RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI ZA ROK 2015

RAPORT ROCZNY Z REALIZACJI STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO ZA ROK 2015 DYREKTOR BIURA: Ewa Paturalska-Nowak Opracowanie wykonano w REGIONALNYM OBSERWATORIUM TERYTORIALNYM WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO pod kierownictwem Anny Szymańskiej Zespół autorski: Maciej Bąk Justyna Dolaczyńska Współpraca: Bartosz Trojanowski Łódź, grudzień 2016 r. Projekt jest współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Pomocy Technicznej RPO WŁ 2014-

Spis treści Wprowadzenie... 3 Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej województwa łódzkiego na podstawie wybranych wskaźników makroekonomicznych... 5 Poziom realizacji celów SRWŁ... 20 Polityka horyzontalna... 22 Filar I Spójność gospodarcza... 29 Cel operacyjny 1. Zaawansowana gospodarka wiedzy i innowacji... 36 Cel operacyjny 2. Nowoczesny kapitał ludzki i rynek pracy... 51 Cel operacyjny 3. Zintegrowane środowisko przedsiębiorczości dla rozwoju gospodarki... 60 Filar II Spójność społeczna... 69 Cel operacyjny 4. Wysoki poziom kapitału społecznego i silne społeczeństwo obywatelskie... 76 Cel operacyjny 5. Wysoki standard i dostęp do usług publicznych... 84 Cel operacyjny 6. Reintegracja społeczna grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym... 100 Filar III Spójność przestrzenna... 106 Cel operacyjny 7. Wysoka jakość i dostępność infrastruktury transportowej i technicznej... 111 Cel operacyjny 8. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego... 125 Cel operacyjny 9. Zrównoważony rozwój osadniczy... 130 Polityka terytorialno-funkcjonalna... 137 1. Obszary miejskie i wiejskie... 138 Cel strategiczny dla obszarów 1.1. Obszary miejskie... 139 Cel strategiczny dla obszarów 1.2. Obszary wiejskie... 144 2. Obszary funkcjonalne... 150 Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.1. Łódzki Obszar Metropolitalny... 151 Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.2. Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów Szczerców Złoczew... 156 Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.3. Zagłębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki... 159 Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.4. Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa... 163 Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.5. Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury... 167 Podsumowanie i wnioski... 171 Polityka horyzontalna... 171 Polityka terytorialno-funkcjonalna... 177 Wnioski dotyczące systemu monitorowania... 179 Aneks... 181 2

Wprowadzenie Strategia Rozwoju Województwa Łódzkiego jest najważniejszym dokumentem Samorządu Województwa Łódzkiego określającym wizję rozwoju, cele oraz główne sposoby ich osiągania w kontekście występujących uwarunkowań. Samorząd Województwa pełni rolę głównego koordynatora i organizatora procesu realizacji Strategii. W realizację Strategii zaangażowane jest wiele różnorodnych podmiotów działających m.in. w sferze gospodarczej, naukowej, społecznej oraz jednostki samorządu terytorialnego. Realizacja Strategii wymaga systematycznego obserwowania zmian zachodzących w regionie, a także reagowania na pojawiające się problemy i zagrożenia w osiąganiu założonych przez strategię rezultatów. Zadania te są realizowane dzięki systematycznie prowadzonemu monitoringowi. Począwszy od roku, tj. momentu uchwalenia przez Sejmik Województwa Łódzkiego Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego prowadzony jest monitoring realizacji Strategii, a niniejszy Raport Roczny z realizacji SRWŁ za rok 2015 stanowi już 4 edycję. Podstawą systemu monitorowania jest baza 104 wskaźników odnosząca się do poszczególnych celów strategicznych i celów operacyjnych w ramach polityki horyzontalnej, a także celów strategicznych dla obszarów miejskich, obszarów wiejskich i obszarów funkcjonalnych w ramach polityki terytorialno-funkcjonalnej. Taki sposób gromadzenia i prezentowania danych umożliwia monitorowanie efektów realizacji polityki rozwoju oraz zmian sytuacji społecznogospodarczej regionu w odniesieniu do konkretnych terytoriów. Efektem prowadzonych w 2016 roku prac w zakresie monitoringu Strategii jest niniejszy raport. Zakres Raportu Raport z realizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego obejmuje następujące obszary: Ocenę sytuacji społeczno-gospodarczej województwa, Poziom realizacji celów, Podsumowanie i wnioski. Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej Ocena została opracowana na podstawie wybranych wskaźników makroekonomicznych i obejmuje lata 2010-2015. Jej celem jest zobrazowanie sytuacji województwa łódzkiego na tle kraju i innych regionów w odniesieniu do PKB, przedsiębiorczości, atrakcyjności inwestycyjnej, kapitału ludzkiego i społecznego, wyposażenia w infrastrukturę społeczną i techniczną, finansów samorządu terytorialnego. Z kolei analiza w ujęciu dynamicznym, na przestrzeni ostatnich 5 lat pozwala na ocenę kierunków zmian sytuacji społeczno-gospodarczej regionu łódzkiego. Poziom realizacji celów Ocena stopnia realizacji poszczególnych celów strategii została przeprowadzona w 3 aspektach: Postępu rzeczowego Postępu finansowego Analizy wskaźnikowej Postęp rzeczowy do jego oceny posłużyły informacje zebrane z departamentów Urzędu Marszałkowskiego oraz jednostek podległych na temat podjętych przez nich działań realizujących dany cel strategii. Uzupełnieniem tych informacji były dane nt. realizacji strategii i programów sektorowych wdrażanych na poziomie regionalnym, takich jak np. Regionalna Strategia Innowacji 3

LORIS 2030, Strategia Polityki Zdrowotnej, Plan przeciwdziałania depopulacji, Program rozwoju kultury. Jako niezwykle istotny element oceny postępu rzeczowego w realizacji strategii uznano informacje o projektach/przedsięwzięciach realizowanych ze wsparciem funduszy UE w ramach programów operacyjnych szczebla krajowego i regionalnego. Na potrzeby niniejszych analiz zostały opracowane macierze powiązań pomiędzy kierunkami działań zapisanymi w SRWŁ a kierunkami interwencji w ramach poszczególnych programów operacyjnych. Pozwoliło to na wyodrębnienie grup projektów realizujących dany cel strategii, przy założeniu, że miejscem realizacji projektów było województwo łódzkie. Podstawowym źródłem danych była tu baza SIMIK w odniesieniu do perspektywy finansowej 2007- oraz baza SL2014 dla nowej perspektywy finansowej. Postęp finansowy do jego oceny wykorzystano dane o projektach zbieżnych tematycznie z poszczególnymi celami strategii, sumując ich wartość ogółem, jak również wartość dofinansowania ze środków UE. Analiza wskaźnikowa podstawą oceny stopnia realizacji celów strategicznych i operacyjnych była lista 104 wskaźników uwzględnionych w systemie monitorowania strategii. Rokiem bazowym dla większości wskaźników jest rok 2010, zaś docelową wartością jest stan w roku 1. Podsumowanie i wnioski Podsumowanie przeprowadzonych analiz w zakresie oceny sytuacji społeczno-gospodarczej regionu i stopnia realizacji celów strategicznych i operacyjnych stanowi podstawę do formułowania wniosków dotyczących prowadzenia efektywnej polityki rozwoju regionalnego. Coroczne monitorowanie realizacji Strategii i planowane ewaluacje warunkują efektywne wykorzystanie dostępnych środków finansowych oraz umożliwiają wprowadzanie odpowiednich korekt w przypadku pojawienia się odchyleń od zakładanych kierunków. Zintegrowany system monitorowania Strategii pozwala na informowanie opinii publicznej i decydentów o postępach w osiąganiu celów określonych w Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego. Materiały źródłowe Dane do monitorowania Strategii pochodzą w głównej mierze ze statystyki publicznej: Głównego Urzędu Statystycznego, w tym Banku Danych Lokalnych oraz Urzędu Statystycznego w Łodzi, a także Eurostatu. Poza statystyką publiczną cennym źródłem informacji był m.in. Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi, Zarząd Dróg i Transportu w Łodzi, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi, Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej, Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Krajowy Ośrodek Bilansowania i Zarządzania Emisjami, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, a także firmy takie jak PKP Polskie Linie Kolejowe S.A., Łódzka Kolej Aglomeracyjna, zakłady energetyczne, operatorzy terminali intermodalnych. Duża grupa danych do obliczenia wskaźników została pozyskana dzięki ankietom skierowanym do gmin oraz starostw, a także dzięki badaniom własnym. 1 Poprawność w określaniu stanu docelowego wskaźników została również oceniona za pomocą makroekonomicznego modelu HERMIN gospodarki województwa łódzkiego oraz za pomocą modeli ekonometrycznych i modeli szeregów czasowych skonstruowanych dla wybranych wskaźników w ramach przeprowadzonego przez Wrocławską Agencję Rozwoju Regionalnego Badania ewaluacyjnego ex-ante projektu Aktualizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego na lata 2007- z listopada 2012 r. 4

Ocena sytuacji społeczno-gospodarczej województwa łódzkiego na podstawie wybranych wskaźników makroekonomicznych Gospodarka Według danych szacunkowych w 2014 r. województwo łódzkie wypracowało produkt krajowy brutto w wysokości 104 837 mln zł (ceny bieżące), czyli o 18% więcej niż w 2010 r. (6. miejsce w Polsce). W 2014 r. w przeliczeniu na 1 mieszkańca PKB regionu wyniósł 41 793 zł, tj. 93,6% średniej krajowej (Polska 44 670 zł). W 2014 r. województwo łódzkie uzyskało PKB per capita w PPS w wysokości 63% średniej unijnej, wobec 62% w r. i 57% w 2010 r. Wykres 1 PKB per capita w 2014 r. w zł 80000 70000 60000 50 000 44 670 40000 30000 20000 10000 71 661 49 972 48 014 46 415 42 580 41 793 39 867 37 585 37 439 36 374 36 195 32 537 32 304 31 977 31 664 31 233 0 województwa Polska W r. 2 PKB per capita podregionu miasta Łodzi wyniosła 132% średniej wojewódzkiej i 82% średniej unijnej (UE 28), podregionu piotrkowskiego 103% średniej wojewódzkiej i 64% średniej unijnej, podregionu łódzkiego 88% średniej wojewódzkiej i 55% średniej unijnej, podregionu skierniewickiego 78% średniej wojewódzkiej i 49% średniej unijnej, podregionu sieradzkiego 72% średniej wojewódzkiej i 45% średniej unijnej. W latach 2010- dynamika regionalnego PKB wyniosła 114,2%, czyli była zbliżona do dynamiki krajowego PKB (Polska 114,6%). W tym okresie wyższą dynamiką PKB cechowały się podregiony słabiej rozwinięte: sieradzki (118,3%) oraz skierniewicki (118,2%), a najwolniej rozwijał się najbardziej rozwinięty podregion w województwie, czyli miasto Łódź (110,6%). Produktywność pracy mierzona wartością dodaną brutto na 1 pracującego wyniosła w regionie łódzkim w 2014 r. 100 218 zł (9. miejsce w Polsce), tj. 91,2% średniej krajowej (Polska 109 899 zł). W 2010 r. WDB na 1 pracującego była niższa i wynosiła w Łódzkiem 89% średniej krajowej. Świadczy to o powolnym, ale jednak wzroście wydajności pracy w regionie. 2 Informacje o wysokości PKB w podregionach są dostępne za r. 5

Mapa 1 PKB per capita w podregionach w relacji do średniej wojewódzkiej w r. (woj. = 100) Mapa 2 Struktura WDB według rodzajów działalności w podregionach w r. [%] 6

W r. w strukturze WDB wyższe niż przeciętnie w Polsce były udziały województwa łódzkiego w: rolnictwie (Łódzkie 3,8%; Polska 3,1%), przemyśle i budownictwie (Łódzkie 36,6%; Polska 33,5%). Niższy natomiast od średniej krajowej był udział regionu w tworzeniu WDB w takich grupach sekcji jak: handel, transport i gospodarka magazynowa, zakwaterowanie i gastronomia (Łódzkie 27,2%; Polska 29,5%), działalność finansowa i ubezpieczeniowa (Łódzkie 8,6 %; Polska 9,2%), pozostałe usługi (Łódzkie 23,7%; Polska 24,7%). W latach 2011- udziały sekcji A (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), sekcji B-F (przemysł i budownictwo) oraz sekcji M-T (pozostałe usługi, głównie nierynkowe) w generowaniu regionalnego WDB pozostały na prawie niezmienionym poziomie. W strukturze tworzenia WDB wzrósł natomiast udział usług rynkowych z sekcji G-J o 0,5 p.p., a spadł sekcji K-L (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa nieruchomości) o 0,7 p.p. Wykres 2 Struktura wartości dodanej brutto wg grup sekcji w r. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 9 28 37 26 7 33 33 27 6 28 38 28 5 36 35 24 4 34 36 26 4 36 37 22 4 40 33 23 4 37 36 24 4 30 38 28 4 39 32 26 3 24 48 25 3 34 39 25 2 34 39 25 2 37 36 25 2 32 39 28 2 42 33 24 1 42 35 22 A B-F G-L M-T W 2014 r. w województwie łódzkim pracowały ogółem 944 104 osoby, wobec 943 169 pracujących w 2010 r. W strukturze zatrudnienia według grup sekcji PKD w 2014 r. udział sekcji A (rolnictwo, leśnictwo) stanowił w Łódzkiem 19,0% (Polska 16,8%), zrównując się z poziomem z roku 2010. Udział pracujących w sekcjach PKD B-F (przemysł i budownictwo) stanowił w 2014 r. 27,4% ogółu pracujących w województwie, co było wskaźnikiem wyższym od średniej krajowej (Polska 26,4%). W latach 2010-2014 udział pracujących w przemyśle w strukturze zatrudnienia w regionie łódzkim systematycznie spadał (2010 r. 29,0%). W latach 2010-2014 nieznaczny wzrost w strukturze zatrudnienia wykazywał odsetek pracujących w usługach rynkowych sekcje G-L (wzrost z 26,3% do 26,6%). W tym samym okresie udział pracujących w sekcjach G-L w Polsce pozostał na stałym poziomie 28,4%. Udział pracujących w pozostałych usługach, głównie nierynkowych (sekcje M-T) w latach 2010-2014 wzrósł w województwie łódzkim z 25,7 do 27,0%. Tym niemniej jednak poziom zatrudnienia w tym sektorze usług był w regionie niższy od średniej krajowej (Polska 28,5% w 2014 r.). Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca wzrosła w latach 2010-2014 o 28% do wartości 27 987 zł. Województwo łódzkie zajmowało 7. miejsce wśród województw, osiągając 89% średniej krajowej wynoszącej 31 443 zł. Łączna wartość nakładów brutto na środki trwałe poniesionych w województwie łódzkim w r. wyniosła 21 478 mln zł i stanowiła 6,8% wartości nakładów w kraju (6. pozycja pod względem udziału w wartości nakładów). W okresie 2010- województwo łódzkie wyróżniało się drugim co do wartości (po województwie zachodniopomorskim 10% rocznie) tempem przyrostu wartości nakładów na środki trwałe (6% rocznie). Aktywność związana z powiększaniem majątku trwałego wynikała ze wzrostu koniunktury gospodarczej. Utrzymujące się wysokie tempo wzrostu nakładów na środki trwałe brutto może przyczynić się do wzrostu pozycji województwa pod względem poziomu inwestycji w majątek trwały. 7

Mapa 3 Struktura pracujących według rodzajów działalności w podregionach w 2014 r. [%] Na inwestycje związane z tworzeniem nowego oraz ulepszaniem istniejącego majątku trwałego w województwie łódzkim przeznaczono w 2014 r. 16 227 mln zł, co stanowiło 6% wartości nakładów inwestycyjnych kraju i klasyfikowało województwo na 7. pozycji pod względem wartości wskaźnika. Ponad 65% ogólnej wartości nakładów na inwestycje (10 603 mln zł) zostało wydatkowanych w sektorze prywatnym. Rosnąca w latach 2010-2014 aktywność inwestycyjna sektora prywatnego w województwie (rocznie średnio o 9,5%, 3. miejsce pod względem dynamiki po dolnośląskim 12,6% i zachodniopomorskim 10,1%) niwelowała spadek wartości nakładów inwestycyjnych w sektorze publicznym (-15% rocznie). Znaczny spadek nakładów inwestycyjnych w sektorze publicznym wynikał w dużej mierze z wyczerpywania się środków unijnych z perspektywy 2007- i małego zaangażowania środków z nowej perspektywy 2014-. W 2014 r., w porównaniu do 2010 r. w wyniku spadku wartości inwestycji w sektorze publicznym o 1 299 mln zł oraz wzroście inwestycji w sektorze prywatnym (o 3 821 mln zł) wzrost nakładów inwestycyjnych wyniósł 2 522 mln zł. Zwiększająca się aktywność inwestycyjna sektora prywatnego wobec publicznego, stanowi o wzroście znaczenia podmiotów prywatnych w kreowaniu potencjału gospodarczego województwa. O pozytywnych zmianach związanych z aktywnością inwestycyjną świadczył również wzrost pozycji województwa łódzkiego (z 7. w 2010 r. na 3. w 2014 r.) pod względem stopy inwestycji. Wartość nakładów inwestycyjnych w 2014 r. stanowiła 15,5% wartości PKB w województwie łódzkim przewyższając przy tym poziom dla kraju (14,5%). Sektor przedsiębiorstw województwa łódzkiego w 2015 r. obejmował 241 462 podmioty i stanowił 5,8% liczby jednostek gospodarki narodowej kraju (7. miejsce kraju). W latach 2010-2015 województwo odnotowało relatywnie niski przyrost liczby podmiotów wpisanych do rejestru REGON, na poziomie 4,6% (10 554 podmioty), zajmując pod tym względem 8. pozycję. Na 10 tys. mieszkańców przypadało 968 podmiotów gospodarczych, co stanowiło 89% wartości wskaźnika dla kraju oraz lokowało region dopiero na 10. pozycji pod względem poziomu przedsiębiorczości. Pod tym względem, w 2015 r. w stosunku do 2010 r., województwo łódzkie odnotowało przyrost o 60 8

podmiotów na 10 tys. ludności. W latach 2010-2015 zmniejszył się poziom umiędzynarodowienia przedsiębiorstw województwa łódzkiego mierzony odsetkiem spółek z udziałem kapitału zagranicznego z 19,2% do 16,6% (20% na poziomie kraju). Należy zauważyć, że spadek udziału spółek z kapitałem zagranicznym dotyczył zarówno poziomu krajowego, jak i 13 województw (poza lubelskim, podlaskim i podkarpackim) i nie wynikał ze zmniejszenia liczby spółek z udziałem kapitału zagranicznego, lecz dotyczył znacznego wzrostu spółek z kapitałem krajowym. W województwie łódzkim liczba spółek handlowych z kapitałem zagranicznym wzrosła z 2 722 w 2010 r. do 3 288 w 2015 r. i stanowiła zalewie 3,1% wszystkich spółek z kapitałem zagranicznym funkcjonujących w kraju (10. miejsce). Liczba spółek handlowych na 1000 mieszkańców, pomimo wzrostu (z 1,07% w 2010 r. do 1,32% w 2015 r.) świadczyła o niskiej koncentracji kapitału zagranicznego w działalności spółek handlowych regionu (10. miejsce w kraju). Wykres 3 Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców w 2015 r. 1600 1400 1200 1000 800 600 1 432 1 290 1 230 1 221 1 179 1 093 1 079 1 019 1 008 968 927 880 860 województwa POLSKA 835 809 776 400 200 0 Pod względem wartości nakładów na badania i rozwój w relacji do PKB województwo łódzkie w latach 2010-2012 odnotowało wzrost wartości wskaźnika z 0,63% do 0,77%, natomiast w r. nastąpił jego spadek do 0,67% (5. lokata województwa pod względem wartości wskaźnika). Podobna tendencja charakteryzowała wartość nakładów w relacji do PKB w sektorze przedsiębiorstw (wzrost z 0,10% do 0,19% w latach 2010-2012 oraz spadek do poziomu 0,17% wartości PKB). Pomimo wzrostu udziału sektora przedsiębiorstw w generowaniu nakładów na badania i rozwój, ich wartość w r. stanowiła zaledwie 25% nakładów ponoszonych w gospodarce regionu (11. miejsce wśród województw). W 2014 r. w województwie łódzkim działalnością badawczo-rozwojową, w pełnym wymiarze czasu pracy, zajmowało się 5349 osób, co stanowiło 5,1% pracujących w działalności B+R w kraju (8. miejsce wśród województw). Województwo charakteryzowało się relatywnie niską dynamiką przyrostu pracujących w działalności B+R, na poziomie 3,5% rocznie (8. lokata w kraju). Pozytywne zmiany dotyczyły osób posiadających wyższe wykształcenie, stanowiących zasób dla rozwoju działalności badawczo-rozwojowej. Ich udział w liczbie osób ogółem w latach 2010-2014 wzrósł z 16,8% do 20,7% ludności (8. miejsce wśród województw). W latach 2010-2015, pomimo relatywnie niskich nakładów na badania i rozwój, województwo łódzkie odnotowało znaczący wzrost udziału sprzedaży wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych z 6,6% do 10,9% (87,1% wartości wskaźnika dla kraju). Zwiększenie udziału produktów nowych lub istotnie ulepszonych w sprzedaży wiązało się z dwukrotnym wzrostem odsetka wartości przychodów podmiotów przemysłowych netto ze sprzedaży na eksport wymienionych dóbr (z 2,4% w 2010 r. do 4,4% w 2015 r.) i zapewniło województwu zajęcie 7. miejsca pod względem wartości wskaźnika (10. w 2010 r.). Przedstawione zmiany świadczą o znacznym wzroście efektywności nakładów ponoszonych przez przedsiębiorstwa przemysłowe na działalność badawczo-rozwojową oraz wydajności zasobów pracowniczych i innowacyjności stosowanych rozwiązań. 9

Rynek pracy Od roku następuje systematyczne obniżanie stopy bezrobocia w województwie łódzkim, która kumulatywnie od do 2015 roku spadła o 3,8 p.p. Spadek bezrobocia w regionie był więc relatywnie nieco dynamiczniejszy niż przeciętnie w kraju (o 0,2 p.p.), jednak sam poziom stopy bezrobocia na koniec 2015 r. był w województwie nieco wyższy niż średnia dla Polski (Łódzkie 10,3%; Polska 9,8%) i sytuował region łódzki na 8. miejscu w kraju. Najnowsze dane GUS dotyczące stopy bezrobocia (stan na koniec czerwca 2016 r.) potwierdzają spadkową tendencję bezrobocia (Łódzkie 9,7%; Polska 8,8%), jednak aktualne wartości nie przebiły jeszcze rekordowego 2008 r., na koniec którego zanotowano w regionie łódzkim wartość stopy bezrobocia wynoszącą 9,2% (Polska 9,5%). Warto odnotować, że pod względem dywersyfikacji wewnętrznej stopy bezrobocia w 2015 r., województwo łódzkie należy do bardzo mało zróżnicowanych: stopa bezrobocia waha się od 6,6% (powiat skierniewicki) do 14,1% (powiat kutnowski), co oznacza, że brakuje powiatów o szczególnie złej i bardzo dobrej sytuacji na rynku pracy. Wartości minimalne i maksymalne dla Polski wynosiły 2,4% (Poznań) i 31,5% (powiat szydłowiecki). Mapa 4 Stopa bezrobocia rejestrowanego w powiatach w 2015 r. [%] Pod względem wartości stopy bezrobocia rejestrowanego osób w wieku produkcyjnym (mężczyźni 18-64 lat, kobiety 18-59 lat) w 2015 r. województwo łódzkie zajęło 11. miejsce w kraju, z wartością zbliżoną do średniej krajowej (Łódzkie 7,9%; Polska 7,7%). W omawianym okresie 2010-2015 stopa bezrobocia osób w wieku produkcyjnym wzrastała od wartości 9,4 w 2010 r. do 11,3 w r., by w 2015 r. osiągnąć wartość 7,9. Wartość stopy bezrobocia osób z wyższym wykształceniem, po najgorszych pod tym względem latach 2012-, zaczyna spadać w całej Polsce. W województwie łódzkim wartość tego wskaźnika wynosiła w 2015 r. 3,9%, przy średniej dla Polski 4,0%, a województwo zajmowało 8. miejsce w kraju. Zmniejsza się również odsetek osób długotrwale bezrobotnych (13 miesięcy i dłużej), w latach -2015 zanotowano spadek wartości wskaźnika z 44,2% do 35,9% (w 2015 r. Łódzkie zajmowało 7. miejsce wśród województw, przy średniej dla Polski wynoszącej 32,0%). 10

Wykres 4 Stopa bezrobocia w 2010 i 2015 r. [%] 25 20 15 10 9,2 10 9,7 10,4 13,1 12,3 12,4 13,6 12,2 10,3 15,5 13,1 11,7 13,8 11,8 15,2 15,4 17,8 17 20 6,2 8,2 8,4 8,4 8,6 9 9,8 10,2 10,6 12,5 13,2 13,3 13,3 16,3 5 0 Globalny kryzys gospodarczy z lat 2008-2009 wpłynął na spowolnienie gospodarcze kraju i negatywne zmiany na rynku pracy. W województwie łódzkim liczba pracujących ogółem obniżyła się od 2010 do 2012 r. o blisko 20 tys. pracujących (do 925 tys.), zaś względny spadek liczby pracujących w latach 2010-2012 był w tym czasie w województwie łódzkim najmocniejszy w całej Polsce i wyniósł ok. 2% (w tym czasie liczba pracujących w Polsce wzrosła o 0,5%). Istotne odwrócenie negatywnego trendu przyniósł dopiero rok 2014, w którym liczba pracujących wzrosła o blisko 19 tys. Niestety głębokość kryzysu na rynku pracy w województwie łódzkim była tak duża, że region zdołał dotychczas jedynie wyrównać bezwzględną liczbę pracujących na poziomie sprzed załamania ekonomicznego, co w wartościach względnych dla 2014 r. (2010 = 100%) plasuje łódzkie na ostatnim miejscu w kraju (Łódzkie 100,1%; Polska 103,3%). Pod względem pracujących na 1000 mieszkańców regionu, województwo łódzkie w 2014 r. osiągnęło wartość 228 (5. miejsce w kraju), natomiast pod względem dynamiki w latach 2010-2014 dopiero 12. miejsce, co znajduje swoją przyczynę w opisywanej wcześniej liczbie pracujących ogółem. Dekoniunktura gospodarcza regionu łódzkiego znalazła także swoje odbicie we wskaźniku zatrudnienia, który w latach 2010- oscylował wokół wartości 61-62, a dynamicznie zaczął rosnąć dopiero w 2014 r., by na koniec 2015 r. osiągnąć wartość 64,8 plasując województwo na 3. miejscu w kraju. Pod względem dynamiki wzrostu wskaźnika zatrudnienia w latach 2012-2015 województwo łódzkie zajęło 6. miejsce, przy czym podobnie jak w pozostałych województwach, niemal cała dynamika wzrostu wskaźnika przypadła na rok 2014. Demografia 2010 2015 Liczba ludności województwa łódzkiego wynosiła w 2015 r. 2 493 603 osób, co lokowało region na 5. miejscu w Polsce. Również pod względem gęstości zaludnienia łódzkie zajmuje 5. miejsce, powyżej średniej krajowej (Łódzkie 139 os./km 2 ; Polska 123 os./km 2 ), przy czym dla miast było to 1368 os./km 2, zaś dla wsi 54 os./km 2. Nieco gorzej wygląda sytuacja pod względem wskaźnika urbanizacji. Udział 63,08% ludności żyjącej w miastach dawał regionowi 7. miejsce w kraju, wartość ta jednak jest wyższa od średniej dla kraju (60,27%). Od 2010 do 2015 r. liczba ludności województwa łódzkiego zmniejszyła się ogółem o 48 833 mieszkańców (do 98,1% ludności z roku 2010), co stanowiło odpowiednio 15. i 14. wynik w kraju pod względem ubytku względnego i bezwzględnego. W omawianym okresie zjawisko depopulacji nie dotyczyło jedynie powiatów łódzkiego wschodniego i zgierskiego, zaś największy spadek w stosunku do 2010 r. zanotowano w Łodzi oraz powiatach kutnowskim i łęczyckim. W większości powiatów za względnie dobrą sytuację demograficzną odpowiadają migracje z miast i towarzysząca im intensywna suburbanizacja. Migracje miały jednak stosunkowo niewielki udział w depopulacji regionu kształtując się na poziomie -0,8 w 2015 r. (6. miejsce w Polsce). W 2015 r. województwo łódzkie opuściło 11

łącznie 6011 osób, z których 1/3 przeniosła się do województwa mazowieckiego. Ludność przenosiła się także do województw dolnośląskiego, śląskiego i wielkopolskiego. Podobne kierunki pojawiają się w przypadku imigracji do województwa łódzkiego, jednak zdecydowały się na nie tylko 4284 osoby. Można również zauważyć, że udział migracji z województwa mazowieckiego jest zdecydowanie mniejszy i wynosi niecałą 1/4. Wykres 5 Migracje do województwa łódzkiego z innych województw oraz migracje z województwa łódzkiego do innych województw w 2015 r. [osoby] imigracja emigracja ogółem 4284 ogółem 6011 129 132 133 159 161 182 266 273 113 67 65 285 588 1 018 713 MAZOWIECKIE ŚLĄSKIE WIELKOPOLSKIE DOLNOŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE MAŁOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE PODKARPACKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE OPOLSKIE POMORSKIE PODLASKIE LUBUSKIE 188 86 117 99 85 53 155 184 272 368 216 601 657 688 2 242 Zdecydowanie gorzej przedstawia się jednak sytuacja pod względem przyrostu naturalnego, gdyż od wielu lat województwo łódzkie zajmuje ostatnie miejsce w kraju, z wartością wskaźnika 3,6 w 2015 r. Dwa powiaty wyróżniają się utrzymującym się dodatnim przyrostem naturalnym: bełchatowski oraz miasto Skierniewice; najgorsza sytuacja jest zaś w Łodzi, gdzie w 2015 r. wskaźnik osiągnął wartość -6,3. Mapa 5 Saldo migracji wojewódzkich w 2015 r. 12

Wykres 6 Współczynnik przyrostu naturalnego w 2010 i 2015 r. [ ] 4 3 2 1 0-1 -2-3 -4 3,3 1,5 2,9 1,0 2,2 1,0 1,4 0,5 1,7 0,1 1,9-0,5 1,0-0,6 0,9-0,7 1,4-0,7 0,1-1,2 0,5-1,3-0,2-1,4-0,1-1,8 0,0-1,9-0,7-2,2-1,2-3,0-2,2-3,6 Województwo łódzkie charakteryzuje się niekorzystnymi zmianami struktury wiekowej mieszkańców związanymi ze starzeniem się. W Łódzkiem notuje się jeden z najniższych w kraju udziałów ludności w wieku przedprodukcyjnym (14. miejsce w Polsce) oraz najwyższy udział ludności w wieku poprodukcyjnym (1. miejsce w Polsce). Z powodu bardzo niskiego przyrostu naturalnego można zauważyć systematyczne kurczenie się grupy ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym oraz rozrost grupy ludności najstarszej, co wpływa na stale rosnący wskaźnik obciążenia demograficznego, kształtujący się w 2015 r. na poziomie 62,9 osób w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym (15. miejsce w Polsce). Wykres 7 Struktura ludności wg produkcyjnych grup wieku w 2015 r. 2010 2015 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 18,4 62,2 19,4 18,2 62,6 19,2 18,6 62,4 18,9 20,0 61,4 18,6 18,2 63,2 18,5 17,7 63,7 18,5 19,1 62,7 18,2 18,8 63,1 18,1 19,6 62,4 18,0 20,0 62,1 17,9 19,4 63,1 17,4 19,5 63,1 17,3 21,0 62,1 16,8 20,7 62,5 16,8 21,8 61,4 16,8 20,5 62,8 16,8 20,2 63,8 16,0 w wieku przedprodukcyjnym w wieku produkcyjnym w wieku poprodukcyjnym Jakość życia Dochody do dyspozycji brutto osiągane przez mieszkańców województwa łódzkiego w r. były zbliżone do średniej krajowej i lokowały region na 5. pozycji w Polsce (Łódzkie 26 529 zł; Polska 26 166 zł). Jednocześnie poziom wynagrodzeń brutto był niski (8. miejsce w kraju w 2015 r.) i stanowił 91,3% średniej krajowej. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto wzrosło w latach 2010-2015 z 3066 zł do 3791 zł, a tempo wzrostu wynagrodzeń w regionie łódzkim było wyższe niż przeciętnie w kraju. W 2014 r. zasięg ubóstwa ekonomicznego w województwie łódzkim był niższy niż w Polsce. W latach 2010-2014 nastąpił wzrost ubóstwa relatywnego, skrajnego oraz ustawowego. Najbardziej dotkliwe jest ubóstwo skrajne, poniżej którego następuje biologiczne wyniszczenie organizmu. Poniżej granicy skrajnego ubóstwa żyło w Łódzkiem 5,4% ludności (o 1,5 p.p. więcej niż w 2010 r.) (Polska 7,4%). Poziom ubóstwa relatywnego zwiększył się z 12,5% do 13,1% (Polska 16,2%), zaś 13

ustawowego z 5,2% w 2010 r. do 9,4%. (Polska 12,2%). Na tle innych województw jest to sytuacja korzystna ponieważ region zajmował odpowiednio 3., 4. i 4. pozycję w kraju. Warto odnotować, że zasięg ubóstwa ustawowego zależny jest tylko od wysokości progów dochodowych uprawniających do ubiegania się o przyznanie świadczenia pieniężnego z pomocy społecznej. Za główne przyczyny ubóstwa w województwie łódzkim uważa się bezrobocie, niepełnosprawność, wielodzietność, podeszły wiek i uzależnienia. Pomimo wzrostu zasięgu ubóstwa ekonomicznego od lat maleje liczba osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej na 1000 mieszkańców. Może to wynikać z polepszenia się sytuacji dochodowej dotychczasowych beneficjentów, przez co nie przysługują im już świadczenia. W 2015 r. w województwie łódzkim z pomocy korzystało 461 osób na 1000 mieszkańców (Polska 460), co dawało 7. miejsce w kraju. W latach 2010-2015 wartość wskaźnika spadła o 84 osoby na 1000 mieszkańców, czyli o ponad 15%. W roku 2015 r. w województwie łódzkim zanotowano najwyższą w Polsce wartość wskaźnika umieralności niemowląt wynoszącą 4,8 (Polska 4,0), co oznacza 106 zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych. W ostatnich latach pomimo ogólnej tendencji malejącej w Polsce, wartość wskaźnika w województwie łódzkim wzrosła o 0,8 p.p. w stosunku do roku 2010. W powiatach regionu łódzkiego wartości tego współczynnika są zróżnicowane w 2015 r. największą umieralność wśród niemowląt odnotowano w powiecie bełchatowskim (8 zgonów niemowląt na 1 000 urodzeń żywych), zaś najmniej dzieci zmarło w powiecie łowickim (1,4 zgonów na 1 000 urodzeń żywych). Bardzo dobrą sytuacją charakteryzuje się powiat rawski w roku 2010 i 2015 nie zmarło tam ani jedno niemowlę. Przyczyną zgonów niemowląt w województwie są m.in. choroby i stany okresu okołoporodowego, a także wady rozwojowe wrodzone. Pozostałe zgony są powodowane chorobami nabytymi w okresie niemowlęcym lub urazami. Województwo łódzkie charakteryzuje się jedną z najniższych w kraju wartością przeciętnego dalszego trwania życia. Mężczyźni żyją średnio 71,7 lat przy średniej dla Polski 73,8, zaś kobiety 80,8 (Polska 81,6). Długość życia wydłuża się w całej Polsce, w latach 2010-2015 w województwie łódzkim wartość wskaźnika dla mężczyzn wzrosła o 1,6 roku, kobiet natomiast o 1,4. Może to świadczyć o polepszaniu się warunków życia ludności i coraz lepszej opiece medycznej. Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym rośnie z każdym rokiem. W 2014 r. wskaźnik ten wyniósł 80,8% (5. miejsce w kraju), a od 2010 r. zwiększył się o 16,5 p.p. W ujęciu powiatowym w 2014 r. najwięcej dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym odnotowano w powiatach grodzkich: łódzkim (93,5%), skierniewickim (91,0%) i piotrkowskim (86,1%). Największego postępu w zakresie upowszechnienia edukacji przedszkolnej w latach 2010-2014 dokonano w powiatach: piotrkowskim (wzrost o 23,1 p.p.), brzezińskim (o 23,0 p.p. ) i łódzkim wschodnim (o 22,3 p.p.). Wykres 8 Odsetek dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w 2010 i 2014 r. [%] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 77 87 68 85 70 84 68 83 64 81 63 80 63 79 61 79 63 78 57 77 57 76 59 76 57 75 57 75 54 74 53 72 52 70 2010 2014 14

Potencjał województwa łódzkiego w zakresie szkolnictwa wyższego skoncentrowany jest w Łodzi, gdzie mieszczą się największe instytucje akademickie, sześć z nich to państwowe uczelnie wyższe. W 2015 r. w województwie łódzkim istniało 26 uczelni wyższych, w których kształciło się 82 202 studentów (o 28,5% mniej niż w 2010 r.). Liczba studentów na 10 tys. mieszkańców spadła w latach 2010-2015 o 27,0% (z 452 do 330 7. miejsce w kraju). Jedyną uczelnią, która zanotowała w omawianym okresie wzrost liczby studentów jest Uniwersytet Medyczny. Spadek liczby studentów spowodowany był m.in. przez procesy demograficzne, a zjawisko to obserwuje się w całym kraju. O wysokiej jakości kapitału społecznego świadczy m.in. liczba fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych na 1000 mieszkańców. Niestety województwo łódzkie w 2015 r. zajęło dopiero 13 miejsce w Polsce z liczbą 3,3 organizacji na 1000 mieszkańców (Polska 3,5). Liczba organizacji systematycznie rośnie i w 2015 r. wyniosła 8195 (1030 fundacji i 7020 stowarzyszeń i organizacji społecznych), istnieje więc szansa na poprawę zaangażowania społecznego w regionie. Rynek mieszkaniowy Województwo łódzkie charakteryzuje się wyższą niż przeciętnie w kraju liczbą mieszkań wybudowanych w latach 1945-1988 (Łódzkie 66%; Polska 59%), niższą natomiast w późniejszym okresie. Z lat 1989-20113 pochodzi jedynie 16% mieszkań, przy 20% w Polsce. Tempo przyrostu liczby nowych mieszkań jest zdecydowanie za niskie, w 2015 r. wynosiło 2,9 mieszkania na 1000 mieszkańców, przy średniej dla Polski 3,8. Wartość ta plasowała łódzkie na 13 miejscu wśród województw. Wykres 9 Okres budowy mieszkań w województwie łódzkim i w Polsce na podstawie danych Narodowego Spisu Powszechnego 2011 r. woj. łódzkie przed 1918 Polska 2,2 1918-1944 4,6 3,4 10,4 3,0 8,6 9,8 1945-1970 1971-1978 12,2 9,2 11,5 18,4 1979-1988 1989-2002 17,5 28,4 2003-2007 24,9 19,2 2008-2011 (oraz w budowie) 16,7 Pomimo tego region wyróżnia się większą niż przeciętnie w kraju liczbą mieszkań na 1000 mieszkańców. Pod tym względem województwo łódzkie w 2014 r. zajmowało 2. miejsce z wartością wskaźnika 398, przy średniej dla Polski 363. Jednakże duża liczba mieszkań nie przekłada się na ich jakość, region zajmuje 15. miejsce pod względem przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkań. Wynosiła ona w 2014 r. 68,4 m 2, przy średniej dla Polski 73,4 m 2. Może to wskazywać na przewagę w regionie budownictwa wielorodzinnego o mniejszym metrażu mieszkań nad budownictwem jednorodzinnym. Porównując dane dla powiatów województwa łódzkiego można zauważyć, że w ostatnich latach najwięcej nowych mieszkań na 1000 mieszkańców powstawało w powiatach okalających Łódź 3 dane NSP 2011 15

zgierskim, łódzkim wschodnim i brzezińskim, a w 2015 r. także poddębickim. Co prawda w wartościach bezwzględnych najwięcej mieszkań buduje się w Łodzi (2252 w 2015 r.), jednak jest to liczba niewystarczająca w porównaniu z potencjałem ludnościowym miasta oraz stopniem zdegradowania tkanki mieszkaniowej. Opieka zdrowotna Województwo łódzkie wyróżnia się na tle innych pod względem dostępu do usług ochrony zdrowia. Charakteryzuje się największą liczbą lekarzy na 10 tys. mieszkańców, w latach 2010-2014 wskaźnik wzrósł o 3,5 do wartości 27,5 (Polska 22,8). Najwięcej lekarzy pracuje w największych miastach, co wynika z dużej liczby specjalistycznych szpitali, najmniej zaś w wiejskich gminach, gdzie dostęp do specjalistów jest utrudniony. Mapa 6 Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców w 2014 r. Pod względem liczby łóżek w szpitalach na 10 tys. mieszkańców województwo zajmowało w 2014 r. 2. miejsce w kraju. W porównaniu z 2010 r. nastąpiła niewielka zmiana, ponieważ wartość wskaźnika spadła z 53,2 do 53,1. Problemem jest natomiast wewnątrzregionalne zróżnicowanie jakości leczenia oraz dostępność do usług medycznych dla osób starszych. W całym województwie znajdują się jedynie dwa oddziały geriatryczne. Pierwszy mieści się w Uniwersyteckim Szpitalu Klinicznym im. WAM (11 łóżek), drugi natomiast w Centrum Medycznym Boruta w Zgierzu (10 łóżek). Łącznie te dwie placówki w 2014 r. dysponowały 21 łóżkami, a na oddziałach leczono 619 osób (odpowiednio 10. i 11. miejsce w kraju). W stosunku do roku 2011 liczba łóżek geriatrycznych się podwoiła, w 2011 roku w regionie funkcjonował 1 oddział z 10 łóżkami, w którym leczono 138 pacjentów. Warto dodać, że leczeniem osób starszych zajmuje się również III Szpital Miejski im. K. Jonschera. Na dwóch oddziałach: wewnętrznym i geriatrii oraz wewnętrznym, geriatrii i diabetologii znajdowało się w 2014 r. 40 łóżek geriatrycznych, ponadto w Wojewódzkim Szpitalu Zespolonym w Skierniewicach w 2015 r. nastąpiło otwarcie nowego oddziału geriatrycznego z 10 łóżkami. W 2012 r. liczba łóżek geriatrycznych na 10 tys. osób w wieku poprodukcyjnym wyniosła 0,4, 16

a w 2015 r. przypadało 1,3 łóżka. Wzrosła również liczba lekarzy geriatrów z 7 w 2010 r. do 8 w 2015 r., nie zmienia to jednak faktu, że dostępność usług geriatrycznych w regionie jest niewystarczająca, zwłaszcza w perspektywie prognoz demograficznych i zwiększającego się odsetka osób starszych. Kultura i turystyka Istotnym problemem w dziedzinie kultury jest niski poziom uczestnictwa mieszkańców województwa w wydarzeniach kulturalnych. W latach 2010-2015 spadła zarówno liczba teatrów i instytucji muzycznych (z 11 do 10), jak i liczba widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 mieszkańców z 236,8 w 2010 r. (11. miejsce w kraju) do 224,5 w 2015 r. (12. miejsce w kraju). Najkorzystniejszym rokiem dla teatrów i instytucji muzycznych był 2012 r., kiedy liczba widzów i słuchaczy wzrosła do poziomu 245,2 na 10 tys. mieszkańców. Jeszcze gorzej wygląda sytuacja pod względem liczby uczestników imprez organizowanych przez centra, domy, ośrodki kultury, kluby i świetlice na 1000 mieszkańców. Od kilku już lat województwo zajmuje ostatnie miejsce wśród województw, znacząco odbiegając od średniej dla Polski (Łódzkie 645; Polska 892). Odnotować należy także bardzo duże zróżnicowane wewnątrzregionalne wskaźnika. W 2015 r. najwięcej osób uczestniczyło w imprezach zorganizowanych w powiatach zduńskowolskim (1899), kutnowskim (1530) i Skierniewicach (1252), najmniej zaś w brzezińskim (35), piotrkowskim (86) i skierniewickim (170). Walory turystyczne, przyrodnicze i kulturowe regionu łódzkiego nie są w pełni wykorzystywane ze względu na zbyt małą liczbę miejsc noclegowych na 1000 mieszkańców. Pomimo wzrostu wartości wskaźnika w latach 2010-2015 (z 7,8 do 9,3) województwo łódzkie zajmowało przedostatnie 15. miejsce w kraju. Korzystniej sytuacja wyglądała w 10 powiatach województwa, gdzie wskaźnik ten był wyższy od średniej dla całego województwa. Najlepiej rozwiniętą bazę noclegową w 2015 r. miały m.in. powiaty: rawski (29,2 / 1000 mieszkańców), poddębicki (19,9), piotrkowski (19,1) i wieluński (18,2). W 2015 r. w województwie łódzkim działało 113 hoteli, w tym 11 czterogwiazdkowych, 23 trzygwiazdkowe, 30 dwugwiazdkowych, 10 jednogwiazdkowych i 7 w trakcie kategoryzacji. Największy przyrost można zauważyć w grupie hoteli cztero- i trzygwiazdkowych, głównie w Łodzi oraz powiecie poddębickim. Liczba ta przekłada się na 11 179 miejsc noclegowych w hotelach, co stanowi 4,7% wszystkich miejsc noclegowych w Polsce. Infrastruktura transportowa Łączna długość dróg ekspresowych i autostrad w województwie łódzkim osiągnęła w 2014 r. wartość 405,4 km, co stawia je na 1. miejscu w Polsce. Na długość tę składa się 187,6 km autostrad (A1 i A2) i 217,8 km dróg ekspresowych (S8 i S14). Województwo łódzkie zanotowało największy w ostatnich latach wzrost gęstości dróg ekspresowych i autostrad do wartości 2,2 km / 100 km 2, co daje 2. pozycję w kraju po województwie śląskim. Wykres 10 Gęstość dróg ekspresowych i autostrad w 2014 r. [km/100km 2 ] 2,5 województwa 2,0 POLSKA 1,5 1,0 1,0 0,5 0,0 2,4 2,2 1,7 1,4 1,2 1,1 1,1 0,9 0,8 0,7 0,7 0,7 0,6 0,5 0,3 0,2 17

Stopniowej poprawie podlega infrastruktura kolejowa, z tym, że nie buduje się nowych odcinków, a poprawia parametry eksploatacyjne odcinków istniejących. W 2014 r. województwo łódzkie dysponowało 1068 km eksploatowanych linii kolejowych, co stanowiło 5,6% wszystkich linii kolejowych w Polsce i plasowało województwo na 10. miejscu w kraju. Podobnie 10. miejsce zajmowało pod względem gęstości linii kolejowych (Łódzkie 5,9 km/100 km 2 ; Polska 6,2 km/100 km 2). W latach 2010-2014 wartości obu wskaźników dla województwa łódzkiego uległy niewielkiej poprawie. Bardzo niekorzystnie wygląda natomiast sytuacja pod względem transportu lotniczego. Liczba pasażerów Portu Lotniczego Łódź im. W. Reymonta spadła w latach 2010-2015 o blisko 30% do wartości 297 tys. rocznie. Województwo łódzkie jest również jedynym, które nie zanotowało wzrostu liczby pasażerów, która ogólnie w Polsce zwiększyła się w tym czasie o 50% osiągając w 2015 r. wartość 31 mln. Z tego też względu udział ruchu pasażerów spadł w województwie łódzkim z 2% w 2010 r. do 0,9% w 2015 r. Infrastruktura techniczna Istotnym problemem związanym z wyposażeniem i dostępem mieszkańców do infrastruktury komunalnej jest wciąż zbyt niski udział ludności korzystającej z wodociągów i kanalizacji. Co prawda wartości obu wskaźników systematycznie rosną, jednak pod względem dostępu do wodociągów województwo łódzkie zajmuje 10. miejsce, zaś do kanalizacji 13. miejsce w kraju. W ujęciu powiatowym stopień zwodociągowania przedstawia się dość dobrze, jedynie w 3 powiatach wartość tego wskaźnika jest niższa od 90% (rawskim, łaskim i skierniewickim). Natomiast w przypadku skanalizowania przedział wartości wskaźnika jest znacznie większy od 89,6% w Piotrkowie Trybunalskim do zaledwie 11,4% w powiecie skierniewickim. Najkorzystniejszą sytuację możemy zaobserwować w miastach na prawach powiatu (ponad 80% Piotrków Trybunalski, Skierniewice, Łódź) oraz najbardziej zurbanizowanych powiatach (ponad 60% powiaty zduńskowolski, bełchatowski, pabianicki, zgierski). Natomiast najmniejszy udział ludności korzystającej z kanalizacji (poniżej 30%) cechuje powiaty o charakterze rolniczym i niewielkim stopniu urbanizacji (skierniewicki, piotrkowski, poddębicki). Interesującym jest, że bardzo niską wartość wskaźnika zanotowano także w powiecie łódzkim wschodnim (36,6%). Z powodu niedostatecznie rozwiniętej sieci kanalizacyjnej województwo łódzkie zajmowało w 2015 r. dopiero 15. miejsce pod względem stosunku długości sieci wodociągowej do kanalizacyjnej. Dysproporcja ta wynosiła 3,5 (Polska 2,0) i w ostatnich 5 latach spadła o 1,1. Najbardziej zrównoważona sytuacja (zbliżona do 1) występuje w miastach na prawach powiatu, zaś największa dysproporcja cechuje powiaty skierniewicki (12,6), poddębicki (11,4) i łęczycki (10,0). Niedostatecznie rozwinięty jest również system sieci gazowej. Gazyfikacja koncentruje się głównie w dużych miastach i przylegających do nich gminach, omijając tereny wiejskie. Poza trzema miastami na prawach powiatu (ponad 60%) wysokim odsetkiem ludności korzystającej z sieci gazowej charakteryzują się powiaty pabianicki: (56%), bełchatowski (46%), łódzki wschodni (43%), tomaszowski (38%) i zgierski (36%). Ochrona środowiska Pomimo systematycznego wzrostu lesistość województwa łódzkiego jest wciąż najniższa w kraju. W 2015 r. wynosiła 21,3% i znacząco odbiegała od średniej krajowej (29,5%). Udział lasów w powiatach jest bardzo zróżnicowany, w części południowo-wschodniej jest ich najwięcej (ponad 30%), zaś w północno-zachodniej najmniej (poniżej 6%). Niepokojący jest spadek wartości wskaźnika w latach 2010-2015 w powiatach zduńskowolskim, Łodzi, brzezińskim, łódzkim wschodnim, sieradzkim i zgierskim. Niekorzystnie wygląda również sytuacja pod względem udziału powierzchni obszarów prawnie chronionych. Łódzkie zajmowało w 2015 r. 15. miejsce z wartością wskaźnika 19,6% (Polska 32,5%), a od 2010 r. zwiększył się on jedynie o 0,05 p.p. 18

Mapa 7 Odsetek korzystających z sieci wodociągowej i kanalizacyjnej w 2014 r. [%] Problemem województwa łódzkiego w zakresie ochrony środowiska jest zanieczyszczenie powietrza. W regionie emitowane było 20% krajowych zanieczyszczeń gazowych z zakładów szczególnie uciążliwych (w 2015 r. 42 mln t / rok). Przy czym 88% tej wartości powstaje w powiecie bełchatowskim, co wskazuje na Elektrownię Bełchatów jako głównego emitenta zanieczyszczeń. Ponadto wartość wskaźnika wzrosła w latach 2010-2015 o 6,5 mln t / rok. Podnosi się natomiast poziom zatrzymania lub zneutralizowania zanieczyszczeń, w 2010 r. uległo mu 64,5% wytworzonych zanieczyszczeń gazowych, zaś w 2015 r. już 77,4%. Znacząco wyprzedzamy pod tym względem średnią dla Polski (58,6%), jednak przy skali wytwarzanych zanieczyszczeń nadal znaczna ich część nie jest neutralizowana. Korzystniej przedstawia się sytuacja pod względem emisji zanieczyszczeń pyłowych z zakładów szczególnie uciążliwych. W województwie łódzkim w 2015 r. wytworzono 6,3% krajowych zanieczyszczeń, tj. 2787 t /rok, a wartość wskaźnika spadła od 2010 r. o 34%. Największym emiterem również jest powiat bełchatowskim. Na bardzo dobrym poziomie od lat utrzymuje się udział zanieczyszczeń zatrzymanych lub zneutralizowanych urządzenia do redukcji w województwie łódzkim zatrzymują 99,9% zanieczyszczeń. 19

Poziom realizacji celów SRWŁ Monitoring realizacji Strategii prowadzony będzie w układzie postępu rzeczowego, finansowego i oceny wskaźnikowej dla polityki horyzontalnej i terytorialno-funkcjonalnej. Podstawowym instrumentem realizacji Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego jest Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego. Określa on szczegółowo alokacje środków finansowych w poszczególnych osiach tematycznych. Wdrożenie kierunków działań Strategii Rozwoju Województwa wspomagają ponadto projekty realizowane w ramach krajowych programów operacyjnych oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Projekty/przedsięwzięcia realizowane w ramach powyższych programów, współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej stanowią podstawę oceny postępu rzeczowego w realizacji celów Strategii. W analizie uwzględniono projekty zbieżne z założeniami Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego. Strategia Rozwoju Województwa charakteryzuje się ogólnym i przekrojowym podejściem do zagadnień społeczno-gospodarczych. Uszczegółowienie jej zapisów następuje w wojewódzkich planach i strategiach sektorowych, za realizację których odpowiadają poszczególne departamenty Urzędu Marszałkowskiego bądź podległe mu jednostki organizacyjne. Ogół przedsięwzięć przyczyniających się do realizowania zapisów Strategii wykonywanych przez jednostki Samorządu Województwa stanowi również o postępie rzeczowym w realizacji poszczególnych celów SRWŁ. Z kolei wartość projektów realizowanych w ramach powyższych programów i zakończonych w 2015 roku tj. roku, za który sporządzany jest niniejszy Raport a także wynikających z Wieloletniej Prognozy Finansowej Województwa Łódzkiego dla 2015 roku stanowi o postępie finansowym w realizacji poszczególnych celów SRWŁ. Należy mieć na uwadze, że analizowane w postępie rzeczowym i finansowym zadania i projekty mogą jednocześnie realizować założenia zarówno polityki horyzontalnej jak i terytorialnofunkcjonalnej. Ostatnim z analizowanych elementów są wskaźniki monitorowania SRWŁ przypisane poszczególnym celom strategicznym i operacyjnym. Analiza polega na określeniu siły i kierunku zmiany wskaźnika w szeregu czasowym w odniesieniu do założonego trendu i przyjętej wartości docelowej wskaźnika. Dzięki tej procedurze możliwe jest określenie czy cele strategiczne i operacyjne Strategii są realizowane zgodnie z założeniami, zmierzają do realizacji zgodnej z założeniami bądź nie są realizowane zgodnie z założeniami. rok bazowy cel nie jest realizowany zgodnie z założeniami cel jest w pełni realizowany zgodnie z założeniami cel jest częściowo realizowany zgodnie z założeniami wartość wskaźnika w roku bazowym wartość wskaźnika w badanym roku jest niższa (w przypadku stymulant rozwoju) lub wyższa (w przypadku destymulant) od wartości prognozowanej na podstawie ekstrapolacji trendu liniowego, zakładającego osiągnięcie określonej wartości docelowej w r. lub wartości dla kraju w danym roku wartość wskaźnika w badanym roku jest równa lub wyższa (w przypadku stymulant rozwoju) lub niższa (w przypadku destymulant) od wartości prognozowanej na podstawie ekstrapolacji trendu liniowego, zakładającego osiągnięcie określonej wartości docelowej w r. lub wartości dla kraju w danym roku wartość wskaźnika w badanym roku nie jest korzystna pod względem zakładanych postępów w realizacji celów Strategii, jednak zmiana wartości wskaźnika w badanym roku wskazuje na występowanie pożądanej tendencji i zapewnia osiągnięcie co najmniej bazowej wartości wskaźnika 20

Przykładowe objaśnienie oceny realizacji celów przez wskaźniki: stymulanty 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 1 3 2 3 5 7 7 6 7 9 10 destymulanty 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 9 8 7 8 7 4 3 4 3 1 1 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 21

