe na pokrycie kosztów związanych z remontem lub ze zmianą lokalu mieszkalnego zostały wypłacone w latach 2013-2014 zgodnie ze złożonymi wnioskami przez prowadzących rodzinne domy dziecka w wysokości przedstawionej poniżej: 2013 2014 5916,00 3650,00 2012 2013 2014 8 225 051,61 8 226 956,33 8 320 682,41 W latach 2012-2014 stworzono warunki dla rozwoju pieczy zastępczej poprzez wyznaczenie organizatora rodzinnej pieczy zastępczej, zabezpieczenie środków na funkcjonowanie rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej oraz jej rozwój, dostosowanie placówek opiekuńczo- wychowawczych do aktualnie obowiązujących standardów, jednakże z powodu braku wystarczającej ilości kandydatów nie stworzono planowanej liczby miejsc w rodzinnych formach pieczy zastępczej poprzez utworzenie 14 nowych zawodowych rodzin zastępczych. W analizowanym okresie pozyskano natomiast 14 nowych miejsc na bazie istniejących niezawodowych rodzin zastępczych poprzez przekształcenie ich w rodziny zawodowe. Pozyskano jeden rodzinny dom dziecka z 8 miejscami, dodatkowo 4 miejsca pozyskano dzięki przekształceniu rodziny zastępczej niezawodowej w rodzinny dom dziecka. 3 nowe miejsca pozyskano w istniejących zawodowych rodzinach zastępczych. W sumie pozyskano 29 nowych miejsc. Zadanie jest realizowanie na bieżąco. Do Ośrodka Rodzinnej Pieczy Zastępczej w latach 2012-2014 zgłosiło się 79 rodzin, kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, z czego przed rozpoczęciem szkolenia 10 rodzin zrezygnowało z uczestnictwa. W 2012 r. było 28 rodzin kandydatów, w 2013 r. było 27 rodzin kandydatów, w 2014 r. było 24 rodzin kandydatów. Zadanie realizowane jest na bieżąco. W organizowanych szkoleniach dla kandydatów na zawodowe rodziny zastępcze, prowadzących rodzinny dom dziecka oraz dyrektorów placówek opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego uczestniczyły 22 rodziny (w 2012 r. 11 rodzin, w 2013 r. 7 rodzin, w 2014 r. 4 rodziny). 15
Systematyczne wsparcie rodzin zastępczych oraz rodzinnych domów dziecka funkcjonujących na terenie powiatu. Pomoc w usamodzielnieniu wychowanków rodzinnej i instytucjonalnej pieczy zastępczej. Zapewnienie środków na przyznanie pomocy pieniężnej na kontynuację nauki usamodzielnienie i zagospodarowanie dla osób usamodzielnianych. Wielokierunkowa praca z rodzinami biologicznymi dzieci umieszczonych w rodzinnej pieczy zastępczej. Współpraca z Ośrodkami Pomocy Społecznej w zakresie udzielania pomocy dziecku umieszczonemu w pieczy zastępczej. Wszystkie rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka były we wskazanym okresie objęte systematycznym wsparciem przewidzianym ustawą. Wsparcie było realizowane poprzez koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej jak również poprzez specjalistyczne wsparcie psychologiczne, pedagogiczne, logopedyczne i medyczne. Ponadto rodziny zastępcze były wspierane poprzez interwencje w instytucjach medycznych oraz pomoc prawną. W latach 2012-2014 w Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie w Kłodzku udzielano pomocy osobom usamodzielnianym opuszczającym rodzinną oraz instytucjonalną pieczę zastępczą a także osobom usamodzielnianym opuszczającym różnego rodzaju ośrodki, takie jak schroniska dla nieletnich zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii zapewniające całodobową opiekę i młodzieżowe ośrodki wychowawcze. Zapewnione zostały również środki na przyznawanie pomocy na kontynuowanie nauki, usamodzielnienie i zagospodarowanie. Charakterystyka udzielanej pomocy została przedstawiona w V punkcie programu. Powiat nie prowadzi wielokierunkowej pracy stricte z rodzicami dzieci umieszczonymi w pieczy zastępczej. Zadanie to ustawodawca powierzył gminom. Nie mniej jednak w sytuacjach, gdy rodzice zgłaszali się do Ośrodka Rodzinnej Pieczy Zastępczej, były prowadzone z nimi rozmowy oraz udzielano poradnictwa związanego z ewentualnym powrotem dziecka do rodziny. Udzielano również pomocy w postaci organizowania spotkań rodziców z dziećmi umieszczonymi w rodzinnej pieczy zastępczej. Współpraca powiatu z gminami miała związek głównie z kompetencjami samorządu gminnego w zakresie pracy z rodzicami dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej i odbywała się za pośrednictwem Ośrodka Rodzinnej Pieczy Zastępczej. W gminach kompetencje te posiadają Ośrodki Pomocy Społecznej. Gminy odpowiedzialne są za pracę z rodzinami dzieci, a o jej przebiegu informują Ośrodek Rodzinnej Pieczy Zastępczej. Trzyletnie doświadczenie w realizacji ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej pokazało, że w wielu Ośrodkach nie zatrudniano, a w niektórych nadal nie zatrudnia się asystentów rodziny, którzy zgodnie z wolą ustawodawcy realizują zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy 16