Polityka horyzontalna Istotę Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego stanowi polityka horyzontalna. Realizowana jest ona na obszarze całego województwa oraz adresowana do wszystkich podmiotów funkcjonujących w regionie. Składają się na nią 3 filary rozwoju regionu pozwalające na zrównoważony rozwój całego województwa: Filar I Spójność gospodarcza Filar II Spójność społeczna Filar III Spójność przestrzenna Ponadto każdy z filarów celów strategicznych dzieli się na 3 cele operacyjne. Budowaniu spójności gospodarczej będą służyły przede wszystkim projekty ukierunkowane na wspieranie konkurencyjności gospodarki regionalnej. Spójności społecznej będą sprzyjały działania ukierunkowane na zapewnienie wysokiego poziomu kapitału społecznego. Dla osiągnięcia spójności przestrzennej podejmowane będą działania związane m.in. z rozwojem efektywnego i zrównoważonego systemu transportowego, rozwojem infrastruktury technicznej, zapewnieniem wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i zrównoważonym systemem osadniczym. W 2015 roku polityka horyzontalna realizowana była przez ponad 1800 projektów zidentyfikowanych w ramach krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Najwięcej projektów zostało zrealizowanych w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (635) i Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (445), najmniej zaś z programów z nowej perspektywy finansowej Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2014- (4) oraz Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój (19). Najważniejszym źródłem finansowania realizacji polityki horyzontalnej były Fundusze Strukturalne Unii Europejskiej wdrażane w ramach programów operacyjnych na lata 2007- tj. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-. W ramach nowej perspektywy finansowej 2014- były to Program Operacyjny Wiedza Edukacja Rozwój i Regionalny Program Operacyjny Województwa Łódzkiego 2014-. Ponadto do realizacji Strategii przyczyniały się projekty realizowane ze środków Europejskiego Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Łącznie, ze wszystkich ww. programów na realizację projektów zakończonych w roku 2015 wydatkowano kwotę 14,7 mld zł i łącznym unijnym dofinansowaniu w kwocie 8,8 mld zł. Największe środki przyznane zostały w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko łączna wartość dofinansowania wyniosła 6,4 mld zł, zaś jego średnia wartość dla jednego projektu 84 mln zł. Najmniejsze projekty realizowane były natomiast w ramach RPO WŁ 2014- o łącznej wartości dofinansowania w kwocie 4,4 mln zł i średniej wartości dla jednego projektu 0,9 mln zł. Tabela 1 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Politykę horyzontalną wg programów operacyjnych program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 321 2 039 321 662 984 292 676 6 353 027 3 066 332 POIiŚ 76 9 915 413 234 6 389 154 079 130 465 964 84 067 817 POKL 635 489 283 633 409 545 244 770 525 644 953 POWER 19 42 700 700 39 238 300 2 247 405 2 065 174 RPO WŁ 2007-314 1 910 926 622 843 761 276 6 085 754 2 687 138 RPO WŁ 2014-4 4 365 700 3 710 800 1 091 425 927 700 PROW 445 310 076 583 165 283 870 696 801 371 424 razem 1814 14 712 088 135 8 834 986 245 8 110 302 4 870 444 22

W przypadku programów operacyjnych rozliczanych na poziomie krajowym (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) najdroższe programy realizowane były w Łodzi (2,4 mld zł), kolejno zaś w powiecie pabianickim (977 mln zł) oraz łódzkim wschodnim (926 mln zł). Na mapie wartości projektów wyróżnia się pas powiatów w południowo-zachodniej części województwa, gdzie realizowana była droga ekspresowa S8 projekt ten znacząco podniósł wartość projektów w tych powiatach. Natomiast najmniejsze kwoty trafiły do powiatów poddębickiego (11 mln zł) i Skierniewic (42 mln zł). Mapa 8 Dofinansowanie UE projektów zakończonych w ramach programów krajowych (POIG, POIiŚ, POKL, POWER) [mln zł] Również najdroższe projekty realizowane były przez łódzkich beneficjentów w ramach programów regionalnych (RPO WŁ 2007- i RPO WŁ 2014-) w 2015 r. było to 1,1 mld zł. Wielokrotnie mniejsze kwoty wykorzystały następny w kolejności powiat pabianicki (123,5 mln zł) oraz sieradzki (78,6 mln zł), najmniejsze zaś rawski (3,9 mln zł) i wieruszowski (6,4 mln zł). Mapa 9 Dofinansowanie UE projektów zakończonych w ramach programów regionalnych (RPO WŁ 2007- i RPO WŁ 2014-) [mln zł] 23

Rozpatrując na poziomie gmin rozkład przestrzenny poziomu wartości projektów realizowanych w ramach programów krajowych zdecydowanie można wyróżnić pas 20 gmin, w których wielkość środków znacznie przekracza średni poziom. Tak znaczące różnice były spowodowane realizacją kosztownej inwestycji drogowej jaką była budowa drogi ekspresowej S8. Poza nimi znaczne środki zostały zainwestowane w Kleszczowie (285 mln zł) i Kutnie (257 mln zł). Najmniejsze kwoty trafiły natomiast do gmin: Burzenin (23 tys. zł), Białaczów (50 tys. zł) i Jeżów (58 tys. zł). Warto również zauważyć, że w 2015 r. w 11 gminach nie zakończyły się żadne projekty. Mapa 10 Dofinansowanie UE projektów zakończonych w ramach programów krajowych (POIG, POIiŚ, POKL) [mln zł] 24

Z funduszy unijnych szczebla regionalnego skorzystało w 2015 r. tylko 98 gmin, czyli niewiele ponad połowa. Najwięcej białych plam można zauważyć we wschodniej oraz południowej części województwa. Z kolei najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (1,1 mld zł), w dalszej kolejności uplasował się Konstantynów Łódzki (87 mln zł), Sieradz (61 mln zł) oraz Zduńska Wola (61 mln zł). Znaczna suma 29 mln zł została zainwestowana w niewielkim Uniejowie, który realizował wiele projektów mających na celu rozwój funkcji uzdrowiskowej. Najtańsze projekty były natomiast realizowane w gminach: Kiełczygłów (20 tys. zł), Białaczów (31 tys. zł) i Sulmierzyce (32 tys. zł). Mapa 11 Dofinansowanie UE projektów zakończonych w ramach programów regionalnych (RPO WŁ 2007-) [mln zł] 25

Porównując wartość ogółem projektów unijnych w rozdzieleniu na poszczególne programy operacyjne można zauważyć dużo większe zróżnicowanie w powiatach. W przypadku POIG w 2015 r. najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (872 mln zł), kolejno w powiecie bełchatowskim (298 mln zł) i pabianickim (165 mln zł). Rozpatrując mapę z projektami z POIiŚ wyraźnie widać wspomniany już przebieg drogi ekspresowej S8, przechodzącej przez 7 powiatów, z których w każdym wydano kwotę rzędu 700-900 mln zł. Poza tym wyraźnie wyróżnia się Łódź ze środkami w wysokości 1,4 mld zł. Jedynym powiatem, w którym w 2015 nie zakończył się żaden projekt był powiat poddębicki. Dużo mniejsze zróżnicowanie przestrzenne wystąpiło w ramach projektów realizowanych z POKL. Najdroższe projekty realizowane były w stolicy województwa (101 mln zł), zaś w pozostałych powiatach w granicach kilkunastu milinów złotych. W ramach nowej perspektywy finansowej 2014- w 2015 roku zrealizowano jedynie 23 projekty. Z dofinansowania POWER w 2015 r. skorzystało 19 powiatów, gdzie przez Powiatowe Urzędy Pracy realizowane było po 1 projekcie dotyczącym aktywizacji zawodowej bezrobotnych. Podobna sytuacja wystąpiła w przypadku RPO WŁ 2014-, gdzie zakończono tylko 4 projekty, również realizowane przez PUP-y. Są to też jedyne dwa programy, w których w 2015 roku środki nie trafiły do Łodzi (realizacja projektów została przewidziana na rok 2016). Znaczące środki finansowe zostały przekazane również z najważniejszego programu dla województwa, czyli RPO WŁ 2007-. Najdroższe projekty realizowali beneficjenci z Łodzi (1,1 mld zł), dużo tańsze zaś z powiatu pabianickiego (123 mln zł), zgierskiego (79 mln zł) i sieradzkiego (78 mln zł). Natomiast najważniejszym programem realizowanym poza ośrodkami miejskimi był PROW. 26

Przyznane środki były znacząco mniejsze w porównaniu z innymi, zaspokajały natomiast wiele drobnych potrzeb lokalnych społeczności. Najdroższe projekty w kwocie 43 mln zł realizowali beneficjenci z powiatu sieradzkiego, kolejno z opoczyńskiego (31 mln zł) i tomaszowskiego (26 mln zł). Tabela 2 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Politykę horyzontalną wg celów operacyjnych cel operacyjny liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] cel 1 200 1 806 341 745 875 790 108 9 031 709 4 378 951 cel 2 292 354 406 999 298 727 755 1 213 723 1 023 040 cel 3 299 709 033 967 323 908 932 2 371 351 1 083 307 cel 4 112 62 458 837 47 705 820 557 668 425 945 cel 5 527 287 882 614 201 012 122 546 267 381 427 cel 6 98 199 096 291 169 079 808 2 031 595 1 725 304 cel 7 237 10 507 379 241 6 664 922 605 44 334 934 28 122 036 cel 8 14 45 126 426 26 788 725 3 223 316 1 913 480 cel 9 35 739 707 116 227 705 269 21 134 489 6 505 865 razem 1814 14 711 433 235 8 835 641 145 8 109 941 4 870 805 27

Rozpatrując politykę horyzontalną w podziale na poszczególne cele operacyjne można zauważyć, że największa liczba projektów zakończonych w 2015 r. realizowała cel 5 cel (527), kolejno zaś cel 3 (299) oraz 2 (292). Jedynie 14 projektów zrealizowano natomiast w celu 8 oraz 35 w celu 9. Wynika z tego, że najwięcej projektów realizowało I cel strategiczny, czyli Spójność gospodarczą (791), następnie II cel strategiczny Spójność społeczną (737), najmniej zaś III cel strategiczny Spójność przestrzenną (286). Wykres 11 Liczba projektów wg celów operacyjnych 98 527 237 14 35 200 cel 1 cel 2 112 299 292 Mimo niezbyt dużej liczby projektów najdroższe z nich realizowały 7. cel operacyjny. Łączna wartość projektów wyniosła aż 10,5 mld zł, czyli ponad 70% wartości wszystkich projektów zakończonych w 2015 r. Podobnie wysoka była kwota unijnego dofinansowania wynosząca 6,6 mld zł (75% wartości dofinansowania wszystkich projektów). Następny w kolejności był cel 1., z kwotą 1,8 mld zł łącznej wartości projektów i 0,8 mld zł dofinansowania. Najmniejsze kwoty trafiły zaś do celu 8. 45 mln zł łącznej wartości projektów i 27 mln zł łącznej kwoty dofinansowania unijnego. Największe kwoty wydane na realizację celu 7. wynikają z tego, iż znalazły się tam projekty najdroższe, czyli transportowe i infrastrukturalne. Podobnie układa się sytuacja w przypadku średniej wartości projektu. Tutaj nadal najdroższe były projekty celu 7. (28 mln zł), kolejne zaś były w celu 9. (21 mln zł). Najmniej wartościowe projekty znalazły się natomiast w celach 5. i 4. odpowiednio 546 i 558 tys. zł). Wykres 12 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE wg celów operacyjnych cel 3 cel 4 cel 5 cel 6 cel 7 cel 8 cel 9 Miliardy 12 10 8 6 4 2 0 cel 1 cel 2 cel 3 cel 4 cel 5 cel 6 cel 7 cel 8 cel 9 łączna wartość projektów [mld zł] łączna wartość dofinansowania UE [mld zł] Wykres 13 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE wg celów operacyjnych Miliony 50 40 30 20 10 0 cel 1 cel 2 cel 3 cel 4 cel 5 cel 6 cel 7 cel 8 cel 9 średnia wartość projektu [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] 28

Filar I Spójność gospodarcza Postęp rzeczowy Za realizację Filaru I Spójności gospodarczej odpowiadają w Urzędzie Marszałkowskim departamenty: Europejskiego Funduszu Społecznego, Kultury i Edukacji, Polityki Zdrowotnej, Funduszu Rozwoju Obszarów Wiejskich, ds. Przedsiębiorczości, a także Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego oraz Wojewódzki Urząd Pracy. Najistotniejsze dokumenty realizujące zapisy Strategii w obszarze spójności gospodarczej to: Regionalna Strategia Innowacji LORIS 2030 oraz Strategia Polityki Zdrowotnej na lata 2014-, która zostanie opisana przy II celu strategicznym. Pierwsze raporty z monitorowania RSI LORIS oraz SPZ przewidziane są na przełom 2016 i 2017 roku, niemniej dane statystyczne monitorujące główne cele powyższych dokumentów są dostępne. Miara celu głównego RSI LORIS to wskaźnik syntetyczny Regional Innovation Scoreboard, którego wartość docelowa dla 2030 roku została ustalona na umiarkowany innowator: wysoki. Według najnowszego raport Komisji Europejskiej 4 województwo łódzkie awansowało do grupy umiarkowanych innowatorów 5. Analiza cząstkowych wskaźników tworzących Regional Innovation Scoreboard (dalej: RIS) wskazuje, że mocnymi stronami województwa łódzkiego są: udział osób z wyższym wykształceniem, nakłady na innowacje niezwiązane z B+R oraz udział eksportu produkcji średnio-wysokiej i wysokiej technologii przemysłowej. Z kolei najsłabsze strony województwa opisują wskaźniki: wydatki na B+R w sektorze biznesu, udział MŚP wprowadzających do obrotu innowacje organizacyjne lub marketingowe oraz udział sprzedaży wyrobów nowych lub zmodernizowanych dla rynku i dla przedsiębiorstw. Konkludując można stwierdzić, że mocne strony regionu koncentrują się na kapitale ludzkim i jego wykorzystaniu, natomiast słabości dotyczą przede wszystkim niskiego poziomu innowacyjności w biznesie. Globalne zmiany wskaźnika innowacyjności w regionach Unii Europejskiej w latach 2012-2014 i 2014-2016 prezentują poniższe rysunki: Rysunek 1 Zmiana wskaźnika RIS w latach 2012-2014 Rysunek 2 Zmiana wskaźnika RIS w latach 2014-2016 Źródło: Regional Innovation Scoreboard 2016 4 Regional Innovation Scoreboard 2016 5 Począwszy od raportu z 2014 roku zaprzestano podziału wewnętrznego grup na stany wysoki, średni i niski, toteż nie jest i najprawdopodobniej nie będzie możliwa ocena realizacji celu głównego RSI LORIS, chyba że region łódzki osiągnie poziom doganiającego innowatora. 29

Rysunek 3 Klasyfikacja regionów europejskich wg wskaźnika RIS w 2016 roku W całym analizowanym okresie województwo łódzkie jako jeden z trzech regionów Polski (prócz województw lubuskiego i podkarpackiego) zanotowało stabilny wzrost innowacyjności w latach 2012-2014 i 2014-2016 i w rezultacie poprawiło pozycję w rankingu. Prócz miary realizacji celu głównego system monitorowania dokumentu przewiduje paletę wskaźników kontekstowych (dla całego dokumentu) oraz palety wskaźników strategicznych i operacyjnych (do monitorowania priorytetów i celów strategicznych RSI). Na początku 2017 roku ma ukazać się pierwszy raport z monitorowania RSI LORIS. Postęp finansowy Realizacji spójności gospodarczej służyło 791 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 2,9 mld zł, w tym 1,5 mld zł stanowiło dofinansowanie ze środków UE. W celu tym znalazły się projekty z 6 programów operacyjnych, z perspektyw finansowych 2007- i 2014-. Źródło: Regional Innovation Scoreboard 2016 W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 257 projektów o średniej wartości 7,4 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko było to 37 projektów o średniej wartości 4,6 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-185 projektów o średniej wartości 2,9 mln zł. Najwięcej bo aż 266 projektów zrealizowano w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, ale ich wartość była już zdecydowanie niższa (0,7 mln zł). Ponadto z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich były to 23 projekty o średniej wartości 0,6 mln zł. W nowej unijnej perspektywie finansowej 2014- w 2015 r. zakończono realizację jedynie 23 projektów, w tym 19 projektów o średniej wartości 2,3 mln zł w ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2014-4 projekty o średniej wartości 0,9 mln zł. Tabela 3 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących I Cel strategiczny program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 257 1 895 797 078 893 086 114 7 376 642 3 475 043 POIiŚ 37 171 324 432 131 762 083 4 630 390 3 561 137 POKL 266 197 503 695 164 702 648 742 495 619 183 POWER 19 42 700 700 39 238 300 2 247 405 2 065 174 RPO WŁ 2007-185 543 953 729 256 417 556 2 940 290 1 386 041 RPO WŁ 2014-4 4 365 700 3 710 800 1 091 425 927 700 PROW 23 14 792 276 8 854 394 643 142 384 974 razem 791 2 870 437 611 1 497 771 895 3 628 872 1 893 517 Projekty zakończone w 2015 r. w ramach I celu strategicznego rozłożyły się stosunkowo równo po wszystkich celach operacyjnych. Cel 3 realizowany był przez 299 projektów, cel 2 przez 292, zaś cel 1 przez 200 projektów. 30

Mimo najmniejszej liczby projektów najdroższe z nich były realizowane w 1. celu operacyjnym. Ich łączna wartość wyniosła 1,8 mld zł, zaś łączna wartość dofinansowania unijnego 0,8 mld zł. Tam też najwyższa była średnia wartość projektu wynosząca 9 mln zł i dofinansowaniu w kwocie 4,4 mln zł. Najmniejsze zaś zadania realizowane były dla 2. celu operacyjnego, łączna wartość projektów wyniosła 354 mln zł przy dofinansowaniu 298 mln zł, zaś średnia wartość projektu 1,2 mln zł przy dofinansowaniu 1,0 mln zł. Tabela 4 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących I Cel strategiczny wg celów operacyjnych cel operacyjny liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] cel 1 200 1 806 341 745 875 790 108 9 031 709 4 378 951 cel 2 292 354 406 999 298 727 755 1 213 723 1 023 040 cel 3 299 709 033 967 323 908 932 2 371 351 1 083 307 razem 791 2 869 782 711 1 498 426 795 3 628 044 1 894 345 Wykres 14 Liczba projektów wg celów operacyjnych 200 299 cel 1 cel 2 cel 3 292 Wykres 15 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE wg celów operacyjnych Wykres 16 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE wg celów operacyjnych 2 000 10 Miliony 1800 1600 Miliony 9 8 1 400 7 1 200 6 1000 800 600 400 200 0 5 4 3 2 1 0 cel 1 cel 2 cel 3 cel 1 cel 2 cel 3 łączna wartość projektów [mln zł] łączna wartość dofinansowania UE [mln zł] średnia wartość projektu [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] Analiza wskaźników realizacji celu Do monitorowania tego celu strategicznego wykorzystano 6 wskaźników makroekonomicznych, z których 3 potwierdzają, a 2 potwierdzają częściowo realizację strategii. Świadczy to o dobrym kierunku i wysokiej dynamice rozwoju gospodarczego regionu oraz o postępującej konwergencji gospodarczej w ujęciu wewnętrznym i zewnętrznym. Pożądany kierunek, choć niewystarczające tempo zmian notuje się w wydajności pracy i nakładach na środki 31

trwałe w gospodarce. Niepokojący jest natomiast spadek ponoszonych nakładów inwestycyjnych, który w 2014 r. spadł już poniżej średniej krajowej. Wykres 17 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 wskaźniki realizujące założenia strategii 3 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 2 wskaźniki nie realizujące założeń strategii W 2014 r. województwo łódzkie osiągnęło 63,3% średniej unijnej PKB per capita według parytetu siły nabywczej (PPS) (UE 28 = 100), odnotowując wzrost o 5,8 p.p. w porównaniu do 2010 r. Polska w 2014 r. osiągnęła 67,6% średniej unijnej (UE 28 = 100). Wartość produktu krajowego brutto per capita w regionie łódzkim wzrosła w stosunku do średniej krajowej z 2010 r. i wyniosła 93,6% średniej dla Polski. Województwo łódzkie zajęło 6. miejsce pod względem wartości wskaźnika. Utrzymanie tego kluczowego wskaźnika na podobnym poziomie (93,2% w 2012 r., 93,3% w r.) wynikało z tempa wzrostu PKB województwa łódzkiego w latach 2012-2014 zbliżonego do średniej krajowej (Polska 105,5; Łódzkie 105,3). Osiągnięcie docelowego wskaźnika na poziomie 94% średniej krajowej w r. jest jednak realne. Poziom wewnątrzregionalnego zróżnicowania PKB per capita mierzony relacją wartości wskaźnika w podregionie najsilniejszym (m. Łódź) i najsłabszym (sieradzkim) uległ spadkowi o 9 p.p. w stosunku do 2010 r. i wyniósł 181% (1 : 1,81), by w roku 2014 ponownie wzrosnąć do 184% (1 : 1,84). Zakładany do r. wzrost wewnątrzregionalnego zróżnicowania PKB, wynikający z wcześniejszych trendów, nie sprawdza się. Zróżnicowanie to maleje, co należy ocenić pozytywnie, gdyż przyczynia się do realizacji polityki spójności Unii Europejskiej w obszarze konwergencji zewnętrznej i wewnętrznej. Polityka spójności UE polega na wzmocnieniu spójności gospodarczej i społecznej Wspólnoty Europejskiej, poprzez zmniejszenie dysproporcji w poziomach rozwoju poszczególnych państw, regionów, a także wewnątrz regionów. Wydajność pracy wyrażona wartością dodaną brutto (WDB) na 1 pracującego w 2014 r. wzrosła w stosunku do 2010 r. z 81 953 zł do 100 204 zł. W omawianym przedziale czasowym województwu łódzkiemu pod względem wartości wskaźnika udało się awansować z 10. na 9. miejsce. Mimo wzrostu, wydajność pracy w regionie łódzkim mierzona wartością dodaną brutto na 1 pracującego, jest niezadawalająca i nie gwarantuje osiągnięcia średniej krajowej w r. Utrzymuje się bowiem stały dystans w poziomie wydajności pracy między średnią dla województwa a średnią dla Polski. W latach 2010- województwo łódzkie odnotowało jeden z najwyższych w kraju wzrost nakładów inwestycyjnych w gospodarce narodowej per capita, o 24,1% (z 5 382 do 6 680 zł). Wartość nakładów inwestycyjnych na 1 mieszkańca była w r. wyższa aż o 11,3% od średniej krajowej (Polska 6 004 zł). Niestety w 2014 r. nastąpiło załamanie i wartość wskaźnika spadła do 6 469 zł, czyli poniżej średniej krajowej. Jest to jednak nadal wartość wyższa od bazowej z 2010 r., istnieje więc szansa na wyrównanie tego spadku. Wartość brutto środków trwałych w przeliczeniu na 1 mieszkańca w regionie łódzkim w 2014 r. uległa wzrostowi w stosunku do 2010 r. do poziomu 81 724 zł (o 44,3%), co daje szansę na osiągnięcie wartości docelowej w r. Wartość majątku trwałego na 1 mieszkańca regionu stanowiła 96,5% średniej krajowej (84 695 zł), co uplasowało województwo łódzkie na 6. pozycji wśród województw pod względem wartości wskaźnika. 32

1. Wydajność pracy WDB na 1 pracującego 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 81 953 88 251 94 231 97 104 100 204 bd Polska 92 071 98 860 103 966 107 093 109 921 bd zł 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 2. PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsłabszym w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsilniejszym 2010 2011 2012 2014 2015 podregiony 1 : 1,92 1 : 1,83 1 : 1,81 1 : 1,83 1 : 1,84 bd 33

3. PKB na 1 mieszkańca województwa w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w Polsce [%] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 92,6 92,5 93,2 93,3 93,6 bd % 94,5 94,0 93,5 93,0 92,5 92,0 91,5 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 4. Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 5382 6641 7165 6680 6469 bd Polska 5641 6316 6167 6004 6516 bd zł 7 500 7 000 6 500 6 000 5 500 5 000 4 500 4 000 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 34

5. Wartość brutto w gospodarce narodowej środków trwałych na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] zł 100 000 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 56628 63254 68370 73292 81724 bd Polska 65428 70089 74688 79597 84695 bd 95 000 90 000 85 000 80 000 75 000 70 000 65 000 60 000 55 000 50 000 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 6. PKB na 1 mieszkańca województwa wg parytetu siły nabywczej w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w UE 28 (UE 28 = 100) [%] % 75 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 57,5 59,4 61,9 62,5 63,3 bd Polska 61,8 64,4 66,4 67,0 67,6 bd 70 65 60 55 50 45 40 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 35

Cel operacyjny 1. Zaawansowana gospodarka wiedzy i innowacji Postęp rzeczowy Działanie 1.1. Rozwój nowoczesnych technologii na rzecz inteligentnych specjalizacji regionalnych Wiele znaczących działań w obszarze rozwoju nowoczesnych technologii na rzecz inteligentnych specjalizacji regionalnych przeprowadził Departament ds. Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego. Konsorcjum złożone z Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Uniwersytetu Łódzkiego i Łódzkiej Izby Przemysłowo-Handlowej zorganizowało cykl spotkań, seminariów i konferencji wspierających proces wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030. Ich celem było propagowanie dobrych praktyk w zakresie współpracy sfery B+R z przedsiębiorcami, wspieranie innowacyjnych przedsięwzięć i rozpowszechnianie wiedzy i informacji na temat nowoczesnych technologii. Ponadto Zarząd Województwa Łódzkiego przyjął pakiet Polityk Sektorowych Województwa Łódzkiego swoistych planów operacyjnych mających na celu podniesienie konkurencyjności i innowacyjności specjalizacji regionalnych. Departament Polityki Regionalnej we współpracy z Departamentem Przedsiębiorczości realizuje projekt Beyond EDP, którego celem jest analiza RSI LORIS głównego regionalnego dokumentu strategicznego poświęconemu zagadnieniom innowacyjności przez zagranicznych ekspertów pod kątem implementacji procesu przedsiębiorczego odkrywania. Projekt realizowany jest w ramach programu Interreg. Kolejnym projektem realizowanym w ramach programu Interreg przez Departament Polityki Regionalnej jest RESET. Projekt ten ma na celu poprawę jakości i skierowanie gospodarczej polityki regionalnej w kierunku bardziej innowacyjnej, zrównoważonej i przyjaznej dla środowiska produkcji tkanin i odzieży, przy uwzględnieniu wysokich wartości etycznych, społecznych i ekonomicznych. Jeśli zaś chodzi o fundusze unijne to w ramach działania 1.1. w 2015 r. zakończonych zostało 127 projektów 91 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 1 z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko i 35 z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-. Realizacji celu służyły działania związanie ze zwiększaniem innowacyjności gospodarki poprzez rozwój nowoczesnych technologii i ich absorpcję do kluczowych przemysłów regionu oraz rozwój sfery B+R. Największe unijne dofinansowanie otrzymał Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika na realizację Regionalnego Ośrodka Onkologicznego. Jest to ostatni z 10 projektów realizowanych przez ten szpital w ramach unijnej perspektywy 2007- ze środków RPO i POIiŚ na łączną kwotę ponad 112 mln zł. Udało się zrealizować m.in. utworzenie Centrum Urazowego, Pracowni PET, systemu e-radiologii oraz rewitalizację szpitala pediatrycznego im. Korczaka (dawniej Anny Marii), funkcjonującego w strukturach szpitala Kopernika. Poza znaczną liczbą projektów dotyczących modernizacji i doposażenia zakładów opieki zdrowotnej, w 2015 r. zakończono także wiele działań mających na celu rozwój nowoczesnych technologii. Znalazły się tam projekty dotyczące m.in. przemysłu maszynowego i elektromaszynowego, farmaceutycznego, materiałów budowlanych, a także wdrożenie wyników B+R. Tabela 5 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 1.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 Uruchomienie produkcji taśm aluminiowych w koncepcyjnej technologii walcowania na zimno Wdrożenie innowacji w łańcuchu dostaw i sprzedaży w branży wyposażenia wnętrz Wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania stopów aluminium o ujednorodnionej strukturze Beneficjent Eurometal Spółka Akcyjna Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 99 954 600,00 35 587 596,00 Caolin Sp. z o.o. 89 074 245,76 29 382 989,86 Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowe "Eko- Świat" Jarosław Śliwakowski 88 175 500,00 35 592 228,50 36

4 5 6 7 8 9 10 Wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji profili PVC o zwiększonej sztywności Uruchomienie zakładu produkcji innowacyjnej gąbki celulozowej z modyfikowanej enzymatycznie celulozy Rola transporterów oporności wielolekowej w farmakokinetyce i toksykologii testy in vitro w praktyce farmaceutycznej i klinicznej Budowa zautomatyzowanej fabryki innowacyjnych elementów roboczych maszyn rolniczych Pierwszy zintegrowany telemedyczny system wsparcia osób starszych, niepełnosprawnych, przewlekle chorych Uruchomienie seryjnej produkcji ekologicznych drewnianych domów w innowacyjnym systemie SALA3 Rozpoczęcie produkcji innowacyjnych wyrobów w oparciu o nowe technologie w firmie Ecco Diesel CKM Extrusion Sp. z o.o. 82 691 000,00 33 927 986,57 Sponcel Sp. z o.o. 78 132 900,00 31 901 469,00 Uniwersytet Łódzki Andersen Steel Sp. z o.o. Geomobile Sp. z o.o. 62 344 740,00 46 112 060,92 61 647 058,00 25 287 228,00 52 264 952,00 25 161 156,00 SALA 3 Sp. z o.o. 51 949 000,00 21 486 300,00 Ecco Inwestycje Sp. z o.o. 49 194 100,00 20 122 305,00 Tabela 6 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu 5.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 Poprawa jakości specjalistycznych usług medycznych poprzez remont oraz zakup nowoczesnego wyposażenia dla Kliniki Neonatologii oraz Kliniki Intensywnej Terapii Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt w Instytucie CZMP w Łodzi Beneficjent Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 27 280 780,00 23 060 117,50 Tabela 7 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 1.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Modernizacja Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi jako kompleksowa realizacja planu rozwoju Regionalnego Ośrodka Onkologicznego Zwiększenie dostępności do usług medycznych dla mieszkańców Województwa Łódzkiego, w szczególności Powiatu Łódzkiego Wschodniego, poprzez zmodernizowanie bazy sprzętowo-aparaturowej Wojewódzkiego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi Wzrost wykorzystania nowoczesnych technologii medycznych w procesie diagnozowania pacjentów Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Pawła II w Bełchatowie zakup 64- rzędowego tomografu komputerowego Wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania sterylnych form farmaceutycznych substancji cytostatycznych w przedsiębiorstwie IFOTAM Nowa jakość w diagnozowaniu pacjentów Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Pawła II w Bełchatowie zakup aparatu RM Zakup i instalacja tomografu wielowarstwowego wraz z adaptacją pomieszczeń, aparatu RTG cyfrowego ze stacją lekarską i system RIS-PACS przez SSW im. Mikołaja Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim Poprawa jakości i zwiększanie dostępności do świadczeń w zakresie chorób układu krążenia, chorób nowotworowych, układu oddechowego i trawiennego oraz wypadków i urazów poprzez zakup nowoczesnego sprzętu diagnostyczno-leczniczego dla Powiatowego Centrum Zdrowia w Brzezinach sp. z o.o. Informatyzacja procesów diagnostycznych w szpitalu wojewódzkim im. Jana Pawła II w Bełchatowie wdrożenie e-radiologii Wdrożenie wyników B+R gwarancją podniesienia konkurencyjności firmy na rynku globalnym Wdrożenie innowacyjnej metody uzyskania antystatycznego wykończenia przędz poliestrowych oraz poliamidowych Beneficjent Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Wojewódzki Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Wdrożeniowe IFOTAM Sp. z o.o. Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Samodzielny Szpital Wojewódzki Im. Mikołaja Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim Powiatowe Centrum Zdrowia w Brzezinach sp. z o.o. Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 58 800 000,00 49 974 742,21 5 141 978,06 3 843 216,04 4 810 900,01 736 298,70 4 721 724,00 764 872,50 4 280 483,31 3 152 465,43 3 964 301,11 1 947 082,25 3 825 348,13 2 710 532,04 3 238 041,90 2 743 971,62 METALBUD Sp. z o. o. 2 810 438,63 1 059 029,33 BORUTA SOFT Sp. z o.o. 2 562 242,87 1 052 821,37 37

Działanie 1.2. Rozwój nowoczesnej gospodarki energetycznej Województwo Łódzkie reprezentowane przez Departament ds. Przedsiębiorczości wzięło w 2015 r. udział w Targach Łódzkie Energetyczne. Podczas targów swoją ofertę przedstawiło blisko 100 firm działających w zakresie wytwarzania ciepła i dystrybucji energii, zarówno w oparciu o konwencjonalne jak i odnawialne źródła. Zaprezentowano inteligentne, energooszczędne i proekologiczne rozwiązania dla wszystkich grup odbiorców: administracji publicznej, biznesu i klientów indywidualnych. Jeśli zaś chodzi o fundusze unijne to w ramach działania 1.2. w 2015 r. zakończone zostały 73 projekty 5 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 33 z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, 12 z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- oraz 23 z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Realizacji celu służyły działania związanie z wdrażaniem niskoemisyjnych i energooszczędnych technologii oraz rozwojem zielonych przemysłów i usług na rzecz wykorzystania OZE. Najwięcej projektów dotyczyło opracowania planów gospodarki niskoemisyjnej dla miast i gmin z możliwości dofinansowania skorzystały 32 gminy. Ponadto 11 beneficjentów skorzystało ze wsparcia przy termomodernizacji budynków użyteczności publicznej, m.in. zakłady opieki zdrowotnej, Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi, urzędy gmin czy szkoły. Wiele gmin zdecydowało się także na skorzystanie ze środków na budowę prosumenckich mikroinstalacji wykorzystujących odnawialne źródła energii w budynkach gminnych i prywatnych. Trzy z najbardziej wartościowych projektów realizowane były przez jednostki naukowobadawcze. Politechnika Łódzka otrzymała dotację na Zastosowanie biomasy do wytwarzania polimerowych materiałów przyjaznych środowisku, Instytut Ogrodnictwa na Opracowanie innowacyjnych technologii magazynowania energii w produkcyjnych tunelach foliowych, zaś Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia na Budowę Centrum Transferu Technologii w obszarze Odnawialnych Źródeł Energii. W 2015 r. zakończył się także jeden z 16 projektów realizowanych przez gminę Uniejów dotyczących budowy kompleksu Termy Uniejów, otaczającej go infrastruktury oraz promocji turystyki uzdrowiskowej i działań proekologicznych, a dotyczył on odnawialnych źródeł energii. Łącznie w latach 2010-2016 gmina otrzymała 116 mln zł dofinansowania, dzięki czemu stała się uzdrowiskiem rozpoznawalnym w całej Polsce. Tabela 8 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 1.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 3 4 5 Innowacyjna produkcja paliw syntetycznych z bioetanolu 24.14.1 Węglowodory i ich pochodne Zastosowanie biomasy do wytwarzania polimerowych materiałów przyjaznych środowisku Opracowanie innowacyjnych technologii magazynowania energii w produkcyjnych tunelach foliowych Budowa Centrum Transferu Technologii w obszarze Odnawialnych Źródeł Energii Budowa potencjału innowacyjnego poprzez wdrożenie technologii oczyszczania ścieków pomelasowych Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Ekobenz sp. z o.o. 96 198 399,22 16 985 007,26 Politechnika Łódzka Instytut Ogrodnictwa Centrum Badań i Innowacji Pro- Akademia DERGO Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 32 063 355,49 26 609 640,01 13 282 930,52 10 672 237,02 8 455 025,49 6 682 848,48 8 184 590,26 4 570 280,00 Tabela 9 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu 1.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Budowa dwóch wolnostojących elektrowni wiatrowych o łącznej mocy 4 MW w miejscowości Działoszyn w województwie łódzkim Beneficjent Towarzystwo Finansowo- Kapitałowe KLIN Spółka Jawna Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 31 709 400,00 16 770 250,00 2 Opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla miasta Łodzi Miasto Łódź 295 500,00 251 175,00 38

3 4 5 6 7 8 Termomodernizacja wybranych budynków państwowych uczelni artystycznych przygotowanie dokumentacji Przygotowanie Planu gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Sieradza Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Wieruszów Ochrona środowiska naturalnego gminy Sędziejowice poprzez opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej Opracowanie Planu Gospodarki Niskoemisyjnej dla Gminy Parzęczew Ochrona obszarów chronionych poprzez zmniejszenie źródeł niskiej emisji w Gminie i Mieście Warta Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego 225 955,77 181 301,05 Miasto Sieradz 115 620,00 56 440,00 Gmina Wieruszów 71 586,00 60 847,16 Gmina Sędziejowice 67 340,00 54 366,00 Gmina Parzęczew 61 500,00 52 275,00 Gmina i Miasto Warta 61 500,00 52 275,00 9 Opracowanie planu niskiej emisji dla Gminy Tuszyn Gmina Tuszyn 61 500,00 52 275,00 10 Ochrona środowiska naturalnego Miasta Brzeziny poprzez opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej Gmina Miasto Brzeziny Tabela 10 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 1.2. SRWŁ 61 500,00 52 275,00 Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej działanie II. 9 Odnawialne źródła energii Termomodernizacja obiektów edukacyjnokulturalnych w Gminie Aleksandrów Łódzki Termomodernizacja budynku nr 5 (Przychodni) Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. WAM-CSW w Łodzi Uporządkowanie gospodarki cieplnej wraz z modernizacją źródła ciepła w Zespole Szkół Mechanizacji Rolnictwa i Centrum Kształcenia Praktycznego w Piątku Poprawa jakości powietrza poprzez przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych w budynkach użyteczności publicznej na terenie Powiatu Łowickiego Kompleksowa termomodernizacja obiektów USK im. WAM CSW w Łodzi przy ul. Pieniny 30 w trosce o jakość i komfort życia mieszkańców województwa łódzkiego Modernizacja źródła ciepła oraz termomodernizacja budynku dla potrzeb Navicula centrum w Łodzi przy ul. K. Cedry 2 Termomodernizacja Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy w Bolesławcu Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy w Ksawerowie Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Uniejów 17 609 475,29 7 853 603,11 Gmina Aleksandrów Łódzki 8 367 853,09 4 542 091,77 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów 4 877 177,80 3 098 687,64 Powiat Łęczycki 4 370 769,92 3 140 550,63 Powiat Łowicki 3 319 965,36 2 104 625,47 Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów Fundacja Na Rzecz Rozwoju Społecznego i Przeciwdziałania Wykluczeniu Jednostek i Grup Navicula 2 959 076,07 1 896 121,48 2 819 410,17 1 765 902,63 Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi 2 753 305,82 2 326 801,67 Gmina Bolesławiec 1 000 675,47 656 727,69 Gmina Ksawerów 598 572,20 401 564,48 Tabela 11 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 1.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 Budowa prosumenckich mikroinstalacji fotowoltaicznych w Gminie Buczek Zastosowanie pomp ciepła dla ogrzania budynków przedszkola i urzędu gminy w Kiełczygłowie oraz szkoły w Chorzewie Budowa mikroinstalacji prosumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii budowa instalacji PV na terenie Gminy Daszyna Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Buczek 1 937 999,07 692 789,00 Gmina Kiełczygłów 1 637 456,94 974 316,08 Gmina Daszyna 1 387 950,00 607 500,00 39

4 5 6 7 8 9 10 Zakup oraz montaż mikroinstalacji prosumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii na terenie gminy Białaczów Odnowa miejscowości Turów poprzez remont i termomodernizację budynku Domu Ludowego w Turowie Montaż mikroinstalacji prosumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii w Gminie Rzeczyca Budowa mikroinstalacji prosumenckich na terenie gminy Przedbórz Montaż mikroinstalacji prosumenckich wykorzystujących OZE w Gminie Mniszków Montaż mikroinstalacji prosumenckich wykorzystujących odnawialne źródła energii na terenie Gminy Dąbrowice Budowa mikroinstalacji prosumenckich (instalacji fotowoltaicznych) w Gminie Żelechlinek Gmina Białaczów 1330045,70 819600,00 Gmina Wieluń 1244694,05 435171,19 Gmina Rzeczyca 971640,96 764428,00 Gmina Przedbórz 942895,20 759096,00 Gmina Mniszków 914752,33 744229,00 Gmina Dąbrowice 906121,05 679134,00 Gmina Żelechlinek 806312,75 632403,63 Postęp finansowy Działanie 1.1. Rozwój nowoczesnych technologii na rzecz inteligentnych specjalizacji regionalnych Realizacji działania 1.1. służyło 127 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 1,5 mld zł i łącznej wartości dofinansowania unijnego wynoszącego 754 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 91 projektów o średniej wartości wynoszącej 15 mln zł, W Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 1 o wartości 27,3 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- było to 35 projektów o średniej wartości wynoszącej 3,8 mln zł. W ramach POIG najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (515 mln zł), a w dalszej kolejności w powiecie bełchatowskim (188 mln zł) oraz pabianickim (161 mln zł). W 2015 r. żaden projekt nie zakończył się w powiatach piotrkowskim, brzezińskim, poddębickim i łęczyckim. Natomiast w ramach RPO WŁ 2007- również najwartościowsze były projekty z Łodzi (84 mln zł), a w dalszej kolejności z powiatu bełchatowskiego (13 mln zł) i zgierskiego (10 mln zł), zaś w 10 powiatach nie zakończyły się żadne projekty. Ponadto w Łodzi został zrealizowany 1 projekt z POIiŚ o wartości 27 mln zł. Tabela 12 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 1.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 91 1 389 924 124 645 101 353 15 273 891 7 089 026 POIiŚ 1 27 280 780 23 060 118 27 280 780 23 060 118 RPO WŁ 2007-35 133 511 277 86 677 476 3 814 608 2 476 499 razem 127 1 550 716 181 754 838 947 12 210 364 5 943 614 40

Działanie 1.2. Rozwój nowoczesnej gospodarki energetycznej Realizacji działania 1.2. służyły 73 projekty zakończone w 2015 r. o łącznej wartości 255 mln zł i łącznej wartości dofinansowania unijnego 120 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 5 projektów o średniej wartości wynoszącej 31,6 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko były to 33 projekty o średniej wartości 1,0 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- zakończono 12 projektów o średniej wartości wynoszącej 4,1 mln zł. Ponadto w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich były to 23 projekty o średniej wartości 0,6 mln zł. W ramach POIG projekty realizowane były w 5 powiatach bełchatowskim (96 mln zł), Łodzi (32 mln zł), Skierniewicach (13 mln zł), łęczyckim (8,4 mln zł) oraz zgierskim (8,2 mln zł). W POIiŚ zauważyć można bardzo duże zróżnicowanie w wartościach projektów w poszczególnych powiatach najdroższe z nich znalazły się w powiecie pajęczańskim (31 mln zł), zaś w następnej w kolejności Łodzi kwota ta wyniosła już tylko 0,3 mln zł. W 7 powiatach natomiast nie zakończyły się w 2015 r. żadne projekty. Również w przypadku RPO WŁ 2007- najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (17 mln zł), niewiele tańsze zaś w powiecie poddębickim (13 mln zł). Natomiast z PROW projekty realizowane były w 13 powiatach najdroższe realizowane były przez beneficjentów z opoczyńskiego (3,5 mln zł), łaskiego (1,9 mln zł) i tomaszowskiego (1,8 mln zł). Tabela 13 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 1.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 5 158 184 301 65 520 013 31 636 860 13 104 003 POIiŚ 33 33 551 848 18 280 858 1 016 723 553 965 RPO WŁ 2007-12 49 097 138 28 295 896 4 091 428 2 357 991 PROW 23 14 792 276 8 854 394 643 142 384 974 razem 73 255 625 563 120 951 161 3 501 720 1 656 865 41

Analiza wskaźników realizacji celu Na monitorowanie 1. Celu strategicznego składa się 14 wskaźników. Niestety jedynie 3 z nich potwierdzają realizację założeń tego celu strategicznego, zaś 5 potwierdza częściowo. Pozytywnymi aspektami realizacji zaawansowanej gospodarki wiedzy i innowacji w regionie łódzkim są: wzrastający udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz modernizacja przemysłu skutkująca mniejszym zanieczyszczeniem środowiska pyłami i gazami. Korzystny kierunek zmian, choć niewystarczającą dynamikę osiągają: zatrudnienie pracowników naukowo-badawczych w sferze B+R, udział pracujących w innowacyjnych sekcjach gospodarki, udział innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych, udział odpadów odzyskanych oraz całkowita emisja CO 2 do powietrza. Oprócz pozytywnych zmian zdiagnozowano także obszary, w których strategia nie jest realizowana tj. zbyt niskie są nakłady na działalność B+R, znacząco spadła liczba udzielonych patentów i zgłoszonych wynalazków, niewystarczający jest udział innowacyjnych przedsiębiorstw usługowych oraz udział przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych, spadkową tendencję ma również udział oczyszczonych ścieków. 42

Wykres 18 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 3 wskaźniki realizujące założenia strategii 6 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 5 wskaźniki nie realizujące założeń strategii W r. w porównaniu do 2010 nieznacznie wzrósł udział nakładów na B+R w wartości PKB regionu (z 0,63% do 0,67%), wciąż jednak zbyt niski jest udział biznesu w finansowaniu działalności B+R. Spadło natomiast zatrudnienie pracowników naukowo-badawczych w sferze badawczorozwojowej na 1000 osób aktywnych zawodowo (z 2,9% do 2,8%). Pod względem tych dwóch wskaźników województwo zajęło odpowiednio 5. i 10. miejsce w kraju. Niepokojący jest natomiast znaczący spadek w 2015 r. liczby udzielonych patentów na 100 tys. mieszkańców (z 7,5 w 2014 r. do 4,0 w 2015 r.), choć nadal przewyższa on wartość z 2010 r. Natomiast udział wynalazków zgłoszonych z województwa do wszystkich wynalazków zgłoszonych w Polsce po pierwotnym wzroście od r. zaczął znacząco spadać (z 6,62% w 2010 r. do 3,87%). Jeśli sytuacja nie ulegnie odwróceniu możliwe jest nieosiągnięcie zakładanego stanu docelowego. Wskaźniki charakteryzujące poziom innowacyjności zahamowały swój wzrost z poprzednich lat. Po znacznym wzroście wartości udziału przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających innowacje procesowe i produktowe do r. nastąpiła stagnacja wskaźnika, a przez to oddalanie się od średniej krajowej (Łódzkie 15,4%; Polska 17,6%). Znaczący spadek można zauważyć również w przypadku przedsiębiorstw usługowych (z 11,9% w 2014 r. do 9,7% w 2015 r.), jednak podobną tendencję widać w większości województw. Spadek w ostatnim roku nastąpił także pod względem przychodów ze sprzedaży wyrobów nowych lub istotnie ulepszonych w przychodach ze sprzedaży ogółem, jednak nadal jego wartość jest wyższa niż w roku bazowym (6,7% w 2010 r.; 7,7% w 2015 r.). W latach 2010-2015 tendencję wzrostową wykazywał odsetek pracujących w sekcjach PKD: J, K, R, M w liczbie pracujących ogółem. W 2015 r. osoby zajmujące się działalnością związaną z informacją i komunikacją (J), działalnością finansową i ubezpieczeniową (K), działalnością profesjonalną, naukową i techniczną (M) oraz twórczą związaną z kulturą i rozrywką (R) stanowiły 7,86% pracujących ogółem w województwie łódzkim, ale jest to wynik gorszy niż przeciętnie w kraju (Polska 9,86%). W latach 2010-2015 nastąpił postęp w budowaniu niskoemisyjnej gospodarki oraz wykorzystaniu odnawialnych źródeł energii (OZE). W województwie łódzkim, drugim co do wielkości producencie energii elektrycznej, udział energii wytwarzanej ze źródeł odnawialnych w całkowitej ilości energii wytwarzanej w regionie wzrósł w porównaniu z 2010 r. (z 1,46% do 3,29%). W 2015 r. zanieczyszczania pyłowe zatrzymane lub zneutralizowane stanowiły 99,9% w zanieczyszczeniach ogółem, a zanieczyszczenia gazowe powietrza 77,4% (wzrost o 12,9 p.p. w stosunku do 2010 r.). Powoli spada także całkowita emisja CO 2 do powietrza (z 43,5 do 42,4 mln t/rok). Gorzej wygląda sytuacja pod względem zagospodarowania odpadów. Udział ścieków oczyszczonych w ściekach wymagających oczyszczenia od kilku lat systematycznie spada (z 98,5% do 82,0%). Trudniejsze jest natomiast wnioskowanie w stosunku do udziału odpadów innych niż komunalne odzyskanych w ciągu roku, gdyż w 2014 r. zmieniła się metodologia zbierania danych przez GUS. Nadal można jednak zauważyć, że województwo łódzkie znacząco odbiega od średniej dla Polski (Łódzkie 8,9%; Polska 21,9%). 43

7. Nakłady na działalność B+R w stosunku do regionalnego PKB [%] % 1,2 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 0,63 0,61 0,77 0,67 bd bd Polska 0,72 0,75 0,89 0,87 bd bd 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 8. Zatrudnienie pracowników naukowo-badawczych w sferze B+R na 1000 osób aktywnych zawodowo [w EPC] EPC 5,0 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 2,9 2,7 3,0 2,7 2,8 bd Polska 3,8 3,7 3,9 4,1 4,5 bd 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 44

9. Udział pracujących w sekcjach PKD (2007) J, K, R, M w liczbie pracujących ogółem [%] % 12 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 7,09 7,31 7,52 7,63 7,86 7,86 Polska 8,77 9,07 9,26 9,48 9,71 9,86 10 8 6 4 2 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 10. Liczba udzielonych patentów na 100 tys. mieszkańców liczba 8 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 3,7 5,4 4,7 6,9 7,5 4,0 Polska 3,6 5,2 4,8 6,1 6,5 6,3 7 6 5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 45

11. Udział wynalazków zgłoszonych z województwa do wszystkich wynalazków zgłoszonych w Polsce [%] 12 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 6,62 7,27 7,48 7,34 5,99 3,87 % 10 8 6 4 2 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 12. Udział innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przedsiębiorstwach przemysłowych ogółem [%] % 18 17 16 15 14 13 12 11 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 13,42 11,08 13,73 15,58 15,21 15,38 Polska 17,10 16,10 16,51 17,13 17,52 17,58 10 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 46

13. Udział innowacyjnych przedsiębiorstw sektora usług w przedsiębiorstwach usługowych ogółem [%] % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 10,34 8,46 11,39 10,40 11,87 9,71 Polska 12,79 11,57 12,38 11,41 11,41 9,79 14 12 10 8 6 4 2 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 14. Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w przychodach ze sprzedaży ogółem [%] % 12 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 6,73 4,29 6,19 5,74 8,13 7,71 Polska 11,34 8,93 9,22 8,65 8,78 9,50 10 8 6 4 2 0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 wskaźnik dla Polski 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 47

15. Udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w całkowitej ilości energii produkowanej w regionie [%] % 3,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 1,46 1,83 3,33 2,56 2,54 3,29 Polska 6,91 8,03 10,41 10,37 12,47 13,76 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 16. Udział ścieków przemysłowych oczyszczonych w ściekach wymagających oczyszczenia w ciągu roku [%] 100 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 98,5 98,6 93,5 85,5 83,8 82,0 Polska 88,1 88,3 87,8 86,3 87,4 88,1 % 95 90 85 80 75 70 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 48

17. Udział odpadów (innych niż komunalne) odzyskanych w odpadach wytworzonych w ciągu roku [%] 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 14,7 16,6 16,3 18,4 2,8 8,9 Polska 74,3 71,8 72,3 69,4 21,0 21,9 % 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 18. Zanieczyszczenia pyłowe zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w zanieczyszczeniach wytworzonych [%] % 100,00 99,98 99,96 99,94 99,92 99,90 99,88 99,86 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 Polska 99,7 99,7 99,7 99,8 99,8 99,8 99,84 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 49

19. Zanieczyszczenia gazowe zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w zanieczyszczeniach wytworzonych [%] % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 64,5 68,2 71,4 75,6 75,4 77,4 Polska 57,4 60,2 58,5 59,1 59,6 58,6 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 20. Całkowita emisja CO 2 do powietrza [mln t/rok] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 43,5 52,1 47,5 42,8 42,5 42,4 Polska 329,6 327,7 320,9 322,9 bd bd mln t/rok 55 50 45 40 35 30 25 20 15 10 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 50

Cel operacyjny 2. Nowoczesny kapitał ludzki i rynek pracy Postęp rzeczowy Działanie 2.1. Kształtowanie i rozwój kadr dla gospodarki innowacyjnej Działanie to realizowane jest m.in. poprzez wspieranie najzdolniejszych młodych doktorantów, którym fundowane jest stypendium naukowe. Stypendia przyznawane są na wniosek rektorów i prorektorów szkół wyższych, dyrektorów instytutów badawczych lub międzynarodowych instytutów naukowych, których siedziba lub oddział znajduje się w województwie łódzkim, zaś za stronę formalną odpowiada Departament Kultury i Edukacji. Stypendia przyznawane są na realizację innowacyjnych projektów naukowych użytecznych rozwojowi gospodarczemu, społecznemu bądź kulturalnemu województwa. Stypendia były przyznawane w latach -2015. Podobnym zadaniem jest konkurs na najlepsze rozprawy habilitacyjne i doktorskie oraz prace magisterskie tematycznie związane z województwem łódzkim. Konkurs jest zadaniem cyklicznym realizowanym przez Departament Kultury i Edukacji nieprzerwanie od 2000 roku. Prócz tego w 2015 roku odbyło się forum poświęcone edukacji zawodowej dla innowacyjnej gospodarki. Gośćmi forum byli przedstawicie Komisji Europejskiej, środowiska biznesowe, naukowe oraz samorządowcy. Departament Kultury i Edukacji przygotował także nagrody dla zdolnych artystów studentów łódzkiej ASP w dziedzinie sztuk projektowych (wzornictwo, formy przemysłowe, architektura, ubiór, biżuteria, grafika projektowa) oraz sztuk pięknych (malarstwo, rzeźba, grafika artystyczna, fotografia) oraz ufundował stypendia dla najzdolniejszych studentów i uczniów szkół artystycznych (w 2015 r. wyłoniono 12 stypendystów, w 2016 r. 17 stypendystów). Prócz tego Statuetkami Marszałka Województwa Łódzkiego uhonorowano firmy wspierające rozwój nauki, realizujące wspólne projekty naukowo-badawcze, udostępniające nowoczesne rozwiązania technologiczne studentom oraz umożliwiające odbywanie praktyk i staży. Na realizacje tego działania złożyły się również działania koordynowane przez Departament ds. Przedsiębiorczości. Konsorcjum złożone z Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Uniwersytetu Łódzkiego i Łódzkiej Izby Przemysłowo-Handlowej zorganizowało cykl spotkań, seminariów i konferencji wspierających proces wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030. Miały one na celu stworzenie warunków do nawiązywania współpracy badawczo-rozwojowej. W ramach dofinansowania unijnego działania 2.1. w 2015 r. zakończonych zostało 100 projektów 3 w ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko oraz 97 w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Trzy projekty realizowane przez Politechnikę Łódzką i Uniwersytet Łódzki przysłużyły się rozwojowi potencjału akademickiego i wzmacnianiu kierunków kształcenia na rzecz inteligentnej gospodarki regionu. Na budynek LabFactor Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej składa się 20 laboratoriów, które mają służyć dydaktyce oraz niekomercyjnym badaniom, zaś Centrum Technologii Informatycznych jest nową ogólnouczelnianą jednostką Politechniki Łódzkiej, w której ulokowano 21 wysokospecjalistycznych, dydaktycznych laboratoriów z obszaru szeroko rozumianej informatyki. Natomiast Uniwersytet Łódzki zakończył przebudowę i wyposażenie jednego z budynków Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska. Większość projektów realizujących cel 2.1. zakończonych w 2015 r. realizowanych było z Osi VIII (Regionalne kadry gospodarki) i IX (Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach) komponentu regionalnego POKL. Wśród najbardziej wartościowych znalazły się projekty oferujące wsparcie dla współpracy sfery nauki i przedsiębiorstw (m.in. PI PWP SCOUTING aktywny system monitoringu i oceny potencjału rynkowego prac badawczych kluczem do współpracy nauki i przedsiębiorców; Doktoranci Regionalna Inwestycja w Młodych naukowców nauk przyrodniczych i technologicznych). Najwięcej zadań miało na celu podniesienie atrakcyjności i jakości szkolnictwa zawodowego (m.in. Integracja przemysłu i edukacji szansą dla absolwentów szkół zawodowych; PWP Wykorzystanie europejskich doświadczeń z dziedziny rolnictwa i gastronomii, szansą na 51

zdobycie i rozwój kompetencji zawodowych uczniów ZSP nr 2 RCKUiP w Łowiczu; Zawód przepustką do lepszego jutra). Ponadto wdrażaniu celu 2.1. służyły projekty mające na celu upowszechnienie formalnego kształcenia ustawicznego oraz uczenia się dorosłych, a także wysoko wykwalifikowane kadry systemu oświaty. Tabela 14 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu 2.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 Budowa nowego budynku Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej LabFactor 2 Centrum Technologii Informatycznych Politechniki Łódzkiej 3 Przebudowa i wyposażenie IV i V piętra budynku dydaktycznego Uniwersytetu Łódzkiego w segmencie B dla potrzeb dydaktycznych Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Beneficjent Politechnika Łódzka Politechnika Łódzka Uniwersytet Łódzki Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 42 840 719,47 35 406 756,44 41 676 680,27 33 067 853,50 25 974 404,43 21 946 497,44 Tabela 15 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu 2.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 PWP: Auto Unia ku nowoczesnym szkołom zawodowym 2 PI PWP SCOUTING aktywny system monitoringu i oceny potencjału rynkowego prac badawczych kluczem do współpracy nauki i przedsiębiorców 3 PWP Droga do przyszłości 4 PWP Animatorzy zdrowego stylu życia 5 6 7 8 PI Portal video4edu jako innowacyjne rozwiązanie wspierające nawiązywanie współpracy sektora biznesu i nauki Integracja przemysłu i edukacji szansą dla absolwentów szkół zawodowych PWP Wykorzystanie europejskich doświadczeń z dziedziny rolnictwa i gastronomii, szansą na zdobycie i rozwój kompetencji zawodowych uczniów ZSP nr 2 RCKUiP w Łowiczu Doktoranci Regionalna Inwestycja w Młodych naukowców nauk przyrodniczych i technologicznych. Akronim: D-RIM BIO 9 PWP Dobra praktyka drogą do sukcesu Beneficjent Akademia Szybkiej Nauki Tadeusz Buzarewicz Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 4 319 702,08 3 671 746,77 Uniwersytet Łódzki 2 374 756,85 2 018 543,32 TEXT SERVICE H. Baszczyńska, M. Kędzierska s.j. RELAX Halina Kędzierska HRP Group Sp. z o.o. 1 988 683,91 1 690 381,32 1 969 321,15 1 673 922,98 1 775 389,27 1 509 080,88 Miasto Łódź 1 715 930,59 1 458 541,00 Powiat Łowicki 1 709 654,53 1 453 206,35 Uniwersytet Łódzki 1 654 369,80 1 406 214,33 Doradztwo Unijne Zbigniew Banasiak 1 555 579,57 1 322 242,63 10 Zawód przepustką do lepszego jutra Powiat Poddębicki 1 527 204,47 1 298 123,80 Działanie 2.2. Kształtowanie aktywnych postaw na rynku pracy Za realizację tego działania w największym stopniu odpowiada Wojewódzki Urząd Pracy. W 2015 roku zrealizowano w WUPie cykliczne opracowania: Barometr zawodów i Monitoring zawodów deficytowych i nadwyżkowych. Regionalne Obserwatorium Rynku Pracy, działające w strukturach WUP, w 2015 roku przeprowadziło następujące prace badawcze: Potencjał rynku pracy województwa łódzkiego w obszarze zielonej i srebrnej gospodarki, Od biznesplanu do własnej firmy, Praca nierejestrowana, Między pracą a pasją. W zakresie działań skierowanych do przedsiębiorców Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego prowadziła w 2015 roku szkolenia i doradztwo z zakresu prowadzenia działalności gospodarczej oraz wspierała finansowo (w formie bezzwrotnej dotacji) uruchamianie własnej działalności gospodarczej przez kobiety powyżej 29 roku życia. Jeśli zaś chodzi o fundusze unijne to w ramach działania 2.2. w 2015 r. zakończone zostały 192 projekty 169 w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, 19 w Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój oraz 4 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2014-. Znalazły się tu działania mające na celu aktywizację zawodową ludności oraz upowszechnianie modelu silver economy. Warto zauważyć, że jedynie w tym celu znalazły się projekty z nowej perspektywy unijnej 2014- (tzn. POWER i RPO WŁ 2014-). 52

Najbardziej wartościowe projekty POKL miały na celu wsparcie oraz promocję przedsiębiorczości i samozatrudnienia (m.in. Inkubator przedsiębiorczości młodych; Od pomysłu do biznesu), wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia (PWP-AD-AAM adaptacja rozwiązań zagranicznych wspierających rozwój zasobów ludzkich na rynku pracy w województwie łódzkim), aktywizację zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym (JA TY MY; OWES wsparcie spółdzielczości socjalnej, modele rozwoju ES) oraz wsparcie procesów adaptacyjnych i modernizacyjnych (Program Outplacement wsparcie dla pracowników objętych procesami restrukturyzacji zatrudnienia w województwie łódzkim; Zadbaj o swoją przyszłość II edycja). Poza najliczniej reprezentowanym komponentem regionalnym POKL (osie VI IX) działanie 2.2. SRWŁ realizowane jest też przez kilkanaście projektów mających na celu Zatrudnienie i integrację społeczną, Rozwój zasobów ludzkich i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw oraz poprawę stanu zdrowia osób pracujących oraz Wysoką jakość systemu oświaty. Nowa unijna perspektywa finansowa 2014- w województwie łódzkim rozpoczęła się grupą projektów służących aktywizacji osób pozostających bez pracy prowadzonych przez Powiatowe Urzędy Pracy. W 2015 r. zakończyło się 19 projektów w ramach POWER skierowanych do osób młodych poniżej 30 roku życia oraz 4 projekty w ramach RPO WŁ 2014- dla grupy osób po 29 roku życia. Tabela 16 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu 2.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 JA TY MY 2 OWES wsparcie spółdzielczości socjalnej, modele rozwoju ES 3 Inkubator przedsiębiorczości młodych 4 Program Outplacement wsparcie dla pracowników objętych procesami restrukturyzacji zatrudnienia w województwie łódzkim Beneficjent Stowarzyszenie Wsparcie Społeczne Ja-Ty-My Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS Polskie Towarzystwo Ekonomiczne Oddział w Łodzi PM Doradztwo Gospodarcze sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 4 998 108,00 4 248 391,80 4 376 758,58 3 720 244,79 4 261 197,60 3 622 017,96 3 963 760,64 3 292 696,54 5 Zadbaj o swoją przyszłość II edycja Stowarzyszenie B-4 2 654 545,03 2 256 363,28 6 Od pomysłu do biznesu Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 2 410 000,00 2 048 500,00 7 Własny Biznes dla 50+ Fundacja Inkubator 2 235 801,30 1 900 431,11 8 PWP-AD-AAM adaptacja rozwiązań zagranicznych wspierających rozwój zasobów ludzkich na rynku pracy w województwie łódzkim 9 Złota 30tka Instytut Nauk Społeczno- Ekonomicznych sp. z o.o.- spółka komandytowa Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 2 082 260,95 1 769 921,81 1 985 390,10 1 687 581,59 10 Start do biznesu Uniwersytet Łódzki 1 981 977,29 1 684 680,70 Tabela 17 Projekty o najwyższej wartości w ramach POWER w celu 2.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie kutnowskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie tomaszowskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie pabianickim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie sieradzkim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie radomszczańskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie bełchatowskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie opoczyńskim (I) Beneficjent Powiat Kutnowski / Powiatowy Urząd Pracy W Kutnie Powiat Tomaszowski / Powiatowy Urząd Pracy W Tomaszowie Mazowieckim Powiat Pabianicki / Powiatowy Urząd Pracy W Pabianicach Powiat Sieradzki / Powiatowy Urząd Pracy W Sieradzu Powiat Radomszczański / Powiatowy Urząd Pracy W Radomsku Powiat Bełchatowski / Powiatowy Urząd Pracy W Bełchatowie Powiat Opoczyński / Powiatowy Urząd Pracy W Opocznie Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 3 958 800,00 3 637 800,00 3 872 200,00 3 558 200,00 3 648 000,00 3 352 200,00 3 639 300,00 3 344 200,00 3 350 500,00 3 078 800,00 3 261 800,00 2 997 300,00 2 899 100,00 2 664 000,00 53

8 9 10 Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie zduńskowolskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie łaskim (I) Aktywizacja osób młodych pozostających bez pracy w powiecie łowickim (I) Powiat Zduńskowolski / Powiatowy Urząd Pracy W Zduńskiej Woli Powiat Łaski /Powiatowy Urząd Pracy W Łasku Powiat Łowicki / Powiatowy Urząd Pracy W Łowiczu 2 119 800,00 1 947 900,00 1 896 100,00 1 742 400,00 1 856 500,00 1 706 000,00 Tabela 18 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2014- w celu 2.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 3 4 Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie opoczyńskim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie zduńskowolskim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie łódzkim wschodnim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie brzezińskim (I) Postęp finansowy Beneficjent Powiat Opoczyński / Powiatowy Urząd Pracy W Opocznie Powiat Zduńskowolski / Powiatowy Urząd Pracy W Zduńskiej Woli Powiat Łódzki Wschodni / Powiatowy Urząd Pracy Łódź- Wschód Powiat Brzeziński / Powiatowy Urząd Pracy W Brzezinach Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 565 100,00 1 330 300,00 1 155 900,00 982 500,00 958 600,00 814 800,00 686 100,00 583 200,00 Działanie 2.1. Kształtowanie i rozwój kadr dla gospodarki innowacyjnej Realizacji działania 2.1. służyło 100 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 176 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącego 145 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zrealizowane zostały 3 projekty o średniej wartości 36,8 mln zł, zaś w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki było to 97 projektów o średniej wartości 0,7 mln zł. Projekty z POIiŚ realizowane były tylko w Łodzi i kosztowały łącznie 110 mln zł. Również w ramach POKL najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (18 mln zł). Wiele wartościowych projektów zostało zrealizowanych również w powiatach pabianickim, łowickim i zgierskim, żadne natomiast w radomszczańskim, wieruszowskim, pajęczańskim, łaskim i skierniewickim. Tabela 19 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 2.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIiŚ 3 110 491 804 90 421 107 36 830 601 30 140 369 POKL 97 65 441 840 54 711 514 674 658 564 036 razem 100 175 933 644 145 132 621 1 759 336 1 451 326 54

Działanie 2.2. Kształtowanie aktywnych postaw na rynku pracy Realizacji działania 2.2. służyły 192 projekty zakończone w 2015 r. o łącznej wartości 178 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 153 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki zrealizowano 169 projektów o średniej wartości 0,8 mln zł, w Programie Operacyjnym Wiedza Edukacja Rozwój było to 19 projektów o średniej wartości 2,2 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2014-4 projekty o średniej wartości 1,1 mln zł. Pod względem łącznej wartości projektów w ramach POKL na tle powiatów wyróżnia się Łódź (18 mln zł), kolejne były powiaty tomaszowski (7 mln zł) i pabianicki (3 mln zł), zaś żaden projekt nie został zrealizowany w opoczyńskim. W ramach POWER najdroższe projekty realizowane były w powiatach kutnowskim, tomaszowskim, pabianickim, sieradzkim i radomszczańskim, natomiast w powiatach zgierskim, piotrkowskim, wieluńskim, Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim zakończenie pierwszych projektów z nowej perspektywy zostało zaplanowane na 2016 r. Poza tym w ramach RPO WŁ 2014- projekty zakończyły się tylko w 4 powiatach opoczyńskim, zduńskowolskim, łódzkim wschodnim i brzezińskim. Tabela 20 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 2.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POKL 169 132 061 855 109 991 134 781 431 650 835 POWER 19 42 700 700 39 238 300 2 247 405 2 065 174 RPO WŁ 2014-4 4 365 700 3 710 800 1 091 425 927 700 razem 192 179 128 255 152 940 234 932 960 796 564 55

Analiza wskaźników realizacji celu Drugi cel operacyjny monitorowany jest przez 6 wskaźników, z czego 1 potwierdza, a 3 potwierdzają częściowo realizację strategii. Strategia realizowana jest w zakresie wysokiego udziału osób z wyższym wykształceniem, a korzystne zmiany można zauważyć również w przypadku wzrostu wynagrodzeń, spadku stopy bezrobocia oraz wskaźnika zatrudnienia ludności w wieku 20-64 lata, choć zmiany zachodzą w nich wolniej niż zakładano. Istotne problemy zanotowano natomiast w zakresie wysokiego bezrobocia osób z wyższym wykształceniem oraz niskiego udziału osób objętych kształceniem ustawicznym. Wykres 19 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 2 1 wskaźniki realizujące założenia strategii wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 3 wskaźniki nie realizujące założeń strategii W latach 2010-2015 nastąpił wzrost udziału osób z wykształceniem wyższym, do 23,8% ogółu ludności w wieku 15-64 lata, tym niemniej jednak wskaźnik ten był niższy od średniej krajowej i sytuował województwo na 6. miejscu w kraju. Liczba osób z wykształceniem wyższym stanowiła w 2015 r. 11,46% liczby osób bezrobotnych. O negatywnych skutkach dekoniunktury gospodarczej w regionie łódzkim świadczył wzrost stopy bezrobocia, która w r. osiągnęła poziom 14,1%. Jednak od tego momentu stopa bezrobocia zaczęła gwałtownie spadać i w 2015 r. osiągnęła 10,3%, co jest wartością niższą niż w 2010 r. Widoczny jest również wzrost udziału zatrudnionych w wieku 20-64 lata, z 65,9% w 2010 r. do 69,3% w 2015 r. Tendencję spadkową wykazywały również zmiany odsetka osób w wieku 25-64 lata objętych kształceniem ustawicznym. W 2015 r. liczba osób korzystających z ustawicznych form kształcenia stanowiła 2,3% liczby osób w badanym przedziale wiekowym, co dawało regionowi dopiero 14. miejsce w kraju i oznaczało spadek w porównaniu z 2010 r. o 1,8 p.p. W latach 2010-2015 województwo łódzkie zmniejszyło natomiast dystans w relacji do średniej krajowej pod względem przeciętnego wynagrodzenia brutto (z 89,3% do 91,3%). 56

21. Udział ludności w wieku 15-64 lata z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie ludności w tym wieku [%] % 30 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 18,7 19,2 20,7 21,0 22,7 23,8 Polska 19,4 20,3 21,5 22,6 23,8 24,4 25 20 15 10 5 0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 22. Udział ludności z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych [%] % 12,0 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 9,83 10,48 10,72 10,89 11,16 11,46 Polska 10,47 11,39 11,75 11,99 12,35 12,81 11,5 11,0 10,5 10,0 9,5 9,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 57

23. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto ogółem bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób w relacji do średniej krajowej [%] % 100 98 96 94 92 90 88 86 84 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 89,3 89,5 90,4 90,5 90,4 91,3 82 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata średnia dla Polski poziom wskaźnika 24. Udział zatrudnionych w wieku 20-64 lata w stosunku do tej grupy wiekowej ogółem [%] 74 % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 65,9 66,6 65,7 66,3 68,8 69,3 Polska 64,3 64,5 64,7 64,9 66,5 67,8 72 70 68 66 64 62 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 58

25. Stopa bezrobocia rejestrowanego [%] % 16,0 14,0 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 12,2 12,9 14,0 14,1 11,8 10,3 Polska 12,4 12,5 13,4 13,4 11,4 9,8 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 26. Udział osób w grupie wiekowej 25-64 lata objętych kształceniem ustawicznym w stosunku do ludności w tej grupie wiekowej ogółem [%] % 6 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 4,1 3,4 3,1 3,1 2,7 2,3 Polska 5,2 4,4 4,5 4,3 4,0 3,5 5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 59

Cel operacyjny 3. Zintegrowane środowisko przedsiębiorczości dla rozwoju gospodarki Postęp rzeczowy Działanie 3.1. Kształtowanie innowacyjnego środowiska przedsiębiorczości i powiązań sieciowych Powyższe działanie realizowane było poprzez dwa projekty Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Pierwszym z nich jest Gildia Aniołów Biznesu. Gildia jest częścią Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, która od 1992 roku wspiera małe i średnie przedsiębiorstwa w województwie łódzkim udzielając wsparcia w formach dotacji, dofinansowań i pożyczek. Gildia ułatwia inwestorom prywatnym dokonywanie inwestycji w innowacyjne przedsięwzięcia poprzez znajdowanie ich na rynku i wyszukiwanie dla nich doświadczonych i odpowiedzialnych biznesowo inwestorów. Drugim działaniem ŁARR SA jest program Partner Wing. Przystąpienie do programu umożliwia bezpłatne skorzystanie z szerokiego pakietu usług: doradztwa w zakresie pozyskiwania funduszy unijnych, budowania wizerunku, business research, networking oraz przystępowania do partnerstw międzynarodowych. Na realizację tego działania miało także wpływ wiele działań podjętych przez Departament ds. Przedsiębiorczości. Konsorcjum złożone z Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego, Uniwersytetu Łódzkiego i Łódzkiej Izby Przemysłowo-Handlowej zorganizowało cykl spotkań, seminariów i konferencji wspierających proces wdrażania Regionalnej Strategii Innowacji dla Województwa Łódzkiego LORIS 2030. Spotkania te umożliwiały nawiązywanie współpracy z podmiotami oferującymi i poszukującymi technologii, innowacyjnych rozwiązań oraz ułatwiały nawiązywanie kontaktów biznesowych pomiędzy przedsiębiorstwami a jednostkami naukowo-badawczymi. Ponadto promowały i upowszechniały wiedzę na temat klastrów i zachęcały do zakładania sieci współpracy. Odbyły się również wizyty przedstawicieli klastrów zagranicznych m.in. CLUTEX. Departament zorganizował także Łódzkie Promuje Startupy, czyli cykl spotkań informacyjnych skierowanych do gimnazjalistów, licealistów, studentów i absolwentów z regionu łódzkiego mających na celu integrację i promowanie wśród młodych ludzi idei startupowych. Poza tym jedną z flagowych konferencji organizowanych przez Urząd Marszałkowski jest Europejskie Forum Gospodarcze, którego w 2015 r. odbyła się VIII edycja. Forum jest miejscem wymiany doświadczeń właścicieli małych, średnich i dużych przedsiębiorstw działających na rodzimym rynku. To największe wydarzenie gospodarcze w regionie łódzkim promuje innowacje w biznesie oraz integruje środowiska biznesowe, naukowe i samorządowe. W ramach funduszy unijnych w działaniu 3.1. w 2015 r. zakończonych zostało 56 projektów 46 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i 10 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-. Jednym z najważniejszych i najbardziej wartościowych projektów zakończonych w 2015 r. był BioNanoPark stworzony przez Łódzki Regionalny Park Naukowo-Technologiczny. Projekt polegał na utworzeniu najnowocześniejszego kompleksu zajmującego się bionanotechnologią w Polsce. Otwarcie niektórych obiektów miało miejsce już w 2012 r., były to m.in. powierzchnie biurowe i laboratoria dla przedsiębiorców z branży biotechnologicznej, farmaceutycznej, chemicznej czy biologicznej. Do końca 2015 r. oddano do użytku 8 laboratoriów oraz pracownie indywidualnych implantów medycznych i weterynaryjnych. Dzięki rozbudowie BioNanoPark może pochwalić się powstaniem superkomputera ARUZ (Analizator Rzeczywistych Układów Złożonych), unikatowym w skali światowej. Może on realizować równolegle olbrzymią ilość operacji logicznych, np. symulować reakcje chemiczne układów zawierających około miliona cząsteczek. Wśród projektów POIG znalazło się także wiele mających na celu rozwój przedsiębiorstw poprzez eksport. Natomiast w RPO WŁ 2007- skupiono się rozwoju instytucji otoczenia biznesu zbudowane zostały parki naukowo-technologiczne w Konstantynowie Łódzkim i Łodzi; zaś Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego powołała do życia Łódzki Inkubator Przedsiębiorczości oraz 60

Zduńskowolski Inkubator Przedsiębiorczości. Powstały także 2 klastry Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa oraz Klaster Nowych Technologii prowadzony przez ŁARR. Natomiast w celu przyciągania inwestorów gminy Rząśnia i Tomaszów Mazowiecki utworzyły atrakcyjne uzbrojone tereny inwestycyjne. Tabela 21 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 3.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 BIONANOPARK 2 Rozwój usług finansowo-księgowych, IT oraz utworzenie Działu B+R Beneficjent Łódzki Regionalny Park Naukowo- Technologiczny Sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 178 514 136,46 104 426 148,54 Infosys Poland Sp. z o. o. 54 218 356,50 11 140 162,56 3 Rozwój eksportu firmy Biogened BIOGENED SPÓŁKA AKCYJNA 1 335 952,50 695 990,62 4 5 6 Wdrożenie Planu rozwoju eksportu przez JODMET P.P.H.U. Rozwój przedsiębiorstwa ZPH MARBI Jan Bieganek poprzez eksport. Rozwój firmy P.H.U. ALEX Lesław Lamek poprzez eksport. JODMET Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe Bogdan Jodłowski Marbi Zakład Produkcyjno- Handlowy 545 800,00 348 478,75 542 076,00 346 104,70 P.H.U. ALEX Lesław Lamek 542 076,00 346 104,70 7 Rozwój firmy MobileMS poprzez eksport MobileMS Michał Stefański 541 500,00 345 737,50 8 9 10 Wdrożenie strategii eksportowej w firmie METAL- TECHNIKA Rozwój firmy WAGO poprzez zwiększenie eksportu Wdrożenie strategii eksportowej w firmie TARGETEX Metal-Technika Rafał Cygan 531 926,40 339 634,33 WAGO spółka z ograniczona odpowiedzialnością spółka komandytowo-akcyjna TARGETEX Puzder I Wspólnicy Spółka Jawna Tabela 22 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 3.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 Budowa parku naukowo-technologicznego w Konstantynowie Łódzkim 2 Budowa parku naukowo-technologicznego w Łodzi 3 Inicjowanie i animacja powiązań kooperacyjnych w województwie łódzkim poprzez Klaster Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa S.A. Beneficjent Eureka Technology Park Sp. z o.o. Innowator Elektrotechniki Sp. z o.o. Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa Spółka Akcyjna 531 516,00 325 922,51 531 437,40 339 322,59 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 45 151 607,77 18 167 247,11 24 712 661,33 8 742 277,09 22 144 930,64 7 805 474,66 4 Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w gminie Rząśnia Gmina Rząśnia 10 676 080,86 6 344 717,97 5 Łódzki Inkubator Przedsiębiorczości 6 7 Budowa platformy transferu technologii w segmencie usług elektronicznych poprzez stworzenie inkubatora przedsiębiorczości Rozwój Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia na rzecz zwiększenia potencjału innowacyjnego otoczenia biznesu w regionie łódzkim 8 Zduńskowolski Inkubator Przedsiębiorczości 9 Klaster Nowych Technologii 10 Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Tomaszów Mazowiecki poprzez tworzenie terenów inwestycyjnych w miejscowości Łazisko Działanie 3.2. Rozwój MŚP i sektora rolnego Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 3 921 577,73 1 245 613,47 Cubatex Sp. z o.o. 3 814 698,64 1 816 638,38 Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Gmina Tomaszów Mazowiecki 2 140 600,00 1 198 787,72 1 582 739,40 376 285,11 527 949,30 120 924,00 332 592,00 216 184,80 W działania wspierające rozwój MŚP i sektor rolny w największym stopniu zaangażowana jest Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego, która realizuje w tym zakresie dwa projekty. Pierwszym z nich jest funkcjonujący od 2011 roku Fundusz Pożyczkowy Łódzkiej Agencji Rozwoju Regionalnego. Oferuje on w ramach Inicjatywy JEREMIE preferencyjne pożyczki inwestycyjne dla przedsiębiorców z sektora MŚP. Oferta pożyczkowa skierowana jest do mikro, małych i średnich przedsiębiorców, 61

zarejestrowanych i prowadzących działalność gospodarczą na terenie województwa łódzkiego. Drugim projektem jest Od pomysłu do biznesu. Są to preferencyjne pożyczki dla osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej na terenie województwa łódzkiego. Ponadto Departament ds. Przedsiębiorczości organizuje Biznesowe porady, czyli cykl spotkań odbywających się w różnych miejscach województwa łódzkiego dla przedsiębiorców sektora rolno-spożywczego z przedstawicielami instytucji strategicznych, m.in. Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi czy Wojewódzkiego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych w Łodzi. W ramach funduszy unijnych w działaniu 3.2. w 2015 r. zakończone zostały 243 projekty 115 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i 128 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-. Projekty zrealizowane z funduszy POIG miały na celu głównie rozwój przedsiębiorstw poprzez wdrożenie elektronicznego biznesu typu B2B. Były to przedsięwzięcia o charakterze technicznym, informatycznym i organizacyjnym obejmujące relacje usługowe pomiędzy przedsiębiorcami realizowane z wykorzystaniem systemów teleinformatycznych. Natomiast projekty z RPO WŁ 2007- przyczyniły się przede wszystkim do wdrożenia innowacyjnych przedsięwzięć, głównie technologicznych, co miało wpływ na wzrost konkurencyjności MŚP. Tabela 23 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 3.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Automatyzacja procesów B2B w zakresie działalności sprzedaży elektronarzędzi, narzędzi i osprzętu, maszyn i urządzeń przemysłowych dzięki wdrożeniu systemu B2B Wdrożenie systemu B2B optymalizującego procesy biznesowe obsługi projektów informatycznych zarządzania portfelami przedsięwzięć Automatyzacja procesów B2B w zakresie działalności usługowej w branży wydawniczej dzięki wdrożeniu systemu B2B Automatyzacja procesów B2B w zakresie działalności usług poligraficznych z użyciem platformy SaaS dzięki wdrożeniu systemu B2B. Automatyzacja procesów B2B w zakresie działalności handlu surowcami dzięki wdrożeniu systemu B2B Wdrożenie w SafeLaw Sp. z o.o. systemu B2B umożliwiającego automatyzację przyszłych procesów biznesowych ze współpracującymi kancelariami prawnymi. Automatyzacja procesów B2B w zakresie działalności związanej z projektami internetowymi i marketingowymi dzięki wdrożeniu systemu B2B Wdrożenie platformy B2B integrującej zaawansowaną współpracę firm kooperujących Implementacja systemu B2B w firmie BSS Poland S.A. w celu automatyzacji procesów zachodzących pomiędzy Wnioskodawcą a Partnerami w zakresie stworzenia i wykorzystania Platformy Integracji Płatności Mobilnych. Wdrożenie innowacyjnego systemu klasy B2B wspierającego procesy przedsiębiorstwa zajmującego się dystrybucją i handlem naturalnymi preparatami Beneficjent TADO Dariusz Kempa Premium Technology Polska sp. z o.o. spółka komandytowa Warsaw Currency Chamber sp. z o.o. Logoscript sp. z o.o. Offshore Instruments sp. z o.o. spółka komandytowa SAFELAW sp. z o.o. nowypoziom Sp. z o.o. Sekwencja sp. z o.o. Consulting spółka komandytowa BSS Poland Spółka Akcyjna Herbamedicus sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 3 511 330,00 3 511 330,00 3 431 869,60 3 399 869,60 3 415 585,00 3 210 345,00 3 312 745,00 3 312 745,00 3 228 495,00 3 228 495,00 3 226 800,00 3 226 800,00 2 743 562,00 2 743 562,00 2 715 608,00 2 715 608,00 2 491 217,00 2 491 217,00 1 987 000,00 1 987 000,00 Tabela 24 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO 2001- w celu 3.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Inwestycja w środki trwałe firmy jako droga do wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego Beneficjent P.P.H.U. MARCIN Artur Tarczyński Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 7 603 999,31 3 396 706,25 62

2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wdrożenie najlepszych dostępnych technik w celu zmniejszenie zużycia czynników produkcji Wzrost konkurencyjności firmy poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii nestingu oraz wdrożenie do produkcji mebli do sal dydaktycznych Klasa XXI wieku Wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji nagrzewnic gazowych Wdrożenie linii produkcyjnej do procesu pasteryzacji i pakowania Innowacje procesowe i produktowe drogą do rozwoju i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa Wdrożenie innowacyjnej technologii konfekcji półmasek filtrujących Realizacja inwestycji w zakresie OZE drogą do zwiększenia konkurencyjności spółki Wdrożenie w firmie Syntex Sp. z o.o. innowacyjnej technologii produkcji wyrobów Wdrożenie innowacyjnego procesu produkcyjnego wiązek kabli Marko-Kolor Spółka Jawna L. Frączkiewicz, W. Gajda, A. Katryński NOWA SZKOŁA Sp. z o.o. SYSTEMA POLSKA Sp. z o.o. VICTUS Mielczarek i Kowalska Spółka jawna Firma STALTECH Grzegorz Dobrzański 7 023 550,43 3 365 349,84 5 114 087,85 1 274 991,16 5 053 374,64 723 410,61 3 357 357,36 1 093 705,05 3 298 968,09 1 274 813,00 Oxyline Sp. z o.o. 3 198 000,00 1 274 949,00 Eko-Max Sp. z o.o. 3 171 964,34 1 270 606,77 SYNTEX Sp. z o.o. 3 159 638,56 1 267 374,94 Firma Produkcyjno- Handlowa JB Jacek Bogucki 3 159 343,76 759 685,10 Postęp finansowy Działanie 3.1. Kształtowanie innowacyjnego środowiska przedsiębiorczości i powiązań sieciowych Realizacji działania 3.1. służyło 56 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 366 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącego 173 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowanych zostało 46 projektów o średniej wartości 5,5 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- było to 10 projektów o średniej wartości 11,5 mln zł. Zdecydowanie najdroższe projekty w ramach POIG realizowane były w Łodzi (243 mln zł), znacznie mniejsze środki (ok. 1 mln zł) trafiły do powiatów łódzkiego wschodniego, pabianickiego, zgierskiego i wieruszowskiego. W przypadku RPO WŁ 2007- projekty były realizowane przez beneficjentów tylko z 5 powiatów: Łodzi, pabianickiego, pajęczańskiego, zduńskowolskiego i tomaszowskiego. Tabela 25 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 3.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 46 251 205 431 126 587 869 5 460 988 2 751 910 RPO WŁ 2007-10 115 005 438 45 998 441 11 500 544 4 599 844 razem 56 366 210 869 172 586 310 6 539 480 3 081 898 63

Działanie 3.2. Rozwój MŚP i sektora rolnego Realizacji działania 3.2. służyły 243 projekty zakończone w 2015 r. o łącznej wartości 343 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 151 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowanych zostało 115 projektów o średniej wartości 0,8 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- było to 128 projektów o średniej wartości 1,9 mln zł. Z unijnego dofinansowania w ramach POIG nie skorzystały tylko 4 powiaty (wieruszowski, wieluński, łęczycki i piotrkowski). Największą kwotę (67 mln zł) wydali beneficjenci z Łodzi, znacznie mniejsze zaś z powiatów łowickiego i łódzkiego wschodniego. Podobnie wygląda sytuacja w przypadku RPO WŁ 2007- najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (92 mln zł). Wysokie kwoty zostały wydane także w powiatach pabianickim i kutnowskim, zaś żaden projekt nie zakończył się w 6 powiatach. Tabela 26 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 3.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 115 96 483 222 55 876 879 838 985 485 886 RPO WŁ 2007-128 246 339 876 95 445 743 1 924 530 745 670 razem 243 342 823 098 151 322 622 1 410 795 622 727 Analiza wskaźników realizacji celu Trzeci cel operacyjny monitorowany jest za pomocą 6 wskaźników 1 z nich wskazuje na realizację strategii, 1 na częściową realizację, zaś 3 na problemy w realizacji strategii. Zgodnie z założeniami kształtuje się wskaźnik rolniczej produkcji globalnej, pozytywny trend charakteryzuje również odsetek osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Problemów przysparza natomiast zbyt niska liczba jednostek nowozarejestrowanych w rejestrze REGON, a także 2 wskaźniki obliczone na podstawie badania z instytucjami otoczenia biznesu liczba pracowników zatrudnionych w IOB oraz udział podmiotów gospodarczych korzystających z ich usług. Ponadto wskaźnik dotyczący udziału powierzchni uzbrojonych terenów inwestycyjnych w 2015 r. posiadał tylko wartość bazową i nie tworzy jeszcze szeregu czasowego. Jednym z symptomów świadczących o poprawie sytuacji ekonomicznej regionu jest wzrost aktywności gospodarczej. Jego odzwierciedleniem jest wzrost liczby osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców (do poziomu 722,9 podmiotów w 2015 r.). Świadczy to o stopniowo postępującym ożywieniu gospodarczym, które w dłuższej perspektywie wpłynie na zwiększenie poziomu zatrudnienia w regionie i wzrost PKB. Także 64

liczba jednostek nowozarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. mieszkańców, po znaczącym spadku z 2011 r. utrzymuje się na stałym poziomie, nadal jednak niższym od średniej krajowej. Utrzymanie obecnego, niskiego poziomu wskaźnika i niekorzystnego trendu nie pozwoli na osiągnięcie założonej wartości docelowej. Wykres 20 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki realizujące założenia strategii 1 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 3 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego Region łódzki jest jednym z czołowych producentów artykułów rolnych w skali kraju. Pod względem produkcji rolniczej globalnej w przeliczeniu na 1 ha użytków rolnych województwo zajmowało w 2014 r. drugie miejsce w kraju. Poziom produkcji rolnej z 1 ha w 2014 r. był wyższy od średniej krajowej oraz aż o ponad 3000 zł wyższy od poziomu zakładanego do osiągnięcia w r. (6 800 zł). Niemożliwy do oceny jest wskaźnik udziału powierzchni uzbrojonych terenów inwestycyjnych w powierzchni terenów inwestycyjnych ogółem, gdyż pierwsze jego badanie zostało przeprowadzone w 2014 r. (52,74%), kolejne zaś zaplanowane jest na 2017 r. Powtórne badanie zostało zaś wykonane w przypadku instytucji otoczenia biznesu. Liczba etatów pracowników merytorycznych zatrudnionych w ośrodkach innowacyjności i przedsiębiorczości spadła w latach -2015 z 221 do 102. W tym samym czasie zmalał również udział podmiotów gospodarczych korzystających z usług instytucji otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii) w stosunku do liczby podmiotów ogółem z 1,91% do 1,78%. 65

27. Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 708,5 696,1 708,9 719,7 720,3 722,9 Polska 763,8 745,1 757,1 769,4 769,6 773,2 liczba 780 760 740 720 700 680 660 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 28. Liczba jednostek nowozarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności liczba 120 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 99,0 83,3 86,2 86,1 85,4 81,5 Polska 104,3 89,8 93,0 94,9 92,9 93,7 100 80 60 40 20 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 66

29. Produkcja rolnicza globalna na 1 ha użytków rolnych w zł 10500 10000 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 6151 6892 7368 7889 10080 bd Polska 5099 5435 6281 7180 7742 bd zł 9500 9000 8500 8000 7500 7000 6500 6000 lata 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 30. Udział powierzchni uzbrojonych terenów inwestycyjnych w powierzchni terenów inwestycyjnych ogółem [%] 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 52,74-0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 67

31. Liczba etatów pracowników merytorycznych zatrudnionych w ośrodkach innowacyjności i przedsiębiorczości 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd 221-102 liczba 300 250 200 150 100 50 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 32. Udział podmiotów gospodarczych korzystających z usług instytucji otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii) w stosunku do liczby podmiotów ogółem [%] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd 1,91-1,78 liczba 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 68

Filar II Spójność społeczna Postęp rzeczowy Za realizację Filaru II spójności społecznej w największym stopniu odpowiadają departamenty: Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, Kultury i Edukacji, Promocji i Współpracy Zagranicznej oraz jednostki: Regionalne Centrum Polityki Społecznej, Wojewódzki Urząd Pracy, a także Filharmonia Łódzka, Łódzki Dom Kultury oraz Muzeum Sztuki w Łodzi. Najistotniejsze dokumenty realizujące zapisy spójności społecznej to: Strategia polityki zdrowotnej na lata 2014-, Wojewódzka strategia w zakresie polityki społecznej na lata 2007-, Plan przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim, Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej na lata -, Program rozwoju turystyki w województwie łódzkim na lata 2007- oraz Program rozwoju kultury na lata 2014-. Inne dokumenty realizowane w regionie odpowiadające tematycznie filarowi to: Wojewódzki program profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na lata 2011-2015, Wojewódzki program wyrównywania szans osób niepełnosprawnych i przeciwdziałania ich wykluczeniu społecznemu oraz pomocy w zatrudnianiu osób niepełnosprawnych na lata 2014-, Wojewódzki program przeciwdziałania narkomanii na lata 2011-2016, Wojewódzki program przeciwdziałania przemocy na lata 2011-2016, Wojewódzki program wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej na lata 2014-. Celem nadrzędnym Strategii Polityki Zdrowotnej jest poprawa wybranych mierników stanu zdrowia mieszkańców województwa łódzkiego, które zostały przeanalizowane w okresie od 2010 do 2014 i 2015 roku. Wartość docelową wskaźników ustalono na poziomie średniej krajowej: Współczynnik zgonów na 1000 mieszkańców w 2015 roku (woj. łódzkie 12,5; Polska 10,1). Wskaźnik ten w całym analizowanym okresie osiągał najwyższe wartości w województwie łódzkim (1. miejsce w kraju). Niestety osiągane w regionie wartości, kształtujące się na poziomie ok. 12 nie mają tendencji malejącej. Współczynnik zgonów z powodu chorób nowotworowych na 100 tys. mieszkańców w 2014 roku (woj. łódzkie 291,5; Polska 260,7). W całym analizowanym okresie wskaźnik zgonów z powodu chorób nowotworowych w województwie łódzkim rośnie. Podobnie jak współczynnik zgonów ogółem, województwo łódzkie osiągało w całym analizowanym okresie najwyższe wartości w kraju (1. miejsce). Współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia na 100 tys. mieszkańców w 2014 roku (woj. łódzkie 522,1; Polska 441,1). Współczynnik zgonów z powodu chorób układu krążenia systematycznie obniża się niemal w całym kraju, w tym w regionie łódzkim. W 2014 roku łódzkie zajmowało 15. miejsce w Polsce. Przeciętne dalsze trwanie życie mężczyzn w 2015 roku (woj. łódzkie 71,4; Polska 73,6). Pod względem dalszego trwania życia mężczyzn do 2014 roku widoczna była stopniowa, choć bardzo powolna poprawa wartości wskaźnika, natomiast w 2015 roku zanotowano spadek o 0,3 roku. Przeciętne dalsze trwanie życie kobiet w 2015 roku (woj. łódzkie 80,4; Polska 81,6). Wartość tego wskaźnika powoli rosła w województwie łódzkim do 2014 roku. W 2015 roku zanotowano spadek wskaźnika o 0,4 roku, pomimo którego łódzkie zachowało przedostatnią pozycję w kraju (15. miejsce). Współczynnik zgonów niemowląt na 1 tys. urodzeń żywych w 2015 roku (woj. łódzkie 4,8; Polska 4,0). W przypadku tego wskaźnika od 2010 do 2015 roku nastąpiła bardzo duża niekorzystna zmiana. Województwo łódzkie z 1. miejsca w kraju spadło na ostatnią, 16., pozycję, podczas gdy we wszystkich pozostałych województwach wartość wskaźnika dynamicznie spadała. 69

Reasumując, wszystkie wskaźniki celu nadrzędnego Strategii Polityki Zdrowotnej odbiegają w regionie łódzkim znacznie na niekorzyść od średniej krajowej, co więcej analiza wartości wskaźników w szeregu czasowym wskazuje na powiększanie się dystansu do reszty regionów. Przedstawiony do konsultacji, datowany na 16.09.2016 r., projekt dokumentu Wojewódzkiej strategii w zakresie polityki społecznej posiada zestaw wskaźników strategicznych służących monitorowaniu oraz wskaźniki realizacji przypisane do poszczególnych celów. Wartości wskaźników strategicznych ustalono na następującym poziomie: Mieszkania na 1 000 mieszkańców w 2015 roku (woj. łódzkie 402,6; oczekiwana wartość w roku : 410). Dynamika wzrostu tego wskaźnika pozwala założyć, że jego oczekiwana wartość zostanie osiągnięta. Samoocena stanu zdrowia w 2014 roku (odsetek ocen dobrych i bardzo dobrych) (woj. łódzkie 61,9; oczekiwana wartość w roku : 68). Brak informacji o dynamice zjawiska. Osoby, którym decyzją przyznano świadczenia pomocy społecznej na 10 tys. ludności w 2015 roku (woj. łódzkie 461,3; oczekiwana wartość w roku : 410). Dynamika spadku tego wskaźnika pozwala założyć, że jego oczekiwana wartość zostanie osiągnięta. Przeciętny miesięczny rozporządzalny dochód na 1 osobę w 2015 roku (woj. łódzkie 1362,03; oczekiwana wartość w roku : 1600). Dynamika wzrostu tego wskaźnika pozwala założyć, że jego oczekiwana wartość nie zostanie osiągnięta. Wskaźnik aktywności zawodowej ludności w wieku produkcyjnym w 2015 roku (woj. łódzkie 76,5; oczekiwana wartość w roku : 80). Obecnie wskaźnik ten osiąga w województwie łódzkim bardzo duże wartości. Wyzwaniem będzie utrzymanie obecnego poziomu, szczególnie, że w 2015 roku zanotowano spadek wskaźnika o 0,8 p.p. Liczba aktywnych organizacji pozarządowych na 10 tys. mieszkańców w 2012 roku (woj. łódzkie: 22; oczekiwana wartość w roku : 25). Brak informacji o dynamice zjawiska. Większość wskaźników strategicznych założonych w projekcie Strategii posiada realistycznie założoną wartość docelową i przy utrzymaniu obecnych trendów ich realizacja wydaje się być niezagrożona. Plan przeciwdziałania depopulacji w województwie łódzkim posiada rozbudowany system monitorowania, na który składają się 33 wskaźniki przypisane do obszarów tematycznych dokumentu, jednak są to jedynie wskaźniki monitorujące efekty podjętych działań i mają stricte operacyjny charakter. W systemie monitorowania planu brakuje wskaźników o charakterze strategicznym, np. indeksów łańcuchowych i jednopodstawowych dynamiki liczby ludności. Indeksy takie w dość oczywisty sposób prezentują dynamikę depopulacji, czyli zjawisko któremu poświęcony jest plan. Plan przeciwdziałania depopulacji został zaktualizowany w sierpniu 2015 roku, a wobec dużej bezwładności procesów demograficznych, trudno w chwili obecnej mówić o jego oddziaływaniu na procesy ludnościowe w województwie. Dotychczas nie został sporządzony raport z monitorowania Planu, jednak w Biurze Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego sporządzono na potrzeby Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego syntetyczny raport przedstawiający realizację Planu przeciwdziałania depopulacji w kontekście projektów realizowanych w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego oraz krajowych programów operacyjnych. Analiza tematyczna projektów zakwalifikowanych do dofinansowania w ramach RPO WŁ 2014- wskazuje, że największe dofinansowanie otrzymały projekty z zakresu rynku pracy, wsparcia przedsiębiorczości, kształcenia zawodowego oraz przeciwdziałające wykluczeniom społecznym. W 2015 roku nie rozpoczęto procedury konkursowej w szczególnie ważnym działaniu jakim jest infrastruktura ochrony zdrowia (przewidywana alokacja wynosi ponad 200 mln zł). 70

Mapa 12 Liczba projektów na rzecz przeciwdziałania depopulacji realizowanych na obszarze gmin na tle sytuacji demograficznej Mapa 13 Liczba projektów na rzecz przeciwdziałania depopulacji realizowanych na obszarze powiatów 71

Pod względem rozkładu przestrzennego projektów zdecydowanie dominuje Łódź (24 projekty, co stanowi ok. 31% projektów), oraz Łódzki Obszar Metropolitalny (łącznie z Łodzią 41 projektów, co stanowi ok. 50% projektów). Z pozostałych miast i gmin województwa łódzkiego wyróżniają się Tomaszów Mazowiecki i Piotrków Trybunalski (po 5 projektów, co stanowi ok. 10% projektów) i Sulejów (4 projekty, co stanowi ok. 6% projektów). W przypadku projektów realizowanych w powiatach dużą liczbą projektów wyróżniają się powiaty łęczycki i pabianicki (odpowiednio 10 i 9 projektów stanowiących ok. 10% wszystkich projektów powiatowych). Koncentracja projektów w Łodzi jest zjawiskiem korzystnym, bowiem problemy demograficzne stolicy województwa są jednymi z największych w skali kraju. Dość duża koncentracja projektów przeciwdziałających depopulacji ma miejsce także w gminach otaczających Łódź, mimo że sytuacja demograficzna tych jednostek jest korzystna. Opracowany w roku Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechnienia ekonomii społecznej, ze względu na uwarunkowania zewnętrzne 6, należało zaktualizować. W 2016 roku zakończono prace nad aktualizacją, którą nazwano Regionalnym programem rozwoju ekonomii społecznej w województwie łódzkim do roku. System monitorowania dokumentu zawiera 8 wskaźników, a za proces monitoringu odpowiada Regionalne Centrum Polityki Społecznej. Wieloletni plan działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej w województwie łódzkim na lata - opracowany w r. wymagał aktualizacji z uwagi na zewnętrzne uwarunkowania (przyjęty w 2014 r. Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej, z którym plan wojewódzki powinien był spójny: wymogi UE, akredytacja OWES). W 2016 r. zakończono prace nad Aktualizacją wieloletniego planu działań na rzecz rozwoju i upowszechniania ekonomii społecznej w województwie łódzkim, który nazwany został Regionalnym Programem Ekonomii Społecznej w Województwie Łódzkim do roku. System monitorowania Programu zawiera 8 wskaźników, a za monitorowanie dokumentu odpowiada RCPS. Program rozwoju kultury na lata 2014- monitorowany jest na podstawie Harmonogramu i wykazu wskaźników do Programu rozwoju kultury w województwie łódzkim na lata 2014- przez Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Największy postęp w realizacji programu widoczny jest w celach strategicznych I (Wzmocnienie identyfikacji regionalnej) i III (Partycypacja) gdzie pojedyncze wskaźniki osiągnęły już wartość docelową, natomiast najtrudniejsza sytuacja dotyczy celów strategicznych IV (Profesjonalizacja sektora kultury), V (Instytucje otwarte dla wszystkich), oraz VIII (Estetyczna przestrzeń publiczna / spójność przestrzenna), gdzie wszystkie wskaźniki są na zerowym poziomie. Zgodnie z harmonogramem realizacji programu zakładana realizacja poszczególnych celów ma przypadać głównie na 2018 rok. Postęp finansowy Realizacji spójności społecznej służyło 737 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 550 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 418 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 6 projektów o średniej wartości 0,7 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-79 projektów o średniej wartości 2,5 mln zł. Największa liczba, bo aż 369, znalazła się w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki, ale ich wartość była już zdecydowanie niższa (0,8 mln zł), zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich były to 283 projekty o średniej wartości 0,2 mln zł. Tabela 27 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących II Cel strategiczny program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 6 4 501 950 2 678 661 750 325 446 443 POKL 369 291 779 939 244 842 596 790 732 663 530 6 W 2014 roku przyjęto Krajowy program rozwoju ekonomii społecznej. 72

RPO WŁ 2007-79 195 891 977 134 192 603 2 479 645 1 698 641 PROW 283 57 263 876 36 083 891 202 346 127 505 razem 737 549 437 742 417 797 750 745 506 566 890 Najwięcej projektów zakończonych w 2015 r. w ramach II celu strategicznego realizowało 5 cel operacyjny. Zdecydowanie mniej służyło celowi 4 (112 projektów) oraz 6 (98 projektów). W celu 5 realizowane były jednakże projekty najtańsze co prawda ich łączna wartość wynosiła 287 mln zł przy łącznym dofinansowaniu 201 mln zł, to średnia wartość projektu wynosiła 546 tys. zł przy średnim dofinansowaniu 381 tys. zł. Najdroższe projekty były realizowane natomiast w 6 celu operacyjnym ich średnia wartość wynosiła 2,0 mln zł przy średnim dofinansowaniu w kwocie 1,7 mln zł. Tabela 28 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących II Cel strategiczny wg celów operacyjnych cel operacyjny liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] cel 4 112 62 458 837 47 705 820 557 668 425 945 cel 5 527 287 882 614 201 012 122 546 267 381 427 cel 6 98 199 096 291 169 079 808 2 031 595 1 725 304 razem 737 549 437 742 417 797 750 745 506 566 890 Wykres 21 Liczba projektów wg celów operacyjnych 98 112 cel 4 cel 5 cel 6 527 Wykres 22 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE wg celów operacyjnych Wykres 23 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE wg celów operacyjnych Miliony 350 300 250 Miliony 2,5 2,0 200 1,5 150 1,0 100 50 0,5 0 0,0 cel 4 cel 5 cel 6 cel 4 cel 5 cel 6 łączna wartość projektów [mln zł] średnia wartość projektu [mln zł] łączna wartość dofinansowania UE [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] 73

Analiza wskaźników realizacji celu Monitoring spójności społecznej prowadzony jest przy pomocy 3 przekrojowych wskaźników, z których 1 potwierdza, 1 potwierdza częściowo i 1 nie potwierdza realizacji strategii. Wskaźnik długoterminowego bezrobocia charakteryzuje się znaczną bezwładnością w stosunku do stanu gospodarki oraz stopy bezrobocia. Do 2014 r. jego trend był niekorzystny, w kolejnym roku nastąpił spadek wartości wskaźnika, zarówno w województwie łódzkim, jak i średnio w Polsce. Zgodnie z założeniami kształtuje się wskaźnik udziału osób korzystających ze świadczeń pomocy społecznej istnieje realna szansa na osiągnięcie wartości docelowej. Problemów przysparza natomiast analiza udziału ludności zagrożonej ubóstwem w stosunku do tego udziału w państwach UE. Eurostat zaniechał publikacji tego wskaźnika dla regionów, a najnowsza wartość pochodzi z 2011 r. Wykres 24 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi wskaźniki realizujące założenia strategii 1 1 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 1 Niekorzystną tendencję wykazuje udział zarejestrowanych osób bezrobotnych pozostających bez pracy dłużej niż rok w liczbie osób bezrobotnych ogółem, który rośnie szybciej niż średnio w Polsce. W latach 2010-2014 wskaźnik ten wzrósł aż o 14,7 p.p. (z 29,7% do 44,4%), na szczęście w 2015 r. nastąpił jego spadek do 42,0%. W województwie łódzkim od kilku lat spada liczba klientów pomocy społecznej. W 2015 r. odnotowano w regionie spadek liczby osób (w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców) korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w stosunku do 2010 r. (z 544,8 na 461,3), a województwo zajęło 7. pozycję w kraju. 33. Udział bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok w liczbie bezrobotnych ogółem [%] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 29,7 35,1 37,0 41,0 44,4 42,0 Polska 29,1 34,6 35,4 38,3 41,6 39,7 46 44 42 40 38 36 34 32 30 28 % 26 lata 2010 2011 2012 2014 wskaźnik dla Polski 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 74

34. Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. mieszkańców os. 600 580 560 540 520 500 480 460 440 420 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 544,8 530,4 523,4 521,7 487,9 461,3 Polska 541,5 523,7 499,9 516,2 486,9 460,1 400 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 35. Ludność zagrożona ubóstwem w województwie łódzkim w stosunku do ludności zagrożonej ubóstwem w UE 27 (UE = 100) [%] % 115 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 108,5 113,0 bd bd bd bd 110 105 100 95 90 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 zakładany trend poziom wskaźnika 75

Cel operacyjny 4. Wysoki poziom kapitału społecznego i silne społeczeństwo obywatelskie Postęp rzeczowy Działanie 4.1. Rozwój społeczności lokalnych Do realizacji tego działania przyczynił się Łódzki Dom Kultury, za którego pracę odpowiada Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Przeprowadził on badanie, które posłużyło określeniu poziomu zmian, jakie zaszły na przestrzeni ostatnich 6 lat w jego współpracy z centrami kultury w województwie. W ramach funduszy unijnych w działaniu 4.1. zakończone zostały 23 projekty z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Miały one na celu głównie finansowanie funkcjonowania lokalnych grup działania, nabywanie umiejętności i aktywizację. Z pomocy skorzystało 20 LGD z terenu województwa łódzkiego. Tabela 29 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 4.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Funkcjonowanie lokalnej grupy działania, nabywanie umiejętności i aktywizacja w latach 2011-2015 Beneficjent Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania BUD-UJ RAZEM Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 4 248 734,01 3 397 440,54 Stowarzyszenie Dolina Pilicy 2 331 643,09 1 863 962,44 Lokalna Grupa Działania Kraina Wielkiego Łuku Warty Lokalna Grupa Działania Dolina rzeki Grabi Stowarzyszenie Rozwoju Gmin CENTRUM Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Gniazdo Fundacja Rozwoju Gmin PRYM Między Prosną a Wartą Lokalna Grupa Działania Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania Polcentrum Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnej Mroga 2 194 868,38 1 751 850,05 1 879 333,80 1 502 757,52 1 676 566,58 1 326 762,31 1 408 813,37 1 123 651,43 1 335 011,11 1 056 664,53 1 015 991,40 812 178,04 909 237,82 725 318,25 87 9149,7 702 345,49 Działanie 4.2. Wzmacnianie tożsamości regionalnej Do realizacji tego działania przyczyniły się Departamenty: Promocji i Współpracy Zagranicznej, Cyfryzacji, Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, Kultury i Edukacji oraz ds. Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Pierwszy z nich zajmował się realizacją Programu kreacji i promocji marki województwa łódzkiego, której elementem była m.in. organizacja takich wydarzeń jak Mixer Regionalny, Festiwal Myślenia Projektowego czy Forum Promocji WŁ. Ciekawym projektem realizowanym przez Departament Kultury i Edukacji był Tu jest kino, mający na celu promocję wśród mieszkańców województwa kin lokalnych, ich historię oraz zachęcający do korzystania z ich oferty. Departament Cyfryzacji zrealizował działanie pn. Visegrad in piks. Miał on na celu współpracę 4 regionów partnerskich państw grupy wyszehradzkiej, której efektem będzie album z najlepszymi zdjęciami o tematyce regionalnej. Natomiast Departament ds. Przedsiębiorczości wziął udział w konkursie Europejski Region Przedsiębiorczości (ERP), którego celem było zaprezentowanie Makroregionu Polski Centralnej jako obszaru wyróżniającego się wybitną i innowacyjną strategią przedsiębiorczości w celu otrzymania tytułu Europejskiego Regionu Przedsiębiorczości. 76

Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki zajmował się popularyzacją informacji turystycznej o województwie, działaniami promocyjnymi oraz organizacją i udziałem w targach turystycznych. Ponadto podlegająca departamentowi Filharmonia Łódzka zrealizowała projekt promocyjny w stulecie swojej działalności oraz organizowany od 15 lat Wędrowny Festiwal Kolory Polski, czyli cykl koncertów odbywających się latem w różnych miejscach województwa łódzkiego kościołach, klasztorach, zamkach, muzeach czy pałacowych parkach. Natomiast Łódzki Dom Kultury zorganizował spotkanie przedstawicieli kultury pn. Forum Instytucji Kultury Województwa Łódzkiego. W ramach funduszy unijnych w działaniu 4.2. zakończonych zostało 25 projektów z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-. Przedsięwzięcia te miały na celu głównie wzmacnianie rozwoju funkcji symbolicznych i promocję marki Łódzkie. Największym projektem było budowanie, pozycjonowanie i promowanie marki Łódzkie promuje w latach -2015. Na promocję postawiły też miasta i gminy, m.in. Kutno, Buczek, Koluszki czy Uniejów. Ciekawym projektem była również promocja regionalnej marki województwa łódzkiego FASHIONPHILOSOPHY FASHION WEEK POLAND oraz Filharmonii Łódzkiej w stulecie jej powstania. Natomiast w ramach PROW wiele projektów miało na celu zakup regionalnych strojów dla lokalnych zespołów czy instrumentów dla orkiestr dętych. Organizowane były także wystawy lub publikacje upamiętniające wydarzenia ważne dla lokalnych społeczności, a także warsztaty kulinarne tradycyjnych potraw regionalnych. Tabela 30 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 4.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Marka Łódzkie promuje budowanie, pozycjonowanie i promowanie marki województwa łódzkiego w latach -2015 Beneficjent Województwo Łódzkie Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 9 731 151,00 8 271 478,35 2 Budowa i kompleksowa promocja marki Termy Uniejów etap IV Gmina Uniejów 6 179 563,14 4 323 231,59 3 Kutno miasto róż Gmina Miasto Kutno 4 764 477,95 3 440 970,00 4 Budowa i kompleksowa promocja marki Eko Uniejów etap II Gmina Uniejów 1 972 748,44 1 363 712,36 5 Łódzkie Energetyczne 6 Promocja FASHIONPHILOSOPHY FASHION WEEK POLAND rozwój regionalnej marki województwa łódzkiego Centrum Badan i Innowacji Pro- Akademia Moda Forte Grupa Kreatywna I. Kubiak, J. Kłak S.j. 1 856 800,00 1 578 280,00 1 331 720,12 422 895,91 7 Buczkowska truskawka marką województwa łódzkiego Gmina Buczek 996 511,78 841 815,55 8 Turystyka biznesowa jako markowy produkt turystyczny Łodzi Miasto Łódź 909 277,59 768 607,44 9 Koluszki zawsze w centrum promocja marki Gminy Koluszki Gmina Koluszki 835 501,68 699 982,80 10 FŁ 100. Stuletnia i nowoczesna Filharmonia Łódzka marką regionalną Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina Tabela 31 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 4.2. SRWŁ 815 417,70 413 732,22 Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 1914-1918: Wspomnienie dróg do Europy 2 3 4 5 Kultywowanie i promocja dziedzictwa kulturowego poprzez wyposażenie orkiestry dętej działającej przy GOK w Nieborowie Warsztaty dziennikarskie z wykorzystaniem nowoczesnego sprzętu multimedialnego 100-lecia Ochotniczej Straży Pożarnej w Głuchowie organizacja okolicznościowej wystawy objazdowej oraz wydanie monografii OSP w Głuchowie Wyposażenie budynku Forum Inicjatyw Twórczych w nowoczesny sprzęt komputerowy i multimedialny oraz przeprowadzenie warsztatów komputerowych Beneficjent Stowarzyszenie Na Rzecz Rozwoju Społeczności Lokalnej Mroga Gminny Ośrodek Kultury w Nieborowie Stowarzyszenie Pamięć- Tożsamość-Rozwój Ochotnicza Straż Pożarna w Głuchowie Forum Inicjatyw Twórczych Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 77 000,00 61 600,00 65 024,00 25 000,00 62 500,00 40 000,00 59 539,02 38 104,96 56 454,19 45 163,35 77

6 1914-1918: Wspomnienie dróg do Europy 7 8 9 10 Wyposażenie w stroje ludowe, przeprowadzenie warsztatów oraz wyjazd na teren LGD Gorce-Pieniny Szkolnego Zespołu Ludowego Szczawiniacy Wydanie publikacji dotyczącej walk 1939 roku na Ziemi Łęczyckiej w formie audiobooka i papierowej oraz opracowanie na jej podstawie scenariuszy lekcji Wyposażenie zespołu Koniczynki w regionalne stroje ludowe Doposażenie Orkiestry Dętej Dzietrzkowice poprzez zakup instrumentów muzycznych Stowarzyszenie Lokalna Grupa Działania BUD-UJ RAZEM 50 000,00 40 000,00 Gmina Zgierz 45 121,46 30 464,77 Stowarzyszenie Pamięć- Tożsamość-Rozwój 43 727,60 27 985,66 Gmina Paradyż 42 137,34 25 693,00 Gminna Biblioteka Publiczna w Łubnicach 40 200,00 25 000,00 Postęp finansowy Działanie 4.1. Rozwój społeczności lokalnych W ramach działania 4.1. w 2015 r. zakończono 23 projekty, jedynie z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Łączna wartość projektów wyniosła 23 mln zł, zaś łączna wartość unijnego dofinansowania 18,2 mln zł. Natomiast średnia wartość projektu wyniosła 1,0 mln zł. Projekty realizowane były w 21 powiatach (wszystkich ziemskich), najdroższe w powiatach piotrkowskim (2,3 mln zł), tomaszowskim (1,6 mln zł) oraz wieluńskim (1,3 mln zł). Tabela 32 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 4.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] PROW 23 22 945 598 18 218 774 997 635 792 121 Działanie 4.2. Wzmacnianie tożsamości regionalnej W ramach działania 4.2. w 2015 r. zakończyło się 89 projektów o łącznej wartości 39,5 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 29,5 mln zł. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- zrealizowanych zostało 25 projektów o średniej wartości 1,5 mln zł, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich było to 64 niewielkich projektów o średniej wartości 25 tys. zł. Z dofinansowania unijnego w ramach RPO WŁ 2007- skorzystali beneficjenci z 12 powiatów. Najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (18 mln zł), a także w powiecie poddębickim (8 mln zł) oraz kutnowskim (4 mln zł). Natomiast w przypadku PROW projekty realizowane były w 20 powiatach, przy czym najdroższe w łowickim (270 tys. zł), skierniewickim (209 tys. zł) i zgierskim (207 tys. zł). 78