Współpraca z Sądami, ich organami pomocniczymi oraz innymi instytucjami w zakresie oceny sytuacji dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. zastępczej. Jest to spore utrudnienie w realizacji zadań. Stworzone przez Ośrodek Pieczy Zastępczej plany pomocy dziecku powinny być przygotowane we współpracy z asystentem rodziny, a gdy rodzinie nie został przydzielony asystent rodziny- we współpracy z podmiotem organizującym pracę z rodziną. Do tej pory wobec większości rodzin dzieci przebywających w pieczy zastępczej nie jest prowadzona praca z rodziną. W związku z tym nie są tworzone przez OPS-y plany pracy z rodziną, które zgodnie z ustawą powinny być gromadzone przez organizatora pieczy zastępczej. Współpraca ta realizowana jest zgodnie z ustawą. Przedstawiciele Sądu, kuratorzy, pracownicy PCPR oraz szkół uczestniczyli w posiedzeniach zespołów ds. oceny sytuacji dziecka w placówkach opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego oraz w instytucjonalnej pieczy zastępczej. 17
Dochodzenie należności od rodziców biologicznych za pobyt ich dzieci w pieczy zastępczej. Dochodzenie należności od rodziców za pobyt dzieci w pieczy zastępczej odbywa się na podstawie uchwały rady powiatu kłodzkiego w sprawie określenia szczegółowych warunków umorzenia w całości lub w części, łącznie z odsetkami, odroczenia terminu płatności, rozłożenia na raty lub odstępowania od ustalenia opłaty za pobyt dziecka w pieczy zastępczej. Rodzice są obciążani opłatą na podstawie decyzji administracyjnej, można również w całości lub w części odstąpić od ustalenia tej opłaty na zasadach określonych w ww. uchwale. Procedura jest w wielu przypadkach długotrwała i często nie prowadzi do uzyskania opłaty. W większości przypadków osoby zobowiązane do ponoszenia opłaty nie wykazują dochodów lub dochody te są na tyle niskie, że nie pozwalają na wydanie decyzji obciążającej. Kwota obciążeń za pobyt w rodzinnej pieczy zastępczej w 2014 r. była niższa niż w roku 2013 i wyniosła 78 745,49 zł, w tym obciążenia rodziców na 48 652,93 zł oraz osób pełnoletnich przebywających w rodzinnej pieczy zastępczej na 30 092,56 zł. Tabela. Obciążenia za pobyt w rodzinnej pieczy zastępczej w latach 2013-2014 Podział obciążeń 2013 2014 Kwota obciążeń 75 564,33 zł 48 652,93 zł rodziców 1 Kwota obciążeń dorosłych 24 292,59 zł 30 092,56 zł wychowanków Ogólna kwota 99 856,92 zł 78 745,49 zł obciążeń Kwota obciążeń za pobyt w instytucjonalnej pieczy zastępczej wyniosła w 2014 r. 25 183,85 zł tj. o ponad 23 tys. więcej w porównaniu do koku ubiegłego. Zapewnienie profesjonalnego wsparcia rodzinnym formom pieczy zastępczej, aby mogły pełnić właściwe funkcje opiekuńczo wychowawcze dla dzieci. 1 W tym obciążenie na kwotę 4580,65 zł- strona wniosła odwołanie od decyzji SKO i sprawa podlega rozpatrzeniu przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu. Profesjonalne wsparcie rodzinom zastępczym oraz osobom prowadzącym rodzinne domy dziecka zapewniane było poprzez działanie koordynatorów, profesjonalną pomoc psychologiczną, psychoterapeutyczną, logopedyczną i prawną w formie spotkań indywidualnych i specjalistycznych szkoleń, a także działalności grupy superwizyjno - wsparciowej. Ponadto każdego roku organizowane 18
Zapewnienie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podnoszenie ich kwalifikacji. były pikniki dla rodzin zastępczych, które miały charakter integrujący i wspierający działalność. Wszystkie rodziny zastępcze, prowadzący rodzinne domy dziecka oraz dyrektorzy placówek opiekuńczo wychowawczych typu rodzinnego mają zapewnione szkolenia podnoszące kwalifikacje. VII. Cele i zadania Programu Rozwoju Pieczy Zastępczej na lata 2015-2017 Cel główny Cele szczegółowe Zadania Rozwinięcie różnorodnych form pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim w stopniu zapewniającym najwyższej jakości opiekę potrzebującym dzieciom Utrzymanie na dobrym poziomie funkcjonowania istniejącej infrastruktury pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim. Zapewnienie dzieciom pozbawionym czasowo lub długotrwale opieki rodzicielskiej opieki i wychowania w rodzinnych formach pieczy zastępczej. Zapewnienie dzieciom pozbawionym czasowo lub długotrwale opieki rodzicielskiej opieki i wychowania w instytucjonalnych formach pieczy zastępczej. Zapewnienie systematycznego, profesjonalnego wsparcia rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka, aby mogli we właściwy sposób pełnić funkcje opiekuńczowychowawcze względem dzieci Zintensyfikowanie działań promocyjnych na rzecz pozyskiwania kandydatów do prowadzenia rodzinnych form pieczy zastępczej. Pozyskanie co najmniej 20 kandydatów (rodzin) kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka Przeszkolenie i przygotowanie na przyjęcie dziecka co najmniej 20 kandydatów (rodzin) do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka, Utworzenie w latach 2015-2017 co najmniej 60 miejsc w rodzinnych formach pieczy zastępczej dla dzieci. Zapewnienie środków finansowych na funkcjonowanie nowopowstających rodzinnych form pieczy zastępczej Utworzenie placówki opiekuńczo wychowawczej typu socjalizacyjnego z przeznaczeniem dla 14 podopiecznych.. Zapewnienie środków finansowych na utworzenie oraz funkcjonowanie nowopowstających instytucjonalnych form pieczy zastępczej. Zapewnienie rodzinom zastępczym oraz prowadzącym rodzinne domy dziecka szkoleń mających na celu podniesienie ich kwalifikacji. Zatrudnianie wymaganej, zgodnie z ustawą, liczby koordynatorów rodzinnej pieczy zastępczej. Zapewnienie rodzinom zastępczym, prowadzącym rodzinne domy dziecka oraz dzieciom umieszczonym w rodzinnej pieczy zastępczej wsparcia psychologiczno pedagogicznego. 19 Jednostka odpowiedzialna Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej.