Tabela 33 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 4.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] RPO WŁ 2007-25 37 905 321 28 416 544 1 516 213 1 136 662 PROW 64 1 607 919 1 070 502 25 124 16 727 razem 89 39 513 240 29 487 046 443 969 331 315 Analiza wskaźników realizacji celu Czwarty cel operacyjny monitorowany jest przy pomocy 7 wskaźników, z czego 1 wskazuje na realizację strategii, 3 na częściową realizację, 1 jej nie realizuje, zaś pozostałe 2 nie tworzą jeszcze szeregu czasowego. Zgodnie z założeniami postępuje przyrost organizacji pozarządowych, a szansa na osiągnięcie wartości docelowej jest bardzo duża. Systematycznie, lecz zbyt wolno wzrasta udział osób oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych. W grupie wskaźników częściowo realizujących strategię znajduje się frekwencja w wyborach samorządowych oraz liczba produktów i wydarzeń symbolicznych o znaczeniu regionalnym objętych patronatem Marszałka Województwa. Zmniejszeniu uległ natomiast udział wydatków samorządów gmin na inicjatywy obywatelskie. Wykres 25 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 2 1 wskaźniki realizujące założenia strategii wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 1 3 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego Łódzkie posiada słabo wykształcone społeczeństwo obywatelskie, o czym świadczy m.in. stosunkowo małe zainteresowanie wyborami do jednostek samorządu terytorialnego. Frekwencja wyborcza w 2014 r. o 0,8 p.p. przekroczyła średnią dla Polski i nieznacznie wzrosła w porównaniu do 2010 r. (z 46,53% do 48,03%). W badanym okresie systematycznie wzrosła również liczba organizacji samorządowych na 1000 mieszkańców, osiągając w 2015 r. wartość 3,29 przy średniej dla Polski 3,51. W przypadku wskaźników pochodzących spoza statystyki publicznej szeregi czasowe udało się utworzyć dla 3 z nich. Dobre tendencje wykazuje udział podatników oddających 1% podatku na rzecz 79

organizacji pozarządowych. W latach 2010-2015 wzrósł on z 41,7% do 59,3%. Natomiast liczba produktów i wydarzeń symbolicznych o znaczeniu regionalnym związanych z historią i tradycją objętych patronatem Marszałka Województwa Łódzkiego mimo spadku w 2014 r. wykazuje tendencję wzrostową, choć liczba 99 jest niewystarczająca do osiągnięcia poziomu docelowego w r. Spadek zanotował natomiast udział wydatków samorządów gmin przeznaczonych na inicjatywy obywatelskie w wydatkach ogółem, przy czym w 2014 r. budżet obywatelski posiadało 5 gmin, zaś w 2015 r. już 14. Ocena rozwoju kapitału społecznego na podstawie pozostałych 2 wskaźników jest utrudniona ze względu na to, że ich monitorowanie rozpoczęło się dopiero w 2014 r., a powtórzone zostanie dopiero w r. Tożsamość regionalna mieszkańców województwa została oceniona nadspodziewanie dobrze 74,5% respondentów odpowiedziało, że utożsamia się z regionem łódzkim, zaś w analogicznym badaniu dotyczącym podregionów kulturowych 7 80% badanych utożsamiało się z podregionem kulturowym swojego miejsca zamieszkania. 36. Frekwencja w wyborach do organów JST [%] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 46,53 - - - 48,03 - Polska 47,32 - - - 47,21 - % 70 65 60 55 50 45 40 35 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 7 łowicki, sieradzki, łęczycki, opoczyński, rawski 80

37. Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców liczba 3,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 2,61 2,73 2,88 3,01 3,13 3,29 Polska 2,71 2,84 3,00 3,15 3,31 3,51 3,3 3,1 2,9 2,7 2,5 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 38. Udział podatników podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa łódzkiego oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych w liczbie podatników podatku dochodowego od osób fizycznych z województwa łódzkiego ogółem [%] % 100 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 41,7 49,2 52,2 53,7 56,5 59,3 90 80 70 60 50 40 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 81

39. Udział wydatków samorządów gmin przeznaczonych na inicjatywy obywatelskie w wydatkach ogółem [%] % 1,02 1,00 0,98 0,96 0,94 0,92 0,90 0,88 0,86 0,84 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 0,93 0,89 0,82 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 40. Liczba produktów i wydarzeń symbolicznych o znaczeniu regionalnym związanych z historią i tradycją objętych patronatem Marszałka Województwa Łódzkiego liczba 140 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd 96 76 99 130 120 110 100 90 80 70 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 82

41. Udział ludności utożsamiającej się z regionem łódzkim w stosunku do ludności ogółem % 79 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 74,5-78 77 76 75 74 73 72 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 42. Udział ludności utożsamiającej się z podregionami kulturowymi w stosunku do ludności podregionu kulturowego ogółem % 85 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 80-84 83 82 81 80 79 78 lata 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 83

Cel operacyjny 5. Wysoki standard i dostęp do usług publicznych Postęp rzeczowy Działanie 5.1. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora edukacji Departament ds. Przedsiębiorczości w imieniu Województwa Łódzkiego przystąpił do projektu w ramach Erasmus+ SHOES MADE in EU. The European Shoemaker. Celem projektu jest stworzenie nowoczesnego profilu zawodowego dla wykwalifikowanych obuwników, ułatwiającego zatrudnienie w branży. Głównym jego zadaniem jest wspieranie kształcenia zawodowego związanego z branżą obuwniczą i utworzenie nowoczesnej ścieżki szkoleniowej zgodnej z europejskimi ramami kwalifikacji. W ramach funduszy unijnych w działaniu 5.1. zrealizowane zostały 262 projekty zakończone w 2015 r., z czego aż 256 w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, 2 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, zaś 4 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-. Najwartościowszym z nich było utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną w Łodzi. Poza funkcją, jaką pełni budynek (znajduje się w nim m.in. biblioteka, fonoteka, studio nagrań, laboratorium dźwiękowe), bardzo ciekawa jest także sama jego bryła. Znajdująca się w sąsiedztwie głównej siedziby uczelni dawna mieszkalna kamienica została wraz z dobudowaną częścią przykryta dachem, przez co dawne podwórze stało się patiem otwartym na przypałacowy park. Znaczna część projektów miała na celu wzrost dostępu do wychowania przedszkolnego dzięki środkom na zakładanie nowych przedszkoli oraz zwiększenie ich oferty edukacyjnej. Dzięki tym działaniom edukacja przedszkolna staje się coraz powszechniejsza i dostępna, a rodzice mają możliwość powrotu do pracy. Niezwykle cenna wydaje się również grupa przedsięwzięć skupiona w działaniu POKL Wyrównywanie szans edukacyjnych uczniów z grup o utrudnionym dostępie do edukacji oraz zmniejszanie różnic w jakości usług edukacyjnych. Tabela 34 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 5.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 Stworzenie platformy oferującej automatyczną diagnozę stanu i poziomu kompetencji dzieci oraz możliwość ich rozwoju przy wykorzystaniu e-learningu innowacyjną metodą psychologii narracyjnej Nowe podejście w nauczaniu matematyki za pomocą multimediów i internetu Beneficjent Fundacja Dar Edukacji Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 849 250,00 505 303,75 Educado Sp. z o.o. 696 000,00 414 120,00 Tabela 35 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu 5.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 PWP Autostrada do kariery łamiemy wszystkie bariery Gmina Koluszki 1 381 365,00 1 174 160,25 2 Dobry start z przedszkolem Gmina Buczek 1 332 250,14 1 132 412,62 3 4 Czarodziejska Akademia program zwiększający liczbę miejsc przedszkolnych w gminie Pabianice Modernizacja oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych w gminie Sieradz 5 Dołącz do Familijnych Przedszkolaków! 6 Holistyczne podejście do nauczania przedmiotów eksperymentalnych poprzez CLIL z praktycznym zastosowaniem matematyki oraz ICT Przedszkole Niepubliczne Czarodziejska Akademia Karolina Jasińska 1 212 781,93 876 234,94 Gmina Sieradz 1 112 207,69 945 376,54 Fundacja Familijny Poznań 1 085 770,19 761 188,74 Miasto Łódź 1 038 866,21 883 036,28 7 AKUKU dla łódzkich przedszkolaków EDUCA s.c. 1 024 237,17 740 011,36 84

8 Razem możemy więcej Fundacja HIPPOCAMPUS 1 018 610,20 678 303,40 9 Edukacja przedszkolna na dobry start Gmina Opoczno 1 002 443,10 852 076,64 10 PWP:TERAPIA PRZEZ ROZWÓJ. Program rozwoju sieci placówek dla młodzieży zagrożonej przedwczesnym wypadnięciem z systemu oświaty. Uniwersytet Łódzki Tabela 36 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 5.1. SRWŁ 922 476,40 784 104,94 Lp. Tytuł projektu 1 2 Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Zwiększenie dostępności do infrastruktury edukacyjnej poprzez rozbudowę i doposażenie Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego w Słowiku 3 Szybciej, lepiej, skuteczniej rawska eoświata 4 e-szkoła pomysłem na zrównoważony rozwój Gminy Nowy Kawęczyn Beneficjent Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 31 365 131,95 19 176 354,28 Gmina Zgierz 4 144 142,88 2 408 410,20 Miasto Rawa Mazowiecka Gmina Nowy Kawęczyn 1 039 515,49 831 103,02 245 298,90 183 996,91 Działanie 5.2. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora ochrony zdrowia, pomocy społecznej oraz pieczy zastępczej Za realizację działania 5.2. odpowiadały Departament Cyfryzacji, Departament Polityki Zdrowotnej oraz Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi. Pierwszy z nich odpowiadał za realizację projektu RSIM Usługi, omówionego poniżej. Departament Polityki Zdrowotnej zajmuje się natomiast wdrożeniem zapisów oraz monitorowaniem Strategii Polityki Zdrowotnej dla Województwa Łódzkiego na lata 2014- (omówionej w II celu strategicznym). Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi zaś zajmowało się dofinansowaniem robót budowlanych w obiektach służących rehabilitacji ze środków PFRON. Ponadto w ramach Wojewódzkiego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na lata 2014-2021 organizowano szkolenia mające na celu podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadr wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej; w ramach Wojewódzkiej Strategii w Zakresie Polityki Społecznej na lata 2007- podnoszono kwalifikacje kadr pomocy społecznej; zaś w ramach Wojewódzkiego Programu Wspierania Rodziny i Systemu Pieczy Zastępczej na lata 2014- zorganizowano Wojewódzkie Obchody Dnia Rodziny. W ramach funduszy unijnych w działaniu 5.2. zakończono w 2015 r. 26 projektów. Na największą liczbę z nich (24) środki pochodziły z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, a na pozostałe 2 z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka. Najważniejszym zadaniem było stworzenie Regionalnego Systemu Informacji Medycznej (RSIM), realizowanym przez Samorząd Województwa Łódzkiego. Objął swoim zasięgiem 17 placówek medycznych, dla których województwo jest organem założycielskim. Projekt ten składa się z 2 części infrastrukturalnej (RSIM INFRASTRUKTURA zaliczonej do działania 5.4. SRWŁ) oraz usługowej (RSIM USŁUGI w działaniu 5.2. SRWŁ), które łącznie kosztowało 40 mln zł. Po budowie odpowiedniej infrastruktury sieciowej, instalacji sprzętu i oprogramowania w zakładach opieki zdrowotnej powstał portal medyczny, pozwalający m.in. na określenie dostępności lekarzy specjalistów przez pacjentów czy dostęp do danych szpitali przez Urząd Marszałkowski. W ramach tego działania również pozostałe zakłady opieki zdrowotnej pozyskały fundusze na remonty (SPZOZ w Aleksandrowie Łódzkim, SPZOP w Pajęcznie), wdrożenie technologii informatycznych (ZOZ w Łęczycy, SP ZOZ MSW w Łodzi, Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii w Łodzi) czy e-learning lekarzy w celu podniesienia ich kompetencji (WSS im. Kopernika w Łodzi). 85

Tabela 37 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 5.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 Mobilny oraz internetowy system do monitorowania i zarządzania zdrowiem własnym oraz rodziny Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] EVERMEDIA Sp. z o.o. 857 000,00 509 915,00 2 Platforma e-usług w świecie wirtualnym dla seniorów Neutrica Sp. z o.o. 700 000,00 416 500,00 Tabela 38 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 5.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Usługi Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM USŁUGI) Poprawa efektywności diagnostyki i terapii w ZSP Sp. z o.o. w Zduńskiej Woli Poprawa dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych udzielanych przez SP ZOZ w Pajęcznie poprzez modernizację budynku przychodni w Pajęcznie wraz z dobudową windy oraz zakup i wymiana aparatury i sprzętu diagnostycznego Zakup sprzętu medycznego dla SP ZOZ Szpitala Powiatowego im. E. Biernackiego w Opocznie Wdrożenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w zakresie usług medycznych świadczonych przez Zespół Opieki Zdrowotnej w Łęczycy Poprawa zdolności Zespołu Opieki Zdrowotnej Łódź-Polesie do wykonywania usług medycznych E-learning jako narzędzie do podniesienia kompetencji lekarzy Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi Przebudowa wraz z zakupem sprzętu medycznego dla SPZOZ w Aleksandrowie Łódzkim w celu poprawy bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców Gminy Aleksandrów Łódzki Zwiększenie efektywności zarządzania, poprawa dostępności usług oraz wzrost jakości opieki SP ZOZ MSW w Łodzi poprzez wdrożenie innowacyjnych rozwiązań umożliwiających wspieranie procesów gromadzenia, przepływu i ochrony informacji Poprawa jakości obsługi pacjentów i dostępności do usług medycznych w Centralnym Szpitalu Klinicznym Instytucie Stomatologii w Łodzi poprzez rozwój usług ezdrowie Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Województwo Łódzkie 19 363 165,22 14 988 881,23 Zduńskowolski Szpital Powiatowy Sp. z o.o. Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Pajęcznie Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Szpital Powiatowy im. E. Biernackiego w Opocznie Zespół Opieki Zdrowotnej w Łęczycy Zespół Opieki Zdrowotnej Łódź Polesie Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Aleksandrowie Łódzkim Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Łodzi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 10 316 580,05 9 929 580,05 4 880 459,63 2 049 756,55 4 682 571,47 4 348 180,43 3 216 250,00 2 016 250,00 2 338 093,31 2 125 893,93 2 165 107,47 2 165 107,47 2 164 198,91 1 267 268,06 1 939 894,50 1 767 694,50 1 752 752,67 1 510 233,61 Działanie 5.3. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora kultury, sporu, turystyki i rekreacji Za realizację działania 5.3. odpowiadały Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki oraz Departament Kultury i Edukacji. Pierwszy z nich zajął się tworzeniem wojewódzkiego systemu szlaków turystycznych, a także dofinansowaniem inwestycji w infrastrukturę sportową w gminach kompleksy sportowe, siłownie plenerowe, boiska, sale gimnastyczne. Natomiast drugi z departamentów realizował projekt europejski pn. Culture for cities and regions realizowany przez sieci EUROCITIES i ERRIN w ramach programu Kreatywna Europa, a który zakładał wymianę dobrych praktyk w sektorze kultury na obszarze Unii Europejskiej. W ramach funduszy unijnych w działaniu 5.3. zrealizowano w 2015 r. 195 projektów. Na 2 z nich środki pochodziły z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, zaś pozostałe 193 zostały wdrożone w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Tylko 2 projekty zrealizowano z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-. 86

Miasto Warta wykorzystało środki na promocję Zbiornika Jeziorsko i rzeki Warty poprzez organizację wydarzeń kulturalnych i sportowych np. regat na Jeziorsku czy Dni Warty, zaś powiat poddębicki postawił na promocję rehabilitacji balneologicznej. Natomiast w ramach PROW budowane i modernizowane były obiekty sportowo-rekreacyjne sale gimnastyczne, boiska sportowe, siłownie zewnętrzne oraz place zabaw. Wiele projektów miało też na celu budowę bądź przystosowanie istniejących budynków na świetlice wiejskie, które stały się miejscami spotkań społeczności lokalnej. Tabela 39 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 5.3. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 JEZIORSKO zacumuj na dłużej WODA, KULTURA, NATURA Rehabilitacja balneologiczna marką turystyki zdrowotnej powiatu poddębickiego Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina i Miasto Warta 831 814,36 707 042,21 Powiat Poddębicki 781 761,31 641 005,48 Tabela 40 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 5.3. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 Budowa Sali gimnastycznej z zapleczem socjalnosanitarnym wraz z infrastrukturą zewnętrzną w miejscowości Czestków B Rozbudowa, nadbudowa i przebudowa istniejącego budynku użyteczności publicznej Domu Ludowego w Gawronach Budowa świetlicy środowiskowej w Charłupi Wielkiej Przebudowa budynku Urzędu Gminy na Biblioteczne Centrum Kultury i Edukacji Budowa boiska sportowego z oświetleniem hybrydowym w Rąbieniu Rozbudowa świetlicy wiejskiej w miejscowości Krępa Budowa świetlicy o charakterze kulturalnosportowym w miejscowości Florentynów Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Buczek 2 506 989,41 500 000,00 Gmina Sławno 1 378 798,40 500 000,00 Gmina Wróblew 994 311,55 500 000,00 Gmina Nowe Ostrowy 893 015,87 500 000,00 Gmina Aleksandrów Łódzki 855 469,51 480 000,00 Gmina Domaniewice 829 251,91 468 626,32 Stowarzyszenie Sołectwa Florentynów Przyszłość 802 159,28 500 000,00 8 Budowa Domu Ludowego w Karolinowie Gmina Żelechlinek 734 467,34 447 845,00 9 10 Budowa świetlicy wiejskiej w Jadwininie z wykorzystaniem OZE na potrzeby ogrzewania i oświetlenia Budowa kompleksu sportowego przy Szkole Podstawowej w Kłódnej gm. Wartkowice Gmina Pabianice 701 078,33 286 720,00 Gmina Wartkowice 700 512,95 410 000,00 Działanie 5.4. Rozwój cyfryzacji i usług cyfrowych w sektorze publicznym Za realizację działania 5.4. odpowiada Departament Cyfryzacji. W 2015 r. zakończył się projekt eurząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego, który miał na celu wzrost potencjału społeczeństwa informacyjnego województwa łódzkiego poprzez przygotowanie UMWŁ do świadczenia eusług publicznych. Poza tym departament zajmuje się obsługą platformy e-usług publicznych, stworzonej w 2011 r. w ramach projektu Budowa Zintegrowanego Systemu eusług Publicznych Województwa Łódzkiego (Wrota Regionu Łódzkiego). Celem tego działania była budowa e-administracji oraz rozwój elektronicznych usług publicznych na terenie województwa łódzkiego, a także wzrost wykorzystania technik i technologii informatycznych w administracji samorządowej. Poza tym zrealizowany został projekt RSIM Infrastruktura (omówiony w działaniu 5.2.). W ramach funduszy unijnych w działaniu 4.2. zakończono w 2015 r. 44 projektów. Na 2 z nich środki pochodziły z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, na 15 z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, 24 były finansowane z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, zaś pozostałe 3 z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Bardzo istotnym dla samorządu województwa był projekt Wdrożenie systemu monitorowania polityk publicznych w województwie łódzkim, którego celem było wzmocnienie analityczne, organizacyjne i techniczne potencjału Regionalnego Obserwatorium Terytorialnego 87

Województwa Łódzkiego (działającego w strukturach Biura Planowania Przestrzennego Województwa Łódzkiego) poprzez wdrożenie sprawnego systemu monitorowania polityk publicznych. Najdroższym projektem była infrastrukturalna część RSIM. Wiele zadań miało na celu rozwój e-administracji (Uniejów, Piotrków Trybunalski, Łódzki Urząd Wojewódzki, Urząd Marszałkowski WŁ), co przyczyniło się do poprawy jakości obsługi mieszkańców i inwestorów oraz obiegu dokumentów w urzędach. Organizacje pozarządowe realizowały przedsięwzięcia służące budowaniu współpracy z urzędami oraz kontaktu z mieszkańcami (m.in. w Pabianicach, Poddębicach czy Łodzi). Tabela 41 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 5.4. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 Wortal poświęcony innowacyjnym technologiom dla sektora kultury platforma wspomagająca w wyborze i samodzielnym tworzeniu innowacyjnych rozwiązań optymalnych pod względem potrzeb i możliwości finansowych Wspomaganie prawidłowego przebiegu ciąży oraz rozwoju dziecka w oparciu o pediatryczny system ekspertowy Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] UPDATE PLUS SP. Z O.O. 700 000,00 416 500,00 MPI Sp. z o.o. 699 700,00 416 321,50 Tabela 42 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu 5.4. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 Wdrożenie systemu monitorowania polityk publicznych w województwie łódzkim Rozwój potencjału ludzkiego i instytucjonalnego OPZZ woj. łódzkiego Zacznijmy od początku wdrożenie modelu współpracy w Pabianicach Sieć współpracy seniorskich organizacji pozarządowych z terenu województwa łódzkiego Bliżej obywatela wdrożenie modelu współpracy Gminy Poddębice i organizacji pozarządowych 88 Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Województwo Łódzkie 1 743 175,00 1 481 698,75 Rada OPZZ Województwa Łódzkiego Związek Harcerstwa Polskiego Fundacja Centrum Europejskie Natolin 897 070,00 762 509,50 853 048,80 725 091,48 792 115,20 673 297,92 Kamelot 782 827,20 665 403,12 6 e-urząd satysfakcja, komfort i wygoda dla Mieszkańców Gmina Secemin 641 995,00 545 695,75 7 Modelowe Rady Działalności Pożytku Publicznego 8 Model współpracy ngo miasto Łódź 9 Utworzenie sieci szansą rozwoju organizacji pozarządowych z woj. łódzkiego 10 Modelowe Kutno Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS Stowarzyszenie Instytut Nowych Technologii Centrum Promocji i Rozwoju Inicjatyw Obywatelskich OPUS Tabela 43 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 5.4. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM INFRASTRUKTURA) Utworzenie bazy nieruchomości, bazy umów i bazy księgowości niepodatkowej dla miasta Łodzi wraz z wprowadzeniem niezbędnych modyfikacji do istniejącego oprogramowania EN Ewidencja Nieruchomości, ZM Zarządzanie Mieniem i KN Księgowość Niepodatkowa, pozwalających na integrację danych Beneficjent 573 468,80 487 448,48 476 500,00 405 025,00 406 243,00 345 306,55 383 600,00 326 060,00 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Województwo Łódzkie 26 815 921,21 16 496 368,00 Miasto Łódź 5 602 592,04 3 833 617,60 3 eurząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego etap I Województwo Łódzkie 5 148 450,32 4 376 182,77 4 E-usługi publiczne w Gminie Uniejów Gmina Uniejów 3 902 175,00 2 703 412,71 5 Elektroniczna administracja zadowolony klient. Budowa systemu e-administracji w Łódzkim Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi 2 873 270,84 2 418 228,31 6 Budowa systemu e-usług w Urzędzie Miejskim w Łasku Gmina Łask 2 636 584,00 1 885 974,35

7 Rozwój e-usług w Piotrkowie Trybunalskim 8 9 10 Informatyzacja Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi poprzez wdrożenie systemu elektronicznego obiegu dokumentów Rozbudowa i doposażenie infrastruktury technicznej LNET służącej zaspokajaniu potrzeb Społeczeństwa Informacyjnego Regionalna platforma e-usług publicznych w obszarze kultury i turystyki oraz innych spraw obywatelskich (PUP) Miasto Piotrków Trybunalski 1 974 011,01 1 653 608,81 Miasto Łódź 1 490 492,06 844 012,42 LNET Sp. z o.o. 1 077 594,45 716 110,07 Fundacja Informatyki i Zarządzania 888 232,20 612 991,80 Tabela 44 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 5.4. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 Aktywizacja i integracja mieszkańców Gminy Godzianów poprzez poprawę dostępu do internetu Upowszechnianie dostępu do Internetu poprzez wyposażenie świetlicy komputerowej, utworzenie stanowisk komputerowych i przeprowadzenie cyklu warsztatów w Gminnej Bibliotece Publicznej w Głuchowie i jej czterech filiach bibliotecznych 3 Elektroniczny bank informacji Postęp finansowy Beneficjent Gminna Biblioteka Publiczna w Godzianowie Gminna Biblioteka Publiczna w Głuchowie Fundacja Rozwoju Nowych Technologii Novum Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 66 615,75 42 407,12 32 464,60 21 297,05 30 000,00 19 200,00 Działanie 5.1. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora edukacji W ramach działania 5.1. w 2015 r. zakończyły się 262 projekty o łącznej wartości 121 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 91 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowane zostały 2 projekty o średniej wartości 0,8 mln zł, w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki 256 projektów o średniej wartości 0,3 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- były to 4 projekty o średniej wartości 9,2 mln zł. Z dofinansowania POIG w tym działaniu skorzystała tylko Łódź, realizując projekty o wartości 1,5 mln zł. Z czterech powiatów pochodzili beneficjenci RPO WŁ 2007- zdecydowanie najdroższe projekty realizowali ci pochodzący z Łodzi (31,4 mln zł), dużo tańsze zaś z powiatów zgierskiego, rawskiego i skierniewickiego (odpowiednio 4,1, 1,0 i 0,2 mln zł). Natomiast POKL objął swym zasięgiem wszystkie powiaty największe kwoty zostały wydane w Łodzi (13,6 mln zł), a także w powiatach zgierskim (6,6 mln zł) i piotrkowskim (5,9 mln zł). Tabela 45 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 5.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 2 1 545 250 919 424 772 625 459 712 POKL 256 82 748 048 67 317 528 323 235 262 959 RPO WŁ 2007-4 36 794 089 22 599 864 9 198 522 5 649 966 razem 262 121 087 387 90 836 816 462 166 346 705 89

Działanie 5.2. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora ochrony zdrowia, pomocy społecznej oraz pieczy zastępczej Realizacji działania 5.2. służyło 26 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 65 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 44 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowane zostały 2 projekty o średniej wartości 0,8 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- były to 24 projekty o średniej wartości 2,6 mln zł. W ramach POIG projekty realizowane były tylko w 2 powiatach Łodzi (1,2 mln zł) i powiecie pabianickim (0,4 mln zł). W przypadku RPO WŁ 2007- było to 10 powiatów, z których najdroższe projekty realizowane były także w Łodzi (17,2 mln zł). Tabela 46 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 5.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 2 1 557 000 926 415 778 500 463 208 RPO WŁ 2007-24 63 563 194 43 701 535 2 648 466 1 820 897 razem 26 65 120 194 44 627 950 2 504 623 1 716 460 90

Działanie 5.3. Rozwój usług i poprawa dostępu do sektora kultury, sporu, turystyki i rekreacji Realizacji działania 5.3. służyło 195 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 34 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 18 mln zł. Zadania zrealizowane w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- miały średnią wartość wynoszącą 0,8 mln zł, zaś z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 0,2 mln zł. Beneficjenci RPO WŁ 2007- pochodzili z powiatów sieradzkiego i poddębickiego, a wartość realizowanych tam projektów wynosiła odpowiednio 0,8 mln zł i 0,7 mln zł. Natomiast najdroższe przedsięwzięcia z PROW zrealizowano we wszystkich powiatach ziemskich (21), największe kwoty przypadły w udziale opoczyńskiemu (3,9 mln zł), łowickiemu (3,7 mln zł) i zgierskiemu (3,3 mln zł). Tabela 47 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 5.3. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] RPO WŁ 2007-2 1 613 576 1 348 048 806 788 674 024 PROW 193 32 581 280 16 711 711 168 815 86 589 razem 195 34 194 856 18 059 759 175 358 92 614 91

Działanie 5.4. Rozwój cyfryzacji i usług cyfrowych w sektorze publicznym Realizacji działania 5.4. służyły 44 projekty zakończone w 2015 r. o łącznej wartości 67 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 47 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowane zostały 2 projekty o średniej wartości 0,7 mln zł, w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki 15 projektów o średniej wartości 0,7 mln zł, w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- były to 24 projekty o średniej wartości 2,3 mln zł, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 3 projekty o średniej wartości 43 tys. zł. Z unijnego dofinansowania w ramach POIG skorzystały tylko Łódź i powiat pabianicki, gdzie projekty miały wartość po 700 tys. zł. Najdroższe projekty z POKL realizowane były w powiecie pabianickim (1,1 mln zł), mniejsze kwoty trafiły także do 10 innych powiatów. W przypadku RPO WŁ 2007- na mapie dotacji znalazło się 15 powiatów Łódź (21,7 mln zł), powiaty zgierski (4,5 mln zł) i sieradzki (4,4 mln zł). Natomiast w przypadku PROW z funduszy unijnych skorzystali beneficjenci tylko z powiatów skierniewickiego (99 tys. zł) i radomszczańskiego (30 tys. zł). Tabela 48 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 5.4. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 2 1 399 700 832 822 699 850 416 411 POKL 15 9 935 600 8 445 260 662 373 563 017 RPO WŁ 2007-24 56 015 797 38 126 612 2 333 992 1 588 609 PROW 3 129 080 82 904 43 027 27 635 razem 44 67 480 177 47 487 598 1 533 640 1 079 264 92

Analiza wskaźników realizacji celu Monitoring realizacji celu 5 prowadzony jest za pomocą 10 wskaźników, z czego 3 potwierdzają założenia strategii, zaś 4 potwierdzają częściowo. Korzystne zmiany zachodzą w zakresie upowszechnienia wychowania przedszkolnego, dostępu do lekarzy oraz komputeryzacji szkół podstawowych i gimnazjów (jednakże publikacja tego wskaźnika została zaniechana, dane dostępne są do 2014 r.). Po okresie spadków korzystny kierunek przybrały wskaźniki dotyczące wykorzystania miejsc noclegowych oraz liczby widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych. Niekorzystne zmiany zaszły natomiast w dostępie do hospicjów, wykorzystaniu miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz liczbie uczestników imprez w domach kultury. Ponadto 2 wskaźniki dotyczące informatyzacji urzędów gmin zostały objęte badaniem w 2015 r. i wskazują na częściową realizację założeń strategii. Wykres 26 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 3 3 wskaźniki realizujące założenia strategii wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 4 W latach 2010-2015, zarówno w kraju jak i w województwie łódzkim, nastąpił duży postęp w rozwoju edukacji przedszkolnej. Z roku na rok wzrasta liczba placówek przedszkolnych i miejsc w tych placówkach. W latach 2010-2015 zaobserwowano w województwie łódzkim wzrost udziału dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym. W 2015 r. w porównaniu do 2010 r. wskaźnik ten wzrósł o 20,4 p.p. (z 64,3% do 84,7%), a województwo zajmuje 6. miejsce w kraju. W latach 2010-2014 miał miejsce również postęp w dostępie uczniów do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjach, co znalazło odzwierciedlenie w spadku liczby uczniów przypadających na 1 komputer z 18,03 w 2010 r. do 14,66 w roku 2014. W 2015 r. region łódzki należał do krajowej czołówki pod względem dostępności do lekarzy. Pod względem liczby lekarzy na 10 tys. mieszkańców województwo zajmowało 2. pozycję w kraju (Łódzkie 26,77; Polska 23,01). Istnieją jednak obszary w województwie, w których dostępność do lekarza jest znacznie niższa. Województwo łódzkie charakteryzuje się m.in. starzejącym się społeczeństwem i najwyższym w kraju wskaźnikiem osób w wieku poprodukcyjnym. Dlatego pozytywny, ale nie zadawalający jest wzrost liczby łóżek w hospicjach, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych na 100 tys. mieszkańców w latach 2010-2015 o 19,4 (z 48,69 do 68,09). Pomimo poprawiającej się sytuacji w dostępie do całorocznych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 000 mieszkańców (z 7,85 w 2010 r. do 9,26 w 2015 r.) niekorzystną tendencją jest spadek udziału wykorzystanych miejsc noclegowych w tych obiektach (z 31,3% do 30,6,%). Odzwierciedleniem dostępności do usług kultury jest liczba mieszkańców korzystających z oferty instytucji kultury, gdzie pomimo inwestycji w infrastrukturę w latach 2010-2015 nastąpił spadek liczby widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1 000 mieszkańców o 12,3 (z 236,8 do 224,5). Wskaźnik ten był jednak znacząco niższy od średniej krajowej (312,9) i lokował region na 12. miejscu w kraju, należy mieć jednak na uwadze, iż wskaźnik ten charakteryzuje się bardzo dużą zmiennością w czasie. Dużą zmiennością w czasie charakteryzuje się także liczba uczestników imprez organizowanych przez domy kultury, ośrodki kultury, kluby, świetlice w przeliczeniu na 1 000 mieszkańców, zarówno w województwie łódzkim, jak i średnio w Polsce. Po znaczącym wzroście do 827,2 w r. nastąpił spadek do 643,3 w 2015 r. Ponadto wartość ta jest o wiele niższa od średniej dla Polski (891,9). 93

O postępie w zakresie rozwoju do usług e-administracji świadczy stosunkowo wysoki udział gmin umożliwiających składanie wniosków w trybie on-line (141 ze 177 w 2015 r.), co stanowi 79,7% gmin województwa łódzkiego, a w ostatnim roku przybyło 6 gmin oferujących tą możliwość. Niezadowalającą wartość ma natomiast wskaźnik udziału urzędów administracji samorządowej korzystających z elektronicznego systemu zarządzania dokumentami w 2014 r. wyniósł on 29,4%, zaś w 2015 r. 29,9%. 43. Udział dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej w województwie ogółem [%] 90 85 80 75 70 65 60 55 % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 64,3 70,5 70,9 75,4 80,8 84,7 Polska 62,6 69,2 69,7 74,1 79,4 84,2 50 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 94

44. Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjach liczba 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 18,03 16,64 15,55 15,34 14,66 bd Polska 18,12 17,18 16,03 16,43 15,90 bd 0 2010 2011 2012 2014 2015 wskaźnik dla Polski 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 45. Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców (bez stomatologów, wg podstawowego miejsca pracy) 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 24,06 24,52 25,34 25,23 27,53 26,77 Polska 20,59 20,85 22,07 22,37 22,79 23,01 liczba 30 29 28 27 26 25 24 23 22 21 20 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 95

46. Liczba łóżek w hospicjach, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjnoopiekuńczych na 100 tys. mieszkańców liczba 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 48,69 51,31 56,05 58,37 69,33 68,09 Polska 67,65 72,86 75,90 78,75 81,76 86,19 100 95 90 85 80 75 70 65 60 55 50 45 40 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 47. Udział wykorzystanych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania [%] % 38 37 36 35 34 33 32 31 30 29 28 27 26 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 31,3 30,5 29,2 26,8 27,9 30,6 Polska 34,3 34,5 33,6 33,8 34,8 36,7 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 96

48. Liczba całorocznych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 000 mieszkańców liczba 13 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 7,85 7,98 9,19 9,35 9,261 9,258 Polska 15,84 15,74 17,53 17,65 18,03 18,47 12 11 10 9 8 7 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata 65% wskaźnika dla Polski poziom wskaźnika 49. Liczba widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1 000 mieszkańców liczba 340 320 300 280 260 240 220 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 236,8 239,6 245,2 242,6 219,3 224,5 Polska 299,2 283,9 277,2 297,6 318,6 312,9 200 lata 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 97

50. Liczba uczestników imprez organizowanych przez domy kultury, ośrodki kultury, klubach, świetlice na 1 000 mieszkańców liczba 1200 2009 2011 2012 2014 2015 łódzkie 630,0 529,1 572,6 827,2 742,3 643,3 Polska 903,1 798,2 817,0 999,8 1047,3 891,9 1000 800 600 400 200 0 lata 2009 2010 2011 2012 wskaźnik dla Polski 2014 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 51. Liczba gmin umożliwiających składania wniosków w trybie on-line liczba 200 180 160 140 120 100 80 60 40 20 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 135 141 0 lata 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 98

52. Udział urzędów administracji samorządowej korzystających z elektronicznego systemu zarządzania dokumentami % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 29,4 29,9 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 99

Cel operacyjny 6. Reintegracja społeczna grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym Postęp rzeczowy Działanie 6.1. Przeciwdziałanie ubóstwu ekonomicznemu W 2015 r. nie zakończyły się żadne projekty unijne służące realizacji tego działania. Natomiast cykliczne zadania prowadzone są przez Departament Kultury i Edukacji oraz Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi. Pierwsza jednostka zajmuje się zwolnieniami z opłat za pobyt w bursie uczniów/słuchaczy będących w trudnej sytuacji materialnej. Zaś RCPS prowadzi działania na rzecz wspierania rodzin wielodzietnych w województwie poprzez oferowanie systemu zniżek i ulg. Posiadacze Wojewódzkiej Karty Rodziny Wielodzietnej mogą korzystać z katalogu oferty kulturalnej, rekreacyjnej czy edukacyjnej na terenie całego regionu łódzkiego. Działanie 6.2. Reintegracja zawodowa oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczeniom społecznym Za realizację tego działania odpowiadało Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi. Zajmowało się ono wdrażaniem zapisów wielu wojewódzkich programów. W ramach Wojewódzkiego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych na lata 2011-2016 utworzono Wojewódzką Poradnię Diagnostyczno-Rehabilitacyjną dla dzieci z FAS (alkoholowy zespół płodowy), szkolono kadry placówek leczenia uzależnienia od alkoholu oraz zajmowano się edukacją społeczną. Podobne zadania przypisane są Wojewódzkiemu Programowi Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016, poza edukacją społeczną i szkoleniem kadr zorganizowane zostały także Międzynarodowe Obchody Dnia Zapobiegania Narkomanii. Pracownicy RCPS zajmowali się także edukacją społeczną w przypadku Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Przemocy na lata 2011-2016. Wiele działań było realizowanych w ramach Wojewódzkiego Programu Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych i Przeciwdziałania ich Wykluczeniu Społecznemu oraz Pomocy w Zatrudnianiu Osób Niepełnosprawnych na lata 2014-. Były to m.in. Wojewódzka Olimpiada Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie, Przegląd Twórczości Plastycznej Osób Chorych, Starszych i Niepełnosprawnych Sztuka jak balsam czy uczestnictwo w Międzynarodowych Targach Sprzętu Rehabilitacyjnego REHABILITACJA. Poza tym ze środków PFRON dofinansowywane są Zakłady Aktywności Zawodowej zatrudniające osoby niepełnosprawne. RCPS prowadzi również Wojewódzką Społeczną Radę ds. Osób Niepełnosprawnych, której eksperci opiniują działania podejmowane przez Województwo Łódzkie na rzecz osób z różnymi niepełnosprawnościami. W 2015 r. rozpoczęty został projekt z RPO WŁ 2014- pn. Koordynacja i rozwój ekonomii społecznej w województwie łódzkim, którego celem jest wypracowanie mechanizmów wspierania rozwoju i trwałego funkcjonowania sektora ekonomii społecznej w województwie. Ponadto powołany został Panel Ekspertów w zakresie Polityki Społecznej złożony z przedstawicieli władzy sądowniczej, wykonawczej, oświaty, zdrowia, NGO, mający za zadanie opiniowanie aktów prawnych z obszaru polityki społecznej. W ramach funduszy unijnych w działaniu 6.2. w 2015 r. zakończono 98 projektów z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Większość projektów miała na celu rozwój i upowszechnianie ekonomii społecznej, a także aktywizację zawodową i społeczną osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Najbardziej wartościowe projekty były realizowane w Łodzi przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łodzi (Nowy obraz pomocy społecznej w Łodzi) oraz Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi (Wsparcie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadr pomocy i integracji społecznej). 100

Tabela 49 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu 6.2. SRWŁ Lp. 1 2 Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) Nowy obraz pomocy społecznej w Łodzi Wsparcie i podnoszenie kwalifikacji zawodowych kadr pomocy i integracji społecznej 3 Wsparcie 4 Drogowskaz PRZEMIANA 5 Jestem potrzebny, chcę być potrzebny 6 Przełamać bariery. Uwolnić energię 7 Praca i edukacja szansą lepszego życia 8 Możemy więcej 9 Z myślą o przyszłości 10 Aktywizacja społeczno-zawodowa klientów Miejsko-Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Wieluniu Beneficjent Miasto Łódź / Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Łodzi Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 42 400 173,89 36 040 147,81 Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi 10 600 000,00 9 010 000,00 Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki / Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Tomaszowie Mazowieckim Miasto Pabianice / Miejskie Centrum Pomocy Społecznej w Pabianicach Gmina Miasto Zgierz / Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej im. bł. o. Rafała Chylińskiego Powiat Opoczyński / Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Opocznie Gmina Opoczno / Ośrodek Pomocy Społecznej w Opocznie Gmina Miasto Radomsko / Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Radomsku Powiat Zduńskowolski / Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Zduńskiej Woli Gmina Wieluń / Miejsko-Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Wieluniu 7 672 505,75 6 521 629,89 7 237 622,51 6 151 979,13 5 860 161,60 4 981 137,36 5 076 831,73 4 315 306,97 4 963 240,65 4 218 754,55 4 595 279,95 3 905 987,96 4 523 612,19 3 845 070,36 3 881 108,48 3 298 942,21 Postęp finansowy Działanie 6.2. Reintegracja zawodowa oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczeniom społecznym Realizacji działania 6.2. służyło 98 projektów jedynie z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki. Ich łączna wartość wyniosła 199 mln zł, zaś łączna wartość unijnego dofinansowania 169 mln zł. Beneficjenci programu pochodzili ze wszystkich powiatów poza łaskim. Najdroższe projekty realizowane były w Łodzi (49,5 mln zł), a także powiatach zgierskim (14,4 mln zł) i opoczyńskim (13,8 mln zł). Tabela 50 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 6.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POKL 98 199 096 291 169 079 808 2 031 595 1 725 304 101

Analiza wskaźników realizacji celu Ostatni z celów strategicznych spójności społecznej monitorowany jest za pomocą 5 wskaźników. Założenia strategii realizuje wskaźnik dotyczący liczby przestępstw stwierdzonych, który już w 2014 r. osiągnął wartość zakładaną w r. Korzystnym kierunkiem zmian charakteryzują się wskaźniki udziału osób w gospodarstwach domowych poniżej relatywnej granicy ubóstwa, liczby podmiotów nowej gospodarki społecznej oraz liczby osób bezdomnych. Na problemy z realizacją strategii wskazuje natomiast spadek udziału zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Wykres 27 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki realizujące założenia strategii wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 3 wskaźniki nie realizujące założeń strategii Wartości wybranych wskaźników obrazujących poziom wykluczenia społecznego w województwie łódzkim nie są w pełni zadawalające. Od 2010 r. zwiększa się liczba osób żyjących w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa (z 12,5% w 2010 r. do 13,1% w 2014 r.). Choć w 2015 r. nastąpił spadek do 12,3%, to do osiągnięcia wartości docelowej w r. nadal dużo brakuje. Po chwilowym wzroście w 2011 r. do 26,9% udziału osób niepełnosprawnych w wieku 16-64 lata w tej grupie wiekowej nastąpił spadek w 2015 r. do 21,3%, co uplasowało województwo na 6. miejscu w kraju. Pozytywnym zjawiskiem był w latach 2010-2015 spadek liczby przestępstw stwierdzonych na 1 000 mieszkańców (z 29,34 do 19,34). Bardzo ważnym czynnikiem, który może zmniejszyć poziom wykluczenia społecznego jest rozwój podmiotów ekonomii społecznej. Jednym ze wskaźników jest liczba podmiotów gospodarki społecznej na 100 tys. mieszkańców, który w latach 2012-2014 wzrósł z wartości 1,74 do 1,96. W 2014 r. na terenie województwa łódzkiego funkcjonowały jedynie 3 centra integracji społecznej (CIS) oraz 6 zakładów aktywności zawodowej (ZAZ), co sytuowało region na 12. miejscu w kraju. Spośród podmiotów ekonomii społecznej najwięcej było w Łódzkiem warsztatów terapii zajęciowej (40), co stanowiło 5,8% wszystkich tego typu placówek w Polsce. Problemem w regionie jest także bezdomność spowodowana m.in. alkoholizmem, brakiem lokalu mieszkalnego po opuszczeniu więzienia oraz eksmisja z mieszkania z powodu nie opłacania czynszu za lokal. Od r. co 2 lata prowadzone jest przez Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej badanie bezdomności. W r. wykazało ono, że w województwie łódzkim znajdowało się 2130 osób bezdomnych. Stanowi to 0,85 takich osób na 1000 mieszkańców, co plasuje Łódzkie na 10 miejscu w kraju. Natomiast w 2015 r. liczba bezdomnych zmniejszyła się do 2082, czyli 0,83, przy średniej dla Polski wynoszącej 0,94. 102

53. Udział osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa w ogólnej liczbie osób w gospodarstwach domowych [%] % 14 13 12 11 10 9 8 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 12,5 13,2 13,4 12,5 13,1 12,3 Polska 17,4 16,9 16,3 16,2 16,2 15,5 7 2010 2011 2012 2014 zakładany trend 2015 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 54. Udział zatrudnionych osób niepełnosprawnych w wieku 16-64 lata w liczbie niepełnosprawnych w tej grupie wiekowej [%] % 32 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 24,0 26,9 26,5 24,0 23,4 21,3 Polska 20,4 20,7 21,4 20,9 21,3 21,0 30 28 26 24 22 20 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 103

55. Liczba przestępstw stwierdzonych na 1 000 mieszkańców liczba 35 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 29,34 29,13 27,08 26,40 20,70 19,34 Polska 29,56 30,10 29,06 27,56 22,55 20,80 30 25 20 15 10 5 0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 56. Liczba podmiotów nowej ekonomii społecznej liczba 2,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd 1,74 1,83 1,96 bd Polska bd bd 2,16 2,30 2,35 bd 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 wskaźnik dla Polski 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 104

57. Liczba osób bezdomnych na 1000 mieszkańców liczba 0,9 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd 0,85-0,83 Polska bd bd bd 0,80-0,94 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 105

Filar III Spójność przestrzenna Postęp rzeczowy Za realizację filaru III, czyli spójności przestrzennej, w największym stopniu odpowiadają Departament Kultury i Edukacji, Departament Infrastruktury, Departament Cyfryzacji oraz Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi. Najważniejsze dokumenty realizujące zapisy spójności przestrzennej to Projekt Planu Rozwoju Sieci Dróg Wojewódzkich Województwa Łódzkiego na lata 2015-2023, Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Województwa Łódzkiego do roku z perspektywą do roku 2030 oraz Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Łódzkim na lata 2012-2015. Projekt Planu Rozwoju Sieci Dróg Wojewódzkich Województwa Łódzkiego na lata 2015-2023 uchwalony został w 2015 r. Dokument nie posiada części dotyczącej wskaźników monitorowania, a jedynie analizę obecnego stanu dróg i listę dróg przewidzianych do modernizacji do 2023 r. Znajduje się na niej 38 odcinków dróg wojewódzkich, z czego 7 to zadania do realizacji w ramach Kontraktu Terytorialnego. Podobnie Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Województwa Łódzkiego do roku z perspektywą do roku 2030 zatwierdzony w 2015 r. nie doczekał się jeszcze raportu z monitorowania. W rozdziale dotyczącym monitorowania rezultatów realizacji celów rozwoju publicznego transportu zbiorowego wskazano, że mierniki stopnia realizacji celów można podzielić na społeczne, statystyczne i finansowe, nie wymieniono jednak imiennie, jakie dokładnie wskaźniki będą monitorowane. Wspomniano jedynie, że badane zagadnienia społeczne będą dotyczyły poznania subiektywnej oceny standardów przez pasażerów, a także zostanie udostępniona platforma ułatwiająca zgłaszanie uwag. W sferze statystycznej dane będą dotyczyły liczby przewiezionych pasażerów, liczby wykonanych pociągokilometrów i pasażerokilometrów, a także szybkości komunikacyjnej na sieci transportowej. Natomiast mierniki finansowe obejmą obszary związane z kosztem pociągokilometra i pasażerokilometra oraz przychodami ze sprzedaży biletów. Mierniki te mają być monitorowane miesięcznie i narastająco, a po każdym roku kalendarzowym przekazywane Zarządowi Województwa Łódzkiego. Ostatni z omawianych dokumentów Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Łódzkim na lata 2012-2015 określa strategiczne cele i zadania w zakresie ochrony dziedzictwa materialnego i niematerialnego województwa łódzkiego, kształtując tym samym politykę rozwoju regionu. Ostatnie sprawozdanie z realizacji programu obejmuje lata 2012-, zaś jego kontynuację i podsumowanie stanowi Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Łódzkim na lata 2016-2019. Nowy program został uchwalony w 2016 r. i wytycza nowe standardy oraz kierunki działań w obszarze zarządzania dziedzictwem kulturowym regionu łódzkiego. Zawiera on katalog 30 wskaźników (poprzedni program 31), które zgodnie z ustawą muszą być monitorowane co 2 lata w formie sprawozdania z realizacji programu. Postęp finansowy Realizacji spójności przestrzennej służyło 286 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 11,3 mld zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 6,9 mld zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 58 projektów o średniej wartości 2,4 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 39 projektów o średniej wartości 250 mln zł, w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-50 projektów o średniej wartości 23 mln zł, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich zrealizowano 139 projektów o średniej wartości 1,7 mln zł. 106

Tabela 51 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących III Cel strategiczny program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 58 139 022 634 88 527 901 2 396 942 1 526 343 POIiŚ 39 9 744 088 802 6 257 391 996 249 848 431 160 445 949 RPO WŁ 2007-50 1 171 080 916 453 151 117 23 421 618 9 063 022 PROW 139 238 020 431 120 345 585 1 712 377 865 796 razem 286 11 292 212 783 6 919 416 600 39 483 261 24 193 764 Największa liczba projektów zakończonych w 2015 r. w ramach III celu strategicznego realizowała 7 cel operacyjny (237). Zdecydowanie mniej było ich w celu 9 (35 projektów) oraz celu 8 (14 projektów). Także w 7 celu znalazły się najdroższe projekty łączna wartość projektów wyniosła 10,5 mld zł przy dofinansowaniu 6,7 mld zł, zaś średnia wartość projektu 44 mln zł przy dofinansowaniu 28 mln zł. Natomiast najtańsze zadania realizowano w celu 8 średnia wartość projektu wyniosła 3,2 mln zł, zaś średnie dofinansowanie 1,9 mln zł. Tabela 52 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących III Cel strategiczny wg celów operacyjnych cel operacyjny liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] cel 7 237 10 507 379 241 6 664 922 605 44 334 934 28 122 036 cel 8 14 45 126 426 26 788 725 3 223 316 1 913 480 cel 9 35 739 707 116 227 705 269 21 134 489 6 505 865 razem 286 11 292 212 783 6 919 416 600 39 483 261 24 193 764 Wykres 28 Liczba projektów wg celów operacyjnych 35 14 cel 7 cel 8 cel 9 237 Wykres 29 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE wg celów operacyjnych Wykres 30 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE wg celów operacyjnych 12 000 50 Miliony 10 000 Miliony 45 40 8 000 35 30 6 000 25 4 000 20 15 2 000 10 5 0 0 cel 7 cel 8 cel 9 cel 7 cel 8 cel 9 łączna wartość projektów [mln zł] łączna wartość dofinansowania UE [mln zł] średnia wartość projektu [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] 107

Analiza wskaźników realizacji celu Niniejszy cel strategiczny realizowany jest za pomocą czterech wskaźników, z czego szeregi czasowe dostępne są dla trzech z nich. Spośród nich dwa potwierdzają realizację strategii (przyrost terenów przemysłowych, gęstość sieci autostrad), a jeden potwierdza częściowo (liczba mieszkań oddanych do użytku). Świadczy to o dużym postępie w realizacji strategii w zakresie spójności przestrzennej. Wykres 31 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 wskaźniki realizujące założenia strategii 2 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 1 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego W województwie w 2015 r. poziom wskaźnika liczby mieszkań oddanych do użytku na 1000 ludności (2,86) w stosunku do sytuacji z 2010 r. wskazuje na nieznaczne polepszenie w zakresie monitorowanego zjawiska, ale nadal nie osiąga średniej krajowej (3,84). W latach 2010-2014 udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych terenów przemysłowych w powierzchni ogółem systematycznie rósł, przekraczając w 2014 r. poziom docelowy (0,35), co uznaje się za korzystne tempo przyrostu terenów przemysłowych w województwie. Pozytywnie zmienia się sytuacja w regionie w zakresie połączeń autostradowych. Gęstość sieci autostrad w województwie w 2012 r. osiągnęła wartość 10,30 km/1000 km 2, która nadal się utrzymuje. Natomiast wskaźnik liczby gmin połączonych komunikacją zbiorową w Łodzi badany ponownie będzie dopiero w 2017 r. w 2014 r. wynosił on 134. 108

58. Liczba mieszkań oddanych do użytku na 1 000 ludności liczba 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 2,73 2,37 3,17 2,39 2,59 2,86 Polska 3,53 3,40 3,97 3,77 3,72 3,84 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 59. Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych terenów przemysłowych w powierzchni ogółem [%] % 0,36 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 0,32 0,33 0,34 0,35 0,35 bd Polska 0,36 0,36 0,36 0,37 0,37 bd 0,35 0,34 0,33 0,32 0,31 0,30 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 109

60. Liczba gmin połączonych komunikacją zbiorową z Łodzią w dni powszednie liczba 165 160 155 150 145 140 135 130 125 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 134-120 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 61. Gęstość sieci autostrad w województwie łódzkim w odniesieniu do średniej dla UE27 [km/1000km 2 ] 2009 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 4,10 4,24 4,24 10,30 bd 10,30 10,30 Polska 2,72 2,74 3,42 4,37 4,74 4,98 4,99 km/1000k m2 16 14 12 10 8 6 4 2 0 2009 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 110

Cel operacyjny 7. Wysoka jakość i dostępność infrastruktury transportowej i technicznej Postęp rzeczowy Działanie 7.1. Wzmocnienie i rozwój systemów transportowych i teleinformatycznych Za realizację tego działania odpowiadały Departament Cyfryzacji, Departament Infrastruktury i Zarząd Dróg Wojewódzkich w Łodzi. Pierwszy z nich zakończył w 2015 r. 2 projekty Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna oraz Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna 2 Etap. Miały one na celu zapewnienie powszechnego, szybkiego i bezpiecznego dostępu do wiedzy, usług elektronicznych oraz informacji oferowanych poprzez Internet dla mieszkańców województwa łódzkiego. Departament Infrastruktury opracował uchwalony w 2015 r. Plan Zrównoważonego Rozwoju Publicznego Transportu Zbiorowego Województwa Łódzkiego. Dokument ten ma na celu regulację planowanej sieci komunikacyjnej, na której świadczone będą przewozy użyteczności publicznej, w tym warianty rozwoju tej sieci. Natomiast Zarząd Dróg Wojewódzkich przeprowadził w 2015 r. Generalny Pomiar Ruchu. Pomiary te przeprowadzane są co 5 lat, a zliczony średni dobowy ruch pojazdów pozwala także na modelowanie prognozy ruchu, obliczenie przepustowości skrzyżowań i węzłów czy analiz w zakresie ochrony środowiska. Również w 2015 r. został uchwalony Projekt Planu Rozwoju Sieci Dróg Wojewódzkich Województwa Łódzkiego na lata 2015-2023. Jest to dokument, który wyznacza kierunki prawidłowego rozwoju sieci dróg wojewódzkich do 2023, w tym w aspekcie inwestycyjnym wynikającym z nowego okresu programowania. W ramach funduszy unijnych w działaniu 7.1. w 2015 r. zakończonych zostało 109 projektów 58 w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 15 w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, 34 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- oraz 2 z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Realizacji tego działania służyły inwestycje w infrastrukturę drogową i kolejową sprzyjające zwiększeniu dostępności transportowej i komunikacyjnej regionu łódzkiego. Dzięki zakończeniu budowy drogi ekspresowej S8 na odcinku Walichnowy Łódź (dopuszczenie do ruchu nastąpiło w 2014 r.) Centralna Polska zyskała bezpośrednie połączenie z Dolnym Śląskiem. Obecnie przejazd z Łodzi do Wrocławia trwa jedynie 2,5 godziny. Zakończona i rozliczona została także budowa odcinka autostrady A-1 Toruń Stryków (dopuszczenie do ruchu nastąpiło w 2012 r.), co dało regionowi szybkie połączenie z północą Polski. Poza skróceniem czasu przejazdu zdecydowanie poprawił się poziom bezpieczeństwa ruchu, głównie dzięki bezkolizyjnym węzłom i wyprowadzeniu ruchu kołowego z mniejszych miejscowości, przez które przebiegały oblegane drogi krajowe. Natomiast z inwestycji usprawniających ruch w Łodzi bardzo istotna była budowa Trasy Górna (dopuszczenie do ruchu nastąpiło w 2014 r.), która docelowo ma stanowić podłączenie do autostrady A-1; a także rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód wraz z systemem obszarowego sterowania ruchem. W 2015 roku zmodernizowano także: fragment drogi wojewódzkiej nr 714 na odcinku od Kurowic do Brójec, przejście przez miejscowość Zaosie w ciągu drogi wojewódzkiej nr 715 oraz przejście przez miejscowość Zygry w ciągu drogi 473. Z inwestycji kolejowych najistotniejsza była budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, łączącej główne miasta regionu: Łódź, Zgierz, Ozorków, Pabianice, Sieradz, Zduńską Wolę, Łowicz, Koluszki czy Kutno. W ramach projektu finansowanego z RPO WŁ 2007- i zakończonego w 2014 r. zostały wyremontowane oraz wybudowane nowe przystanki kolejowe na obsługiwanych liniach, a w ramach projektu finansowanego z POIiŚ zakupiono nowe pociągi. Z innych zadań zrealizowana została rewitalizacja linii kolejowej nr 16 na odcinku Łódź Widzew Zgierz oraz zakup taboru dla PKP Intercity. Ponadto w ramach funduszy POIiŚ zrealizowano projekt polepszenia jakości usług przewozowych poprzez poprawę stanu technicznego linii kolejowej nr 1 na odcinku Koluszki Częstochowa i projekty modernizujące tabor PKP Intercity, a w ramach RPO WŁ 2007- projekt 111

rewitalizacji linii kolejowej nr 16 na odcinku Łódź Widzew Zgierz (oddanie do użytku tego odcinka nastąpiło w 2014 roku). Ponadto projekty realizowane w ramach POIG miały na celu głównie poprawę dostępu do sieci informatycznych i usług teleinformatycznych, m.in. poprzez budowę szerokopasmowych sieci telekomunikacyjnych na terenie prawie całego województwa. Tabela 53 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu 7.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 Budowa szerokopasmowej sieci telekomunikacyjnej FTTH w gminach Nowosolna i Aleksandrów Łódzki Rozbudowa sieci światłowodowej Citynet w powiecie łódzkim wschodnim i brzezińskim Budowa szerokopasmowej sieci FTTH w wybranych sołectwach powiatu kutnowskiego oraz łęczyckiego Budowa szerokopasmowej sieci FTTH w powiecie łowickim Internet dla mieszkańców Gminy Szczerców przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu 6 Szerokopasmowy Internet na obszarze miasta Łódź 7 8 9 Rozwój społeczeństwa informacyjnego poprzez przeciwdziałanie wykluczeniu cyfrowemu w Gminie Kiełczygłów Next Generation Network (NGN) budowa sieci optycznej GPON FTTH w Łodzi i Zgierzu Budowa sieci optycznej GPON FTTH w wybranych miejscowościach powiatu rawskiego oraz łowickiego Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] TOYA Sp. z o.o. 13 701 271,35 4 738 390,11 Citynet Frank Trzeciak Wyka s.c. Dariusz Frank, Marek Trzeciak, Tomasz Wyka 7 513 581,75 3 634 618,81 ITV Media Tomasz Barlak 6 132 534,00 2 966 550,99 Radio-Net Anna Barlak 6 090 960,00 2 946 439,99 Gmina Szczerców 5 244 709,69 4 449 315,49 M3.NET Sp. z o.o. spółka komandytowa 4 794 540,00 2 319 310,00 Gmina Kiełczygłów 4 392 387,10 3 733 529,03 TPnets.com Tomasz Bathelt, Piotr Marciniak 4 074 720,00 1 971 104,38 ITV MEDIA Sp. z o.o. 4 036 860,00 1 952 790,00 10 Szerokopasmowy Internet w mieście Łódź ACTUS-INFO SP. Z O.O. 3 898 066,93 1 782 567,13 Tabela 54 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu 7.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Budowa drogi ekspresowej S8 na odcinku węzeł Walichnowy Łódź (A1) 2 Budowa autostrady A-1, odcinek Toruń-Stryków 3 Rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód (Retkinia Olechów) wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem 4 Budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej 5 6 7 8 9 10 Budowa drogi krajowej nr 1 Trasa Górna na odcinku od Al. Jana Pawła II do ul. Rzgowskiej etap II odc. Paradna Pabianicka Zakup elektrycznych zespołów trakcyjnych dla PKP Intercity S.A. Etap II Budowa intermodalnego terminalu kontenerowego wraz z obiektami towarzyszącymi w mieście Kutno Zakup taboru dla PKP Intercity S.A. do realizacji kolejowych przewozów pasażerskich zakup 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych Poprawa bezpieczeństwa poprzez zabudowę nowych rozjazdów kolejowych o podwyższonym standardzie konstrukcyjnym Zwiększenie bezpieczeństwa operacyjnego Portu Lotniczego Łódź w zakresie zimowego utrzymania lotniska Beneficjent Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Łódź miasto na prawach powiatu Łódzka Kolej Aglomeracyjna Sp. z o.o. Łódź Miasto na prawach powiatu Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 5 099 384 720,43 3 581 234 289,07 1 904 707 336,65 942 091 589,58 740 388 077,38 532 567 902,12 457 770 847,00 296 440 534,40 259 302 170,41 212 693 296,96 PKP Intercity S.A. 144 132 630,00 82 007 200,00 PCC Intermodal Spółka Akcyjna 120 267 692,50 36 697 498,99 PKP Intercity S.A. 105 146 438,18 59 822 763,64 PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o. 41 637 432,15 31 811 577,59 29 384 238,69 18 546 999,06 112

Tabela 55 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 7.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Budowa trasy Górna na odc. od Al. Włókniarzy do ul. Rzgowskiej; Etap I odc. Rzgowska Paradna 2 Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna 3 Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna 2 Etap 4 Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego Drogi 5 Rewitalizacja linii kolejowej nr 16 na odcinku Łódź Widzew Zgierz 6 7 8 9 Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 726 na odcinku Rawa Mazowiecka Inowłódz Bukowiec Opoczyński oraz Opoczno Żarnów na odcinku Dęborzeczka Inowłódz Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 715 w miejscowości Zaosie w ramach zadań: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki i Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki na odcinku przejścia przez Zaosie Poprawa dostępności komunikacyjnej centrum Opoczna poprzez rozbudowę sieci dróg gminnych: ul. Skłodowskiej, ul. św. Marka oraz ul. Kwiatowej Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 714 na odcinku Brójce Kurowice w ramach zadania Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 714 na odcinku Rzgów Kurowice 10 Budowa drogi dojazdowej do ŁSSE podstrefy Aleksandrów Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Miasto Łódź 198 540 395,11 64 379 891,25 Województwo Łódzkie Województwo Łódzkie Gmina Konstantynów Łódzki PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Województwo Łódzkie Województwo Łódzkie 49 174 879,83 33 535 568,06 25 436 792,87 17 604 351,90 24 192 848,34 17 761 037,93 23 734 383,32 13 982 781,42 10 459 701,70 8 483 748,12 8 900 902,75 7 138 190,36 Gmina Opoczno 8 183 132,02 6 952 822,63 Województwo Łódzkie Gmina Aleksandrów Łódzki 8 135 877,86 6 518 638,92 7 300 379,79 4 652 862,23 Tabela 56 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 7.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 Budowa infrastruktury szerokopasmowego Internetu na terenie gminy Nowe Ostrowy Budowa infrastruktury szerokopasmowego dostępu do internetu dla mieszkańców Gminy i Miasta Szadek Beneficjent Gmina Nowe Ostrowy Gmina i Miasto Szadek Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 083 765,40 789 349,00 991 500,00 726 750,00 Działanie 7.2. Wzmocnienie i rozwój systemów infrastruktury technicznej W ramach działania 7.2. w 2015 r. zakończonych zostało 128 projektów 24 w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, 2 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- oraz 102 w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich. Większość zadań miała na celu rozwój systemów wodno-kanalizacyjnych (m.in. w Tomaszowie Mazowieckim, Bełchatowie, Rawie Mazowieckiej, Opocznie) oraz budowę bądź modernizację oczyszczalni ścieków (m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, Tomaszowie Mazowieckim). Modernizowane były również sieci ciepłownicze, a w łódzkiej elektrociepłowni EC4 zastosowano technologię do redukcji emisji tlenku azotu. Ponadto Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi zrealizowała na terenie 22 powiatów projekt pn. System Zintegrowanych Stanowisk Kierowania i Dysponowania Zasobami Ratowniczymi Województwa Łódzkiego Etap III. Tabela 57 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu 7.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 Modernizacja oczyszczalni ścieków i skanalizowanie części aglomeracji Tomaszowa Mazowieckiego Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Piotrkowie Trybunalskim Beneficjent Zakład Gospodarki Wodno- Kanalizacyjnej w Tomaszowie Mazowieckim Sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 208 418 904,98 101 370 724,91 Miasto Piotrków Trybunalski 205 201 879,37 128 292 922,76 113

3 4 5 6 7 8 9 10 Budowa i modernizacja systemu sieci wodnokanalizacyjnej na terenie Miasta Bełchatowa Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracji Rawa Mazowiecka Faza I Kompleksowe rozwiązanie gospodarki ściekowej na terenie Gminy Aleksandrów Łódzki Budowa infrastruktury wodno-ściekowej na terenie Gminy Opoczno Przebudowa sieci ciepłowniczej wodnej w Dalkia Łódź S.A. w celu ograniczenia strat ciepła Redukcja emisji tlenków azotu z kotła K7 w EC 4 Dalkia Łódź zgodnie ze standardem Dyrektywy IED Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie aglomeracji Zduńska Wola I faza Przebudowa i modernizacja osiedlowych sieci ciepłowniczych w Bełchatowie Zakład Wodociągów i Kanalizacji WOD.-KAN. Spółka z o.o. Rawskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. 135 894 070,67 61 765 376,15 75 886 324,70 44 743 562,62 Gmina Aleksandrów Łódzki 68 308 172,31 54 265 382,35 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Opocznie Veolia Energia Łódź Spółka Akcyjna 60 889 976,20 29 857 291,47 60 187 383,48 34 162 873,12 Veolia Energia Łódź 48 311 985,51 9 225 000,00 Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Zduńskiej Woli Spółka z o.o. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Bełchatowie 43 607 650,32 22 336 187,87 39 712 898,18 24 717 252,90 Tabela 58 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 7.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu 1 2 Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego Gospodarka wodno-ściekowa System Zintegrowanych Stanowisk Kierowania i Dysponowania Zasobami Ratowniczymi Województwa Łódzkiego Etap III Beneficjent Gmina Konstantynów Łódzki Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 8 855 920,29 6 734 477,40 1 531 459,98 1 240 677,00 Tabela 59 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 7.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami kanalizacyjnymi na terenie gm. Zduny ETAP I Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kraszkowice Rozbudowa sieci wodociągowych oraz budowa oczyszczalni ścieków jako II i III etap racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej Gminy Brzeźnio Modernizacja hydroforni i ujęcia wody w Rząśni oraz zakup ciągnika rolniczego wraz z wozem asenizacyjnym Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Zakościelu gm. Inowłódz Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w miejscowościach Brzeźnio i Bronisławów Budowa kanalizacji sanitarnej w części miejscowości Strzelce Wielkie i części miejscowości Zamoście w Gminie Strzelce Wielkie Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Bujny, Gąski i Glina w Gminie Wola Krzysztoporska Rozbudowa i przebudowa oczyszczalni ścieków w Rząśni wraz z uzbrojeniem i infrastrukturą Budowa sieci kanalizacji sanitarnej we wsi Piątkowisko i Kudrowice Etap II Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Zduny 9 019 590,00 1 931 519,00 Gmina Wierzchlas 7 325 749,11 2 871 142,00 Gmina Brzeźnio 7 169 989,93 3 259 452,00 Zakład Gospodarki Komunalnej 5 948 941,32 3 352 404,00 Gmina Inowłódz 5 857 372,97 3 569 117,00 Gmina Brzeźnio 5 077 517,44 593 008,00 Gmina Strzelce Wielkie 5 035 699,15 2 650 415,40 Gmina Wola Krzysztoporska 4 971 107,45 2 993 805,27 Gmina Rząśnia 4 907 061,00 647 596,00 Gmina Pabianice 4 858 500,03 1 625 000,00 Postęp finansowy Działanie 7.1. Wzmocnienie i rozwój systemów transportowych i teleinformatycznych Realizacji działania 7.1. służyło 109 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 9,6 mld zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 6,2 mld zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowanych zostało 58 projektów o średniej wartości 2,4 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 15 projektów o średniej wartości 599 114

mln zł, w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- były to 34 projekty o średniej wartości 12,6 mln zł, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2 projekty o średniej wartości 1 mln zł. Z unijnego dofinansowania w ramach POIG nie skorzystali beneficjenci z 4 powiatów. Najdroższe projekty realizowane były w powiecie łódzkim wschodnim (12,6 mln zł), kolejno w tomaszowskim (11,9 mln zł) i zgierskim (10,7 mln zł). Podobnie beneficjenci z 6 powiatów nie skorzystali w 2015 r. ze środków POIiŚ. Działania o najwyższej wartości zrealizowano w Łodzi (1,2 mld zł), powiecie łódzkim wschodnim (862 mln zł) oraz sieradzkim (809 mln zł). Natomiast w przypadku RPO WŁ 2007- najwięcej środków zainwestowali beneficjenci z Łodzi (217 mln zł), a potem kolejno z powiatu pabianickiego (29 mln zł) oraz zgierskiego (27 mln zł), zaś żaden projekt nie zakończył się w powiatach rawskim, kutnowskim i łowickim. Jedynie do 2 powiatów trafiło zaś dofinansowanie z PROW kutnowskiego i zduńskowolskiego (projekty o wartości ok. 1 mln zł). Tabela 60 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 7.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 58 139 022 634 88 527 901 2 396 942 1 526 343 POIiŚ 15 8 987 794 359 5 841 947 678 599 186 291 389 463 179 RPO WŁ 2007-34 427 143 946 221 064 471 12 563 057 6 501 896 PROW 2 2 075 265 1 516 099 1 037 633 758 050 razem 109 9 556 036 204 6 153 056 149 87 670 057 56 450 056 115

Działanie 7.2. Wzmocnienie i rozwój systemów infrastruktury technicznej Realizacji działania 7.2. służyło 128 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 951 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania wynoszącej 511 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zrealizowane zostały 24 projekty o średniej wartości 31,5 mln zł, w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- były to 2 projekty o średniej wartości 5,2 mln zł, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 102 projekty o średniej wartości 1,8 mln zł. W ramach POIiŚ dofinansowanie unijne trafiło do beneficjentów z 16 powiatów, najdroższe projekty zrealizowane były w Piotrkowie Trybunalskim (205 mln zł), Łodzi (108 mln zł) i powiecie zgierskim (64,6 mln zł). Natomiast w przypadku RPO WŁ 2007-2 zrealizowane projekty objęły swym działaniem teren prawie całego województwa (za sprawą projektu Komendy Wojewódzkiej Straży Pożarnej w Łodzi). W ten sposób w 20 powiatach podjęto działania w równej kwocie 69 tys. zł, zaś w pabianickim 8,9 mln zł (poprzez dodatkowy projekt z infrastruktury wodno-ściekowej). W ramach PROW zrealizowano projekty we wszystkich powiatach ziemskich (21), najdroższe w tomaszowskim (20 mln zł), sieradzkim (19 mln zł) i pajęczańskim (18 mln zł). Tabela 61 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 7.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIiŚ 24 756 294 443 415 444 318 31 512 268 17 310 180 RPO WŁ 2007-2 10 387 380 7 847 435 5 193 690 3 923 718 PROW 102 184 661 213 88 574 703 1 810 404 868 379 razem 128 951 343 036 511 866 456 7 432 367 3 998 957 116

Analiza wskaźników realizacji celu Pierwszy cel operacyjny spójności przestrzennej monitorowany jest za pomocą trzynastu wskaźników, z których 2 nie tworzą jeszcze szeregu czasowego. Cztery wskaźniki potwierdzają realizację strategii wzrastająca liczba przewozów pasażerskich komunikacją miejską oraz Łódzką Koleją Aglomeracyjną, wielkość ładunków obsłużonych w terminalach intermodalnych oraz udział odpadów zdeponowanych na składowiskach. Aż 5 wskaźników informuje o właściwym kierunku zmian lecz niewystarczającej dynamice udział dróg powiatowych i gminnych o nawierzchni gruntowej, gęstość dróg rowerowych, długość linii kolejowych dostosowanych do prędkości 100 km/h i więcej, udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputer z dostępem do Internetu oraz udział mieszkańców obsługiwanych przez sieci kanalizacji. Na problemy w realizacji strategii wskazuje mniejsza liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu przewodowego oraz malejący ruch pasażerów na lotnisku im. W. Reymonta. Natomiast informacje o liczbie miejsc parkingowych na parkingach typu Park&Ride oraz długości zmodernizowanych linii elektroenergetycznych dostępne będą po przeprowadzeniu badań. Wykres 32 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 2 2 wskaźniki realizujące założenia strategii 4 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 5 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego W omawianym okresie wzrosła gęstość dróg rowerowych z poziomu 1,58 km/100 km² w 2011 roku do 3,25 km/100 km² w 2015 r. Utrzymuje się także pozytywny kierunek zmian w zakresie długości linii kolejowych dostosowanych do prędkości co najmniej 100 km/h, jednak jego tempo jest nadal powolne, a zanotowany przyrost to 142 km linii kolejowych dostosowanych do wyższych parametrów prędkości. Liczba przewozów pasażerów komunikacją miejską na 10 tys. mieszkańców miast obsługiwanych komunikacją miejską systematycznie wzrasta, już w 2012 r. osiągając zakładany poziom docelowy wynoszący 1,70. Także zainicjowane w 2014 r. przewozy Łódzką Koleją Aglomeracyjną odnotowały wzrost do blisko 2 mln pasażerów w 2015 r., co pozytywnie rokuje na możliwość osiągnięcia zakładanej wartości wskaźnika. Poprawia się również wyposażenie gospodarstw domowych w infrastrukturę techniczną tj. dostęp do Internetu oraz sieci kanalizacyjnej, jednak charakter tych zmian jest zbyt powolny. Znacząco przyrasta również wielkość ładunków obsłużonych w terminalach intermodalnych [TEU], która już w r. przekroczyła poziom docelowy. Do 2012 r. korzystnie zmieniała się sytuacja w zakresie gospodarki odpadami zmniejszał się udział odpadów komunalnych zdeponowanych na składowiskach w ilości odpadów komunalnych zebranych zmieszanych. Potem nastąpił jednak gwałtowny wzrost wartości wskaźnika do 73,8% w 2014 r., a następnie jego spadek, który osiągnął już zakładaną wartość docelową. Natomiast w przypadku liczby gospodarstw domowych korzystających z gazu przewodowego, po dobrym wzrostowym okresie 2012-2014, nastąpił znaczący spadek do wartości 423 tys. Bardzo niekorzystnie wygląda sytuacja w przypadku udziału pasażerów w Porcie Lotniczym Łódź im. Reymonta w odniesieniu do innych portów lotniczych w Polsce. Wartość wskaźnika spadła w latach 2010-2015 z 2,0 do 0,9. Spowodowane jest to znaczącym odpływem pasażerów z łódzkiego lotniska, mimo systematycznie przyrastającej liczby pasażerów ogółem w Polsce. Pozostałe 2 wskaźniki zostały objęte monitorowaniem dopiero w 2014 r., trudno więc wnioskować na temat osiągania przez nie założonych wartości. Wskaźnik dotyczący liczby miejsc parkingowych na parkingach typu Park&Ride oraz udziału długości linii elektroenergetycznych zmodernizowanych w stosunku do wymagających modernizacji (110kV; 15kV; 0,4kV) ponownie będą zbadane w 2017 r. 117

62. Udział dróg powiatowych i gminnych o nawierzchni gruntowej w ogólnej długości tych dróg [%] % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 30,00 27,43 27,88 27,20 26,47 26,02 Polska 36,85 36,11 36,02 35,52 35,03 34,66 35,0 32,5 30,0 27,5 25,0 22,5 20,0 17,5 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 63. Gęstość dróg rowerowych [km/100 km 2 ] km/100 km2 4 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd 1,58 2,06 2,59 2,99 3,25 Polska bd 1,85 2,22 2,47 2,99 3,45 3,5 3 2,5 2 1,5 1 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 118

64. Długość linii kolejowych dostosowanych do prędkości 100 km/h i więcej [km] 650 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 333,88 333,88 347,08 364,25 382,25 476,13 km 600 550 500 450 400 350 300 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 65. Liczba przewozów pasażerów komunikacją miejską na 10 000 mieszkańców miast obsługiwanych komunikacją miejską [mln] liczba 2,00 1,90 1,80 1,70 1,60 1,50 1,40 1,30 1,20 1,10 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 1,30 1,48 1,76 1,74 1,78 1,82 1,00 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 119

66. Udział pasażerów w Porcie Lotniczym Łódź im. W. Reymonta do pasażerów w portach lotniczych w Polsce (przyjazdy + wyjazdy) [%] % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 2,0 1,8 2,0 1,4 0,9 0,9 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 67. Udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputer osobisty z dostępem do Internetu w gospodarstwach domowych ogółem [%] % 80 70 60 50 40 30 20 10 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 52,3 54,9 59,2 62,8 67,3 71,1 Polska 59,6 62,3 64,7 68,8 71,2 72,8 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 120

68. Udział mieszkańców obsługiwanych przez sieci kanalizacji w ludności ogółem [%] % 80 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 58,8 59,8 60,4 60,9 62,6 63,4 Polska 62,0 63,5 64,3 65,1 68,7 69,7 75 70 65 60 55 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 69. Udział odpadów komunalnych zdeponowanych na składowiskach w ilości odpadów komunalnych zebranych zmieszanych ogółem [%] % 90 85 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 82,0 74,1 52,6 76,7 73,8 52,4 Polska 80,9 86,6 83,5 67,0 63,8 55,7 80 75 70 65 60 55 50 lata 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika 121

70. Liczba miejsc parkingowych na parkingach typu Park&Ride liczba 600 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 150-500 400 300 200 100 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 71. Liczba pasażerów przewożonych koleją aglomeracyjną w tys. pasażerów na 1 rok liczba 6000 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 324 1984 5000 4000 3000 2000 1000 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 122

72. Wielkość ładunków obsłużonych w terminalach intermodalnych [TEU] TEU 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd 50 208 111 976 186 535 298 999 333 981 400 000 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 73. Udział długości linii elektroenergetycznych zmodernizowanych w stosunku do wymagających modernizacji (110kV; 15kV; 0,4kV) [%] % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 71,5-0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 123

74. Liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu przewodowego 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 416 664 407 108 407 157 412 556 425 974 423 150 Polska 7 201 392 7 230 260 7 268 034 7 321 921 7 375 489 7 374 254 liczba 450 000 440 000 430 000 420 000 410 000 400 000 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 124

Cel operacyjny 8. Wysoka jakość środowiska przyrodniczego Postęp rzeczowy Działanie 8.1. Ochrona i kształtowanie powiązań przyrodniczo-krajobrazowych Do realizacji tego działania przyczynił się Łódzki Dom Kultury, za którego pracę odpowiada Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Jednym z zakończonych w 2015 r. projektów była Kolorowa Lokomotywa, którego celem było stworzenie programu edukacji ekologicznej dla dzieci i młodzieży, łączącego warsztaty artystyczne z praktycznymi zadaniami ochrony i pielęgnowania najbliższego otoczenia. W ramach funduszy unijnych w działaniu 8.1. zakończono w 2015 r. tylko 1 projekt z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Miał on na celu utworzenie ścieżki edukacyjnoekologicznej wraz z infrastrukturą we wsi Łęg Ręczyński (w powiecie piotrkowskim). Tabela 62 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 8.1. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Utworzenie ścieżki edukacyjno-ekologicznej wraz z niezbędną infrastrukturą we wsi Łęg Ręczyński realizowane poprzez zakup tablic ekologicznych wzdłuż ścieżki edukacyjno-ekologicznej, zakup i montaż wiaty oraz zakup tablic w wewnątrz wiaty Beneficjent Robert Kalicki Agroturystyka Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 93 111,00 34 720,00 Działanie 8.2. Przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropogenicznych W ramach działania 8.2. zakończono w 2015 r. 13 projektów z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Miały one na celu zwiększenie ochrony przeciwpowodziowej poprzez budowę i modernizację wałów przeciwpowodziowych oraz obiektów hydrotechnicznych. Dla rolnictwa i leśnictwa duże znaczenie miała natomiast budowa zbiorników małej retencji. Tabela 63 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 8.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Remont obiektów hydrotechnicznych zbiornika wodnego Miedzna Dolina Warty VI przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego, odcinek w km 6+860-15+315 gm. Sieradz, pow. sieradzki Dolina Warty VIII przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warty w km 1+937 6+619, przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Strugi z Bartochowa w km 6+619 8+255 gm. Warta, pow. sieradzki Luciąża ekoregulacja rzeki w km 7+900 16+600 gm. Sulejów, gm. Rozprza, pow. Piotrkowski Regnów zbiornik małej retencji gm. Regnów, pow. rawski Góra Bałdrzychowska zbiornik małej retencji gm. Poddębice, pow. poddębicki Dolina Warty VII przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego, odcinek w km 2+119 5+123 gm. Warta, pow. sieradzki Dolina Warty IX- przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warty w km 1+000 3+652, przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Strugi z Bartochowa w km 0+000 1+000 gm. Warta pow. sieradzki Bełdówka ekoregulacja kształtowanie przekroju podłużnego i poprzecznego koryta cieku, odcinek w km 0+000-5+750 gm. Poddębice, pow. poddębicki Dolina Warty VI przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego, odcinek w km 15+315-16+755 gm. Warta, pow. sieradzki 125 Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 10 047 477,98 6 126 510,96 6 288 861,26 3 807 603,57 4 714 230,85 2 871 620,03 4 662 685,39 2 821 612,26 4 319 086,94 2 620 924,96 3 819 727,40 2 266 152,99 3 049 714,40 1 776 070,32 2 947 377,43 1 784 635,31 1 849 497,10 891 097,20 1 648 952,62 1 004 299,15

Postęp finansowy Działanie 8.1. Ochrona i kształtowanie powiązań przyrodniczo-krajobrazowych W ramach działania 8.1. w 2015 r. został zrealizowany tylko 1 projekt o wartości 93 tys. zł i dofinansowaniu unijnym w kwocie 34,7 tys. zł z powiatu piotrkowskiego. Tabela 64 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 8.1. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] PROW 1 93 111 34 720 93 111 34 720 Działanie 8.2. Przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropogenicznych W ramach działania 8.2. w 2015 r. zrealizowano 13 projektów o łącznej wartości 45,0 mln zł i dofinansowaniu w kwocie 26,8 mln zł. Średnia wartość projektu wyniosła 3,5 mln zł. Pieniądze trafiły do 5 powiatów, najdroższe projekty zrealizowane zostały w sieradzkim (19,8 mln zł) i opoczyńskim (10,0 mln zł). Tabela 65 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 8.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] PROW 13 45 033 315 26 754 005 3 464 101 2 058 000 126

Analiza wskaźników realizacji celu Jakość środowiska przyrodniczego monitorowana jest za pomocą 5 wskaźników. Jeden z nich potwierdza realizację strategii (wydatki inwestycyjne na małą retencję wodną), trzy wskaźniki charakteryzują się prawidłowym trendem, lecz niewystarczającą dynamiką (udział powierzchni prawnie chronionej, lesistość, liczba obiektów małej retencji). Ponadto 1 wskaźnik diagnozuje problem znacząco wzrasta powierzchnia lasów dotkniętych pożarami. Wykres 33 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki realizujące założenia strategii wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 3 wskaźniki nie realizujące założeń strategii Nieznacznie pogorszyła się sytuacja w zakresie obejmowania ochroną prawną obszarów cennych przyrodniczo i krajobrazowo, nastąpił niewielki spadek udziału powierzchni prawnie chronionej z 19,72% w 2010 r. do 19,64% w 2015 r. Niepokojąco wzrasta również powierzchnia lasów objętych pożarami, rekordowym pod tym względem był rok 2012 r. z siedmiokrotnym wzrostem powierzchni pożarów w stosunku do 2010 r. Powoli, aczkolwiek niewystarczająco, wzrasta lesistość w województwie (o 0,2 p.p. w 2015 r. do wartości 21,3%). Zdecydowanie zwiększył się udział wydatków inwestycyjnych na małą retencję wodną w porównaniu z 2010 r. (z 4 941 do 9 081 zł) i jest to pozytywne zjawisko, jednakże inwestycje takie ze względu na długi czas realizacji zadania wykazują się dużą zmiennością w lokowaniu środków. Natomiast pomimo spadku w 2011 r. liczba obiektów małej retencji wodnej w latach 2010-2015 wzrosła do 675, przy zachowaniu obecnego tempa istnieje szansa na osiągnięcie docelowej wartości wynoszącej 687. 75. Udział powierzchni prawnie chronionej w powierzchni województwa ogółem [%] % 35 30 25 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 19,59 19,60 19,61 19,64 19,64 19,64 Polska 32,43 32,45 32,45 32,51 32,51 32,54 20 15 10 5 0 2010 2011 2012 2014 2015 zakładany trend 2016 2017 2018 2019 poziom wskaźnika lata 127

76. Udział lasów w powierzchni województwa ogółem [%] % 26 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 21,1 21,1 21,2 21,3 21,3 21,3 Polska 29,2 29,2 29,3 29,4 29,4 29,5 25 24 23 22 21 20 19 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 77. Liczba obiektów małej retencji wodnej liczba 690 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 673 671 672 672 673 675 Polska 30842 30663 31151 31508 31334 32259 685 680 675 670 665 660 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 128

78. Wydatki inwestycyjne na małą retencję wodną ogółem [tys. zł] 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 4941 2589 4677 473 10598 9081 średnia dla Polski 3872 6611 4158 6893 8035 4598 tys. zł 12 000 10 000 8 000 6 000 4 000 2 000 0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 średnia dla Polski poziom wskaźnika 79. Powierzchnia lasów dotkniętych pożarami [ha] ha 700 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 86,8 178,7 608,6 40,8 105,7 347,2 Polska 2126,2 2677,8 7235,3 1288,5 2690,5 5509,9 600 500 400 300 200 100 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 129

Cel operacyjny 9. Zrównoważony rozwój osadniczy Postęp rzeczowy Działanie 9.1. Wzmacnianie systemu powiązań funkcjonalnych Realizacja działania dotycząca wzmacniania powiązań funkcjonalnych była realizowana pośrednio przez wszystkie inicjatywy i projekty zwiększające potencjał Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego i miejskich biegunów wzrostu województwa łódzkiego. Przedsięwzięcia wzmacniające system powiązań funkcjonalnych dotyczyły wszystkich filarów polityki horyzontalnej. Szczególne znaczenie dla rozwijania powiązań funkcjonalno-przestrzennych mają działania związane z zaawansowaną gospodarką wiedzy i innowacji, zintegrowanym środowiskiem przedsiębiorczości, kapitałem ludzkim, wysokim standardem i dostępem do usług publicznych oraz wysoką jakością i dostępnością do infrastruktury transportowej i technicznej. Działania samorządu oraz projekty zbieżne z zapisami działania 9.1. zostały opisane we wcześniejszych rozdziałach. Działanie 9.2. Wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego Za realizację tego działania odpowiadał Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Najważniejszym dokumentem jest tu Wojewódzki Program Opieki nad Zabytkami w Województwie Łódzkim na lata 2012-2015, który określa strategiczne cele i zadania w zakresie ochrony dziedzictwa materialnego i niematerialnego województwa. Interesującym działaniem było stworzenie Katalogu Budownictwa Regionalnego, czyli strony internetowej, gdzie przedstawione zostały najciekawsze przykłady budownictwa drewnianego w województwie. W ramach funduszy unijnych w działaniu 9.2. zrealizowano w 2015 r. 35 projektów. Środki na 14 z nich pochodziły z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, zaś na pozostałe 21 z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Ze względu na skalę potrzeb niewątpliwym osiągnięciem były działania rewitalizacyjne prowadzone w Łodzi związane ze stworzeniem Centrum EC1. Bazą dla tej inwestycji jest zabytkowa elektrownia z początku XX w., jedna z najstarszych w Polsce. Na terenie dawnej elektrowni, w odresturowanych budynkach znalazło swoją siedzibę Centrum Sztuki Filmowej wraz z planetarium oraz Centrum Nauki i Techniki. Centrum EC1 wraz z przebudowywanym dworcem kolejowym Łódź Fabryczna ma stać się głównym elementem nowego Centrum Łodzi. Wśród dużych projektów współfinansowanych w ramach RPO WŁ 2007- znalazły się także rewitalizacja obiektów pofabrycznych na centrum handlowe Sukcesja, remonty starówek Sieradza, Zduńskiej Woli, Tomaszowa Mazowieckiego czy Wielunia, rewitalizacja Teatru Lalek Arlekin w Łodzi oraz sąsiadującej z nim Akademii Muzycznej. W ramach PROW rewitalizowane były natomiast obiekty o randze lokalnej kościoły, kaplice, klasztory, parki, a także zdecydowano się wykorzystać środki na zagospodarowanie terenów w centrach miejscowości. Tabela 66 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu 9.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 Rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne Miasto Łódź 259 465 629,64 82 646 027,39 2 3 4 Rewitalizacja obiektów pofabrycznych na Centrum biznesowohandlowo-rozrywkowe SUKCESJA Etap I Od elekcji królów polski do epoki internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu Działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych Rewitalizacja fragmentu kampusu Politechniki Łódzkiej renowacja, przebudowa i rozbudowa zespołu obiektów pofabrycznych dla celów dydaktyki wydziału Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej Fabryka Biznesu Sp. z o.o. Gmina Miasto Sieradz Politechnika Łódzka 239 101 747,57 8 000 000,00 47 429 913,31 23 067 566,72 38 719 356,80 32 899 888,48 130

5 Rewitalizacja Centrum Miasta Zduńska Wola 6 Rewitalizacja i modernizacja Teatru Lalek Arlekin w Łodzi 7 8 9 10 Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznej Przebudowa płyty Placu Kościuszki Poprawa wizerunku uczelni i atrakcyjności miasta poprzez rewitalizację głównej siedziby Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Kraina bez barier w Poddębicach Rewitalizacja zespołu pałacowoparkowego oraz nabrzeża Neru Kompleksowa rewitalizacja zabytkowego centrum miasta Wielunia V etap Miasto Zduńska Wola Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi 32 347 158,38 13 342 308,58 25 426 564,69 14 483 193,42 24 753 213,88 15 039 961,45 16 334 563,08 9 551 038,42 Gmina Poddębice 15 361 226,64 8 857 546,36 SGM sp. z o.o. 9 709 339,51 5 353 275,43 Tabela 67 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu 9.2. SRWŁ Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Konserwacja i remont kościoła p.w. Narodzenia NMP w Mikołajewicach Beneficjent Rzymskokatolicka Parafia p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Mikołajewicach Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 905 786,54 418 059,87 2 Kompleksowa rewitalizacja centrum miejscowości Gidle Gmina Gidle 706 950,69 429 293,00 3 4 5 6 7 8 9 10 Zachowanie dziedzictwa historycznego poprzez remont dachu i elewacji Kaplicy dworskiej w Niechmirowie Zagospodarowanie przestrzeni publicznej w centrum miejscowości Błaszki Rewitalizacja zabytkowego parku w Cielądzu z budową ścieżek, drewnianych altan, węzła sanitarnego z przyłączami elektroenergetycznym, wodociągowym i kanalizacji sanitarnej oraz infrastrukturą towarzyszącą Zagospodarowanie przestrzeni publicznej w miejscowości Domaniew Zagospodarowanie placu wraz z rozbiórką budynku gospodarczego w miejscowości Drużbice, gmina Drużbice Remont konstrukcji dachu wraz z wymianą gontu drewnianego w zabytkowym kościele w Białej Szlacheckiej Rewitalizacja remont ogrodzenia wokół kościoła pw. Narodzenia NMP w Błogiem Zagospodarowanie zbiornika wodnego w miejscowości Węgrzynowice Postęp finansowy Parafia Rzymskokatolicka p.w. św. Wawrzyńca w Stolcu 664 927,80 498 695,00 Gmina i Miasto Błaszki 641 531,30 277 395,00 Gmina Cielądz 583 739,83 286 632,00 Gmina Dalików 575 358,76 343 971,30 Gmina Drużbice 339 865,67 138 156,00 Katolicka Parafia p.w. św. Jana Chrzciciela w Białej Szlacheckiej Parafia Rzymsko-Katolicka pw. Narodzenia Najświętszej Mari Panny Błogie Szlacheckie 335 744,66 167 872,00 269 561,93 215 649,00 Gmina Budziszewice 263 305,27 129 876,00 Działanie 9.2. Wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego Realizacji działania 9.2. służyło 35 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 739,7 mln zł i łącznej wartości dofinansowania w kwocie 227,7 mln zł. W ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- zakończonych zostało 14 zadań o średniej wartości 52,4 mln zł, zaś z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich było to 21 projektów o średniej wartości 293 tys. zł. Działania z RPO WŁ 2007- realizowane były w 8 powiatach, zdecydowanie najdroższe z nich w Łodzi (580 mln zł), a potem kolejno w powiecie sieradzkim (47 mln zł) oraz zduńskowolskim (37 mln zł). Natomiast fundusze unijne w ramach PROW trafiły do 11 powiatów, najdroższe projekty zrealizowano w sieradzkim (1,3 mln zł), radomszczańskim (0,9 mln zł) i pabianickim (0,7 mln zł). 131

Tabela 68 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Działanie 9.2. program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] RPO WŁ 2007-14 733 549 590 224 239 211 52 396 399 16 017 087 PROW 21 6 157 526 3 466 058 293 216 165 050 razem 35 739 707 116 227 705 269 21 134 489 6 505 865 Analiza wskaźników realizacji celu Realizacja założeń tego celu strategicznego monitorowana jest za pomocą 6 wskaźników, z których 1 nie tworzy jeszcze szeregu czasowego. Jeden ze wskaźników dotyczący dynamiki przyrostu dochodów z podatku CIT w biegunach wzrostu w 2015 r. przekroczył docelowy poziom z r. Trzy wskaźniki częściowo realizują strategię dynamika przyrostu podmiotów gospodarczych w biegunach wzrostu, liczba podmiotów gospodarczych na obszarach wiejskich oraz udział powierzchni województwa objęty planami miejscowymi. Wskaźnik dotyczący stosunku gęstości zaludnienia w biegunach wzrostu do gęstości zaludnienia we wszystkich miastach województwa ma tendencję odwrotną do założonej i diagnozuje w tym zakresie problem w realizacji strategii. Wykres 34 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki realizujące założenia strategii 1 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii 3 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego Niewystarczający jest przyrost gęstości zaludnienia w biegunach wzrostu do gęstości zaludnienia we wszystkich miastach województwa. Po wzroście w 2011 r. wartość wskaźnika systematycznie spada i obecnie słabną szanse na osiągnięcie jego wartości docelowej. Dynamika przyrostu liczby podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON na 1 tys. mieszkańców biegunów wzrostu lekko się poprawiła z 99,0 w 2011 r. do 106,1 w 2015 r. Pozytywnie wzrasta także wartość wskaźnika opisującego podmioty w REGON w gminach wiejskich na 1 tys. mieszkańców (z 600,2 do 667,1 w 2015 r.), co potwierdza wzrost przedsiębiorczości mieszkańców wsi. 132

Pomimo dużej rokrocznej zmienności dochodów z podatku CIT dla biegunów wzrostu na 1000 mieszkańców, w 2015 r. wartość wskaźnika zdecydowanie przekroczyła zakładaną w r. (113,3%). Powoli rośnie także udział powierzchni województwa objęty Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego w powierzchni ogółem. W 2015 r. wyniósł on 31,97%, przy średniej dla Polski 29,66%. Po raz pierwszy w 2014 r. monitorowaniem został objęty wskaźnik dotyczący udziału powierzchni terenów wymagających rewitalizacji w miastach powyżej 15 000 mieszkańców w powierzchni tych miast ogółem. W roku docelowym wartość tego wskaźnika nie powinna przekroczyć 2,9%, czyli wartości z 2014 r., a kolejne jego badanie zostanie przeprowadzone w 2017 r. 80. Stosunek gęstości zaludnienia w biegunach wzrostu do gęstości zaludnienia we wszystkich miastach województwa % 4,5 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 3,30 3,39 3,38 3,38 3,37 3,37 4,0 3,5 3,0 2,5 2,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 133

81. Dynamika przyrostu liczby podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON na 1 000 mieszkańców biegunów wzrostu (rok 2010 = 100%) [%] % 120 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 100,00 99,03 101,92 103,98 104,91 106,12 115 110 105 100 95 lata 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 zakładany trend poziom wskaźnika 82. Dynamika przyrostu dochodów z podatku CIT dla biegunów wzrostu na 1000 mieszkańców (rok 2010 = 100%) [%] % 115 113 111 109 107 105 103 101 99 97 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 100,00 104,20 99,22 100,08 102,06 113,26 95 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 134

83. Liczba podmiotów w REGON w gminach wiejskich na 10 tys. mieszkańców gmin wiejskich liczba 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 600,2 602,9 621,8 641,4 655,2 667,1 Polska 669,1 672,0 694,3 718,3 735,2 748,8 760 740 720 700 680 660 640 620 600 580 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata wskaźnik dla Polski poziom wskaźnika 84. Udział powierzchni województwa objęty Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego w powierzchni ogółem [%] 45 % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 28,96 28,78 28,95 30,85 31,65 31,97 Polska 26,47 27,23 27,97 28,75 29,24 29,66 40 35 30 25 20 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 135

85. Udział powierzchni terenów wymagających rewitalizacji w miastach powyżej 15 000 mieszkańców w powierzchni tych miast ogółem % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 2,90-3,5 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 136

Polityka terytorialno-funkcjonalna W województwie łódzkim wyodrębniono specyficzne obszary, które ze względu na swoje cechy przestrzenne, potencjał endogeniczny, koncentrację i rozwój specjalistycznych funkcji gospodarczych oraz istniejące i kształtujące się powiązania funkcjonalne mogą stanowić podstawę budowania silnej pozycji konkurencyjnej regionu. Częścią polityki terytorialno-funkcjonalnej jest polityka skierowana do obszarów miejskich i wiejskich. Polityka miejska odnosi się zarówno do miast, jak i otaczających je gmin. Jednostki te, powiązane funkcjonalnie i podlegające procesom urbanizacji, tworzą obszary miejskie. Obszary wiejskie obejmują wszystkie pozostałe gminy województwa. Drugą częścią tej polityki jest polityka odnosząca się do wyspecjalizowanych obszarów funkcjonalnych. Zostały one wskazane ze względu na jednolitość potencjałów endogenicznych będących głównym czynnikiem rozwoju oraz powiązania funkcjonalno-przestrzenne w układach wewnętrznych i ponadregionalnych, wpływające na wzrost konkurencyjności województwa i jego rozwój społeczno-gospodarczy. Na obszary funkcjonalne składa się: Łódzki Obszar Metropolitalny, Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów Szczerców Złoczew, Zagłębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki, Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa, Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury. Polityka terytorialno-funkcjonalna była rozpatrywana odrębnie od polityki horyzontalnej, dlatego też niektóre działania oraz projekty unijne mogą się w nich powtarzać. Ponadto w części dotyczącej postępu finansowego duże projekty realizowane na terenie kilku gmin zostały przez autorów podzielone i policzone tylko w tych gminach, które należą do danego obszaru funkcjonalnego. W tabelach największych projektów znajdują się adnotacje, ile kosztował cały projekt. 137

1. Obszary miejskie i wiejskie Ponad dwukrotnie większa liczba projektów zakończonych w 2015 r. realizowana była w obszarach wiejskich, były to jednak projekty o zdecydowanie niższej wartości. Średnia wartość projektów z obszarów wiejskich wynosiła blisko 18 mln zł, zaś z obszarów wiejskich jedynie 1,7 mln zł. Tabela 69 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Politykę terytorialno-funkcjonalna wg obszarów funkcjonalnych obszar liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] obszary miejskie 156 2 807 685 816 1 557 416 292 17 997 986 9 983 438 obszary wiejskie 347 598 461 124 247 042 535 1 724 672 711 938 razem 503 3 406 146 941 1 804 458 827 6 771 664 3 587 393 Wykres 35 Liczba projektów w obszarach miejskich i wiejskich 156 obszary miejskie obszary wiejskie 347 Wykres 36 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE w obszarach miejskich i wiejskich Wykres 37 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE w obszarach miejskich i wiejskich Miliardy 3,0 2,5 Miliony 20 18 16 2,0 14 12 1,5 10 1,0 8 6 0,5 4 2 0,0 0 obszary miejski obszary wiejskie obszary miejski obszary wiejskie łączna wartość projektów [mld zł] łączna wartość dofinansowania UE [mld zł] średnia wartość projektu [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] 138

Cel strategiczny dla obszarów 1.1. Obszary miejskie Postęp rzeczowy Do realizacji celu strategicznego dla obszarów miejskich przyczynił się Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Od 2009 roku organizuje on konkursy na udzielenie dotacji na wykonanie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków województwa łódzkiego. W 2015 r. wpłynęły 184 oferty, z których wybrano 49, które otrzymały łączne dofinansowanie w kwocie 2 mln zł. W ramach funduszy unijnych w celu strategicznym dla obszarów miejskich w 2015 r. zakończonych zostało 156 projektów 2 w Programie Operacyjnym Innowacyjna Gospodarka, 53 w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, zaś 101 w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-. Wiele działań miało na celu wspieranie systemowych działań rewitalizacyjnych obszarów zdegradowanych społecznie i gospodarczo oraz kształtowania wysokiej jakości przestrzeni publicznych (rewitalizacja EC-1, starówek w Sieradzu, Zduńskiej Woli i Tomaszowie Mazowieckim). Gminy skorzystały także z możliwości racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej, również poprzez budowę i modernizację oczyszczalni ścieków. Do rozwoju transportu zbiorowego najbardziej przyczyniły się rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji wschód-zachód w Łodzi oraz budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Tabela 70 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu strategicznym dla obszarów miejskich Lp. Tytuł projektu 1 2 Stworzenie platformy oferującej automatyczną diagnozę stanu i poziomu kompetencji dzieci oraz możliwość ich rozwoju przy wykorzystaniu e-learningu innowacyjną metodą psychologii narracyjnej Nowe podejście w nauczaniu matematyki za pomocą multimediów i internetu Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Fundacja Dar Edukacji 849 250,00 849 250,00 EDUCADO Sp. z o.o. 696 000,00 696 000,00 Tabela 71 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla obszarów miejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 Rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód (Retkinia Olechów) wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Piotrkowie Trybunalskim Budowa intermodalnego terminalu kontenerowego wraz z obiektami towarzyszącymi w mieście Kutno Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w aglomeracji Rawa Mazowiecka Faza I Kompleksowe rozwiązanie gospodarki ściekowej na terenie Gminy Aleksandrów Łódzki Budowa infrastruktury wodno-ściekowej na terenie Gminy Opoczno Przebudowa sieci ciepłowniczej wodnej w Dalkia Łódź S.A. w celu ograniczenia strat ciepła Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenie aglomeracji Zduńska Wola I faza 9 Budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej 10 Przebudowa i modernizacja osiedlowych sieci ciepłowniczych w Bełchatowie Beneficjent Łódź miasto na prawach powiatu Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 740 388 077,38 532 567 902,12 Miasto Piotrków Trybunalski 205 201 879,37 128 292 922,76 PCC Intermodal Spółka Akcyjna Rawskie Wodociągi i Kanalizacja Sp. z o.o. 120 267 692,50 36 697 498,99 75 886 324,70 44 743 562,62 Gmina Aleksandrów Łódzki 68 308 172,31 54 265 382,35 Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o.o. w Opocznie Veolia Energia Łódź Spółka Akcyjna Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji w Zduńskiej Woli Spółka z o.o. Łódzka Kolej Aglomeracyjna Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Spółka z o.o. w Bełchatowie 60 889 976,20 29 857 291,47 60 187 383,48 34 162 873,12 43 607 650,32 22 336 187,87 41 615 531,55 (cały projekt 457 770 847,00) 26 949 139,49 (cały projekt 296 440 534,40) 39 712 898,18 24 717 252,90 139

Tabela 72 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla obszarów miejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 Rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne Miasto Łódź 259 465 629,64 82 646 027,39 2 3 4 5 Rewitalizacja obiektów pofabrycznych na Centrum biznesowohandlowo-rozrywkowe SUKCESJA Etap I Modernizacja Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi jako kompleksowa realizacja planu rozwoju Regionalnego Ośrodka Onkologicznego Od elekcji królów polski do epoki internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu działanie VI.1 rewitalizacja obszarów problemowych Rewitalizacja fragmentu kampusu Politechniki Łódzkiej renowacja, przebudowa i rozbudowa zespołu obiektów pofabrycznych dla celów dydaktyki wydziału Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej Fabryka Biznesu Sp. z o.o. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi 239 101 747,57 8 000 000,00 58 800 000,00 49 974 742,21 Gmina Miasto Sieradz 47 429 913,31 23 067 566,72 Politechnika Łódzka 38 719 356,80 32 899 888,48 6 Rewitalizacja Centrum Miasta Zduńska Wola Miasto Zduńska Wola 32 347 158,38 13 342 308,58 7 Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi 8 Rewitalizacja i modernizacja Teatru Lalek Arlekin w Łodzi 9 10 Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznej Przebudowa płyty Placu Kościuszki Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej działanie II. 9 Odnawialne źródła energii Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki 31 365 131,95 19 176 354,28 25 426 564,69 14 483 193,42 24 753 213,88 15 039 961,45 Gmina Uniejów 17 609 475,29 7 853 603,11 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla obszarów miejskich służyło 156 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 2,8 mld zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 1,6 mld zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowane zostały 2 projekty o średniej wartości 0,8 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko były to 53 projekty o średniej wartości 33,5 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-101 projektów o średniej wartości 10,2 mln zł. Tabela 73 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla obszarów miejskich program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 2 1 545 250 919 424 772 625 459 712 POIiŚ 53 1 777 881 030 1 125 504 913 33 544 925 21 235 942 RPO WŁ 2007-101 1 028 259 536 430 991 955 10 180 787 4 267 247 razem 156 2 807 685 816 1 557 416 292 17 997 986 9 983 438 Analiza wskaźników realizacji celu Cel strategiczny Obszary miejskie w ramach polityki funkcjonalno-terytorialnej jest monitorowany przez cztery wskaźniki, jednak jednego z nich nie można jeszcze analizować w szeregu czasowym (badanie własne). Z pozostałych trzech dwa wskazują na realizację strategii (dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT; przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań), a jeden informuje o problemach w realizacji strategii (liczba lekarzy specjalistów geriatrów). 140

Wykres 38 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 wskaźniki realizujące założenia strategii 2 wskaźniki nie realizujące założeń strategii 1 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego Dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT w badanych latach wykazywały niewielkie wahania wokół wartości prognozowanych ma podstawie trendu liniowego, w 2015 r. jednak go przekroczyły (57,65 zł). Należy więc przewidywać, że kontynuacja pozytywnych tendencji rozwojowych pozwoli na uzyskanie w r. przez gminy miejskie przychodów z podatku CIT na poziomie 65 zł per capita, czyli wartości docelowej. Wyższe od prognozowanego tempo wzrostu powierzchni użytkowej mieszkań na jednego mieszkańca na obszarach miejskich zapewniło osiągnięcie już w 2012 r. docelowej wartości wskaźnika dla roku (26,00 m 2 ). Po okresie tendencji wzrostowej, od 2014 r. można zauważyć spadek liczby lekarzy specjalistów geriatrów na 10 tys. mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w obszarach miejskich. Przyrost liczby lekarzy jest zbyt wolny w stosunku do szybkiego przyrostu liczby ludności w wieku poprodukcyjnym, zaś w 2015 r. ubyło 2 z tych lekarzy specjalistów. W 2014 r. po raz pierwszy został objęty badaniem udział powierzchni zrewitalizowanych w miastach w powierzchni miast ogółem. W 44 zbadanych miastach wyniósł on 0,34%, a w r. powinien osiągnąć wartość 0,70%. Kolejne badanie tego wskaźnika zaplanowane jest na 2017 r. 86. Dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT na 1 mieszkańca [zł] zł 70 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 48,38 50,93 49,82 50,42 51,23 57,65 65 60 55 50 45 40 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 141

87. Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca w obszarach miejskich [m 2 ] m2 28,0 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 25,38 25,70 26,09 26,47 26,83 27,23 27,5 27,0 26,5 26,0 25,5 25,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 88. Liczba lekarzy specjalistów geriatrów na 10 tys. mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w obszarach miejskich % 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 0,18 0,15 0,17 0,234 0,228 0,18 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 142

89. Udział powierzchni zrewitalizowanych w miastach w powierzchni miast ogółem % 0,8 0,7 0,6 0,5 0,4 0,3 0,2 0,1 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 0,34-0,0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 143

Cel strategiczny dla obszarów 1.2. Obszary wiejskie Postęp rzeczowy Do realizacji celu strategicznego dla obszarów miejskich przyczyniły się Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, Departament Kultury i Edukacji oraz Departament ds. Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego. Pierwszy z nich zajmował się promocją gospodarstw agroturystycznych i produktów regionalnych na targach turystycznych; opracowaniem i publikacją materiałów informacyjnych dotyczących produktów regionalnych, a przedstawiciele departamentu wzięli udział w komisji konkursowej na najlepsze gospodarstwo turystyczne (w ramach konkursu organizowanego przez Krajową Sieć Obszarów Wiejskich). Departament Kultury i Edukacji od 2004 roku organizuje konkurs z zakresu kultury, sztuki i ochrony dziedzictwa kulturowego. W 2015 r. ze wsparcia skorzystało 41 podmiotów, które otrzymały łączną dotację w wysokości 632 tys. zł. Natomiast Departament ds. Przedsiębiorczości na podstawie porozumienia zawartego z Ministerstwem Gospodarki świadczył usługi informacyjne dla przedsiębiorców, organizował spotkania z zakresu internacjonalizacji przedsiębiorstw, organizował spotkania B2B (Business to business), misje przyjazdowe do województwa oraz działania proinwestycyjne. W ramach funduszy unijnych realizacji celu strategicznego dla obszarów wiejskich służyła bardzo duża liczba projektów zakończonych w 2015 r., bo aż 347. Miały one łączną wartość 598 mln zł i łączną wartość unijnego dofinansowania 247 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka było to 15 projektów, 1 w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko, 89 w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki. Niewiele, bo tylko 13 projektów finansowanych było z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, zaś najwięcej (229) z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Znaczna liczba projektów miała na celu wsparcie rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw sektora pozarolniczego. Dofinansowanie otrzymały firmy m.in. z branży budowlanej, maszynowej, spożywczej, drzewnej czy meblowej. Rozwojowi usług publicznych służyły projekty mające na celu otwieranie nowych przedszkoli oraz poszerzające ich ofertę edukacyjną. Istotnym działaniem wspierającym rozwój obszarów wiejskich było także wdrożenie stosowania Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, m.in. poprzez poprawę gospodarowania zasobami wodnymi oraz zwiększenie retencjonowania wód. Tabela 74 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu strategicznym dla obszarów wiejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Uruchomienie produkcji taśm aluminiowych w koncepcyjnej technologii walcowania na zimno Innowacyjna produkcja paliw syntetycznych z bioetanolu 24.14.1 Węglowodory i ich pochodne Wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania stopów aluminium o ujednorodnionej strukturze Innowacja procesowa gwarancją wytworzenia elementu złącznego HDG-Performance Wdrożenie produkcji ekologicznych nośników informacji z grawitacyjnym mechanizmem rozkładającym Budowa Centrum Transferu Technologii w obszarze Odnawialnych Źródeł Energii Opracowanie i wdrożenie przez F.M. MEBLOSIEK linii wzorniczej mieszkaniowych mebli bezuchwytowych. Stworzenie serwisu internetowego świadczącego e-usługę zarządzania ryzykiem i zasobami ludzkimi w projektach IT Wdrożenie nowoczesnego systemu B2B zwiększającego efektywność współpracy pomiędzy Spółką Applex, a jej partnerami biznesowymi poprzez automatyzację wymiany danych Rozpoczęcie działań eksportowych firmy DRUKARNIA NESTORpack Dariusz Zysiek Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Eurometal Spółka Akcyjna 99 954 600,00 35 587 596,00 Ekobenz sp. z o.o. 96 198 399,22 16 985 007,26 PPH Eko-Świat Jarosław Śliwakowski 88 175 500,00 35 592 228,50 HERCO Sp. z o.o. 23 985 000,00 8 287 500,00 UDS sp. z o.o. 16 383 969,00 5 661 127,50 Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia Fabryka Mebli MEBLOSIEK sp. z o.o. 8 455 025,49 6 682 848,48 7 847 400,00 3 251 250,00 NUPPEX sp. z o.o. 679 800,00 404 481,00 Applex sp. z o.o. 480 700,00 286 016,50 Dariusz Zysiek Drukarnia NESTORpack 394 600,00 248 693,00 144