powierzonych im pod opiekę. Podniesienie poziomu wykształcenia, kompetencji i samodzielności osób usamodzielnianych, opuszczających pieczę zastępczą. Podniesienie standardów realizacji zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej na szczeblu powiatu. Zapewnienie środków finansowych na funkcjonowanie rodzinnej pieczy zastępczej w powiecie kłodzkim. Utworzenie na terenie powiatu kłodzkiego centrum administracyjnego placówek opiekuńczo wychowawczych. Zapewnienie pomocy w usamodzielnieniu osób opuszczających rodzinną i instytucjonalną pieczę zastępczą. Zwiększenie kompetencji kadr w zakresie realizacji zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Bieżąca realizacja świadczeń wynikających z ustawy. Zabezpieczenie środków finansowych utworzenie oraz funkcjonowanie centrum administracyjnego placówek opiekuńczo wychowawczych. Zabezpieczenie środków finansowych na świadczenia dla osób usamodzielnianych, w tym pomoc na kontynuowanie nauki, na usamodzielnienie i zagospodarowanie. Zorganizowanie osobom usamodzielnianym pomocy prawnej. Zorganizowanie osobom usamodzielnianym pomocy psychologicznej. Utworzenie miejsc pobytu w mieszkaniach chronionych lub w innych mieszkaniach o charakterze wspieranym dla osób usamodzielnianych zagrożonych wykluczeniem społecznym. Szkolenie kadr w zakresie realizacji zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Ośrodek Rodzinnej Pieczy Zastępczej VIII. Limity przekształcania niezawodowych rodzin zastępczych w zawodowe rodziny zastępcze. Z rodziną zastępczą niezawodową spełniającą warunki do pełnienia funkcji rodziny zastępczej zawodowej, posiadającą pozytywną opinię koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej oraz co najmniej 3 letnie doświadczenie jako rodzina zastępcza, starosta w ramach limitu zawiera, na wniosek tej rodziny, umowę o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej. Przy rozpatrywaniu wniosków mogą być brane pod uwagę następujące kryteria: niemożność podjęcia zatrudnienia z powodu opieki nad dziećmi lub konieczność rezygnacji z zatrudnienia z uwagi na sprawowanie opieki nad dziećmi; ilość dzieci przebywających w niezawodowej rodzinie zastepczej; 20
wiek dzieci umieszczonych w niezawodowej rodzinie zastepczej; niepełnosprawność dziecka lub dzieci przebywających w niezawodowej rodzinie zastepczej. Limit przekształcania rodzin zastępczych niezawodowych w rodziny zastępcze zawodowe planuje się ukształtować na poziomie 1 rodziny rocznie. IX. Źródła finansowania programu Budżet powiatu kłodzkiego. Budżet samorządów gminnych, zgodnie z art. 191 ust. 8 ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastepczej (t. j. Dz. U. 2015, poz. 332); Budżet samorządów powiatowych, zgodnie z art. 191 ust. 4 ww. ustawy; Dochody z opłat rodziców za pobyt dzieci w pieczy zastepczej, na podstawie art. 193 ww. ustawy; Dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu realizacji zadań wspierania rodziny oraz systemu pieczy zastępczej na podstawie art. 197. 1 ww. ustawy; Regionalny Program Operacyjny Województwa Dolnośląskiego 2014 2020; Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020. X. Realizatorzy Programu Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Organizator Rodzinnej Pieczy Zastępczej XI. Sposób monitorowania programu. Ewaluacja programu dokonywana będzie trakcie sprawozdawczości sporządzanej raz do roku i przekazywanej Radzie Powiatu Kłodzkiego w corocznym sprawozdaniu z działalności Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Kłodzku. 21