Tabela 75 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla obszarów wiejskich Lp. Tytuł projektu 1 Zakup elektrycznych zespołów trakcyjnych dla PKP Intercity S.A. Etap II Beneficjent PKP Intercity S.A. Wartość ogółem [zł] 28826526,00 (cały projekt 144132630,00) Dofinansowanie UE [zł] 16401440,00 (cały projekt 82007200,00) Tabela 76 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu strategicznym dla obszarów wiejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1 Dobry start z przedszkolem Gmina Buczek 1 332 250,14 1 132 412,62 2 Szkoła równych szans Gmina Pęczniew 774 840,00 658 614,00 3 Rozwiń skrzydła rozwiń kompetencje kluczowe Gmina Dalików 768 714,97 653 407,72 4 PWP_Otwarta Szkoła Wspierania Rozwoju adaptacja i wdrożenie niemieckiego modelu OGS w Szkole Podstawowej im. Juliana Bartoszewicza w Żarnowie Stowarzyszenie PROREW 755 524,00 642 195,40 5 Wszystko zaczyna się od przedszkola Gmina Wodzierady 686 907,00 583 870,95 6 Przedszkole przy szkole Gmina Rozprza 463 940,64 394 349,54 7 Patrząc w przyszłość Gmina Mniszków 455 156,75 386 883,24 8 Program zapewniania dostępu do wysokiej jakości edukacji przedszkolnej w gminie Grabów Instytut Szkoleniowo- Badawczy MERIDIUM 451 360,00 383 656,00 9 Dać szansę Powiat Łęczycki 437 354,13 371 751,01 10 Przygotowanie oddziałów przedszkolnych z terenu Gminy Rzeczyca do świadczenia wysokiej jakości usług na rzecz dzieci w wieku przedszkolnym Gmina Rzeczyca 432 035,00 367 229,75 Tabela 77 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla obszarów wiejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Wdrożenie zasadniczych zmian w prowadzeniu działalności gospodarczej jako efekt innowacyjnych prac B+R Rozbudowa zakładu firmy LUKMAR w Strzelcach oraz wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania elementów metalowych ECO HEAVY wdrożenie innowacyjnej technologii sposobem na wzrost konkurencyjności Innowacyjne technologie wzrostem konkurencyjności Firmy Tombud Podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowo-Usługowego Markopolo s. c. Katarzyna Wojtera, Wiesław Włodarczyk przez budowę innowacyjnej linii technologicznej do produkcji kruszyw wysokiej jakości Podniesienie konkurencyjności firmy poprzez inwestycje w innowacyjne środki trwałe Podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zakup innowacyjnych maszyn do obróbki drewna Wzrost konkurencyjności firmy na rynku międzynarodowym poprzez wprowadzenie nowego produktu w wyniku zastosowania innowacyjnych rozwiązań robotyzacji procesu pakowania jaj Zakup innowacyjnych maszyn stolarskich jako czynnik rozwoju technologicznego firmy MEBDOM Robert Proszowski Wdrożenie przez firmę Santar innowacyjnych technologii produkcji opakowań z pianki polietylenowej Beneficjent IRBUD s. c. Garlej Sławomir, Garlej Ewa Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 3 136 500,00 858 712,50 LUKMAR Mariusz Pływacz 2 994 449,81 1 273 855,47 Firma POSIADAŁO" sp. j. 2 988 900,00 742 050,00 TOMBUD Tomasz Brol 2 721 375,00 955 800,00 Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo- Usługowe Markopolo s.c. Katarzyna Wojtera, Wiesław Włodarczyk PPHU MADEJ Sebastian Madej P.P.H.U. EUREX Janusz i Danuta Kędzia s.j. Grupa Producentów Rolnych Suflidowo sp. z o.o. Proszowski Robert MEBDOM Santar s.c. Agnieszka Jóźwicka, Daniel Sanowski 2 632 200,00 1 000 450,00 2 614 980,00 993 905,00 2 392 452,34 1 272 839,22 1 895 807,15 871 040,82 1 857 300,00 705 925,00 1 232 570,70 595 946,05 Tabela 78 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu strategicznym dla obszarów wiejskich Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 Remont obiektów hydrotechnicznych zbiornika wodnego Miedzna Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami kanalizacyjnymi na terenie gm. Zduny ETAP I Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 10 047 477,98 6 126 510,96 Gmina Zduny 9 019 590,00 1 931 519,00 145

3 4 5 6 7 8 9 10 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kraszkowice Rozbudowa sieci wodociągowych oraz budowa oczyszczalni ścieków jako II i III etap racjonalizacji gospodarki wodno-ściekowej Gminy Brzeźnio Modernizacja hydroforni i ujęcia wody w Rząśni oraz zakup ciągnika rolniczego wraz z wozem asenizacyjnym Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Zakościelu gm. Inowłódz Budowa sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej w miejscowościach Brzeźnio i Bronisławów Budowa kanalizacji sanitarnej w części miejscowości Strzelce Wielkie i części miejscowości Zamoście w Gminie Strzelce Wielkie Rozbudowa i przebudowa oczyszczalni ścieków w Rząśni wraz z uzbrojeniem i infrastrukturą Luciąża ekoregulacja rzeki w km 7+900 16+600 gm. Sulejów, gm. Rozprza, pow. Piotrkowski Gmina Wierzchlas 7 325 749,11 2 871 142,00 Gmina Brzeźnio 7 169 989,93 3 259 452,00 Zakład Gospodarki Komunalnej 5 948 941,32 3 352 404,00 Gmina Inowłódz 5 857 372,97 3 569 117,00 Gmina Brzeźnio 5 077 517,44 593 008,00 Gmina Strzelce Wielkie 5 035 699,15 2 650 415,40 Gmina Rząśnia 4 907 061,00 647 596,00 Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi 4 662 685,39 2 821 612,26 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla obszarów wiejskich służyło 347 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 598 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 247 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowanych zostało 15 projektów o średniej wartości 22,9 mln zł, w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 1 o wartości 28,8 mln zł, w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki było to 89 projektów o średniej wartości 0,2 mln zł. Średnia wartość projektu w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007- wyniosła 2,0 mln zł dla 13 zrealizowanych zadań, zaś w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich było to 229 projektów o średniej wartości 0,8 mln zł. Tabela 79 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla obszarów wiejskich program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] Analiza wskaźników realizacji celu łączna wartość dofinansowania UE [zł] Wszystkie cztery wskaźniki w ramach monitorowania celu strategicznego Obszary wiejskie (liczba podmiotów gospodarczych, upowszechnienie wychowania przedszkolnego, proporcja sieci wodociągowej do kanalizacyjnej oraz udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych) informują o prawidłowym kierunku zmian, lecz ich niewystarczającej dynamice, czyli częściowej realizacji strategii w tym zakresie. Wykres 39 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 15 343 699 212 113 612 291 22 913 281 7 574 153 POIiŚ 1 28 826 526 16 401 440 28 826 526 16 401 440 POKL 89 21 091 861 17 748 240 236 987 199 418 RPO WŁ 2007-13 26 156 253 10 677 058 2 012 019 821 312 PROW 229 178 687 272 88 603 507 780 294 386 915 razem 347 598 461 124 247 042 535 1 724 672 711 938 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 4 146

Liczba podmiotów wpisanych do rejestru REGON dla obszarów wiejskich na 1 000 mieszkańców w latach 2010-2015 kształtowała się poniżej wartości wyznaczonej przez trend, który zakłada zwiększenie liczby podmiotów do 80 jednostek w r. Ze względu na zbyt niski wzrost liczby przedsiębiorstw w porównaniu do zakładanego, osiągnięcie docelowej wartości wskaźnika wymaga zwiększenia tempa wzrostu aktywności gospodarczej w gminach wiejskich. Szybkim tempem wzrostu, lecz nadal poniżej wartości wyznaczonej przez trend, charakteryzuje się udział dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej dla obszarów wiejskich. W okresie badawczym nastąpił przyrost wartości wskaźnika o blisko 11 p.p. do 45,9% w 2015 r., co świadczy o wysokich dysproporcjach między miastem a wsią. Zmiany proporcji sieci wodociągowej w stosunku do sieci kanalizacyjnej pozwalają na określenie stopnia nierówności w poziomie uzbrojenia obszarów wiejskich w infrastrukturę wodną w odniesieniu do poziomu wyposażenia w infrastrukturę kanalizacyjną. Wysokie wartości wskaźnika świadczą o niekorzystnym, zbyt niskim poziomie rozwoju sieci kanalizacyjnej względem sieci wodociągowej. Zakładanym efektem wspierania rozwoju systemów wodno-ściekowych jest obniżenie o połowę aktualnej wartości proporcji do roku, do poziomu 4,0%. Wysokie tempo spadku wskaźnika (do 6,8 w 2014 r.) pozwala przypuszczać, że wartość docelowa wskaźnika może zostać osiągnięta przed r. Ostatni wskaźnik tego celu strategicznego także charakteryzuje się dobrą tendencją zmian, lecz wolniejszą od zakładanego trendu udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w ogólnej powierzchni użytków rolnych w obszarach wiejskich zwiększył swoją wartość o 0,23% do 0,61% w 2014 r. 90. Liczba podmiotów w REGON dla obszarów wiejskich na 1 000 mieszkańców obszarów wiejskich liczba 90 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 53,11 53,32 54,61 56,39 57,56 58,65 80 70 60 50 40 lata 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 zakładany trend poziom wskaźnika 147

91. Udział dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej dla obszarów wiejskich [%] % 90 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 35,02 36,65 37,68 40,77 43,95 45,90 80 70 60 50 40 30 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 92. Proporcja sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej na terenie obszarów wiejskich % 12 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 10,40 9,12 8,06 7,64 7,24 6,80 10 8 6 4 2 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 148

93. Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w ogólnej powierzchni użytków rolnych w obszarach wiejskich % 1,6 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 0,38 0,44 0,54 0,61 0,61 bd 1,4 1,2 1,0 0,8 0,6 0,4 0,2 0,0 lata 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 zakładany trend poziom wskaźnika 149

2. Obszary funkcjonalne Największa liczba projektów zakończonych w 2015 r. zrealizowana została w Obszarach Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury (134), połowa mniej w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (65). Największa łączna wartość projektów przypadła na Łódzki Obszar Metropolitalny (4,2 mld zł), kolejno zaś na Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa (1,3 mld zł). Projekty o najwyższej średniej wartości realizowane były w Obszarze Rozwoju Intensywnego Rolnictwa (66 mln zł) i Łódzkim Obszarze Metropolitalnym (65 mln zł). Ciekawa sytuacja wystąpiła w Zagłębiu Górniczo-Energetycznym Bełchatów Szczerców Złoczew, gdzie projekty miały łączną wartość 96 mln zł, otrzymały zaś dofinansowanie jedynie w kwocie 17 mln zł. Tabela 80 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących Politykę terytorialno-funkcjonalna wg obszarów funkcjonalnych obszar liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] Łódzki Obszar Metropolitalny 65 4 231 657 086 2 650 218 656 65 102 417 40 772 595 Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów Szczerców Złoczew Zagłębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki 2 96 254 364 17 032 578 48 127 182 8 516 289 14 48 087 970 33 966 301 3 434 855 2 426 164 Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa 20 1 333 017 250 885 157 058 66 650 863 44 257 853 Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury 134 453 193 959 260 052 608 3 382 044 1 940 691 razem 235 6 162 210 629 3 846 427 201 26 222 173 16 367 775 Wykres 40 Łączna wartość projektów i łączna wartość dofinansowanie UE wg obszarów funkcjonalnych Wykres 41 Średnia wartość projektu i średnia wartość dofinansowania UE wg obszarów funkcjonalnych Miliardy 4,5 4,0 3,5 3,0 2,5 Miliony 70 60 50 40 2,0 1,5 1,0 0,5 30 20 10 0,0 0 łączna wartość projektów [mld zł] łączna wartość dofinansowania UE [mld zł] średnia wartość projektu [mln zł] średnia wartość dofinansowania [mln zł] 150

Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.1. Łódzki Obszar Metropolitalny Postęp rzeczowy Do realizacji celu strategicznego dla obszarów miejskich przyczyniły się Departament Kultury i Edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego, Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki, Departament Infrastruktury, Departament ds. Przedsiębiorczości oraz ŁARR S.A. Pierwszy z nich jest organizatorem Łódzkich Spotkań Baletowych w Teatrze Wielkim w Łodzi (w 2015 r. odbyła się 23. edycja), a także przyczynił się do zakupu instrumentów muzycznych dla Filharmonii Łódzkiej. Ponadto departament współuczestniczy w przyznawaniu Stypendiów Artystycznych Marszałka Województwa Łódzkiego oraz Nagród Marszałka Województwa Łódzkiego za osiągnięcia w dziedzinie twórczości artystycznej, których laureatami są m.in. studenci Akademii Sztuk Pięknych oraz Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej. Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki w 2015 r. zajmował się tworzeniem wojewódzkiego systemu szlaków turystycznych, tzn. ustalaniem ich przebiegu, oznakowaniem tabliczkami i znakami malowanymi oraz utrzymaniem systemu wytyczonych szlaków turystycznych. Natomiast Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego zajmuje się prowadzeniem Łódzkiego Klastra Gamedev. Klaster został zainicjowany i objęty koordynacją przez ŁARR w ramach realizowanego ze środków RPO WŁ 2007- projektu Klaster Nowych Technologii. Jest to pierwszy i jedyny tego rodzaju projekt w województwie łódzkim, dający możliwość rozwoju powiązań kooperacyjnych we wspólnym sektorze producentów gier komputerowych. Projekt zakłada skupienie w Klastrze instytucji okołobiznesowych, uczelni wyższych oraz przedsiębiorców zainteresowanych najnowocześniejszymi technologiami z zakresu rozwiązań informatycznych. Ponadto Departament Infrastruktury opracował Studium integracji transportu kolejowego pasażerskiego z innymi środkami transportu dla Województwa Łódzkiego. Jego głównym celem było wskazanie zmian w transporcie, które przyczyniłyby się do stworzenia sprawnego i przyjaznego użytkownikowi multimodalnego systemu transportowego, którego osią będzie transport kolejowy. Natomiast Departament ds. Przedsiębiorczości reprezentował województwo w Międzynarodowych Targach Mody PTAK EXPO 2015. Targi są jednym z największych cyklicznych wydarzeń modowych organizowanych w Polsce. Każda z edycji kończyła się ogromnym sukcesem biznesowym, marketingowym i medialnym, zdobywając uznanie najlepszych polskich i zagranicznych producentów i handlowców oraz specjalistów z branży modowej. W ramach celu strategicznego dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego w 2015 r. zakończonych zostało 65 projektów. 13 z nich finansowanych było z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 14 z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, środki z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki trafiły tylko do 1 projektu, zaś z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- do 37 projektów. Projekty realizowane w celu strategicznym dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego miały na celu m.in. wsparcie rozwoju sfery B+R na rzecz nowoczesnych technologii. Najważniejszym projektem była więc budowa BioNanoParku w Łódzkim Regionalnym Parku Naukowo-Technologicznym, ale także wiele innych przedsiębiorstw inwestowało w zakup bądź rozwój innowacyjnych rozwiązań. Bardzo istotne znaczenie dla rozwoju ŁOM miało usprawnienie systemu komunikacji oraz stworzenie zintegrowanego węzła transportowego. Przysłużyły się temu m.in. budowa drogi ekspresowej S8, Trasy Górna, modernizacja trasy tramwaju wschód-zachód w Łodzi czy budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej. Istotne były również działania rewitalizacyjne w strefach śródmiejskich, a szczególnie dotyczące dziedzictwa poprzemysłowego. Celowi temu przysłużyła się rewitalizacja m.in. EC-1, obiektów pofabrycznych na centrum handlowe Sukcesja, Teatru Lalek Arlekin, Akademii Muzycznej czy fragmentu kampusu Politechniki Łódzkiej. 151

Tabela 81 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu strategicznym dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 BIONANOPARK 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Rola transporterów oporności wielolekowej w farmakokinetyce i toksykologii testy in vitro w praktyce farmaceutycznej i klinicznej Rozwój usług finansowo-księgowych, IT oraz utworzenie Działu B+R Modernizacja i rozwój infrastruktury B+R w obszarze żywności prozdrowotnej, tradycyjnej Zastosowanie biomasy do wytwarzania polimerowych materiałów przyjaznych środowisku Opracowanie i wdrożenie technologii redukcji emisji rtęci do atmosfery Zintegrowany system monitorowania stanu psychofizycznego kierujących pojazdami w celu minimalizacji zagrożeń w ruchu drogowym. Zintegrowany system opracowania i wdrożenia infrastruktury informatycznej w ochronie zdrowia pracujących Praca, Zdrowie, Środowisko platforma informatyczna do efektywnego zarządzania wiedzą i badaniami naukowymi Dofinansowanie kosztów związanych z uzyskaniem w Polsce i zagranicą ochrony własności przemysłowej powstałej w wyniku własnych prac badawczorozwojowych Beneficjent Łódzki Regionalny Park Naukowo-Technologiczny Sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 178 514 136,46 104 426 148,54 Uniwersytet Łódzki 62 344 740,00 46 112 060,92 Infosys Poland Sp. z o. o. 54 218 356,50 11 140 162,56 Politechnika Łódzka, Instytut Technologii i Analizy Żywności 34 228 236,51 23 993 352,38 Politechnika Łódzka 32 063 355,49 26 609 640,01 Politechnika Łódzka 23 415 360,00 12 184 614,00 Instytut Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi Instytut Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi Instytut Medycyny Pracy imienia prof. dra med. Jerzego Nofera w Łodzi Instytut Technologii Bezpieczeństwa MORATEX 15 759 543,14 13 395 611,67 6 766 300,00 5 751 355,00 6 447 765,78 5 480 600,91 1 478 000,00 1 166 433,95 Tabela 82 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 Budowa drogi ekspresowej S8 na odcinku węzeł Walichnowy Łódź (A1) Rozbudowa i modernizacja trasy tramwaju w relacji Wschód Zachód (Retkinia Olechów) wraz z systemem zasilania oraz systemem obszarowego sterowania ruchem Budowa drogi krajowej nr 1 Trasa Górna na odcinku od Al. Jana Pawła II do ul. Rzgowskiej etap II odc. Paradna Pabianicka 4 Budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej 5 6 7 8 9 10 Zakup taboru dla PKP Intercity S.A. do realizacji kolejowych przewozów pasażerskich zakup 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych Zakup elektrycznych zespołów trakcyjnych dla PKP Intercity S.A. Etap II Budowa nowego budynku Wydziału Inżynierii Procesowej i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej LabFactor Centrum Technologii Informatycznych Politechniki Łódzkiej Zwiększenie bezpieczeństwa operacyjnego Portu Lotniczego Łódź w zakresie zimowego utrzymania lotniska Poprawa jakości specjalistycznych usług medycznych poprzez remont oraz zakup nowoczesnego wyposażenia dla Kliniki Neonatologii oraz Kliniki Intensywnej Terapii Wad Wrodzonych Noworodków i Niemowląt w Instytucie CZMP w Łodzi Beneficjent Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Łódź miasto na prawach powiatu Łódź Miasto na prawach powiatu Łódzka Kolej Aglomeracyjna spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wartość ogółem [zł] 1456967062,98 (cały projekt 5099384720,43) Dofinansowanie UE [zł] 1023209796,88 (cały projekt 3581234289,07) 740 388 077,38 532 567 902,12 259 302 170,41 212 693 296,96 208 077 657,73 (cały projekt 457 770 847,00) 134 745 697,45 (cały projekt 296 440 534,40) PKP Intercity S.A. 105 146 438,18 59 822 763,64 PKP Intercity S.A. 57 653 052,00 (cały projekt 144 132 630,00) 32 802 880,00 (cały projekt 82 007 200,00) Politechnika Łódzka 42 840 719,47 35 406 756,44 Politechnika Łódzka 41 676 680,27 33 067 853,50 Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o. Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki 29 384 238,69 18 546 999,06 27 280 780,00 23 060 117,50 152

Tabela 83 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu strategicznym dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Lp. Tytuł projektu 1 Doktoranci Regionalna Inwestycja w Młodych naukowców nauk przyrodniczych i technologicznych. Akronim: D-RIM BIO Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Uniwersytet Łódzki 1 654 369,80 1 406 214,33 Tabela 84 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 Rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalnoartystyczne. Rewitalizacja obiektów pofabrycznych na Centrum biznesowo-handlowo-rozrywkowe SUKCESJA Etap I Budowa parku naukowo-technologicznego w Konstantynowie Łódzkim Rewitalizacja fragmentu kampusu Politechniki Łódzkiej renowacja, przebudowa i rozbudowa zespołu obiektów pofabrycznych dla celów dydaktyki wydziału Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi 6 Rewitalizacja i modernizacja Teatru Lalek Arlekin w Łodzi 7 Budowa parku naukowo-technologicznego w Łodzi 8 9 10 Rewitalizacja linii kolejowej nr 16 na odcinku Łódź Widzew Zgierz Inicjowanie i animacja powiązań kooperacyjnych w województwie łódzkim poprzez Klaster Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa S.A. Poprawa wizerunku uczelni i atrakcyjności miasta poprzez rewitalizacje głównej siedziby Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Miasto Łódź 259 465 629,64 82 646 027,39 Fabryka Biznesu Sp. z o.o. 239 101 747,57 8 000 000,00 Eureka Technology Park Sp. z o.o. 45 151 607,77 18 167 247,11 Politechnika Łódzka 38 719 356,80 32 899 888,48 Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi Innowator Elektrotechniki Sp. z o.o. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa Spółka Akcyjna Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi 31 365 131,95 19 176 354,28 25 426 564,69 14 483 193,42 24 719 925,00 8 742 277,09 23 734 383,32 13 982 781,42 22 144 930,64 7 805 474,66 16 713 191,14 9 551 038,42 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego służyło 65 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 4,2 mld zł i łącznym unijnym dofinansowaniu w kwocie 2,6 mld zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowanych zostało 13 projektów o średniej wartości 32,1 mln zł, z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko było to 14 projektów o średniej wartości 216,6 mln zł, w Programie Operacyjnym Kapitał Ludzki był to 1 projekt o wartości 1,7 mln zł, zaś w Regionalnym Programie Operacyjnym Województwa Łódzkiego 2007-37 projektów o średniej wartości 21,1 mln zł. Tabela 85 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] Analiza wskaźników realizacji celu łączna wartość dofinansowania UE [zł] Do monitorowania celu strategicznego Łódzki Obszar Metropolitalny w ramach polityki terytorialno-funkcjonalnej wybrano trzy wskaźniki, z czego jeden pozyskany z badań własnych. Wszystkie trzy wskaźniki (PKB na 1 mieszkańca, udział podmiotów gospodarczych z działów 153 średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 13 416 818 724 251 475 607 32 062 979 19 344 277 POIiŚ 14 3 031 807 206 2 150 903 637 216 557 658 153 635 974 POKL 1 1 654 370 1 406 214 1 654 370 1 406 214 RPO WŁ 2007-37 781 376 786 246 433 197 21 118 292 6 660 357 razem 65 4 231 657 086 2 650 218 656 65 102 417 40 772 595

gospodarki kreatywnej, liczba imprez wystawienniczo-targowych o charakterze międzynarodowym) potwierdzają realizację strategii zgodnie z założonymi trendami. Wykres 42 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi wskaźniki realizujące założenia strategii 3 Wartości PKB per capita w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym w latach 2010-2014 pokrywały się z wartościami wynikającymi z prognozy zakładającej osiągnięcie wartości dochodów na poziomie 60 tys. zł w roku. Poza nieznacznym spadkiem w 2012 r. wartość wskaźnika udział podmiotów z działów gospodarki kreatywnej w ogólnej liczbie podmiotów w rejestrze REGON w ŁOM nieznacznie przekracza linię trendu i w 2015 r. osiągnął wartość 5,41%. Podobnie założone cele osiąga wskaźnik dotyczący liczby imprez wystawienniczo-targowych o charakterze międzynarodowym w ŁOM, w 2015 r. odbyły się 23 takie imprezy. 94. PKB na 1 mieszkańca w ŁOM [zł] zł 65 000 2010 2011 2012 2014 2015 ŁOM 41480 43997 45877 46952 49247 bd 60 000 55 000 50 000 45 000 40 000 35 000 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 154

95. Udział podmiotów gospodarczych z działów gospodarki kreatywnej w ogólnej liczbie podmiotów w rejestrze REGON w ŁOM % 7 6 2010 2011 2012 2014 2015 ŁOM 4,36 4,60 4,24 5,01 5,21 5,41 5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 96. Liczba imprez wystawienniczo-targowych o charakterze międzynarodowym w ŁOM liczba 2010 2011 2012 2014 2015 ŁOM bd bd bd 19 21 23 32,5 30 27,5 25 22,5 20 17,5 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 155

Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.2. Zagłębie Górniczo- Energetyczne Bełchatów Szczerców Złoczew Postęp rzeczowy W ramach celu strategicznego dla Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew w 2015 r. zakończone zostały 2 projekty po 1 z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka i Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko. Jeden z nich miał na celu rozwój zielonych przemysłów poprzez produkcję paliw z bioetanolu, zaś miasto Bełchatów opracowało plan gospodarki niskoemisyjnej. Tabela 86 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu strategicznym dla Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew Lp. Tytuł projektu 1 Innowacyjna produkcja paliw syntetycznych z bioetanolu 24.14.1 Węglowodory i ich pochodne Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Ekobenz sp. z o.o. 96 198 399,22 16 985 007,26 Tabela 87 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew Lp. Tytuł projektu 1 Opracowanie planu gospodarki niskoemisyjnej dla Miasta Bełchatowa Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Miasto Bełchatów 55 965,00 47 570,25 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew w 2015 r. zakończone zostały 2 projekty o łącznej wartości 96 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 17 mln zł. Projekt z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka miał wartość 96 mln zł, zaś z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko 56 tys. zł. Tabela 88 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla Zagłębia Górniczo- Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 1 96 198 399 16 985 007 96 198 399 16 985 007 POIiŚ 1 55 965 47 570 55 965 47 570 razem 2 96 254 364 17 032 578 48 127 182 8 516 289 Analiza wskaźników realizacji celu Ten cel strategiczny polityki terytorialno-funkcjonalnej docelowo monitorowany będzie dwoma wskaźnikami, z których jeden obecnie nie posiada wartości w szeregu czasowym. Niestety utrzymująca się wysoka emisja CO 2 tylko częściowo spełnia założenia strategii. Wykres 43 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego 156

Roczna wielkość emisji CO 2 w Elektrowni Bełchatów położonej w obszarze funkcjonalnym Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew, w kg na 1 GJ wytwarzanej energii w latach 2010-2015 wykazywała tendencję wzrostową, co jest sprzeczne z założonymi celami. W 2015 r. emisja osiągnęła wartość 292,7 kg/ 1 GJ. Remont kolejnych bloków energetycznych w Elektrowni Bełchatów powinien jednak ograniczyć emisję dwutlenku węgla. Modernizacja bloków elektrowni ma na celu zwiększenie ich mocy, wydłużenie ich żywotności o około 25 lat oraz ograniczenie emisji szkodliwych pyłów i gazów. W 2014 r. rozpoczęło się monitorowanie wskaźnika dotyczącego udziału powierzchni terenów zrekultywowanych w powierzchni terenów wymagających rekultywacji w obszarze funkcjonalnym. Wyniósł on 12,1% i założono, że do r. osiągnie wartość 25,4%. Kolejne badanie tego wskaźnika zaplanowane jest na 2017 r. 97. Roczna wielkość emisji CO 2 w Elektrowni Bełchatów na 1 GJ wytwarzanej energii [kg] kg 295 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 290,7 286,0 293,6 291,2 293,5 292,7 290 285 280 275 270 265 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 157

98. Udział powierzchni terenów zrekultywowanych w powierzchni terenów wymagających rekultywacji w obszarze funkcjonalnym [%] % 30 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 12,1-25 20 15 10 5 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 158

Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.3. Zagłębie Ceramiczno- Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki Postęp rzeczowy W ramach celu strategicznego dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki w 2015 r. zakończone zostało 14 projektów 2 ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 1 z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, 2 z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki oraz 6 z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-. Rozwojowi szkolnictwa zawodowego służyły 2 projekty realizowane przez powiaty opoczyński i tomaszowski. Kilka działań wdrażanych przez przedsiębiorstwa budowlane miało na celu podniesienie innowacyjności oraz transfer najnowszych technologii. Natomiast pozostałe projekty miały na celu zwiększenie dostępności transportowej tego obszaru. Miały temu służyć remonty dróg wojewódzkich przebiegających przez ten obszar tj. nr 713, 715, 716, 726; a także rozbudowa zaplecza technicznego Przewozów Regionalnych w Opocznie. Tabela 89 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki Lp. Tytuł projektu 1 2 Przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej wynalazku pt.: Sposób degradacji odpadów polimerowych i instalacja do degradacji odpadów polimerowych Przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej wynalazku pt.: Sposób i urządzenie do redukcji bezpośredniej tlenków żelaza Beneficjent Biuro Rozwoju i Wdrożeń BRiW Posiadało Sp. j. Biuro Rozwoju i Wdrożeń BRiW Posiadało Sp. j. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 68 710,00 35 957,63 69 590,00 36 383,06 Tabela 90 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki Lp. Tytuł projektu 1 Wyposażenie zaplecza technicznego Spółki Przewozy Regionalne w infrastrukturę służącą do utrzymania kolejowego taboru pasażerskiego Beneficjent Przewozy Regionalne sp. z o. o. Wartość ogółem [zł] 3495742,25 (cały projekt 6991484,50) Dofinansowanie UE [zł] 2160740,11 (cały projekt 4321480,22) Tabela 91 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu strategicznym dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki Lp. Tytuł projektu 1 Szkoła sukcesu zawodowego program rozwojowy szkół z terenu powiatu opoczyńskiego Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Powiat Opoczyński 498 192,88 423 463,95 2 Umiem-Potrafię-Chcę! Powiat Tomaszowski 260 338,22 221 287,49 Tabela 92 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla Zagłębia Ceramiczno- Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki Lp. Tytuł projektu 1 2 3 Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 726 na odcinku Rawa Mazowiecka Inowłódz Bukowiec Opoczyński oraz Opoczno Żarnów na odcinku Dęborzeczka Inowłódz "Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 715 w miejscowości Zaosie w ramach zadań: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki i Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki na odcinku przejścia przez Zaosie" Poprawa dostępności komunikacyjnej centrum Opoczna poprzez rozbudowę sieci dróg gminnych: ul. Skłodowskiej, ul. św. Marka oraz ul. Kwiatowej Beneficjent Województwo Łódzkie Województwo Łódzkie Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 10 459 701,70 8 483 748,12 8 900 902,75 7 138 190,36 Gmina Opoczno 8 183 132,02 6 952 822,63 159

4 5 6 7 8 9 Zwiększenie dostępności komunikacyjnej terenów produkcyjnoprzemysłowych oraz przystanku kolejowego na CMK w Opocznie poprzez przebudowę dróg gminnych: ul. Kuligowskiej, ul. Towarowej i ul. Kolejowej "Rozbudowa skrzyżowania drogi wojewódzkiej Nr 713 ul. Warszawskiej w Tomaszowie Mazowieckim z droga powiatowa nr 4339E ul. Szeroka i Grota Roweckiego" w ramach zadania "Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol Ujazd oraz Tomaszów Mazowiecki Januszewice wraz z przejściem przez Tomaszów Mazowiecki" ECO HEAVY wdrożenie innowacyjnej technologii sposobem na wzrost konkurencyjności Innowacyjne technologie wzrostem konkurencyjności Firmy Tombud Zakup linii technologicznej niezbędnej do wdrożenia, innowacyjnego procesu produkcyjnego Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 716 budowa kładki dla pieszych przez rzekę Wolbórkę w m. Będków w ramach zadania Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w ciągu dróg wojewódzkich Gmina Opoczno 4 360 968,16 3 462 563,57 Województwo Łódzkie Firma POSIADAŁO s.j. TOMBUD Tomasz Brol Zakład Betoniarski Kazimierz Mordaka Województwo Łódzkie 3 132 479,53 2 054 797,06 2 988 900,00 742 050,00 2 721 375,00 955 800,00 2 043 768,00 620 201,40 904 169,32 678 296,09 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki w 2015 r. służyło 14 projektów o łącznej wartości 48 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 34 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zrealizowano 2 projekty o średniej wartości 69 tys. zł, z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko był to 1 projekt o wartości 3,5 mln zł, z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2 o średniej wartości 0,4 mln zł, zaś z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-6 o średniej wartości 5,9 mln zł. Tabela 93 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 2 138 300 72 341 69 150 36 170 POIiŚ 1 3 495 742 2 160 740 3 495 742 2 160 740 POKL 2 758 531 644 751 379 266 322 376 RPO WŁ 2007-9 43 695 396 31 088 469 4 855 044 3 454 274 razem 14 48 087 970 33 966 301 3 434 855 2 426 164 Analiza wskaźników realizacji celu Podobnie jak w przypadku celu 2.2. również ten cel strategiczny polityki terytorialnofunkcjonalnej docelowo monitorowany będzie dwoma wskaźnikami, z których jeden obecnie nie posiada wartości w szeregu czasowym. Natomiast wskaźnik produkcji sprzedanej przemysłu w powiatach obszaru funkcjonalnego w 2015 r. przekroczył wartość szacowaną na r., jest więc zakwalifikowany jako realizujący założenia strategii. 160

Wykres 44 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi wskaźniki realizujące założenia strategii 1 1 wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego Wartość produkcji sprzedanej przemysłu na 1 mieszkańca w powiatach opoczyńskim i tomaszowskim, położonych na terenie Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki, w latach 2010-2014 charakteryzowała się wysokim tempem wzrostu. W r. wartość produkcji osiągnęła poziom 18 721 zł per capita i przekroczyła poziom docelowy wynoszący 18 200 zł. Do określenia poziomu realizacji tego celu strategicznego służy również wskaźnik dotyczący liczby wzorów użytkowych w przemyśle ceramicznym zgłoszonych do Urzędu Patentowego z terenu województwa łódzkiego. Wskaźnik mierzony jest dla okresów trzyletnich i w pierwszym monitorowanym okresie 2011- zgłoszony został 1 taki wzór. Kolejne badanie tego wskaźnika zaplanowane jest na 2016 r. 99. Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca w powiatach opoczyńskim i tomaszowskim [zł] zł 20 000 2009 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 12657 15334 17467 17134 18143 18721 bd 18 000 16 000 14 000 12 000 10 000 2009 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 161

100. Liczba wzorów użytkowych w przemyśle ceramicznym zgłoszonych do Urzędu Patentowego z terenu województwa łódzkiego liczba 6 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd 1 - - 5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 162

Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.4. Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Postęp rzeczowy Departament ds. Przedsiębiorczości Urzędu Marszałkowskiego uczestniczył w powołaniu Klastra Żywności Wysokiej Jakości, funkcjonującego pod patronatem Marszałka Województwa Łódzkiego. Celem funkcjonowania klastra jest podnoszenie konkurencyjności firm sektora, promocja zdrowego stylu życia z uwzględnieniem właściwej diety, promocja produktów tradycyjnych i regionalnych, organizacja jarmarków, wystaw i konkursów, jak również rozwój rynków lokalnych i regionalnych oraz zwiększenie możliwości eksportu dla polskiej żywności. W ramach funduszy unijnych w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa zrealizowano w 2015 r. 20 projektów. Środki na nie pochodziły z Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki, Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007- oraz Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Bardzo ważne dla rozwoju obszaru było zwiększenie dostępności transportowej zewnętrznej i wewnętrznej. Zrealizowano je za pomocą budowy drogi ekspresowej S8 oraz licznych projektów kolejowych budowy systemu Łódzkiej Kolej Aglomeracyjnej, zakupu i modernizacji taboru. Przebudowie uległa również lokalna sieć drogowa w Skierniewicach. Istotne były również działania mające na celu zwiększenie retencji wód oraz rozwój i modernizację systemów melioracji wodnej. Zakończone zostały projekty dotyczące przebudowy wałów przeciwpowodziowych na Warcie, budowa zbiornika małej retencji w Regnowie oraz przebudowa i rozbudowa stacji uzdatniania wody w gminie Warta. Natomiast w wyniku rozwoju sieci współpracy ze sferą naukowo-badawczą Instytut Ogrodnictwa zrealizował 2 projekty Opracowanie innowacyjnych produktów i technologii dla ekologicznej uprawy roślin sadowniczych oraz Opracowanie innowacyjnych technologii magazynowania energii w produkcyjnych tunelach foliowych. Tabela 94 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIG w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Lp. Tytuł projektu 1 2 3 Budowa zautomatyzowanej fabryki innowacyjnych elementów roboczych maszyn rolniczych Opracowanie innowacyjnych produktów i technologii dla ekologicznej uprawy roślin sadowniczych Opracowanie innowacyjnych technologii magazynowania energii w produkcyjnych tunelach foliowych Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Andersen Steel Sp. Z o.o. 61 647 058,00 25 287 228,00 Instytut Ogrodnictwa 23 955 980,28 19 325 434,40 Instytut Ogrodnictwa 13 282 930,52 10 672 237,02 Tabela 95 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Lp. Tytuł projektu Beneficjent Wartość ogółem [zł] 1 Budowa drogi ekspresowej S8 na odcinku węzeł Walichnowy Łódź (A1) 2 Budowa systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej 3 4 Zakup elektrycznych zespołów trakcyjnych dla PKP Intercity S.A. Etap II Zakup taboru dla PKP Intercity S.A. do realizacji kolejowych przewozów pasażerskich zakup 20 elektrycznych zespołów trakcyjnych Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad Łódzka Kolej Aglomeracyjna Sp. z o.o. PKP Intercity S.A. PKP Intercity S.A. 874180237,79 (cały projekt 5099384720,43) 166462126,18 (cały projekt 457770847,00) 57653052,00 (cały projekt 144132630,00) 52573219,09 (cały projekt 105146438,18) Dofinansowanie UE [zł] 613925878,13 (cały projekt 3581234289,07) 107796557,96 (cały projekt 296440534,40) 32802880,00 (cały projekt 82007200,00) 29911381,82 (cały projekt 59822763,64) 163

5 Odnowa taboru kolejowego do obsługi połączeń międzywojewódzkich 6 Modernizacja elektrycznych zespołów trakcyjnych PKP Intercity S.A. 29 056 290,00 11 789 000,00 Przewozy Regionalne Sp. Z o.o. 21 339 050,93 cały projekt 32 008 576,39) 14 709 325,28 (cały projekt 22 063 987,91) Tabela 96 Projekty o najwyższej wartości w ramach POKL w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Lp. Tytuł projektu 1 2 PWP Wykorzystanie europejskich doświadczeń z dziedziny rolnictwa i gastronomii, szansą na zdobycie i rozwój kompetencji zawodowych uczniów ZSP nr 2 RCKUiP w Łowiczu Wykorzystaj zielone światło dla logistyki i odnawialnych źródeł energii kształć się zawodowo Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Powiat Łowicki 1 709 654,53 1 453 206,35 Powiat Łowicki 953 446,08 810 429,17 Tabela 97 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Lp. Tytuł projektu 1 2 Rozbudowa ul. Łódzkiej na odcinku od ul. Poniatowskiego do ul. Feliksów w Skierniewicach w ciągu drogi wojewódzkiej nr 705 Przebudowa istniejącej sieci drogowej Most na rzece Łupii w ul. 1 Maja Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Miasto Skierniewice 7 166 273,32 3 818 398,79 Miasto Skierniewice 4 116 137,22 1 701 832,69 Tabela 98 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu strategicznym dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Lp. Tytuł projektu 1 Dolina Warty VIII przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warty w km 1+937 6+619, przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Strugi z Bartochowa w km 6+619 8+255 gm. Warta, pow. sieradzki 2 Regnów zbiornik małej retencji gm. Regnów, pow. rawski 3 4 5 6 7 Dolina Warty VII przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego, odcinek w km 2+119 5+123 gm. Warta, pow. sieradzki Dolina Warty IX- przebudowa lewostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Warty w km 1+000 3+652, przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego rz. Strugi z Bartochowa w km 0+000 1+000 gm. Warta pow. sieradzki Dolina Warty VI przebudowa prawostronnego wału przeciwpowodziowego, odcinek w km 15+315-16+755 gm. Warta, pow. sieradzki Swędrnia ekoregulacja kształtowanie przekroju podłużnego i poprzecznego koryta cieku, odcinek w km 34+550-41+175 gm. Goszczanów, pow. sieradzki Przebudowa i rozbudowa stacji uzdatniania wody wraz z infrastrukturą towarzyszącą oraz zmiana obudowy studni głębinowej w miejscowości Cielce, gmina Warta Beneficjent Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Zakład Wodociągów i Kanalizacji Gminy i Miasta Warta Sp. z o.o. Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 4 714 230,85 2 871 620,03 4 319 086,94 2 620 924,96 3 049 714,40 1 776 070,32 2 947 377,43 1 784 635,31 1 648 952,62 1 004 299,15 1 202 450,90 464 540,47 1 039 981,04 631 178,55 Postęp finansowy Realizacji celu strategicznego dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa służyło 20 projektów zakończonych w 2015 r. o łącznej wartości 1,3 mld zł i łącznej wartości dofinansowania w kwocie 0,8 mld zł. W ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka zakończone zostały 3 projekty o średniej wartości 32,9 mln zł, z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko było to 6 projektów o średniej wartości 200,2 mln zł, z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki 2 projekty o średniej wartości 1,3 mln zł, z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 164

2007-2 projekty o średniej wartości 5,6 mln zł, zaś z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich zrealizowano 7 projektów o średniej wartości 2,7 mln zł. Tabela 99 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla Obszaru Rozwoju Intensywnego Rolnictwa program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIG 3 98 885 969 55 284 899 32 961 990 18 428 300 POIiŚ 6 1 201 263 976 810 935 023 200 210 663 135 155 837 POKL 2 2 663 101 2 263 636 1 331 550 1 131 818 RPO WŁ 2007-2 11 282 411 5 520 231 5 641 205 2 760 116 PROW 7 18 921 794 11 153 269 2 703 113 1 593 324 razem 20 1 333 017 250 885 157 058 66 650 863 44 257 853 Analiza wskaźników realizacji celu Monitorowanie tego celu strategicznego odbywa się przy użyciu dwóch wskaźników, z których oba wskazują na częściową realizację strategii. Liczba grup producentów rolnych utrzymuje się na stałym poziomie, zaś liczba podmiotów gospodarczych w przemyśle rolno-spożywczym zatrudniających powyżej 50 osób po wcześniejszym spadku w 2015 r. zaczęła rosnąć. Wykres 45 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii 2 W przypadku liczby podmiotów gospodarczych prowadzących działalność w przemyśle rolnospożywczym, zarejestrowanych w rejestrze REGON, zatrudniających powyżej 50 osób na Obszarze Rozwoju Intensywnego Rolnictwa w latach 2010-2015 odnotowano niewielki trend wzrostowy. Wartość wskaźnika osiągnęła poziom 26 jednostek gospodarczych, przy docelowym wynoszącym 50. Niewielki postęp odnotowano w zakresie liczby tworzonych grup producentów rolnych w Obszarze Rozwoju Intensywnego Rolnictwa, na terenie którego w 2015 r. funkcjonowały 22 jednostki. 165

101. Liczba podmiotów gospodarczych w przemyśle rolno-spożywczym zarejestrowanych w rejestrze REGON zatrudniających powyżej 50 osób w obszarze funkcjonalnym liczba 60 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 30 29 27 25 25 26 50 40 30 20 10 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 102. Liczba grup producentów rolnych w obszarze rozwoju intensywnego rolnictwa liczba 45 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie 17 17 21 22 22 22 40 35 30 25 20 15 10 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 166

Cel strategiczny dla obszaru funkcjonalnego 2.5. Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury Postęp rzeczowy Do realizacji celu strategicznego dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury przyczyniły się Departament Kultury Fizycznej, Sportu i Turystyki Województwa Łódzkiego oraz Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego. Departament podjął bardzo dużo działań w celu promocji tego obszaru turystycznego oraz organizacji różnych wydarzeń. Jednym z bardziej interesujących jest cieszący się bardzo dużą popularnością letni cykl wycieczek Pociągiem w Łódzkie. Uczestnicy wraz z przewodnikami odwiedzają miejsca ciekawe przyrodniczo i kulturowo, a przy okazji promowany jest zmodernizowany tabor kolejowy, którym dysponuje województwo. Wiele uwagi poświęcono także utrzymaniu i promocji Łódzkiego Szlaku Konnego, który powstał w 2012 r. za sprawą dofinansowania unijnego z POIiŚ. Natomiast ŁARR opracował w 2015 r. dokument pod nazwą Wielki Łuk Doliny Rzeki Warty obszarem atrakcyjnym dla rozwoju gospodarki turystycznej przyjaznej środowisku naturalnemu, który ma pomóc działającym w porozumieniu nadwarciańskim gminom w uzyskaniu funduszy na rozwój i promocję tych atrakcyjnych terenów. W ramach funduszy unijnych w celu strategicznym dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury zrealizowano w 2015 r. 134 projektów. Środki na 6 z nich pochodziły z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, na 21 z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-, zaś pozostałe 107 z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich. Najważniejszymi dla tego obszaru były działania mające na celu przyciągnięcie turystów. Służyły temu projekty rewitalizacyjne i zagospodarowujące przestrzeń publiczną m.in. w Sieradzu, Tomaszowie Mazowieckim, Poddębicach i Wieluniu. Znaczne środki zostały także wydane na promocję turystyki uzdrowiskowej i marki Termy Uniejów, która dzięki tym zabiegom stała się rozpoznawalna w całej Polsce. Natomiast z zadań infrastrukturalnych nacisk został położony na budowę i modernizację sieci wodno-kanalizacyjnej (m.in. w Piotrkowie Trybunalskim, Radomsku, Skierniewicach oraz na terenach wiejskich). Natomiast na zwiększenie dostępności transportowej miały wpływ rozbudowy dróg wojewódzkich nr 705 i 726 oraz inne lokalne projekty. Tabela 100 Projekty o najwyższej wartości w ramach POIiŚ w celu strategicznym dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury Lp. Tytuł projektu 1 2 3 4 5 6 Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Piotrkowie Trybunalskim Rozbudowa kanalizacji sanitarnej na terenie Aglomeracji Radomsko Uporządkowanie gospodarki ściekowej w mieście Skierniewice Budowa kanalizacji sanitarnej w msc.: Chobanin, Górka Wieruszowska, Pieczyska I etap Pieczyska Uporządkowanie gospodarki wodno-kanalizacyjnej dla pozostałej części Aglomeracji Tomaszów Mazowiecki, obejmującej tereny gminy wiejskiej Tomaszów Mazowiecki przygotowanie dokumentacji Budowa systemu gospodarki ściekowej na terenie gm. Jabłonna etap I opracowanie dok. technicznej Beneficjent Miasto Piotrków Trybunalski Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. w Radomsku Zakład Wodociągów i Kanalizacji WOD-KAN Sp. z o.o. w Mokrej Prawej Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 205 201 879,37 128 292 922,76 11 079 029,86 5 686 352,88 7 156 493,95 3 428 103,06 Gmina Wieruszów 2 181 395,45 1 092 114,00 Gmina Tomaszów Mazowiecki 141 450,00 97 750,00 Gmina Jabłonna 66 697,00 46 091,42 167

Tabela 101 Projekty o najwyższej wartości w ramach RPO WŁ 2007- w celu strategicznym dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Od elekcji królów Polski do epoki internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu działanie VI.1 Rewitalizacja obszarów problemowych Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznej Przebudowa płyty Placu Kościuszki Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej działanie II. 9 Odnawialne źródła energii Kraina bez barier w Poddębicach Rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego oraz nabrzeża Neru Kompleksowa rewitalizacja zabytkowego centrum miasta Wielunia V etap Rozbudowa ul. Łódzkiej na odcinku od ul. Poniatowskiego do ul. Feliksów w Skierniewicach w ciągu drogi wojewódzkiej nr 705 Budowa i kompleksowa promocja marki Termy Uniejów etap IV Rozbudowa ul. Rolniczej na odcinku od torów PKP do ul. Spacerowej i przebudowa ul. Spacerowej wraz z niezbędną infrastruktura w Piotrkowie Trybunalskim Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 726 na odcinku Rawa Mazowiecka Inowłódz Bukowiec Opoczyński oraz Opoczno Żarnów na odcinku Dęborzeczka Inowłódz Przebudowa istniejącej sieci drogowej Most na rzece Łupii w ul. 1 Maja Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Miasto Sieradz 47 429 913,31 23 067 566,72 Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki 24 753 213,88 15 039 961,45 Gmina Uniejów 17 609 475,29 7 853 603,11 Gmina Poddębice 15 361 226,64 8 857 546,36 SGM Sp. z o.o. 9 709 339,51 5 353 275,43 Miasto Skierniewice 7 166 273,32 3 818 398,79 Gmina Uniejów 6 179 563,14 4 323 231,59 Miasto Piotrków Trybunalski Województwo Łódzkie 5 323 552,72 2 527 160,67 5 229 850,85 (cały projekt 10 459 701,70) 4 241 874,06(cały projekt 8 483 748,12) Miasto Skierniewice 4 116 137,22 1 701 832,69 Tabela 102 Projekty o najwyższej wartości w ramach PROW w celu strategicznym dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury Lp. Tytuł projektu (10 o najwyższej wartości) 1 Budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami kanalizacyjnymi na terenie gm. Zduny ETAP I Beneficjent Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Gmina Zduny 9 019 590,00 1 931 519,00 2 Budowa kanalizacji sanitarnej w miejscowości Kraszkowice Gmina Wierzchlas 7 325 749,11 2 871 142,00 3 4 5 6 7 8 9 10 Budowa gminnej oczyszczalni ścieków w Zakościelu gm. Inowłódz Budowa: stacji uzdatniania wody w Dzietrzkowicach, przyłącza wodociągowego w Wójcinie, odcinka sieci wodociągowej w Ludwinowie oraz modernizacja remont kanalizacji sanitarnej i przepompowni ścieków w Łubnicach Budowa, przebudowa i modernizacja infrastruktury wodnokanalizacyjnej w gminie Poddębice Ochrona wód powierzchniowych poprzez budowę kanalizacji sanitarnej w Gminie Mniszków Budowa sieci kanalizacji sanitarnej w miejscowościach Zawada, Niebrów, Łazisko, Łagiewniki w Aglomeracji Zawada Etap II Rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej oraz wodociągowej w Gminie Bolimów Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z przyłączami i przepompownią ścieków w miejscowościach Toplin i Skomlin Budowa sieci kanalizacji sanitarnej wraz z infrastrukturą towarzyszącą w miejscowościach Zachorzów Kolonia, Zachorzów ETAP 1B Postęp finansowy Gmina Inowłódz 5 857 372,97 3 569 117,00 Gmina Łubnice 3 644 126,11 2 131 779,50 Gmina Poddębice 3 103 787,08 1 884 110,78 Gmina Mniszków 2 900 955,00 1 723 020,00 Gminny Zakład Komunalny w Tomaszowie Mazowieckim 2 706 102,00 1 092 859,00 Gmina Bolimów 2 461 442,81 1 480 615,53 Gmina Skomlin 2 293 449,86 788 927,00 Gmina Sławno 2 210 411,23 530 945,00 Realizacji celu strategicznego dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury służyły 134 projekty zakończone w 2015 r. o łącznej wartości 225 mln zł i łącznej wartości unijnego dofinansowania w kwocie 138 mln zł. W ramach Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko zrealizowane zostało 6 projektów o średniej wartości 37,6 mln zł, z Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Łódzkiego 2007-21 projektów o średniej wartości 7,5 168

mln zł, zaś z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich było to 107 projektów o średniej wartości 3,4 mln zł. Tabela 103 Sumaryczne zestawienie projektów zakończonych w 2015 r. realizujących cel strategiczny dla Obszarów Turystycznych Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury program liczba projektów łączna wartość projektów [zł] łączna wartość dofinansowania UE [zł] średnia wartość projektu [zł] średnia wartość dofinansowania UE [zł] POIiŚ 6 225 826 946 138 643 334 37 637 824 23 107 222 RPO WŁ 2007-21 157 378 433 87 643 580 7 494 211 4 173 504 PROW 107 69 988 580 33 765 694 654 099 315 567 razem 134 453 193 959 260 052 608 3 382 044 1 940 691 Analiza wskaźników realizacji celu Ten cel strategiczny monitorowany jest za pomocą dwóch wskaźników, z których jeden pochodzi ze źródła administracyjnego, a drugi z badań własnych (obecnie nie posiada szeregu czasowego). Wskaźnik dotyczący stanu jednolitej części wód powierzchniowych został podzielony na 2 części. Wykres 46 Analiza zgodności wskaźników z założonymi trendami rozwojowymi 1 1 wskaźniki częściowo realizujące założenia strategii wskaźniki nie realizujące założeń strategii wskaźniki nie tworzące szeregu czasowego 1 Według analizy stanu jednolitej części wód powierzchniowych położonych na Obszarze Turystycznym Dolin Rzecznych Policy, Warty i Bzury, w 2015 r. stan czystości Zbiornika Jeziorsko oceniono jako dobry, natomiast zły stan cechuje wody Zbiornika Sulejowskiego. Do określenia poziomu realizacji tego celu służy również wskaźnik, którego monitoring rozpoczęto w 2014 r. liczba certyfikowanych zintegrowanych produktów turystycznych w obszarach turystycznych dolin rzecznych Pilicy, Warty i Bzury. W roku bazowym na tym terenie nie znalazł się żaden taki produkt. Kolejne badanie tego wskaźnika zaplanowane jest na 2017 r. 169

103. Liczba certyfikowanych zintegrowanych produktów turystycznych w obszarach turystycznych dolin rzecznych Pilicy, Warty i Bzury liczba 6 2010 2011 2012 2014 2015 łódzkie bd bd bd bd 0-5 4 3 2 1 0 2010 2011 2012 2014 2015 2016 2017 2018 2019 lata zakładany trend poziom wskaźnika 104. Stan jednolitej części wód powierzchniowych 2010 2011 2012 2014 2015 Zbiornik Jeziorsko bd dobry dobry bd dobry dobry Zalew Sulejowski bd zły zły zły zły zły 170

Podsumowanie i wnioski Przeprowadzone w ramach prac nad Raportem analizy dotyczące najważniejszych działań podejmowanych przez samorząd województwa projektów zrealizowanych w 2015 roku zbieżnych z poszczególnymi celami strategii oraz wskaźników monitorujących strategię pozwoliły na sformułowanie wniosków dotyczących rozłożenia akcentów polityki regionalnej pomiędzy poszczególne cele strategiczne i operacyjne w kontekście istniejących uwarunkowań społecznogospodarczych. Dają one również podstawę do oceny stopnia osiągnięcia poszczególnych celów strategii, jednak nie pozwalają na sformułowanie tez dotyczących skuteczności poszczególnych działań. Podstawą do formułowania takich wniosków będzie, przewidziana do realizacji w roku 2017, ewaluacja mid-term Strategii Rozwoju Województw Łódzkiego. Prowadzone w 2015 roku działania zarówno przez Samorząd Województwa, jak też szerokie grono interesariuszy: przedsiębiorców, jednostki samorządu terytorialnego, instytucje naukowobadawcze, pozwoliły na realizację wszystkich celów strategii zarówno w odniesieniu do polityki horyzontalnej jak i terytorialno-funkcjonalnej, aczkolwiek w różnym stopniu zaawansowania. Bardzo istotny wpływ na realizację Strategii mają środki pochodzące z funduszy Unii Europejskiej i to zarówno z poziomu krajowego, jak i regionalnego. W ramach polityki horyzontalnej najwięcej projektów zbieżnych z celami strategii było realizowanych w obszarze spójności gospodarczej 43,6% ogółu projektów, następnie w obszarze spójności społecznej 40,6% oraz obszarze spójności przestrzennej 15,8%. Liczba projektów nie koreluje bezpośrednio z ich wartością. Pod względem ogólnej wartości projektów realizowanych przy współfinansowaniu ze środków unijnych zdecydowanie wyróżnia się spójność przestrzenna, w ramach której na realizację projektów wydatkowano aż 76,8% ogółu środków przeznaczonych na politykę horyzontalną. Blisko 20% środków zostało wykorzystanych w ramach spójności gospodarczej, a jedynie niecałe 4% na projekty realizowane w ramach spójności społecznej. Tak znaczące różnice uwarunkowane były charakterem samych projektów, w ramach spójności przestrzennej realizowane były przede wszystkim bardzo kosztowne projekty transportowe związane z realizacją infrastruktury drogowej i kolejowej. Z kolei w ramach spójności społecznej realizowane były głównie projekty związane z poprawą dostępności do usług społecznych, zmniejszanie nierówności społecznych i podnoszenie kapitału społecznego o stosunkowo małej wartości. Pośrednią grupę stanowi obszar spójności gospodarczej, w ramach którego realizowane były przede wszystkim projekty służące podnoszeniu konkurencyjności gospodarki regionu łódzkiego poprzez rozwijanie nowoczesnych technologii na rzecz inteligentnych specjalizacji regionalnych, nowoczesnej gospodarki energetycznej, rozwój kapitału ludzkiego i wspieranie rozwoju przedsiębiorczości. Polityka horyzontalna Spójność gospodarcza Realizacja celów operacyjnych Strategii Rozwoju Województwa w zakresie spójności gospodarczej była w 2015 roku zrównoważona pod względem rozkładu przestrzennego alokowanych środków. Widoczne skupienie środków widoczne jest w Łodzi, co jednak wynika z jej wielkości, a przez to skali potrzeb. Poszczególne cele operacyjne spójności gospodarczej były realizowane przez podobną liczbę projektów zbieżnych z nimi tematycznie, jednak znaczna koncentracja środków miała miejsce w celu pierwszym (63% środków ogółem). Łącznie w ramach spójności gospodarczej zrealizowano 791 projektów na kwotę 2,87 mld zł. W ramach pierwszego celu operacyjnego (zaawansowana gospodarka wiedzy i innowacji) zrealizowano 200 projektów na kwotę ok. 1,8 mld zł. Dofinansowanie otrzymały projekty rozwijające 171

B+R, wspierające absorpcję nowoczesnych technologii w kluczowych przemysłach regionu, a także wspierające opracowywanie planów gospodarki niskoemisyjnej w gminach, termomodernizacje budynków użyteczności publicznej, czy budowę prosumenckich mikroinstalacji wykorzystujących OZE. W ramach celu zrealizowano w 2015 roku także wiele projektów modernizujących placówki opieki zdrowotnej w oparciu o najnowocześniejsze technologie medyczne. Duży pakiet działań samorządu województwa skoncentrowany był m.in. na wspieraniu specjalizacji regionalnych (realizacja zapisów RSI LORIS 2030) oraz zaangażowaniu biznesu w proces przedsiębiorczego odkrywania. Łącznie na 14 wskaźników monitorujących realizację pierwszego celu 3 potwierdzają realizację, 5 wskazuje na prawidłowy kierunek zmian lecz niewystarczającą dynamikę, zaś wartości 6 mierników wskazują na problemy z realizacją założonych kierunków działań. Pozytywnymi aspektami realizacji zaawansowanej gospodarki wiedzy i innowacji w regionie łódzkim są: wzrastający udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych oraz modernizacja przemysłu skutkująca mniejszym zanieczyszczeniem środowiska pyłami i gazami. Korzystny kierunek zmian, choć niewystarczającą dynamikę osiągają: zatrudnienie pracowników naukowo-badawczych w sferze B+R, udział pracujących w innowacyjnych sekcjach gospodarki, udział innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych, udział odpadów odzyskanych oraz całkowita emisja CO 2 do powietrza. Oprócz pozytywnych zmian zdiagnozowano także obszary, w których strategia nie jest realizowana zgodnie z przyjętymi założeniami tj. nakłady na działalność B+R są zbyt niskie, znacząco spadła liczba udzielonych patentów i zgłoszonych wynalazków, niewystarczający jest udział innowacyjnych przedsiębiorstw usługowych oraz udział przychodów ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych, spadkową tendencję ma również udział oczyszczonych ścieków. Drugi cel operacyjny (nowoczesny kapitał ludzki i rynek pracy) był realizowany przez 292 projekty na kwotę ok. 354 mln zł. Dofinansowanie otrzymały projekty rozwijające potencjał akademicki regionu, wzmacniające kierunki kształcenia na rzecz specjalizacji regionalnych, aktywizujące zawodowo ludność i wspierające srebrną gospodarkę. Działania samorządu województwa skierowane były do najzdolniejszych naukowców, doktorantów i absolwentów, a także do przedsiębiorców, osób chcących założyć działalność gospodarczą i bezrobotnych. Na 6 wskaźników monitorujących realizację drugiego celu 1 potwierdza realizację, 2 wskazują na prawidłowy kierunek lecz niewystarczającą dynamikę, a 3 mierniki wskazują na problemy z realizacją celu. Strategia realizowana jest w zakresie wysokiego udziału osób z wyższym wykształceniem, a korzystne zmiany można zauważyć również w przypadku wzrostu wynagrodzeń, spadku stopy bezrobocia oraz wskaźnika zatrudnienia ludności w wieku 20-64 lata, choć zmiany zachodzą w nich wolniej niż zakładano. Istotne problemy zanotowano natomiast w zakresie wysokiego bezrobocia osób z wyższym wykształceniem oraz niskiego udziału osób objętych kształceniem ustawicznym. Największa pula projektów realizujących spójność gospodarczą (299) była zbieżna z trzecim celem (zintegrowane środowisko przedsiębiorczości dla rozwoju gospodarki). W ramach celu zrealizowano w 2015 roku projekty na kwotę 709 mln zł. Dofinansowanie otrzymały projekty: instytucji otoczenia biznesu, wspierające proeksportowy rozwój przedsiębiorstw, tworzenie klastrów, zwiększające atrakcyjność inwestycyjną miast i gmin. Działania samorządu koncentrowały się m.in. na wspieraniu inwestorów prywatnych poprzez finansowanie ich działalności, wyszukiwanie inwestorów strategicznych oraz poprzez doradztwo biznesowe. Na 6 wskaźników monitorujących realizację trzeciego celu 1 potwierdza realizację, 1 wskazuje na prawidłowy kierunek zmian lecz niewystarczającą dynamikę, wartości 3 mierników wskazują na problemy z realizacją założonych kierunków działań, zaś 1 wskaźnik ma jedynie wartość bazową i nie tworzy szeregu czasowego, który można poddać analizie. Zgodnie z założeniami kształtuje się wskaźnik rolniczej produkcji globalnej, pozytywny trend charakteryzuje również odsetek osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Problemów przysparza natomiast zbyt niska liczba jednostek nowozarejestrowanych w rejestrze REGON, a także 2 wskaźniki obliczone na podstawie badania z instytucjami otoczenia biznesu liczba pracowników zatrudnionych w IOB oraz udział podmiotów gospodarczych korzystających z ich usług. 172

Wnioski: Niestety, pomimo znacznych wysiłków organizacyjnych i dużych nakładów finansowych ze strony samorządu, gospodarka województwa łódzkiego nie jest nowoczesna. W regionie łódzkim tak pod względem wartości dodanej brutto, jak i poziomu zatrudnienia wciąż większe znaczenie niż w Polsce ma rolnictwo i przemysł, natomiast mniejszy udział mają usługi ogółem. Między innymi dzięki funduszom strukturalnym rolnictwo województwa łódzkiego przeszło w ostatnich latach głęboką modernizację, dzięki czemu jest konkurencyjne w kraju i Europie. Sektor przemysłowy także się unowocześnia, jednak nie zmienia to faktu, że produkcja sprzedana przemysłu rośnie w województwie zbyt wolno. Powoli rośnie także produktywność pracy, jednak nadal nie osiąga przeciętnej wartości dla kraju. Wszystko to świadczy o nadal zbyt wolnych zmianach strukturalnych, dużej skali zapóźnienia gospodarczego oraz niskim poziomie umiędzynarodowienia. Na te problemy nakłada się jeszcze przeciętny poziom przedsiębiorczości mieszkańców regionu. Utrzymująca się dość wysoka skala nakładów inwestycyjnych w przedsiębiorstwach niestety nie współwystępuje z wysokimi nakładami na badania i rozwój. Mimo zdiagnozowania tych wszystkich niekorzystnych cech gospodarki województwa łódzkiego zanotowano bardzo znaczący wzrost udziału sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych oraz znaczącą dynamikę przychodów podmiotów przemysłowych ze sprzedaży na eksport. Także spadek stopy bezrobocia był w województwie łódzkim bardziej dynamiczny niż przeciętnie w kraju. Łódzkie ma także dość dobrą dynamikę wzrostu PKB per capita, jednak jest ona w pewnym stopniu sztucznie zawyżona poprzez intensywne wyludnianie się regionu. Stosunkowo niewielki poziom nierówności gospodarczych wyrażony relacją poziomu PKB per capita w najbogatszym i najbiedniejszym podregionie województwa świadczy nie tylko o względnie zrównoważonym rozwoju regionu, ale także o słabości gospodarczej stolicy województwa. Podsumowując można stwierdzić, że główny problem gospodarki województwa łódzkiego jest niezmienny od lat, a jest to zbyt wolny proces modernizacji struktury gospodarczej w kierunku gospodarki opartej na wiedzy. Spójność społeczna Rozkład przestrzenny realizowanych projektów w ramach spójności społecznej jest dość równomierny, choć wartość dofinansowania realizowanego z poziomu regionalnego jest większa w zachodniej części województwa, a mniejsza w południowej i wschodniej. Najwięcej projektów zbieżnych z zapisami spójności społecznej zrealizowano w 5 celu operacyjnym, który również skoncentrował największą łączną wartość projektów w ramach celu strategicznego. W sumie w ramach spójności społecznej w 2015 roku zrealizowano 737 projektów na łączną kwotę ok. 0,55 mld zł. W ramach czwartego celu operacyjnego (wysoki poziom kapitału społecznego i silne społeczeństwo obywatelskie) zrealizowano 112 projektów na kwotę ok. 62 mln zł. Istotny wkład w realizację celu miały środki pochodzące z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, dzięki którym sfinansowano funkcjonowanie licznych Lokalnych Grup Działania. Prócz tego finansowano promocje marek turystycznych miast i gmin oraz wiele mniejszych inwestycji ważnych dla lokalnych społeczności. Działania samorządu województwa skoncentrowane były na organizacji wydarzeń takich jak: Mixer Regionalny, Festiwal Myślenia Projektowego, promocji lokalnych kin oraz realizacji koncertów, działań promocyjnych (w tym dalsze rozwijanie marki Łódzkie ) i współpracy międzynarodowej w dziedzinie kultury. Na 7 wskaźników monitorujących realizację trzeciego celu 1 potwierdza realizację, 3 wskazują na prawidłowy kierunek zmian lecz niewystarczającą dynamikę, wartość 1 miernika wskazuje na problemy z realizacją założonego kierunku działań, zaś 2 wskaźniki mają jedynie wartość bazową i nie tworzą szeregu czasowego, który można poddać analizie. Zgodnie z założeniami postępuje przyrost organizacji pozarządowych, a szansa na osiągnięcie wartości docelowej jest bardzo duża. Systematycznie, lecz zbyt wolno wzrasta udział osób oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych. W grupie wskaźników częściowo realizujących strategię znajduje się frekwencja w wyborach samorządowych oraz liczba produktów i wydarzeń symbolicznych o znaczeniu regionalnym objętych patronatem Marszałka Województwa. 173

Zmniejszeniu uległ natomiast udział wydatków samorządów gmin na inicjatywy obywatelskie, mimo że liczba tych inicjatyw wzrosła. Piąty cel operacyjny (wysoki standard i dostęp do usług publicznych) realizowało w 2015 roku aż 527 projektów zbieżnych tematycznie z jego kierunkami działań. Łączna kwota realizowanych projektów wyniosła ok. 288 mln zł. Znaczna część projektów dotyczyła rozwoju infrastruktury edukacji przedszkolnej, wyrównywania szans edukacyjnych dzieci, poprawy dostępności obiektów leczniczych dla niepełnosprawnych, budowy i modernizacji obiektów sportowych i rekreacyjnych, promocji dobrych praktyk w obszarze kultury oraz rozwoju e-administracji. Działania samorządu województwa skupione były na budowie Regionalnego Systemu Informacji Medycznej, wdrażaniu zapisów Strategii Polityki Zdrowotnej, organizowaniu szkoleń podnoszących kwalifikacje zawodowe kadr wspierania rodziny i pieczy zastępczej, tworzeniu wojewódzkiego systemu szlaków turystycznych oraz tworzeniu regionalnej platformy e-usług. Na 10 wskaźników monitorujących cel piąty 3 potwierdzają realizację strategii, zaś 4 potwierdzają częściowo. Korzystne zmiany zachodzą w zakresie upowszechnienia wychowania przedszkolnego, dostępu do lekarzy oraz komputeryzacji szkół podstawowych i gimnazjów (jednakże publikacja tego wskaźnika została zaniechana, dane dostępne są do 2014 r.). Po okresie spadków korzystny kierunek przybrały wskaźniki dotyczące wykorzystania miejsc noclegowych oraz liczby widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych, jednak nadal nie osiągnęły poziomu wyjściowego analizy z 2010 roku. Niekorzystne zmiany zaszły natomiast w dostępie do hospicjów, wykorzystaniu miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania oraz liczbie uczestników imprez w domach kultury. Ponadto 2 wskaźniki dotyczące informatyzacji urzędów gmin zostały objęte badaniem w 2015 r. i wskazują na częściową realizację założeń strategii. W ramach szóstego celu operacyjnego (reintegracja społeczna grup wykluczonych lub zagrożonych wykluczeniem społecznym) zrealizowano 98 projektów o łącznej wartości 199 mln zł. W 2015 roku nie zakończył się żaden projekt, który realizowałby strategiczny kierunek działania 6.1. (przeciwdziałanie ubóstwu ekonomicznemu). Wszystkie 98 projektów było zbieżnych z działaniem 6.2. (reintegracja zawodowa oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i wykluczeniom społecznym). Większość zrealizowanych projektów dotyczyła upowszechniania ekonomii społecznej oraz aktywizacji zawodowej i społecznej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działania samorządu województwa wpisywały się już w obydwa strategiczne kierunki działań, były to m.in.: zwolnienia z opłat za pobyt w bursach uczniów i słuchaczy znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, wspieranie rodzin wielodzietnych w ramach Wojewódzkiej Karty Rodziny Wielodzietnej. Utworzono Wojewódzką Poradnię Diagnostyczno-Rehabilitacyjną dla dzieci z FAS (alkoholowy zespół płodowy), zorganizowano Międzynarodowe Obchody Dnia Zapobiegania Narkomanii, Wojewódzką Olimpiadę Osób Niepełnosprawnych Intelektualnie, Przegląd Twórczości Plastycznej Osób Chorych, Starszych i Niepełnosprawnych Sztuka jak balsam, prócz tego organizowano szkolenia kadr, współfinansowano uczestnictwo w Międzynarodowych Targach Sprzętu Rehabilitacyjnego REHABILITACJA oraz dofinansowano Zakłady Aktywności Zawodowej zatrudniające osoby niepełnosprawne. Na 5 wskaźników monitorujących cel szósty założenia strategii realizuje wskaźnik dotyczący liczby przestępstw stwierdzonych, który już w 2014 r. osiągnął wartość zakładaną w r. Korzystnym kierunkiem zmian charakteryzują się wskaźniki udziału osób w gospodarstwach domowych poniżej relatywnej granicy ubóstwa, liczby podmiotów nowej gospodarki społecznej oraz liczby osób bezdomnych. Na problemy z realizacją strategii wskazuje natomiast spadek udziału zatrudnionych osób niepełnosprawnych. Wnioski: Realizacja celu strategicznego spójność społeczna w województwie łódzkim przebiega z różnym skutkiem na poszczególnych płaszczyznach. Rośnie zaangażowanie społeczne w organizacjach pozarządowych, poprawiają się wskaźniki dostępności do infrastruktury społecznej, w tym upowszechnienie opieki przedszkolnej na obszarach wiejskich, zasięg skrajnego ubóstwa ekonomicznego w województwie należy do najniższych w kraju. Niemały wpływ na poprawę wielu 174

wskaźników spójności społecznej miały podejmowane przez samorząd województwa działania oraz projekty realizowane w ramach programów operacyjnych na poziomie krajowym i regionalnym. Niemniej należy mieć na uwadze, że korzystna dynamika wielu zjawisk wynika z niskiego poziomu wyjściowego. Istotne problemy zdiagnozowane w obszarze spójności społecznej dotyczą m.in. bardzo złego stanu zdrowia ludności, a co za tym idzie bardzo niskiej przewidywanej długości życia mężczyzn i kobiet, nasilonych i postępujących procesów depopulacji aglomeracji łódzkiej jak i całego województwa oraz intensywnego starzenia się społeczeństwa, które zwiększa się przez niewielką atrakcyjność osadniczą województwa dla młodych rodzin. Co prawda, dzięki inwestycjom i działaniom samorządów lokalnych i samorządu województwa, zwiększa się dostępność do infrastruktury kultury i turystyki, to w perspektywie analizowanego w diagnozie okresu nie przełożyło się to na zwiększenie uczestnictwa w kulturze przez mieszkańców województwa ani znaczący wzrost ruchu turystycznego do województwa. Podsumowując można powiedzieć, że podjęto bardzo wiele działań realizujących spójność społeczną strategii na poziomie lokalnym, jednak na razie nie znajdują one odzwierciedlenia w skali makro. Nie oznacza to jednak negatywnej oceny ich skuteczności: przeciwnie, powinno stanowić bodziec do dalszej intensyfikacji prac na rzecz spójności społecznej, szczególnie w obszarze profilaktyki zdrowotnej i budowy kapitału społecznego. Spójność przestrzenna Projekty zbieżne tematycznie z celami operacyjnymi spójności przestrzennej charakteryzuje duża dysproporcja przestrzenna. Największa wartość projektów realizowanych w ramach programów krajowych pokrywa się z przebiegiem drogi S8, natomiast w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego najwyższe wartości zanotowano w centralnym pasie województwa od powiatu sieradzkiego na zachodzie do tomaszowskiego i opoczyńskiego na wschodzie. Duża dysproporcja występuje także pomiędzy alokacją funduszy pomiędzy celami operacyjnymi. Wartość łączna projektów zbieżnych z celem 7. to aż 93% łącznej wartości projektów zbieżnych z zapisami celu strategicznego spójność przestrzenna. Z zapisami siódmego celu operacyjnego (wysoka jakość i dostępność infrastruktury technicznej i transportowej) były zbieżne projekty o łącznej kwocie 10,5 mld zł. Projekty zbieżne z celem siódmym dotyczyły budowy i modernizacji sieci dróg ekspresowych, autostrad, obwodnic, szlaków kolejowych, budowy systemu Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej (modernizacja infrastruktury kolejowej, zakup pociągów). Ponadto w ramach celu 7. realizowano poprawę dostępu do sieci i usług teleinformatycznych, rozwijano sieci wodno-kanalizacyjne, budowano i modernizowano oczyszczalnie ścieków oraz sieci ciepłownicze. Działania samorządu skoncentrowane były na rozwijaniu dużego projektu usprawniającego regionalny transport zbiorowy czyli Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej, ukończeniu Łódzkiej Regionalnej Sieci Teleinformatycznej, przeprowadzono także Generalny Pomiar Ruchu na drogach wojewódzkich. Cel monitorowany jest za pomocą 13 wskaźników, z których 2 nie tworzą jeszcze szeregu czasowego. Cztery wskaźniki potwierdzają realizację strategii. Są to: wzrastająca liczba przewozów pasażerskich komunikacją miejską oraz Łódzką Koleją Aglomeracyjną, wielkość ładunków obsłużonych w terminalach intermodalnych oraz udział odpadów zdeponowanych na składowiskach. Aż 5 wskaźników informuje o właściwym kierunku zmian, lecz niewystarczającej dynamice: udział dróg powiatowych i gminnych o nawierzchni gruntowej, gęstość dróg rowerowych, długość linii kolejowych dostosowanych do prędkości 100 km/h i więcej, udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputer z dostępem do Internetu oraz udział mieszkańców obsługiwanych przez sieci kanalizacji. Na problemy w realizacji strategii wskazuje mniejsza liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu przewodowego oraz malejący ruch pasażerów na lotnisku im. W. Reymonta. Ósmy cel operacyjny (wysoka jakość środowiska przyrodniczego) był realizowany jedynie przez 14 projektów na łączną kwotę 45 mln zł. Działania samorządu dotyczyły m.in. stworzenia ekologicznego programu edukacyjnego dla dzieci i młodzieży oraz utworzenia ścieżki edukacyjnoekologicznej. Pozostałe projekty wpisywały się w zapisy działania 8.2. (przeciwdziałanie i zwalczanie skutków zagrożeń naturalnych i antropogenicznych). Dotyczyły one budowy i modernizacji wałów 175

przeciwpowodziowych i budowli hydrotechnicznych oraz budowie zbiorników małej retencji. Działania samorządu wojewódzkiego w tym celu realizował Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi. Jakość środowiska przyrodniczego monitorowana jest za pomocą 5 wskaźników. Jeden z nich potwierdza realizację strategii (wydatki inwestycyjne na małą retencje wodną), dwa wskaźniki charakteryzują się prawidłowym trendem, lecz niewystarczającą dynamiką (lesistość, liczba obiektów małej retencji). Ponadto 2 wskaźniki diagnozują problem niepokojąco wzrasta powierzchnia lasów dotkniętych pożarami, zaś na stałym, zbyt niskim poziomie utrzymuje się udział powierzchni prawnie chronionej. W ramach dziewiątego celu operacyjnego (zrównoważony system osadniczy) zrealizowano w 2015 roku 35 projektów na łączną kwotę 739 mln zł. Wszystkie projekty dotyczyły działania 9.2 (wspieranie procesów rewitalizacji i poprawa ładu przestrzennego). Działanie 9.1 (wzmacnianie systemu powiązań funkcjonalnych) ze względu na przekrojowy charakter było realizowane za pomocą projektów przyporządkowanych do innych celów polityki horyzontalnej. Projekty zbieżne tematycznie z dziewiątym celem operacyjnym dotyczyły przede wszystkim rewitalizacji. Działania samorządu skoncentrowane były na stworzeniu Katalogu Budownictwa Regionalnego oraz realizacji Wojewódzkiego Programu Opieki Nad Zabytkami. Realizacja założeń tego celu strategicznego monitorowana jest za pomocą 6 wskaźników. Jeden ze wskaźników, dotyczący dynamiki przyrostu dochodów z podatku CIT w biegunach wzrostu w 2015 r., przekroczył docelowy poziom z r. Trzy wskaźniki częściowo realizują strategię dynamika przyrostu podmiotów gospodarczych w biegunach wzrostu, liczba podmiotów gospodarczych na obszarach wiejskich oraz udział powierzchni województwa objęty planami miejscowymi. Wskaźnik dotyczący stosunku gęstości zaludnienia w biegunach wzrostu do gęstości zaludnienia we wszystkich miastach województwa ma tendencję odwrotną do założonej i diagnozuje w tym zakresie problem w realizacji strategii, zaś 1 wskaźnik ma jedynie wartość bazową. Wnioski: Duża dysproporcja w liczbie realizowanych projektów, zaangażowanych środkach i aktywności samorządu w poszczególnych celach operacyjnych znajduje odzwierciedlenie w przeprowadzonej diagnozie. Jakość i dostępność do infrastruktury transportowej (szczególnie drogowej) należy w województwie łódzkim do najlepszych w kraju. Dzięki dużej alokacji krajowych funduszy i centralnego położenia województwa łódzkiego, region stał się jednym z najważniejszych węzłów komunikacyjnych w kraju. Działania podejmowane na szczeblu krajowym i regionalnym pozwoliły także na ukończenie ważnego etapu dużej modernizacji systemu szlaków kolejowych w województwie. Co ważne, sieć dróg szybkiego ruchu przyczynia się do zwiększenia atrakcyjności gospodarczej województwa, zaś modernizacja infrastruktury kolejowej i uruchomienie Łódzkiej Kolei Aglomeracyjnej spowodowało wzrost liczby pasażerów na kolei. Jedynym istotnym problem na komunikacyjnej mapie województwa łódzkiego jest niewykorzystany potencjał regionalnego lotniska im. Wł. Reymonta w Łodzi, które pomimo wielu inwestycji i starań właścicieli (Łodzi i województwa łódzkiego) nadal generuje ruch lotniczy poniżej oczekiwań. Znacznie wolniej realizowane są zapisy SRWŁ w zakresie infrastruktury technicznej: udział osób korzystających z kanalizacji rośnie, jednak z niewystarczającą dynamiką, a udział korzystających z gazu sieciowego obniżył się. Pozostałe cele operacyjne w ramach spójności przestrzennej są realizowane w mniejszym stopniu. Jedynie wydatki na małą retencję wodną świadczą o zaangażowaniu samorządu w dbałość o jakość środowiska przyrodniczego. Plany zwiększenia udziału obszarów prawnie chronionych nie są realizowane, a lesistość województwa rośnie, lecz bardzo powoli. Niepokoi brak projektów zbieżnych i działań samorządu realizowanych w ramach wzmacniania powiązań funkcjonalnych. Miasta województwa łódzkiego intensywnie się wyludniają, a poziom przedsiębiorczości na terenach wiejskich jest niższy niż przeciętnie na obszarach wiejskich w Polsce. Duże nakłady finansowe przeznaczone zostały na działania związane z rewitalizacją, jednak w tym momencie nie można jeszcze określić na ile były efektywne. Podsumowując można powiedzieć, że duże zaangażowanie finansowe i organizacyjne w infrastrukturę komunikacyjną przyniosło spodziewane rezultaty, jednak 176

pozostałe aspekty spójności przestrzennej, w tym szczególnie dostępność do sieci kanalizacyjnych, ochrona środowiska oraz wspieranie działań równoważących system osadniczy były realizowane w stopniu niewystarczającym. Polityka terytorialno-funkcjonalna Obszary miejskie i wiejskie Projekty zbieżne tematycznie ze strategicznymi kierunkami działań zapisanymi dla obszarów miejskich i wiejskich wykazują interesujące właściwości: liczba projektów realizowanych na obszarach miejskich jest znacznie niższa niż na obszarach wiejskich (31% wszystkich projektów realizowanych jest na obszarach miejskich) jednak znacznie wyższa jest ich ogólna wartość (82% wartości wszystkich projektów realizowanych jest na obszarach miejskich). Jest to wynik realizowania w miastach największych projektów związanych przede wszystkim z rewitalizacją, ale także z edukacją, transportem, gospodarką wodno-ściekową, ciepłownictwem, nauką i kulturą. Zakres tematyczny projektów jest bardzo zróżnicowany i w dużym stopniu wypełnia zapisane dla celu kierunki działań. Wśród największych przedsięwzięć realizowanych w 2015 roku nie znalazły się projekty wspierające działania na rzecz zapobiegania negatywnym zjawiskom suburbanizacji oraz na rzecz zachowania i kształtowania korytarzy napowietrzających oraz ochrony terenów zielonych. W przypadku obszarów wiejskich realizowano głównie projekty rozwojowe przedsiębiorstw (w tym dużą grupę projektów innowacyjnych), projekty edukacyjne oraz z zakresu gospodarki wodno-ściekowej. Wszystkie strategiczne kierunki działań w ramach obszarów wiejskich były realizowane za pomocą projektów zbieżnych. Działania samorządu województwa koncentrowały się na udzielaniu dotacji na prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich, robót budowlanych (obszary miejskie), oraz na promocji gospodarstw agroturystycznych, produktów regionalnych i publikacji materiałów promocyjnych (obszary wiejskie). Cel strategiczny Obszary miejskie w ramach polityki funkcjonalnoterytorialnej jest monitorowany przez cztery wskaźniki. Dwa wskazują na realizację strategii (dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT; przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań), jeden informuje o problemach w realizacji strategii (liczba lekarzy specjalistów geriatrów), a jeden nie tworzy jeszcze szeregu czasowego. Natomiast wszystkie cztery wskaźniki w ramach monitorowania celu strategicznego Obszary wiejskie (liczba podmiotów gospodarczych, upowszechnienie wychowania przedszkolnego, proporcja sieci wodociągowej do kanalizacyjnej oraz udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych) informują o prawidłowym kierunku zmian, lecz ich niewystarczającej dynamice, czyli częściowej realizacji strategii w tym zakresie. Łódzki Obszar Metropolitalny Spośród wszystkich obszarów funkcjonalnych największa łączna wartość zbieżnych tematycznie projektów została zrealizowana w ramach Łódzkiego Obszaru Metropolitalnego (4,2 mld zł). Projekty te dotyczyły przede wszystkim wsparcia B+R, nowoczesnego transportu zbiorowego, inwestycji transportowych, rewitalizacji oraz kultury i sztuki. Niezrealizowane strategiczne kierunki działań to: wspieranie działań na rzecz stworzenia sieci współpracy środowiska akademickiego dla kreowania kierunków nauczania o znaczeniu krajowym i międzynarodowym zgodnych z istniejącymi i przyszłymi potrzebami metropolitalnego i regionalnego rynku pracy oraz wspieranie przedsięwzięć na rzecz systemowej współpracy między jednostkami samorządu terytorialnego. Do monitorowania celu strategicznego przewidziano trzy wskaźniki, z czego jeden pozyskany z badań własnych. Wszystkie trzy wskaźniki (PKB na 1 mieszkańca, udział podmiotów gospodarczych z działów gospodarki kreatywnej, liczba imprez wystawienniczo-targowych o charakterze międzynarodowym) potwierdzają realizację strategii zgodnie z założonymi trendami. 177

Zagłębie Górniczo-Energetyczne Bełchatów Szczerców Złoczew W ramach obszaru funkcjonalnego Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew wyodrębniono jedynie dwa projekty zakończone w 2015 roku zbieżne z jego zapisami. Projekty te, na łączną kwotę 96 mln zł, dotyczyły produkcji paliw syntetycznych i opracowania planu gospodarki niskoemisyjnej. Niezrealizowane strategiczne kierunki działań w ramach obszaru funkcjonalnego dotyczą wspierania działań na rzecz: powstania w regionie specjalistycznego ośrodka badawczego oraz szkolnictwa zawodowego z zakresu gospodarki energetycznej, ograniczenia negatywnych skutków oddziaływania terenów eksploatacyjnych, szczególnie w zakresie gospodarki wodno-ściekowej, zwiększenia dostępności transportowej zewnętrznej i wewnętrznej oraz rozwoju ponadregionalnych powiązań funkcjonalnych z zakresu gospodarki energetycznej klastrów. Monitoring obszaru funkcjonalnego Zagłębia Górniczo-Energetycznego Bełchatów Szczerców Złoczew prowadzony jest obecnie przy pomocy wskaźnika wielkości emisji CO 2 z Elektrowni Bełchatów, który w 2015 roku zmniejszył się, choć nadal utrzymuje się na zbyt wysokim poziomie. Drugi ze wskaźników przewidziany jest do badania (obecnie znana jest jedynie jego wartość bazowa i docelowa). Zagłębie Ceramiczno-Budowlane Opoczno Tomaszów Mazowiecki Projekty zbieżne, realizowane w obszarze funkcjonalnym Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki, miały łącznie najniższą wartość spośród wszystkich projektów zbieżnych realizowanych w obszarach funkcjonalnych (14 projektów na kwotę ok. 48 mln zł). Były to głównie projekty związane z infrastrukturą komunikacyjną (drogową i kolejową), wprowadzające innowacje do przedsiębiorstw oraz edukacyjne. Nierealizowane strategiczne kierunki działań w ramach obszaru funkcjonalnego obejmowały wspieranie: działań na rzecz poprawy dostępu do wiedzy oraz transferu najnowszych osiągnięć technologicznych w przemyśle ceramicznym i szklarskim, powiązań sieciowych, w tym m.in. w zakresie wprowadzenia nowoczesnego wzornictwa przemysłowego, działań na rzecz powstania w regionie ośrodka badawczo-rozwojowego dla przemysłu ceramicznego i szklarskiego, działań w kierunku powstania interaktywnego muzeum przemysłu ceramicznego i szklarskiego, działań na rzecz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych w kierunku leśnym, działań na rzecz kształtowania ponadregionalnych powiązań funkcjonalnoprzestrzennych w zakresie rozwoju nowoczesnego przemysłu materiałów budowlanych klastrów. Monitoring obszaru funkcjonalnego Zagłębia Ceramiczno-Budowlanego Opoczno Tomaszów Mazowiecki prowadzony jest obecnie przy pomocy wskaźnika produkcji sprzedanej przemysłu w powiatach obszaru funkcjonalnego, który już w 2014 roku przekroczył wartość docelową. Drugi ze wskaźników przewidziany jest do badania (obecnie znana jest jedynie jego wartość bazowa i docelowa). Obszar Rozwoju Intensywnego Rolnictwa Projekty zbieżne, realizowane w Obszarze Funkcjonalnym Rozwoju Intensywnego Rolnictwa, miały drugą co do wielkości łączną wartość spośród wszystkich projektów zbieżnych realizowanych w obszarach funkcjonalnych (20 projektów na kwotę ok. 1,33 mld zł). Projekty dotyczyły przede wszystkim zwiększenia retencji wód, melioracji, ochrony przeciwpowodziowej, innowacyjnych technologii upraw roślin oraz usprawnienia systemów transportowych. Projekty zbieżne w 2015 roku nie realizowały następujących strategicznych kierunków działań w ramach obszaru funkcjonalnego: wspierania utworzenia rynków hurtowych producentów rolnych, wspierania działań na rzecz agrobiznesu międzynarodowego, inicjowania i wspierania procesów scalania gruntów rolnych i leśnych oraz wspierania działań na rzecz rozwoju ponadregionalnych powiązań funkcjonalnoprzestrzennych z zakresu przetwórstwa rolno-spożywczego klastrów. Monitorowanie tego obszaru funkcjonalnego odbywa się przy użyciu dwóch wskaźników, z których oba wskazują na częściową realizację strategii (liczba grup producentów rolnych oraz liczba podmiotów gospodarczych w przemyśle rolno-spożywczym zatrudniających powyżej 50 osób). 178

Obszary Turystyczne Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury W ramach Turystycznego Obszaru Funkcjonalnego Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury w 2015 roku zrealizowano aż 134 projekty zbieżne z celami obszaru na łączną kwotę ok. 453 mln zł. Projekty dotyczyły głównie: rewitalizacji, promocji, rozwoju turystyki, sieci wodno-kanalizacyjnych oraz polepszeniu dostępności komunikacyjnej. Lista nierealizowanych strategicznych kierunków działań obejmuje jedynie wspieranie działań na rzecz rozwoju funkcji konferencyjno-kongresowej. Monitorowanie tego obszaru funkcjonalnego prowadzone jest na podstawie wskaźników określających stan czystości wód dwóch najważniejszych zbiorników wodnych. Dla Jeziorska jest on dobry, dla Zalewu Sulejowskiego zły. Trzeci wskaźnik przewidziany jest do badania (obecnie znana jest jedynie jego wartość bazowa i docelowa). Wnioski: Realizacja zapisów Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego w zakresie polityki terytorialno-funkcjonalnej przebiega w sposób zróżnicowany. Założeniem tej polityki jest wykorzystanie specyficznych dla określonych obszarów potencjałów, które stymulowane i wspierane staną się głównymi motorami rozwoju społeczno-gospodarczego. Tym potencjałom podporządkowano strategiczne kierunki działań, które są pośrednio realizowane przez zbieżne z nimi projekty. Analiza liczby i wartości zrealizowanych projektów, oraz ich tematyczne zróżnicowanie wypełniające zapisy strategicznych kierunków działań pozwala na stwierdzenie, że zapisy polityki terytorialno-funkcjonalnej w najpełniejszym stopniu realizowane są na obszarach miejskich i wiejskich, a wśród obszarów funkcjonalnych w Łódzkim Obszarze Metropolitalnym, Obszarze Rozwoju Intensywnego Rolnictwa oraz Obszarze Turystycznym Dolin Rzecznych Pilicy, Warty i Bzury. Wnioski dotyczące systemu monitorowania Podczas prowadzenia prac monitoringowych ujawniono szereg trudności związanych z pozyskaniem, interpretacją czy zmianami metodologicznymi wskaźników. Znaczna część problemów wynika z czynników zewnętrznych, takich jak rozszerzenie UE, zmiany w konstrukcji wskaźników statystyki publicznej, bądź zaniechanie publikacji wskaźnika. W tabeli 104 zamieszczono listę wskaźników z systemu monitorowania Strategii Rozwoju Województwa Łódzkiego, których pozyskanie bądź interpretacja powoduje istotne trudności, bądź jest niemożliwa. Poniższa lista może stanowić wkład do przebudowy systemu monitorowania strategii przy jej najbliższej aktualizacji. 179

Tabela 104 Lista wskaźników proponowanych do zmiany. numer wskaźnika 6. 17. nazwa wskaźnika PKB na 1 mieszkańca województwa wg parytetu siły nabywczej w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w UE 27 (UE 27 = 100) [%] Udział odpadów (innych niż komunalne) odzyskanych w odpadach wytworzonych w ciągu roku [%] 20. Całkowita emisja CO 2 do powietrza [%] 29. Produkcja rolnicza globalna na 1 ha użytków rolnych w zł 31. 32. 35. 38. 44. 48. Liczba etatów pracowników merytorycznych zatrudnionych w ośrodkach innowacyjności i przedsiębiorczości Udział podmiotów gospodarczych korzystających z usług instytucji otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii) w stosunku do liczby podmiotów ogółem Ludność zagrożona ubóstwem w województwie łódzkim w stosunku do ludności zagrożonej ubóstwem w UE 27 (UE = 100) [%] Udział osób oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych zlokalizowanych w regionie w liczbie podatników ogółem [%] Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjach Liczba całorocznych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1 000 mieszkańców 78. Wydatki inwestycyjne na małą retencję wodną ogółem [tys. zł] 97. Roczna wielkość emisji CO2 w Elektrowni Bełchatów na 1 GJ wytwarzanej energii [kg] uwagi zmiana UE 27 na UE 28 zmiana metodologii liczenia wskaźnika przez GUS zmiana jednostki wskaźnika na [mln t/rok]; trudność w pozyskaniu danych korekta wartości bazowej i docelowej ze względu na zmianę definicji wskaźnika przez GUS ze względu na brak możliwości przeprowadzenia pełnego badania IOB dane są trudne do porównywania ze względu na brak możliwości przeprowadzenia pełnego badania IOB dane są trudne do porównywania zaniechanie publikacji wskaźnika przez Eurostat na poziomie województw; propozycja zmiany tego wskaźnika na wskaźnik GUS np. współczynnik ubóstwa relatywnego lub minimum egzystencji zmiana nazwy ze względu na niemożność pozyskania danych przy takim brzmieniu zaniechanie przez GUS publikacji danych na temat komputeryzacji szkół zmiana nazwy wskaźnika, uwzględnia on miejsca całoroczne oraz sezonowe zmiana konstrukcji wskaźnika ze względu na utrudnioną interpretację trudność w pozyskaniu danych 180

Aneks Wyjaśnienie użytych kolorów dostępne jest w rozdziale Poziom realizacji celów SRWŁ Lp. nazwa wskaźnika 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy źródło danych uwagi I. CEL STRATEGICZNY SPÓJNOŚĆ GOSPODARCZA 1 Wydajność pracy WDB na 1 pracującego [zł] (S) 81 953 88 251 94 231 97 104 100 204 bd 2 3 4 5 6 PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsłabszym w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w podregionie najsilniejszym (zróżnicowanie PKB na 1 mieszkańca na poziomie podregionów) (D) PKB na 1 mieszkańca województwa w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w Polsce [%] (S) Nakłady inwestycyjne w gospodarce narodowej na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] (S) Wartość brutto w gospodarce narodowej środków trwałych na 1 mieszkańca (ceny bieżące) [zł] (S) PKB na 1 mieszkańca województwa wg parytetu siły nabywczej w stosunku do PKB na 1 mieszkańca w UE 27 (UE 27 = 100) [%] (S) średnia krajowa 1 : 1,92 1 : 1,83 1 : 1,81 1 : 1,83 1 : 1,84 bd 1 : 1,94 GUS 92,6 92,5 93,2 93,3 93,3 bd 94,00 GUS 5 382 6 641 7 165 6 680 6 469 bd 56 628 63 254 68 370 73 292 81 724 bd średnia krajowa średnia krajowa 57,5 59,4 61,9 62,5 63,3 bd 72,0 Eurostat GUS GUS GUS Zmiana danych spowodowana przejściem GUS z metodologii ESA 1995 na ESA 2010 Zmiana danych spowodowana przejściem GUS z metodologii ESA 1995 na ESA 2010 Zmiana danych spowodowana przejściem GUS z metodologii ESA 1995 na ESA 2010 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana przejściem Eurostatu z metodologii ESA 1995 na ESA 2010. Wyliczenia podawane są dla UE 28 CEL OPERACYJNY 1. ZAAWANSOWANA GOSPODARKA WIEDZY I INNOWACJI 7 8 9 Nakłady na działalność B+R w stosunku do regionalnego PKB [%] (S) Zatrudnienie pracowników naukowobadawczych w sferze B+R na 1000 osób aktywnych zawodowo [w EPC] (S) Udział pracujących w sekcjach PKD (2007) J, K, R, M w liczbie pracujących ogółem [%] (S) 0,63 0,61 0,77 0,67 bd bd 1,00 GUS 2,9 2,7 3,0 2,7 2,8 bd średnia krajowa 7,09 7,31 7,52 7,63 7,86 7,86 10,00 GUS GUS Zmiana danych spowodowana przejściem GUS z metodologii ESA 1995 na ESA 2010 Zmiana danych spowodowana zmianą metodologii BAEL przez GUS 181

Lp. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 nazwa wskaźnika Liczba udzielonych patentów na 100 tysięcy mieszkańców (S) Udział wynalazków zgłoszonych z województwa do wszystkich wynalazków zgłoszonych w Polsce [%] (S) Udział innowacyjnych przedsiębiorstw przemysłowych w zakresie innowacji produktowych i procesowych w przedsiębiorstwach przemysłowych ogółem [%] (S) Udział innowacyjnych przedsiębiorstw sektora usług w przedsiębiorstwach usługowych ogółem [%] (S) Udział przychodów netto ze sprzedaży produktów nowych lub istotnie ulepszonych w przedsiębiorstwach przemysłowych w przychodach ze sprzedaży ogółem [%] (S) Udział energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych w całkowitej ilości energii produkowanej w regionie [%] (S) Udział ścieków przemysłowych oczyszczonych w ściekach wymagających oczyszczenia w ciągu roku [%] (S) Udział odpadów (inne niż komunalne) odzyskanych w odpadach wytworzonych w ciągu roku [%] (S) Zanieczyszczenia pyłowe zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w zanieczyszczeniach wytworzonych [%] (S) Zanieczyszczenia gazowe zatrzymane lub zneutralizowane w urządzeniach do redukcji zanieczyszczeń w zanieczyszczeniach wytworzonych [%] (S) Całkowita emisja CO 2 do powietrza [%] Całkowita emisja CO 2 do powietrza [mln t/rok] (D) 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy źródło danych 3,7 5,4 4,7 6,9 7,5 4,0 6,0 GUS 6,62 7,27 7,48 7,34 5,99 3,87 10,00 GUS 13,42 11,08 13,73 15,58 15,21 15,38 10,34 8,46 11,39 10,40 11,87 9,71 6,73 4,29 6,19 5,74 8,13 7,71 średnia krajowa średnia krajowa średnia krajowa 1,46 1,83 3,33 2,56 2,54 3,29 2,00 GUS 98,5 98,6 93,5 85,5 83,8 82,0 100,0 GUS 14,7 16,6 16,3 18,4 2,8 8,9 średnia krajowa 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 99,9 GUS 64,5 68,2 71,4 75,6 75,4 77,4 80,0 GUS 43,5 52,1 47,5 42,8 42,5 42,4 33,8 GUS GUS GUS GUS GUS, KOBiZE uwagi Od 2014 r. zmiana metodologii liczenia wskaźnika przez GUS Zmiana jednostki wskaźnika 182

Lp. nazwa wskaźnika 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy źródło danych uwagi CEL OPERACYJNY 2. NOWOCZESNY KAPITAŁ LUDZKI I RYNEK PRACY 21 22 23 24 Udział ludności w wieku 15-64 lata z wyższym wykształceniem w ogólnej liczbie ludności w tym wieku [%] (S) Udział ludności z wykształceniem wyższym w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych [%] (D) Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto ogółem bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób w relacji do średniej krajowej [%] (S) Udział zatrudnionych w wieku 20-64 lata w stosunku do tej grupy wiekowej ogółem [%] (S) 18,7 19,2 20,7 21,0 22,7 23,8 24,40 9,83 10,48 10,72 10,89 11,16 11,46 89,3 89,5 90,4 90,5 90,4 91,3 poniżej wartości z roku 2010 średnia krajowa 65,9 66,6 65,7 66,3 68,8 69,3 73,0 GUS (BAEL) GUS GUS GUS (BAEL) Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 oraz zmianą metodologii BAEL Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 oraz zmianą metodologii BAEL 25 Stopa bezrobocia rejestrowanego [%] (D) 12,2 12,9 14,0 14,1 11,8 10,3 8,0 GUS 26 Udział osób w grupie wiekowej 25-64 lata objętych kształceniem ustawicznym w stosunku do ludności w tej grupie wiekowej ogółem [%] (S) 4,1 3,4 3,1 3,1 2,7 2,3 średnia krajowa GUS (BAEL) Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 oraz zmianą metodologii BAEL CEL OPERACYJNY 3. ZINTEGROWANE ŚRODOWISKO PRZEDSIĘBIORCZOŚCI DLA ROZWOJU GOSPODARKI 27 28 Liczba osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą wpisanych do rejestru REGON na 10 tys. mieszkańców (S) Liczba jednostek nowozarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludności (S) 708,5 696,1 708,9 719,7 720,3 722,9 99,0 83,3 86,2 86,1 85,4 81,5 średnia krajowa średnia krajowa GUS GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 29 30 Produkcja rolnicza globalna na 1 ha użytków rolnych w zł (S) Udział powierzchni uzbrojonych terenów inwestycyjnych w powierzchni terenów inwestycyjnych ogółem [%] (S) 6 151 6 892 7 368 7 889 10 080 bd 6 800 GUS bd bd bd bd 52,74-80 badanie własne Zmiana danych spowodowana zmianą definicji wskaźnika przez GUS Ankieta do gmin 183

Lp. 31 32 nazwa wskaźnika Liczba etatów pracowników merytorycznych zatrudnionych w ośrodkach innowacyjności i przedsiębiorczości (S) Udział podmiotów gospodarczych korzystających z usług instytucji otoczenia biznesu (parki technologiczne, inkubatory technologiczne, centra transferu technologii) w stosunku do liczby podmiotów ogółem (S) 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy bd bd bd 221-102 275 bd bd bd 1,91-1,78 3,00 źródło danych badanie własne badanie własne uwagi Ankieta do Instytucji Otoczenia Biznesu Ankieta do Instytucji Otoczenia Biznesu II. CEL STRATEGICZNY SPÓJNOŚĆ SPOŁECZNA 33 34 35 Udział bezrobotnych zarejestrowanych pozostających bez pracy dłużej niż 1 rok w liczbie bezrobotnych ogółem [%] (D) Osoby korzystające ze świadczeń pomocy społecznej na 10 tys. mieszkańców (D) Ludność zagrożona ubóstwem w województwie łódzkim w stosunku do ludności zagrożonej ubóstwem w UE 27 (UE = 100) [%] (D) 29,7 35,1 37,0 41,0 44,4 42,0 średnia krajowa 544,8 530,4 523,4 521,7 487,9 461,3 450,0 GUS 108,5 113,0 bd bd bd bd 100,0 Eurostat GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Eurostat zaniechał publikacji danych na poziomie województw CEL OPERACYJNY 4. WYSOKI POZIOM KAPITAŁU SPOŁECZNEGO I SILNE SPOŁECZEŃSTWO OBYWATELSKIE 36 Frekwencja w wyborach do organów JST [%] (S) 46,53 - - - 48,03-65,00 PKW, GUS 37 38 Liczba organizacji pozarządowych na 1000 mieszkańców (S) Udział osób oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych zlokalizowanych w regionie w liczbie podatników ogółem [%] Udział podatników podatku dochodowego od osób fizycznych zamieszkałych na terenie województwa łódzkiego oddających 1% podatku na rzecz organizacji pozarządowych w liczbie podatników podatku dochodowego od osób fizycznych z województwa łódzkiego ogółem [%] (S) 2,61 2,73 2,88 3,01 3,13 3,29 3,40 GUS 41,7 49,2 52,2 53,7 56,5 59,3 80,00 Izba Skarbowa w Łodzi W roku 2014 r. frekwencja wyborów tylko do sejmików województw Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana nazwy wskaźnika wynika z braku możliwości pozyskania danych 184

Lp. 39 40 41 42 nazwa wskaźnika Udział wydatków samorządów gmin przeznaczonych na inicjatywy obywatelskie w wydatkach ogółem [%] (S) Liczba produktów i wydarzeń symbolicznych o znaczeniu regionalnym związanych z historią i tradycją objętych patronatem Marszałka Województwa Łódzkiego (S) Udział ludności utożsamiającej się z regionem łódzkim w stosunku do ludności ogółem (S) Udział ludności utożsamiającej się z podregionami kulturowymi w stosunku do ludności podregionu kulturowego ogółem (S) 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy bd bd bd bd 0,93 0,89 1,00 bd bd bd 96 76 99 135 bd bd bd bd 74,5-78 bd bd bd bd 80-84 źródło danych badanie własne badanie własne badanie własne badanie własne Ankieta do gmin uwagi CEL OPERACYJNY 5. WYSOKI STANDARD I DOSTĘP DO USŁUG PUBLICZNYCH 43 44 45 46 47 48 49 Udział dzieci w wieku 3-5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej w województwie ogółem [%] (S) Liczba uczniów przypadająca na 1 komputer z szerokopasmowym dostępem do Internetu w szkołach podstawowych i gimnazjach (D) Liczba lekarzy na 10 tys. mieszkańców (bez stomatologów, wg podstawowego miejsca pracy) (S) Liczba łóżek w hospicjach, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjnoopiekuńczych na 100 tys. mieszkańców (S) Udział wykorzystanych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania [%] (S) Liczba całorocznych miejsc noclegowych w obiektach zbiorowego zakwaterowania na 1000 mieszkańców (S) Liczba widzów i słuchaczy w teatrach i instytucjach muzycznych na 1000 mieszkańców (S) 64,3 70,5 70,9 75,4 80,8 84,7 85,0 GUS 18,03 16,64 15,55 15,34 14,66 bd średnia krajowa 24,06 24,52 25,34 25,23 27,53 26,77 27,00 GUS 48,69 51,31 56,05 58,37 69,33 68,09 31,3 30,5 29,2 26,8 27,9 30,6 7,85 7,98 9,19 9,35 9,26 9,26 236,8 239,6 245,2 242,6 219,3 224,5 średnia krajowa średnia krajowa 65% średniej krajowej średnia krajowa GUS GUS GUS GUS GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Wskaźnik uwzględnia całoroczne oraz sezonowe miejsca noclegowe Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 185

Lp. 50 51 52 nazwa wskaźnika Liczba uczestników imprez organizowanych przez domy kultury, ośrodki kultury, klubach, świetlice na 1 000 mieszkańców (S) Liczba gmin umożliwiających składanie wniosków w trybie on-line (S) Udział urzędów administracji samorządowej korzystających z elektronicznego systemu zarządzania dokumentami [%] (S) 2010 rok bazowy 630,0 (2009) 2011 2012 2014 2015 529,1 572,6 827,2 742,3 643,3 poziom docelowy średnia krajowa bd bd bd bd 135 141 177 bd bd bd bd 29,4 29,9 100 źródło danych GUS badanie własne badanie własne uwagi Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Ankieta do gmin Ankieta do gmin CEL OPERACYJNY 6. REINTEGRACJA SPOŁECZNA GRUP WYKLUCZONYCH LUB ZAGROŻONYCH WYKLUCZENIEM SPOŁECZNYM 53 54 55 56 Udział osób w gospodarstwach domowych o wydatkach poniżej relatywnej granicy ubóstwa w ogólnej liczbie osób w gospodarstwach domowych [%] (D) Udział zatrudnionych osób niepełnosprawnych w wieku 16 64 lata w liczbie niepełnosprawnych w tej grupie wiekowej [%] (S) Liczba przestępstw stwierdzonych na 1 000 mieszkańców (D) Liczba podmiotów nowej gospodarki społecznej na 100 tys. mieszkańców (S) 12,5 13,2 13,4 12,5 13,1 12,3 8,2 GUS 24,0 26,9 26,5 24,0 23,4 21,3 31,0 GUS 29,34 29,13 27,08 26,40 20,70 19,34 25,00 GUS bd bd 1,74 1,83 1,96 bd średnia krajowa GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 57 Liczba osób bezdomnych na 1 000 mieszkańców (D) bd bd bd 0,85-0,83 0,6 MPiPS III. CEL STRATEGICZNY SPÓJNOŚĆ PRZESTRZENNA 58 59 60 Liczba mieszkań oddanych do użytku na 1 000 ludności (S) Udział gruntów zabudowanych i zurbanizowanych terenów przemysłowych w powierzchni ogółem [%] (S) Liczba gmin połączonych komunikacją zbiorową z Łodzią w dni powszednie (S) 2,73 2,37 3,17 2,39 2,59 2,86 średnia krajowa 0,32 0,33 0,34 0,35 0,35 bd 0,35 GUS bd bd bd bd 134-160 GUS badanie własne Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 186

Lp. 61 nazwa wskaźnika Gęstość sieci autostrad w województwie łódzkim w odniesieniu do średniej dla UE 27 [km/1000 km 2 ] (S) 2010 rok bazowy 4,10 (2009 r.) 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy 4,24 10,30 bd 10,30 10,30 15,00 źródło danych Eurostat, GUS uwagi Od 2010 r. źródłem danych wskaźnika jest GUS CEL OPERACYJNY 7. WYSOKA JAKOŚĆ I DOSTĘPNOŚĆ INFRASTRUKTURY TRANSPORTOWEJ I TECHNICZNEJ 62 Udział dróg powiatowych i gminnych o nawierzchni gruntowej w ogólnej długości tych dróg [%] (D) 30,00 27,43 27,88 27,20 26,47 26,02 20,00 GUS 63 Gęstość dróg rowerowych [km/100 km 2 ] (S) bd 1,58 2,06 2,59 2,99 3,25 64 65 66 67 68 69 70 71 Długość linii kolejowych dostosowanych do prędkości100 km/h i więcej [km] (S) Liczba przewozów pasażerów komunikacją miejską na 10000 mieszkańców miast obsługiwanych komunikacją miejską [mln] (S) Udział pasażerów w Porcie Lotniczym Łódź im. W. Reymonta do pasażerów w portach lotniczych w Polsce (przyjazdy + wyjazdy) [%] (S) Udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputer osobisty z dostępem do Internetu w gospodarstwach domowych ogółem [%] (S) Udział mieszkańców obsługiwanych przez sieci kanalizacji w ludności ogółem [%] (S) Udział odpadów komunalnych zdeponowanych na składowiskach w ilości odpadów komunalnych zebranych zmieszanych ogółem [%] (D) Liczba miejsc parkingowych na parkingach typu Park &Ride (S) Liczba pasażerów przewożonych koleją aglomeracyjną w tys. pasażerów na 1 rok (S) 333,88 (do 2010 r.) średnia krajowa 333,88 347,08 364,25 382,25 476,13 647,63 GUS PKP PLK S.A. 1,30 1,48 1,76 1,74 1,78 1,82 1,70 GUS 2,0 1,8 2,0 1,4 0,9 0,9 7,5 GUS 52,3 54,9 59,2 62,8 67,3 71,1 średnia krajowa 58,8 59,8 60,4 60,9 62,6 63,4 76,6 GUS 82,0 74,1 52,6 76,7 73,8 52,4 55,0 GUS bd bd bd bd 150-500 ZDiT, PKP bd bd bd bd 324 1 984 4 938 ŁKA GUS Wskaźnik przewidziany do objęcia badaniem, jednak pojawił się w statystyce publicznej z danymi od 2011 r. 187

Lp. 72 73 74 nazwa wskaźnika Wielkość ładunków obsłużonych w terminalach intermodalnych [TEU] (S) Udział długości linii elektroenergetycznych zmodernizowanych w stosunku do wymagających modernizacji (110kV; 15kV; 0,4kV) [%] (S) Liczba gospodarstw domowych korzystających z gazu przewodowego (S) 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy bd 50 208 111 976 186 535 298 999 333 981 118 388 bd bd bd bd 71,5-100,0 źródło danych Operatorz y terminali Zakłady energetyc zne 416 664 407 108 407 157 412 556 425 974 423 150 447 100 GUS uwagi Wartości z 2011 r. oraz docelowa na podstawie Analizy rynku kolejowych przewozów intermodalnych, Warszawa 2012; dane z 2012 r. nie uwzględniają terminala Łódź Olechów CEL OPERACYJNY 8. WYSOKA JAKOŚĆ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO 75 76 Udział powierzchni prawnie chronionej w powierzchni województwa ogółem [%] (S) Udział lasów w powierzchni województwa ogółem [%] (S) 19,59 19,60 19,61 19,64 19,64 19,64 33,00 GUS Zmiana danych przez GUS 21,1 21,1 21,2 21,3 21,3 21,3 25,0 GUS 77 Liczba obiektów małej retencji wodnej (S) 673 671 672 672 673 675 687 GUS 78 Wydatki inwestycyjne na małą retencję wodną ogółem [tys. zł] (S) 4 941 2 589 4 677 473 10 598 9 081 średnia krajowa GUS Wartość średnia oznacza wartość wydatków dla Polski podzieloną na 16 województw 79 Powierzchnia lasów dotkniętych pożarami [ha] (D) 86,8 178,7 608,6 40,8 105,7 347,2 40,0 GUS Zmiana danych w 2011 r. wynika z korekty GUS CEL OPERACYJNY 9. ZRÓWNOWAŻONY SYSTEM OSADNICZY 80 81 Stosunek gęstości zaludnienia w biegunach wzrostu do gęstości zaludnienia we wszystkich miastach województwa (S) Dynamika przyrostu liczby podmiotów gospodarczych w rejestrze REGON na 1 000 mieszkańców biegunów wzrostu (rok 2010 = 100%) [%] (S) 3,30 3,39 3,38 3,38 3,37 3,37 4,00 GUS Wartość bezwzglę dna: 108,46 (=100%) 99,03 101,92 103,92 104,91 106,12 119,07 (=110%) GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 188

Lp. 82 83 84 85 nazwa wskaźnika Dynamika przyrostu dochodów z podatku CIT dla biegunów wzrostu na 1000 mieszkańców (rok 2010 = 100%) [%] (S) Liczba podmiotów w REGON w gminach wiejskich na 10 tys. mieszkańców gmin wiejskich (S) Udział powierzchni województwa objęty Miejscowymi Planami Zagospodarowania Przestrzennego w powierzchni ogółem[%] (S) Udział powierzchni terenów wymagających rewitalizacji w miastach powyżej 15000 mieszkańców w powierzchni tych miast ogółem [%] (D) 2010 rok bazowy Wartość bezwzglę dna: 65082,30 (=100%) 2011 2012 2014 2015 104,20 99,22 100,08 102,06 113,26 600,2 602,9 621,8 641,4 655,2 667,1 poziom docelowy 7138369zł (=110%) średnia krajowa źródło danych 28,96 28,78 28,95 30,85 31,65 31,97 40,00 GUS bd bd bd bd 2,90 - poniżej wartości z roku 2014 GUS GUS badanie własne uwagi Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Ankieta do gmin CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARÓW 1.1. OBSZARY MIEJSKIE 86 87 88 89 Dochody własne gmin w obszarach miejskich z podatku CIT na 1 mieszkańca [zł] (S) Przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkań na 1 mieszkańca w obszarach miejskich [m 2 ] (S) Liczba lekarzy specjalistów geriatrów na 10 tys. mieszkańców w wieku poprodukcyjnym w obszarach miejskich (S) Udział powierzchni zrewitalizowanych w miastach w powierzchni miast ogółem (S) 48,38 50,93 49,82 50,42 51,23 57,65 65,00 GUS 25,38 25,70 26,09 26,47 26,83 27,23 26,00 GUS 0,18 0,15 0,17 0,234 0,228 0,18 0,60 bd bd bd bd 0,34-0,70 ŁUW, Uniwer. Med. w Łodzi badanie własne Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Ankieta do gmin CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARÓW 1.2. OBSZARY WIEJSKIE 90 Liczba podmiotów w REGON dla obszarów wiejskich na 1 000 mieszkańców obszarów wiejskich (S) 53,11 53,32 54,61 56,39 57,56 58,64 80,00 GUS Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 189

Lp. 91 92 93 nazwa wskaźnika Udział dzieci w wieku 3 5 lat objętych wychowaniem przedszkolnym w liczbie dzieci w tej grupie wiekowej dla obszarów wiejskich [%] (S) Proporcja sieci wodociągowej do sieci kanalizacyjnej na terenie obszarów wiejskich (D) Udział powierzchni użytków rolnych gospodarstw ekologicznych w ogólnej powierzchni użytków rolnych w obszarach wiejskich (S) 2010 rok bazowy 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy źródło danych 35,02 36,65 37,68 40,77 43,95 45,90 80,00 GUS 10,40 9,12 8,06 7,64 7,24 6,80 4,00 GUS 0,38 0,44 0,54 0,61 0,61 bd 1,50 IJHARS, GUS uwagi Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011 Zmiana danych spowodowana weryfikacją wartości danych przez GUS CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2.1. ŁÓDZKI OBSZAR METROPOLITALNY 94 PKB na 1 mieszkańca w ŁOM [zł] (S) 41 480 43 997 45 877 46 952 49 247 bd 60 000 GUS 95 96 Udział podmiotów gospodarczych z działów gospodarki kreatywnej (sztuka, kultura, przemysł filmowy i muzyczny, media, wzornictwo, projektowanie) w ogólnej liczbie podmiotów w rejestrze REGON w ŁOM (S) Liczba imprez wystawienniczo-targowych o charakterze międzynarodowym w ŁOM (S) 4,36 4,60 4,24 5,01 5,21 5,41 6,00 GUS bd bd bd 19 21 23 30 badanie własne Zmiana danych spowodowana przejściem GUS z metodologii ESA 1995 na ESA 2010 CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2.2. ZAGŁĘBIE GÓRNICZO-ENERGETYCZNE BEŁCHATÓW SZCZERCÓW ZŁOCZEW 97 98 Roczna wielkość emisji CO 2 w Elektrowni Bełchatów na 1 GJ wytwarzanej energii [kg] (D) Udział powierzchni terenów zrekultywowanych w powierzchni terenów wymagających rekultywacji w obszarze funkcjonalnym (S) 290,7 286,0 293,6 291,2 293,5 292,7 270,0 bd bd bd bd 12,1-25,4 WIOŚ, UMWŁ, KOBIZE starostwa powiatow e CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2.3. ZAGŁĘBIE CERAMICZNO-BUDOWLANE OPOCZNO TOMASZÓW MAZOWIECKI 190

Lp. 99 100 nazwa wskaźnika Produkcja sprzedana przemysłu na 1 mieszkańca w powiatach opoczyńskim i tomaszowskim [zł] (S) Liczba wzorów użytkowych w przemyśle ceramicznym zgłoszonych do Urzędu Patentowego z terenu województwa łódzkiego (S) 2010 rok bazowy 12 657 (2009 r.) 2011 2012 2014 2015 poziom docelowy źródło danych 17 467 17 134 18 143 18 721 bd 18 200 GUS bd bd bd 1 - - 5 Urząd Patentow y RP uwagi Zmiana danych spowodowana weryfikacją liczby ludności przez GUS po Narodowym Spisie Powszechnym 2011; Brak danych za rok 2010 z uwagi na ograniczenia w publikacji przez GUS spowodowane koniecznością ochrony tajemnicy statystycznej Dane prezentowane są co 3 lata dla okresu trzyletniego CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2.4. OBSZAR ROZWOJU INTENSYWNEGO ROLNICTWA 101 102 Liczba podmiotów gospodarczych w przemyśle rolnospożywczym zarejestrowanych w rejestrze REGON zatrudniających powyżej 50 osób w obszarze funkcjonalnym (S) Liczba grup producentów rolnych w obszarze rozwoju intensywnego rolnictwa (S) 30 29 27 25 25 26 50 GUS 17 17 21 22 22 22 40 UMWŁ Weryfikacja wskaźnika o podmioty gospodarcze zarejestrowane w rejestrze REGON wyłącznie w woj. łódzkim CEL STRATEGICZNY DLA OBSZARU FUNKCJONALNEGO 2.5. OBSZARY TURYSTYCZNE DOLIN RZECZNYCH PILICY, WARTY I BZURY 103 104 Liczba certyfikowanych zintegrowanych produktów turystycznych w obszarach turystycznych dolin rzecznych Pilicy, Warty i Bzury (S) Stan jednolitej części wód powierzchniowych: a) Zbiornika Jeziorsko b) Zalewu Sulejowskiego bd bd bd bd 0-5 bd dobry dobry bd dobry dobry dobry bd zły zły zły zły zły dobry badanie własne WIOŚ Ankieta do gmin 191

Tabela 105 Lista projektów RPO WŁ 2007- zakończonych w 2015 oraz zakończonych w 2014 r., ale rozliczonych dopiero po 2015 r. (oznaczone *) Tytuł projektu Zakup i instalacja tomografu wielowarstwowego wraz z adaptacją pomieszczeń, aparatu RTG cyfrowego ze stacją lekarską i system RIS-PACS przez SSW im. Mikołaja Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim Dosprzętowienie komórek organizacyjnych WSSZ im. M. Pirogowa w Łodzi w niezbędny sprzęt etap II Dynamiczny rozwój firmy Kris Line poprzez stymulowanie i wykorzystanie prac badawczo-rozwojowych do tworzenia innowacyjnych produktów Informatyzacja procesów diagnostycznych w Szpitalu Wojewódzkim im. Jana Pawła II w Bełchatowie wdrożenie e-radiologii Modernizacja Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi jako kompleksowa realizacja planu rozwoju Regionalnego Ośrodka Onkologicznego Nabycie i wdrożenie wyników prac B+R podnoszących walory użytkowe produktów, drogą do zwiększenia konkurencyjności na rynku meblarskim Nowa jakość w diagnozowaniu pacjentów Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Pawła II w Bełchatowie zakup aparatu RM Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1.1. RPLD.05.00.00 3 964 301,11 1 947 082,25 Obszar realizacji M. Piotrków Trybunalski 1.1. RPLD.05.00.00 2 200 000,00 1 650 000,00 M. Łódź 1.1. RPLD.03.00.00 794 256,91 295 365,28 Głowno miasto 1.1. RPLD.04.00.00 3 238 041,90 2 743 971,62 Bełchatów miasto 1.1. RPLD.05.00.00 58 800 000,00 49 974 742,21 M. Łódź 1.1. RPLD.03.00.00 2 016 033,98 498 568,54 Radomsko 1.1. RPLD.05.00.00 4 280 483,31 3 152 465,43 Bełchatów miasto Nazwa beneficjenta Samodzielny Szpital Wojewódzki im. Mikołaja Kopernika w Piotrkowie Trybunalskim Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi Kris Line Spółka z o.o. i Wspólnicy spółka komandytowa Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi FIRMA ZAOPATRZENIA KORNER Sp. z o. o. Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Nowe rozwiązania technologiczne w produkcji wyrobów pończoszniczych 1.1. RPLD.03.00.00 750 797,85 362 406,00 M. Łódź REWON Spółka Akcyjna Opracowanie i wdrożenie innowacyjnej technologii systemu do desensytyzacji w rzeczywistości w rzeczywistości wirtualnej Opracowanie i wdrożenie technologii modelu uwarunkowań genetycznych do zastosowania w silniku biochemicznym ludzkiego organizmu Podniesienie zakresu i jakości świadczonych usług poprzez zakup tomografu komputerowego Poprawa jakości i dostępności diagnostyki w Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej Mediksa poprzez zakup niezbędnego sprzętu medycznego Poprawa jakości i dostępności do wysokospecjalistycznych świadczeń zdrowotnych poprzez zakup aparatury medycznej dla Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. M. Pirogowa w Łodzi Poprawa jakości i dostępności do wysokospecjalistycznych świadczeń zdrowotnych poprzez zakup sprzętu i aparatury medycznej dla USK im. WAM CSW w Łodzi Poprawa jakości i zwiększanie dostępności do świadczeń w zakresie chorób układu krążenia, chorób nowotworowych, układu oddechowego i trawiennego oraz wypadków i urazów poprzez zakup nowoczesnego sprzętu diagnostycznoleczniczego dla Powiatowego Centrum Zdrowia w Brzezinach sp. z o.o. 1.1. RPLD.03.00.00 2 211 344,79 1 079 615,23 M. Łódź Portal E Sp. z o.o. 1.1. RPLD.03.00.00 1 292 270,00 617 780,00 M. Łódź 1.1. RPLD.05.00.00 857 307,30 590 424,23 M. Łódź 1.1. RPLD.05.00.00 257 900,42 170 562,94 Ksawerów 1.1. RPLD.05.00.00 1 340 667,17 963 123,48 M. Łódź 1.1. RPLD.05.00.00 2 468 265,35 791 405,23 M. Łódź 1.1. RPLD.05.00.00 3 825 348,13 2 710 532,04 Brzeziny Portal D Spółka z ograniczona odpowiedzialnością Wizja V spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Mediksa Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów Powiatowe Centrum Zdrowia w Brzezinach sp. z o.o. 192

Tytuł projektu Poprawa stanu bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców miasta Łodzi oraz województwa łódzkiego poprzez zakup aparatury i sprzętu medycznego w celu podniesienia jakości świadczenia kompleksowych usług medycznych w USK im. WAM CSW w Łodzi Rozwój działalności badawczo-rozwojowej w Firmie RIDAN sp. z o. o. poprzez zakup niezbędnych środków trwałych Rozwój firmy SESTO Sp. z o.o. poprzez opracowanie i wdrożenie innowacyjnego sterownika Rozwój systemów informatycznych dla potrzeb podniesienia efektywności diagnozy i leczenia pacjentów szpitala w Bełchatowie tworzenie Działu Badawczo Rozwojowego w firmie Bilarte w celu opracowywania innowacyjnych receptur barwiarskich Wdrożenie innowacyjnej metody autologicznych przeszczepów komórek macierzystych i regeneracyjnych ADRC, pozyskiwanych z tkanki tłuszczowej w leczeniu otyłości oraz refluksowej choroby przełyku Wdrożenie innowacyjnej metody uzyskania antystatycznego wykończenia przędz poliestrowych oraz poliamidowych Wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania sterylnych form farmaceutycznych substancji cytostatycznych w przedsiębiorstwie IFOTAM Wdrożenie innowacyjnych technologii wytwarzania rajstop o nowych właściwościach w firmie MADAM Wdrożenie wyników B+R gwarancją podniesienia konkurencyjności firmy na rynku globalnym Wdrożenie wyników prac B+R w zakresie barwienia i wykończania dzianin w szczególności przeznaczonych dla dzieci niepełnosprawnych Wprowadzenie usługi recyklingu olejów odpadowych dzięki rozbudowie działu badawczo-rozwojowego firmy TEDEX S.A. * Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-193 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1.1. RPLD.05.00.00 2 112 961,66 1 211 550,34 M. Łódź Obszar realizacji Nazwa beneficjenta 1.1. RPLD.03.00.00 854 619,05 179 959,34 Opoczno Ridan Sp. z o.o. 1.1. RPLD.03.00.00 1 283 966,87 527 556,72 M. Łódź 1.1. RPLD.04.00.00 687655,44 Bełchatów 565060,84 miasto 1.1. RPLD.03.00.00 925708,68 Aleksandrów 472666,85 Łódzki Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów SESTO Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II BILARTE Sp. z o. o. 1.1. RPLD.03.00.00 2 098 088,40 865 461,46 M. Łódź Pulsmed Sp. z o.o. 1.1. RPLD.03.00.00 3 023 797,08 1 338 128,31 Zgierz miasto BORUTA SOFT Sp. z o.o. 1.1. RPLD.03.00.00 4 721 724,00 764 872,50 M. Łódź 1.1. RPLD.03.00.00 1 979 216,33 705 922,96 Aleksandrów Łódzki Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Wdrożeniowe IFOTAM Sp. z o.o. Firma MADAM Jan Kośmider 1.1. RPLD.03.00.00 2 810 438,63 1 059 029,33 Rawa Mazowiecka METALBUD Sp. z o. o. 1.1. RPLD.03.00.00 2 714 490,68 757 955,88 Sieradz miasto, Złoczew 1.1. RPLD.03.00.00 1 175 286,35 317 617,66 Lubochnia TEDEX S.A. Wzrost jakości usług medycznych GENOS s.c. 1.1. RPLD.05.00.00 420 587,37 282 734,60 M. Łódź, Zapolice Wzrost konkurencyjności firmy ARYS Sp. z o. o. i jej innowacyjności poprzez wprowadzenie na rynek dzianin zgodnie z trendami światowymi * Wzrost konkurencyjności i potencjału firmy poprzez stworzenie nowoczesnego i innowacyjnego laboratorium badawczego Wzrost konkurencyjności KROMED w wyniku nabycia i wdrożenia wyników prac B+R Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa w drodze wdrożenia wyników prac B+R z zakresu technologii obróbki aluminium Wzrost konkurencyjności spółki Active Pro poprzez nabycie i wdrożenie wyników prac B+R 1.1. RPLD.03.00.00 1 494 270,39 869 856,89 Pabianice miasto 1.1. RPLD.03.00.00 1 476 000,00 495 000,00 Pabianice Oxyline Sp. z o.o. Mirwal Mirosław Pryc, Waldemar Pryc Spółka jawna PPHU GENOS Spółka Cywilna Bogdan Kałużewski, Jadwiga Kałużewska, Tadeusz Kałużewski ARYS Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 1.1. RPLD.03.00.00 489 027,98 252 954,61 M. Łódź Kromed Marek Krochmalski 1.1. RPLD.03.00.00 2 071 088,15 593 912,34 Zgierz 1.1. RPLD.03.00.00 2 015 601,00 675 963,75 Pabianice miasto ELOX-AL PPHU Jerzy Pietrzak, Dominik Pietrzak, Urszula Pietrzak s.c. ACTIVE PRO Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Tytuł projektu Wzrost wykorzystania nowoczesnych technologii medycznych w procesie diagnozowania pacjentów Szpitala Wojewódzkiego im. Jana Pawła II w Bełchatowie zakup 64-rzędowego tomografu komputerowego Zakup linii technologicznej niezbędnej do wdrożenia, innowacyjnego procesu produkcyjnego Zwiększenie dostępności do usług medycznych dla mieszkańców Województwa Łódzkiego, w szczególności Powiatu Łódzkiego Wschodniego, poprzez zmodernizowanie bazy sprzętowo-aparaturowej Wojewódzkiego Zespołu Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi Zwiększenie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zakup i wdrożenie wyników prac B+R związanych z wózkami samojezdnymi Kompleksowa termomodernizacja obiektów USK im. WAM CSW w Łodzi przy ul. Pieniny 30 w trosce o jakość i komfort życia mieszkańców województwa łódzkiego Modernizacja źródła ciepła oraz termomodernizacja budynku dla potrzeb Navicula centrum w Łodzi przy ul. K. Cedry 2 Poprawa jakości powietrza poprzez przeprowadzenie prac termomodernizacyjnych w budynkach użyteczności publicznej na terenie Powiatu Łowickiego Przebudowa Patio wraz z termomodernizacją Miejskiego Domu Kultury w Opocznie * Termomodernizacja budynków szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe w Zduńskiej Woli * Termomodernizacja budynku Collegium Anatomicum Uniwersytetu Medycznego w Łodzi * Termomodernizacja budynku głównego Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego im. Stanisława Rybickiego w Skierniewicach * Termomodernizacja budynku nr 5 (Przychodni) Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego im. WAM-CSW w Łodzi Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 1.1. RPLD.05.00.00 4 810 900,01 736 298,70 1.1. RPLD.03.00.00 2 043 768,00 620 201,40 Obszar realizacji Bełchatów miasto Tomaszów Mazowiecki 1.1. RPLD.05.00.00 5 141 978,06 3 843 216,04 m. Łódź, Tuszyn Nazwa beneficjenta Szpital Wojewódzki im. Jana Pawła II w Bełchatowie Zakład Betoniarski Kazimierz Mordaka Wojewódzki Zespół Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi 1.1. RPLD.03.00.00 1 414 460,64 675 897,91 M. Łódź Precimet H.C.E. Sp. z o.o. 1.2. RPLD.02.00.00 2 959 076,07 1 896 121,48 M. Łódź 1.2. RPLD.02.00.00 2 819 410,17 1 765 902,63 M. Łódź 1.2. RPLD.02.00.00 2 698 731,45 2 104 625,47 Łowicz miasto Powiat Łowicki 1.2. RPLD.02.00.00 2 977 834,88 1 464 006,73 Opoczno Gmina Opoczno 1.2. RPLD.02.00.00 4 248 233,87 2 266 908,96 Zduńska Wola miasto Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów Fundacja Na Rzecz Rozwoju Społecznego i Przeciwdziałania Wykluczeniu Jednostek i Grup Navicula Powiat Zduńskowolski 1.2. RPLD.02.00.00 2 489 977,34 1 425 254,39 M. Łódź Uniwersytet Medyczny w Łodzi 1.2. RPLD.02.00.00 2 133 833,98 1 013 150,02 Skierniewice 1.2. RPLD.02.00.00 4 877 177,80 3 098 687,64 M. Łódź Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy w Bolesławcu 1.2. RPLD.02.00.00 1 000 675,47 656 727,69 Bolesławiec Gmina Bolesławiec Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy w Gomunicach 1.2. RPLD.02.00.00 584 205,12 304 984,00 Gomunice Gmina Gomunice Termomodernizacja budynku Urzędu Gminy w Ksawerowie 1.2. RPLD.02.00.00 598 572,20 401 564,48 Ksawerów Gmina Ksawerów Wojewódzki Szpital Zespolony im. Stanisława Rybickiego w Skierniewicach Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Uniwersytecki Szpital Kliniczny im. Wojskowej Akademii Medycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Centralny Szpital Weteranów 194

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Termomodernizacja i przebudowa Publicznego Gimnazjum w Pajęcznie * 1.2. RPLD.02.00.00 3 044 495,20 1 107 640,17 Pajęczno Gmina i Miasto Pajęczno Termomodernizacja Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi 1.2. RPLD.02.00.00 2 753 305,82 2 326 801,67 M. Łódź Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi Termomodernizacja obiektów edukacyjno kulturalnych w Gminie Aleksandrów Łódzki Termy Uniejów Regionalny Markowy Produkt Turystyki Uzdrowiskowej działanie II. 9 Odnawialne źródła energii Uporządkowanie gospodarki cieplnej wraz z modernizacją źródła ciepła w Zespole Szkół Mechanizacji Rolnictwa i Centrum Kształcenia Praktycznego w Piątku Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza poprzez kompleksową termomodernizację budynku użyteczności publicznej w Suchcicach 1.2. RPLD.02.00.00 8 367 853,09 4 542 091,77 Aleksandrów Łódzki Gmina Aleksandrów Łódzki 1.2. RPLD.02.00.00 17 609 475,29 7 853 603,11 Uniejów Gmina Uniejów 1.2. RPLD.02.00.00 4 370 769,92 3 140 550,63 Piątek Powiat Łęczycki 1.2. RPLD.02.00.00 457 885,59 204 235,03 Drużbice Gmina Drużbice Budowa parku naukowo-technologicznego w Konstantynowie Łódzkim 3.1. RPLD.03.00.00 45 151 607,77 18 167 247,11 Konstantynów Łódzki Eureka Technology Park Sp. z o.o. Budowa parku naukowo-technologicznego w Łodzi 3.1. RPLD.03.00.00 24 712 661,33 8 706 567,68 M. Łódź Innowator Elektrotechniki sp. z o.o. Budowa platformy transferu technologii w segmencie usług elektronicznych poprzez stworzenie inkubatora przedsiębiorczości Inicjowanie i animacja powiązań kooperacyjnych w województwie łódzkim poprzez Klaster Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa S.A. 3.1. RPLD.03.00.00 3 814 698,64 1 816 638,38 M. Łódź Cubatex Sp. z o.o. 3.1. RPLD.03.00.00 22 144 930,64 7 805 474,66 M. Łódź Klaster Nowych Technologii 3.1. RPLD.03.00.00 527 949,30 120 924,00 M. Łódź Łódzki Inkubator Przedsiębiorczości 3.1. RPLD.03.00.00 3 921 577,73 1 245 613,47 M. Łódź Podniesienie atrakcyjności inwestycyjnej Gminy Tomaszów Mazowiecki poprzez tworzenie terenów inwestycyjnych w miejscowości Łazisko Rozwój Centrum Badań i Innowacji Pro-Akademia na rzecz zwiększenia potencjału innowacyjnego otoczenia biznesu w regionie łódzkim 3.1. RPLD.03.00.00 332 592,00 216 184,80 Tomaszów Mazowiecki 3.1. RPLD.03.00.00 2 140 600,00 1 198 787,72 M. Łódź Uzbrojenie terenów inwestycyjnych w gminie Rząśnia 3.1. RPLD.03.00.00 10 676 080,86 6 344 717,97 Rząśnia Gmina Rząśnia Zduńskowolski Inkubator Przedsiębiorczości 3.1. RPLD.03.00.00 1 582 739,40 376 285,11 Budowa i wyposażenie nowoczesnej zintegrowanej stacji obsługi pojazdów drogą do dynamicznego rozwoju firmy Budowa lakierni jako czynnik rozwoju i poprawy konkurencyjności Zakładu Stolarskiego Tomasz Popiołek * ECO HEAVY wdrożenie innowacyjnej technologii sposobem na wzrost konkurencyjności Zduńska Wola miasto Łódzki Rynek Hurtowy Zjazdowa Spółka Akcyjna Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. Gmina Tomaszów Mazowiecki Centrum Badań i Innowacji Pro- Akademia Łódzka Agencja Rozwoju Regionalnego S.A. 3.2. RPLD.03.00.00 3 033 801,21 973 382,30 Łask Wyrwas Urszula Wyrwas Henryk S. C. 3.2. RPLD.03.00.00 697 438,67 150 000,00 Radomsko miasto Zakład Stolarski Popiołek Tomasz 3.2. RPLD.03.00.00 2 988 900,00 742 050,00 Ujazd Firma POSIADAŁO sp. j. Geodezyjny monitoring przemieszczeń w oparciu o wyniki najnowszych prac B+R 3.2. RPLD.03.00.00 2 626 050,00 653 310,00 Zgierz GEOPLAN Andrzej Kwiatkowski Implementacja innowacyjnych technologii środkiem do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa na rynku międzynarodowym 3.2. RPLD.03.00.00 2 152 380,47 1 151 357,90 M. Łódź COLOURAMA Sp. z o. o. 195

Tytuł projektu Innowacje procesowe i produktowe drogą do rozwoju i wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstwa Innowacje w ZBM Hydrog rozbudowa ciągu technologicznego do produkcji maszyn, dzięki wdrożeniu innowacyjnego procesu cięcia laserowego z zastosowaniem nowej generacji wycinarek laserowych Innowacyjna technologia obróbki na wielowrzecionowym automacie tokarskim CNC Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta 3.2. RPLD.03.00.00 3 298 968,09 1 274 813,00 Przedbórz Firma STALTECH Grzegorz Dobrzański 3.2. RPLD.03.00.00 2 963 642,28 812 228,38 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 2 930 484,67 907 500,00 M. Łódź Hydrog Zakład Budowy Maszyn Eksport- Import Krzysztof Cichocki Zakład Usług Motoryzacyjnych Sp. z o.o. Innowacyjne rozwiązania drogą do rozwoju i wzrostu konkurencyjności spółki 3.2. RPLD.03.00.00 1 224 139,17 601 395,94 Łask PACKSERVICE sp. z o.o. Innowacyjne rozwiązania logistyczne, integrujące produkcję, magazyn i dystrybucję drogą do osiągnięcia przewagi konkurencyjnej przez CDM Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 2 311 855,13 1 116 407,85 Ksawerów CDM Sp. z o.o. Innowacyjne technologie wzrostem konkurencyjności Firmy Tombud 3.2. RPLD.03.00.00 2 721 375,00 955 800,00 Sławno TOMBUD Tomasz Brol Innowacyjne wytrzymałościowe sortowanie polskiej sosnowej tarcicy konstrukcyjnej Intensyfikacja potencjału konkurencyjnego poprzez wdrożenia autorskiej technologii produkcji wyrobów farmaceutycznych 3.2. RPLD.03.00.00 2 193 552,68 951 878,52 Wieluń 3.2. RPLD.03.00.00 3 126 837,82 1 136 025,00 M. Łódź Tartak i Zakład Stolarski Janina i Wacław Witkowscy Spółka Jawna Sensilab Polska Sp. z o.o. Spółka Komandytowo-Akcyjna Inwestycja w nowoczesne urządzenia w celu wzrostu konkurencyjności 3.2. RPLD.03.00.00 636 016,52 231 779,06 M. Łódź AD ZPUH ANDRZEJ DĄBROWSKI Inwestycja w środki trwałe firmy jako droga do wdrożenie systemu zarządzania środowiskowego 3.2. RPLD.03.00.00 7 603 999,31 3 396 706,25 Kutno miasto P.P.H.U. MARCIN Artur Tarczyński Kampania promocyjna firmy DZIAN DRUK Sp. z o.o. 2012-2015 3.2. RPLD.03.00.00 520 010,37 79 657,62 Pabianice DZIAN DRUK Sp. z o.o. Linia badania oczyszczania ścieków i ponowne wykorzystanie uzdatnionej wody do procesu technologicznego badanie metod zamknięcia obiegu wodnego w zakładach przemysłowych Łódź Kreuje Innowacje promocja innowacyjnych rozwiązań wprowadzanych przez firmy oraz jednostki badawczo-rozwojowe w Łodzi i regionie łódzkim 3.2. RPLD.03.00.00 2 818 560,00 711 960,00 M. Łódź PROEKO Jacek Pronobis 3.2. RPLD.03.00.00 656 543,45 557 330,08 M. Łódź Miasto Łódź Międzynarodowe targi odzieżowe szansą na promocję marki Katie Baby 3.2. RPLD.03.00.00 425 580,00 217 980,00 M. Łódź MBS Trade Sp. z o. o. Modernizacja produkcji firmy TEXTILCO poprzez zakupienie nowoczesnych maszyn i usprawnienie istniejących maszyn do produkcji i konfekcjonowania taśm transportujących i pasów napędowych Nabycie wyników prac badawczo-rozwojowych jako środek do zwiększenia konkurencyjności firmy 3.2. RPLD.03.00.00 832 710,00 260 645,00 M. Łódź TEXTILCO Marek Stasio 3.2. RPLD.03.00.00 2 592 294,17 1 064 822,50 Sieradz Nowatorska oferta na bazie tkaniny bambusowej 3.2. RPLD.03.00.00 1 972 326,33 840 428,99 Dłutów Nowatorska oferta na bazie tkaniny bambusowej dla szpitali 3.2. RPLD.03.00.00 2 999 157,07 762 920,89 Dłutów Józef Szarzała Centrum Produkcyjno- Handlowe SZARPOL TEXPOL Zakład Pracy Chronionej Sp. z o.o. TEXPOL Zakład Pracy Chronionej sp. z o.o. Nowe usługi w firmie KROMED 3.2. RPLD.03.00.00 2 151 300,00 937 914,48 M. Łódź KROMED MAREK KROCHMALSKI Nowoczesne technologie z innowacyjnymi rozwiązaniami w firmie E. T. Ewa Tomczak 3.2. RPLD.03.00.00 542 430,00 194 040,00 M. Łódź E. T. Ewa Tomczak 196

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-197 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Opracowani niezależnego modelu ratingowego dla polskich przedsiębiorstw 3.2. RPLD.03.00.00 2 320 603,21 1 122 464,68 M. Łódź PL EUROPA Spółka Akcyjna Opracowanie metod i rozwiązań narzędziowych w zakresie doboru technologii wykonywania aplikacji internetowych oraz ich skalowania w modelu laas Oprogramowanie na potrzeby świadczenia kompleksowej usługi zarządzania drukiem oraz całym parkiem urządzeń drukujących przeprowadzenie badań i wdrożenie projektu celowego we współpracy z jednostką naukową 3.2. RPLD.03.00.00 769 240,62 219 084,29 M. Łódź E-manager Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 813 585,46 266 940,84 M. Łódź XSYSTEM Spółka Akcyjna Paryskie i londyńskie targi mody możliwością rozwoju marki Mara Gibbucci 3.2. RPLD.03.00.00 144 720,96 87 876,58 M. Łódź TAMARA GIBUS MARA GIBBUCCI Pierwszy w Polsce Oddział Szpitalny Medycyny Regeneracyjnej z zastosowaniem komórek macierzystych zintegrowany blok operacyjny Podniesienie innowacyjności i konkurencyjności firmy Przedsiębiorstwo Wielobranżowe MIX Jóźwiak Krzysztof Podniesienie innowacyjności i konkurencyjności przedsiębiorstwa P.P.H. TERRI TERESA BARTOSZEK poprzez zastosowanie innowacyjnej i proekologicznej technologii w procesie produkcyjnym Podniesienie konkurencyjności firmy ANGLO-POL Newson & Kudaj Sp. j. dzięki wdrożeniu innowacyjnej proekologicznej technologii frezowania 3D modeli wielkogabarytowych Podniesienie konkurencyjności firmy MPC Magdalena Oleksiewicz przez zastosowanie innowacyjnych rozwiązań w procesie świadczenia usług Podniesienie konkurencyjności firmy poprzez inwestycje w innowacyjne środki trwałe Podniesienie konkurencyjności Firmy poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii dla celów świadczenia usług Podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zakup innowacyjnych maszyn do obróbki drewna Podniesienie konkurencyjności Przedsiębiorstwa PPHU ILONA WRÓBEL poprzez innowacyjną dywersyfikację produkcji Podniesienie konkurencyjności przedsiębiorstwa Przedsiębiorstwa Produkcyjno- Handlowo-Usługowego Markopolo s. c. Katarzyna Wojtera, Wiesław Włodarczyk przez budowę innowacyjnej linii technologicznej do produkcji kruszyw wysokiej jakości Podniesienie konkurencyjności spółki poprzez wykorzystanie innowacyjnej technologii komórkowej w leczeniu bariatrycznym, medycynie regeneracyjnej i anti-aging Podniesienie konkurencyjności Z.CH. ORGANIKA S.A. poprzez wdrożenie innowacyjnych wyborów chemii motoryzacyjnej, innowacyjnych opakowań i technologii ich opakowań Podniesienie poziomu innowacyjności i konkurencyjności firmy DSG Prod Sp. z o.o. poprzez uruchomienie produkcji nowych gąbek florystycznych 3.2. RPLD.03.00.00 2 585 000,00 944 078,60 M. Łódź Medical Magnus Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 642 920,40 311 006,21 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 2 637 075,01 921 472,63 Konstantynów Łódzki 3.2. RPLD.03.00.00 1 193 987,55 707 463,99 Sieradz miasto Przedsiębiorstwo Wielobranżowe MIX Jóźwiak Krzysztof P.P.H. TERRI TERESA BARTOSZEK ANGLO-POL NEWSON & KUDAJ Spółka jawna 3.2. RPLD.03.00.00 964 532,00 363 247,50 Kutno miasto MPC Magdalena Oleksiewicz IP SYSTEMS 3.2. RPLD.03.00.00 2 614 980,00 993 905,00 Rozprza PPHU MADEJ Sebastian Madej 3.2. RPLD.03.00.00 2 245 965,99 889 742,85 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 2 392 452,34 1 272 839,22 Brąszewice 3.2. RPLD.03.00.00 840 454,32 358 244,48 M. Łódź, Stryków 3.2. RPLD.03.00.00 2 628 510,00 999 037,51 Daszyna 3.2. RPLD.03.00.00 2 100 000,00 981 750,00 M. Łódź Pulsmed Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 3 050 000,00 1 275 000,00 M. Łódź Euro Invest Group Marcin Zdziechowski i Tomasz Skalski Spółka jawna P.P.H.U. EUREX Janusz i Danuta Kędzia spółka jawna Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo Usługowe Ilona Wróbel Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowo-Usługowe Markopolo s.c. Katarzyna Wojtera, Wiesław Włodarczyk Zakłady Chemiczne ORGANIKA spółka akcyjna 3.2. RPLD.03.00.00 849 395,83 438 937,36 Szadek DSG Prod Polska Sp. z o.o. Poprawa konkurencyjności firmy poprzez rozszerzenie zakresu usług B+R 3.2. RPLD.03.00.00 1 002 740,67 387 658,84 M. Łódź Technologie Galwaniczne Sp. z o.o.

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Poprawa konkurencyjności firmy TW poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii 3.2. RPLD.03.00.00 402 394,52 152 940,52 M. Łódź Poprawa konkurencyjności gabinetu poprzez zakup nowoczesnych urządzeń EEG i EMG * Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Doradztwo Tomasz Wróblewski TW Consulting 3.2. RPLD.03.00.00 128 844,00 59 686,98 Gorzkowice Marek Kulma Praktyka Lekarska Prezentacja oferty firmy Vanilla na targach międzynarodowych 3.2. RPLD.03.00.00 455 203,87 240 199,32 M. Łódź Vanilla s.c. Katarzyna Pastwa, Marek Pastwa Promocja oferty MATERNITY FASHION GROUP na targach mody CPM Moscow 3.2. RPLD.03.00.00 397 752,56 216 266,20 Sulejów Export Group Piotr Buchalski Promocja Produkcji Filmowej SE-MA-FOR na międzynarodowych targach animacji 3.2. RPLD.03.00.00 178 313,50 106 722,65 M. Łódź Promocja targowa produktów i marki Rewon jako rozpoznawalnej marki z regionu łódzkiego Przeprowadzenie projektu celowego wraz z wdrożeniem, polegającego na opracowaniu Inteligentnego Edytora Szkoleń opartego na semantyce Realizacja inwestycji w zakresie OZE drogą do zwiększenia konkurencyjności spółki Rozbudowa zakładu firmy LUKMAR w Strzelcach oraz wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania elementów metalowych Rozwój eksportu firmy CORIN B. i M. Hanczka Sp. J. poprzez udział jako wystawca w targach zagranicznych Rozwój firmy FIRMBOOK BC poprzez budowę i wprowadzenie na rynek globalnej platformy e-biznesowej firmbook.eu Stworzenie oprogramowania do obsługi procesów biznesowych realizowanych przez Kancelarie Prawne poprzez wdrożenie wyników prac B+R Stworzenie oprogramowania do obsługi programów lojalnościowych poprzez wdrożenie wyników prac B+R System świadczenia usług doradczych w zakresie BPO w oparciu o unikalną metodologię wykorzystującą rozwiązania elektroniczne SE-MA-FOR Produkcja Filmowa Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 254 288,32 109 218,28 M. Łódź REWON Spółka akcyjna 3.2. RPLD.03.00.00 832 695,18 241 310,42 M. Łódź Gromar Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 3 171 964,34 1 270 606,77 Wolbórz Eko-Max Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 2 994 449,81 1 273 855,47 Strzelce LUKMAR Mariusz Pływacz 3.2. RPLD.03.00.00 570 833,75 254 267,22 Pabianice 3.2. RPLD.04.00.00 470 380,16 397 285,78 Bełchatów miasto Przedsiębiorstwo Produkcyjno- Handlowo-Usługowe CORIN B. i M. Hanczka Spółka Jawna FIRMBOOK BC Bernard Przybyła 3.2. RPLD.03.00.00 1 653 120,00 641 191,13 Łowicz miasto X-serwis Spółka Akcyjna 3.2. RPLD.03.00.00 1 471 080,00 558 729,22 Łowicz Web Points Trade Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 901 803,52 250 371,52 M. Łódź PL EUROPA S.A. Technologia odzysku sprzętu ciężkiego z wykorzystaniem pojazdu specjalnego 3.2. RPLD.03.00.00 2 808 127,49 821 890,98 Tomaszów Mazowiecki miasto Pol-Eko Kopacz Wanda Udoskonalenie produkcji wyrobów na bazie ciasta biszkoptowego 3.2. RPLD.03.00.00 2 986 847,66 838 057,50 Kamieńsk GOM Owczarek Spółka Jawna Udział firmy GABRIELLA w zagranicznych targach branżowych w Paryż i Nowym Jorku 3.2. RPLD.03.00.00 674 192,02 264 437,07 M. Łódź GABRIELLA D.B. Krajda Spółka Jawna Udział firmy PROEKO w prestiżowych zagranicznych targach branżowych 3.2. RPLD.03.00.00 504 424,52 259 838,48 M. Łódź PROEKO Jacek Pronobis Udział firmy w prestiżowych zagranicznych targach branżowych w Norymberdze w 2014 r. i 2015 r. 3.2. RPLD.03.00.00 373 158,11 174 407,51 M. Łódź NOWA SZKOŁA Sp. z o.o. 198

Tytuł projektu Umacnianie konkurencyjności firmy ZOSP RP Wytwórni Umundurowania Strażackiego poprzez udział i organizację w targach, misjach i imprezach gospodarczych za granicą Uruchomienie produkcji innowacyjnych filtrów STEELFER NG w oparciu o wyniki prac B+R Uruchomienie produkcji nowych typów okien i drzwi przez firmę Maxbud Sp. z o. o. Uruchomienie produkcji unikalnych na świecie laserowych oraz tensometrycznych czujników służących kontroli procesu wytwarzania masy betonowej oraz produktów z betonu Utworzenie ośrodka Badań Molekularnych w celu świadczenia nowych usług analizy przyczyn wad rozwojowych, wpływających na jakość i długość życia Wdrożenie innowacji procesowej i produktowej drogą do wzrostu konkurencyjności spółki Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji 3.2. RPLD.03.00.00 354 222,59 94 148,38 Brzeziny miasto 3.2. RPLD.03.00.00 651 900,00 159 477,00 M. Łódź Nazwa beneficjenta Związek Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej Wytwórnia Umundurowania Strażackiego FERRO-TERM Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 468 050,48 254 890,35 Rzgów PHUP MAXBUD Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 2 788 105,60 623 610,24 Sieradz miasto 3.2. RPLD.03.00.00 2 595 282,29 1 274 999,68 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 682 457,13 330 217,21 M. Łódź Wdrożenie innowacyjnego procesu produkcyjnego wiązek kabli 3.2. RPLD.03.00.00 3 159 343,76 759 685,10 Wieluń Wdrożenie innowacyjnej technologii do pakowania próżniowego 3.2. RPLD.03.00.00 2 613 627,00 876 521,25 Działoszyn Wdrożenie innowacyjnej technologii konfekcji półmasek filtrujących 3.2. RPLD.03.00.00 3 198 000,00 1 274 949,00 Pabianice Oxyline Sp. z o.o. Wdrożenie innowacyjnej technologii plastycznej obróbki blach w firmie PRECYZMET Elema M. Mikołajczyk, G. Podsiadły Spółka Jawna MEDEOR PLUS Szpital Wielospecjalistyczny Marta Krajewska- Frankowska ALWAR s.c. Aleksandra Bystrońska- Zatorska i Wojciech Zatorski Firma Produkcyjno-Handlowa JB Jacek Bogucki Zakład Przetwórstwa Owoców i Warzyw Waldiben Józef Bęben 3.2. RPLD.03.00.00 3 138 122,75 1 274 915,76 Dobroń PRECYZMET Zbigniew Perliński Wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji nagrzewnic gazowych 3.2. RPLD.03.00.00 5 053 374,64 723 410,61 Wdrożenie innowacyjnej technologii wymiany danych pomiędzy bazami w strukturach rozproszonych Wdrożenie innowacyjnej technologii wytwarzania opakowań o właściwościach antybakteryjnych Wdrożenie innowacyjnych produktów szansą na rozwój firmy RENOVA na rynku międzynarodowym Wdrożenie innowacyjnych rozwiązań produktowych dla rynku szklarniowego drogą do podniesienia konkurencyjności przedsiębiorstwa na arenie międzynarodowej Zduńska Wola miasto SYSTEMA POLSKA sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 2 263 200,00 621 000,00 M. Łódź LSI Software Spółka Akcyjna 3.2. RPLD.03.00.00 744 944,10 225 216,00 M. Łódź Semper Sp. z o. o. 3.2. RPLD.03.00.00 2 363 789,50 1 099 190,40 Brzeziny RENOVA Sp. z o, o. 3.2. RPLD.03.00.00 3 057 355,90 1 240 466,52 M. Łódź Precimet H.C.E. Sp. z o.o. Wdrożenie innowacyjnych rozwiązań w stomatologii 3.2. RPLD.03.00.00 938 311,44 405 773,26 M. Łódź Wdrożenie linii produkcyjnej do procesu pasteryzacji i pakowania 3.2. RPLD.03.00.00 3 357 357,36 1 093 705,05 Działoszyn Wdrożenie najlepszych dostępnych technik w celu zmniejszenie zużycia czynników produkcji 3.2. RPLD.03.00.00 7 023 550,43 3 365 349,84 M. Łódź Robert Rejniak Prywatna Praktyka Lekarska VICTUS Mielczarek i Kowalska Spółka jawna Marko-Kolor Spółka Jawna L. Frączkiewicz, W. Gajda, A. Katryński 199

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-200 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Wdrożenie nowej technologii druku cyfrowego na dzianinach w przedsiębiorstwie Albed 3.2. RPLD.03.00.00 2485579,46 1241252,20 M. Łódź P.P.H.U. ALBED Aleksander Bednarek Wdrożenie nowej technologii wytwarzania przędz i dzianin o podwyższonym spektrum przepływu energii użytkowania w firmie Albed 3.2. RPLD.03.00.00 2250445,90 1091021,33 M. Łódź P.P.H.U. ALBED Aleksander Bednarek Wdrożenie nowych rozwiązań technologicznych i organizacyjnych w procesie świadczenia usługi 3.2. RPLD.03.00.00 1070247,60 388893,94 Kutno miasto Media Distribution Jolanta Sulińska Wdrożenie przez firmę Santar innowacyjnych technologii produkcji opakowań Santar s.c. Agnieszka Jóźwicka, Daniel 3.2. RPLD.03.00.00 1232570,70 595946,05 Bielawy z pianki polietylenowej Sanowski Wdrożenie technologii produkcji innowacyjnych dwuściennych kubków Konstantynów 3.2. RPLD.03.00.00 654075,00 246013,96 i pojemników papierowych Łódzki Modi Sp. z o.o. Wdrożenie w firmie Syntex Sp. z o.o. innowacyjnej technologii produkcji SYNTEX spółka z ograniczoną 3.2. RPLD.03.00.00 3159638,56 1267374,94 Łowicz wyrobów odpowiedzialnością Wdrożenie zasadniczych zmian w prowadzeniu działalności gospodarczej jako efekt innowacyjnych prac B+R 3.2. RPLD.03.00.00 3136500,00 858712,50 Bedlno IRBUD s. c. Garlej Sławomir, Garlej Ewa Wprowadzenie na platformę firmbook.eu nowego rodzaju e-usług Bełchatów i elektronicznego modelu ich sprzedaży w formie e-biznesowych pakietów 3.2. RPLD.04.00.00 420975,00 349819,56 miasto aplikacji firmbook creators kolejnym krokiem rozwoju firmy FIRMBOOK BC Bernard Przybyła Wprowadzenie nowego produktu poprzez zakup innowacyjnych linii do Zduńska Wola 3.2. RPLD.03.00.00 2392759,75 807376,96 obszywania ręczników i ścierek kuchennych miasto ZWOLTEX Sp. z o. o. Wprowadzenie nowoczesnych rozwiązań w procesie barwienia tkanin i dzianin 3.2. RPLD.03.00.00 1118671,08 Aleksandrów 377551,49 Łódzki Iwona Wieczorek P.P.H.U. Wzrost innowacyjności i konkurencyjności firmy MobileMS Michał Stefański poprzez zakup silnika systemu zaawansowanego interfejsu HMI (Human Machine 3.2. Interface) dla programów i systemów komputerowych służących RPLD.03.00.00 2414843,80 1166625,42 M. Łódź MobileMS Michał Stefański przeciwdziałaniu wykluczaniu cyfrowemu osób w wieku 60+ Wzrost konkurencyjności Certyfikowanego Ośrodka Szkolenia Lotniczego Bartolini Air z siedzibą w Łodzi poprzez zakup innowacyjnego symulatora lotu oraz wdrożenie nowoczesnych rozwiązań informatycznych 3.2. RPLD.03.00.00 1436935,53 447876,54 M. Łódź Bartolini Air Sp. z o.o. Wzrost konkurencyjności Firmy Anglo-Pol Newson & Kudaj, dzięki rozbudowie ANGLO-POL NEWSON & KUDAJ Spółka infrastruktury przedsiębiorstwa i uruchomieniu produkcji innowacyjnych 3.2. RPLD.03.00.00 212844,43 105295,87 M. Łódź jawna przyczepek z nadwoziem poliestrowym Wzrost konkurencyjności firmy Finger Print s.c. na rynku druku poprzez zakup nowoczesnych maszyn introligatorskich umożliwiających poszerzenie asortymentu świadczonych usług Wzrost konkurencyjności firmy JULITTA poprzez udział w prestiżowych międzynarodowych targach Collection Premiere Moscow Wzrost konkurencyjności firmy JULITTA poprzez udział w prestiżowych międzynarodowych targach Who's next Paris Wzrost konkurencyjności firmy na rynku międzynarodowym poprzez wprowadzenie nowego produktu w wyniku zastosowania innowacyjnych rozwiązań robotyzacji procesu pakowania jaj 3.2. RPLD.03.00.00 2 595 015,57 1 273 300,00 M. Łódź Finger Print s.c. A. Wasielewska J. Wasielewski 3.2. RPLD.03.00.00 177 405,36 106 855,46 M. Łódź Julitta Krystyna Kozłowska "JULITTA" 3.2. RPLD.03.00.00 244 910,57 143 255,47 M. Łódź Julitta Krystyna Kozłowska "JULITTA" 3.2. RPLD.03.00.00 1 895 807,15 871 040,82 Drużbice Grupa Producentów Rolnych Suflidowo Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Tytuł projektu Wzrost konkurencyjności firmy PANTA-PLAST Sp. z o.o. poprzez udział w targach Paperworld w 2014 i 2015 roku jako wystawca Wzrost konkurencyjności firmy poprzez nabycie i wdrożenie wyników prac B+R w celu zbudowania układu odzysku i zawracania wody technologicznej Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta 3.2. RPLD.03.00.00 188 142,41 83 155,77 M. Łódź Panta Plast Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 3 122 296,21 764 987,76 M. Łódź JANIS Sp. z o.o. Spółka Komandytowa Wzrost konkurencyjności firmy poprzez realizację innowacyjnej inwestycji 3.2. RPLD.03.00.00 2 189 478,13 938 960,00 Radomsko miasto ADS Sp. z o. o. Spółka komandytowa Wzrost konkurencyjności firmy poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii nestingu oraz wdrożenie do produkcji mebli do sal dydaktycznych Klasa XXI wieku Wzrost konkurencyjności firmy poprzez wdrożenie nowoczesnej technologii w drodze zakupu innowacyjnych maszyn oraz wyników prac badawczych Wzrost konkurencyjności firmy Proxima poprzez zakup nowoczesnej maszyny drukarskiej Wzrost konkurencyjności firmy WIS-GROUP Spółki z ograniczona odpowiedzialnością poprzez zakup innowacyjnego urządzenia do obróbki odlewów żeliwnych Wzrost konkurencyjności firny ORBUD TRADE poprzez inwestycję w innowacyjne rozwiązania w zakresie technik dziewiarskich Wzrost konkurencyjności i innowacyjności firmy Drum Clean Recycling Sp. z o. o. poprzez zastosowanie nowych rozwiązań technologicznych oraz wprowadzenie nowego produktu Wzrost konkurencyjności na rynku światowym poprzez wdrożenie innowacji procesowej Wzrost konkurencyjności NZOZ ALL-MED poprzez wdrożenie innowacyjnych usług medycznych oraz zakup urządzeń do ich świadczenia, z uwzględnieniem optymalizacji energetycznej nabywanych środków trwałych, w tym wykorzystania energii odnawialnej * Wzrost konkurencyjności oraz umocnienie marki ANIFLEX poprzez udział w zagranicznych targach branżowych Wzrost konkurencyjności poprzez wprowadzenie na rynek nowego produktu z wykorzystaniem innowacyjnej technologii Wzrost konkurencyjności PPHU PTS poprzez wdrożenie innowacyjnych technologii Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa Gemma poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii produkcji opakowań Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez inwestycje w innowacyjną linię produkcyjną oraz specjalistyczne oprogramowanie Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez rozpoczęcie produkcji innowacyjnych elementów obuwniczych 3.2. RPLD.03.00.00 5 114 087,85 1 274 991,16 Konstantynów Łódzki NOWA SZKOŁA Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 2 417 513,90 1 269 242,23 M. Łódź MARCZAK Krzysztof Marczak 3.2. RPLD.03.00.00 2 706 000,00 1 019 898,00 M. Łódź Proxima Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 3 141 212,75 850 311,00 Opoczno WIS-GROUP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 1 183 220,03 704 015,92 ORBUD-TRADE Tomasz Jackowski 3.2. RPLD.03.00.00 3 104 460,00 1 265 616,00 3.2. RPLD.03.00.00 775 867,30 368 677,85 Wola Krzysztoporska Tomaszów Mazowiecki miasto 3.2. RPLD.03.00.00 880 000,87 519 131,60 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 223344,99 Tomaszów 93865,72 Mazowiecki 3.2. RPLD.03.00.00 2648648,78 Bełchatów 1149717,05 miasto 3.2. RPLD.03.00.00 1 396 766,18 776 335,88 Pabianice miasto 3.2. RPLD.03.00.00 2 030 649,40 750 069,21 Kutno Drum Clean Recycling Sp. z o.o. Etykiety.pl Etigraf Sp. z o.o. NZOZ ALL MED Centrum Medyczne Specjalistyczne Gabinety Lekarskie Marcin Ogórek Aniflex Spółka Jawna Głowacka i Wspólnicy Majami Sp. z o. o. Spółka komandytowa P.P.H.U. Przedsiębiorstwo Tworzyw Sztucznych A.H.A. Tomczak Spółka Jawna Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowe GEMMA Bogdan Miszewski 3.2. RPLD.03.00.00 2 587 144,10 833 443,10 Radomsko Krzysztof Krysiak Meble Krysiak 3.2. RPLD.03.00.00 2 930 187,80 1 272 640,31 M. Łódź Abimex Sp. z o. o. Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez wdrożenie innowacji 3.2. RPLD.03.00.00 2 530 275,69 1 240 548,01 M. Łódź Adam Keller INTER-KELL 201

Tytuł projektu Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zakup mobilnego laboratorium do lokalizacji uszkodzeń, prób napięciowych i diagnostyki kabli elektroenergetycznych Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstwa poprzez zastosowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych skutkujących wprowadzeniem nowych produktów Wzrost konkurencyjności spółki PIK poprzez wdrożenie innowacyjnej technologii opartej na wynikach prac badawczych Wzrost konkurencyjności spółki poprzez inwestycje w innowacyjne linie technologiczne Wzrost konkurencyjności spółki poprzez udoskonalenie i poszerzenie oferty o nowe typy płytek Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji 3.2. RPLD.03.00.00 2 041 800,00 776 050,00 Radomsko miasto Nazwa beneficjenta Zakład Usługowo-Handlowy ELEKTROINSTAL Jerzy Kubik 3.2. RPLD.03.00.00 2 243 543,58 1 254 180,20 Stryków SIMPAK Radosław Głowacki 3.2. RPLD.03.00.00 868 520,40 344 932,40 M. Łódź 3.2. RPLD.03.00.00 635 229,81 240 206,49 Dobryszyce 3.2. RPLD.03.00.00 2 173 715,26 1 057 920,13 Zgierz miasto Wzrost konkurencyjności spółki poprzez wdrożenie proekologicznych rozwiązań 3.2. RPLD.03.00.00 2 348 685,00 1 048 135,00 M. Łódź Zakup i wdrożenie przełomowej technologii wytwarzania membran izolacyjnych, zapewniających ponadprzeciętną ochronę konstrukcji mostowych Zakup innowacyjnej malarni szansą na wzrost konkurencyjności firmy P.P.H.U. AGRO-TECHNICA Robert Denarski Zakup innowacyjnej zintegrowanej platformy programistycznej wspomagającej budowę produktów w ofercie firmy Softech sp. z o.o. Zakup innowacyjnych maszyn stolarskich jako czynnik rozwoju technologicznego firmy MEBDOM Robert Proszowski Zakup środków trwałych niezbędnych do prowadzenia prac B+R w przedsiębiorstwie CDM Sp. z o.o. Zakup środków trwałych niezbędnych do prowadzenia prac Badawczo Rozwojowych w PPHU PTS Zakup środków trwałych w celu wdrożenia do produkcji innowacyjnego produktu pro środowiskowego Zwiększenie konkurencyjności firmy Inovatica Bogumił Zięba poprzez zakup i wdrożenie innowacyjnej technologii informatycznej służącej do przygotowania i prowadzenia procesu wytwórczego oprogramowania Zwiększenie konkurencyjności firmy poprzez rozbudowę infrastruktury technicznej Zwiększenie konkurencyjności firmy poprzez zakup linii dozowania granulatu asfaltowego Zwiększenie potencjału produkcyjno-technologicznego firmy GABRIELLA poprzez zakup innowacyjnych linii technologicznych PIK Zakład Dziewiarski Jolanta Szewczyk Piotr Szewczyk BLOK-BUD F. Krawczykowski i spółka Spółka Jawna UNIDRUK s.j. Jacek Stencel, Paweł Stencel PPHU A'TU SERVICE s.c. Aleksandra Woyton-Kochanek, Edward Kochanek 3.2. RPLD.03.00.00 2 445 817,56 1 063 544,50 Ksawerów Eurostep Poland sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 1 118 911,32 327 340,69 Kutno PPHU AGRO-TECHNICA Robert Denarski 3.2. RPLD.03.00.00 1 869 600,00 513 000,00 M. Łódź Softech Sp. z o.o. 3.2. RPLD.03.00.00 1 529 450,90 624 202,96 Kobiele Wielkie Proszowski Robert MEBDOM 3.2. RPLD.03.00.00 558 869,56 225 413,34 Ksawerów 3.2. RPLD.03.00.00 993 188,56 414 400,00 Pabianice 3.2. RPLD.03.00.00 1 746 600,00 489 090,00 Tomaszów Mazowiecki Przedsiębiorstwo produkcyjnohandlowo-usługowe CDM sp. z o.o. P.P.H.U. Przedsiębiorstwo Tworzyw Sztucznych A.H.A. Tomczak Spółka Jawna Paula Ciszewska Etheron.pl 3.2. RPLD.03.00.00 1 630 524,90 788 749,85 M. Łódź INOVATICA Bogumił Zięba 3.2. RPLD.03.00.00 2 640 046,50 908 692,02 Kutno miasto 3.2. RPLD.03.00.00 3 103 439,36 1 265 345,39 Zduńska Wola miasto Zakład Produkcyjno-Handlowy CHEM- PAK Władysław Wojtczak Dromak Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 3.2. RPLD.03.00.00 2 532 309,87 1 267 646,50 M. Łódź GABRIELLA D.B. Krajda Spółka Jawna Buczkowska truskawka marką województwa łódzkiego 4.2. RPLD.03.00.00 996 511,78 841 815,55 Buczek Gmina Buczek Budowa i kompleksowa promocja marki Eko Uniejów etap II 4.2. RPLD.03.00.00 1 972 748,44 1 363 712,36 Uniejów Gmina Uniejów Budowa i kompleksowa promocja marki Termy Uniejów etap IV 4.2. RPLD.03.00.00 6 179 563,14 4 323 231,59 Uniejów Gmina Uniejów 202

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta DASZYNA KRAINĄ OZE promocja marki lokalnej 4.2. RPLD.03.00.00 601 410,49 493 033,35 Daszyna Gmina Daszyna FŁ 100. Stuletnia i nowoczesna Filharmonia Łódzka marką regionalną 4.2. RPLD.03.00.00 815 417,70 413 732,22 M. Łódź Filharmonia Łódzka im. Artura Rubinsteina Folklor Łowicki wdrożenie i promocja marki regionalnej Miasta Łowicza etap II 4.2. RPLD.03.00.00 635 941,58 510 756,44 Łowicz miasto Gmina Miasto Łowicz Jura Wieluńska markowy produkt turystyczny 4.2. RPLD.03.00.00 533 517,32 269 733,52 Wieluń Gmina Wieluń Koluszki zawsze w centrum promocja marki Gminy Koluszki 4.2. RPLD.03.00.00 835 501,68 699 982,80 Koluszki Gmina Koluszki Kreowanie marki Łódzkie poprzez promocję tradycyjnych smaków regionu część II * 4.2. RPLD.03.00.00 800 000,00 637 500,00 M. Łódź Województwo Łódzkie Kutno miasto róż 4.2. RPLD.03.00.00 4 764 477,95 3 440 970,00 Kutno miasto Gmina Miasto Kutno Lipce Reymontowskie ponadregionalnym produktem turystycznym 4.2. RPLD.03.00.00 360 541,72 253 782,98 Łódzkie Energetyczne 4.2. RPLD.03.00.00 1 856 800,00 1 578 280,00 M. Łódź Lipce Reymontowskie Gmina Lipce Reymontowskie Centrum Badan i Innowacji Pro- Akademia Łódzkie intelektualne II edycja 4.2. RPLD.03.00.00 763 297,61 372 270,34 M. Łódź Województwo Łódzkie Łódzkie Nabiera Prędkości II 4.2. RPLD.03.00.00 734 182,85 623 616,82 M. Łódź Województwo Łódzkie Łódzkie Przyjazne Filmowcom 4.2. RPLD.03.00.00 800 682,79 675 504,09 M. Łódź Miasto Łódź Marka Łódzkie promuje budowanie, pozycjonowanie i promowanie marki województwa łódzkiego w latach -2015 4.2. RPLD.03.00.00 9 731 151,00 8 271 478,35 M. Łódź Województwo Łódzkie Nadwarciański chrzan marką regionu łódzkiego 4.2. RPLD.03.00.00 447 907,10 380 721,03 Osjaków LGD Kraina Wielkiego Łuku Warty PGE Skra Bełchatów sportową perłą województwa łódzkiego 4.2. RPLD.03.00.00 623 773,43 291 026,28 Bełchatów Klub Piłki Siatkowej Skra Bełchatów S.A. Promocja FASHIONPHILOSOPHY FASHION WEEK POLAND rozwój regionalnej marki województwa łódzkiego Przedsiębiorcze Łódzkie promocja marki regionalnej ŁÓDZKIE poprzez zastosowanie narzędzi promocyjnych: Międzynarodowego Sympozjum Ecohydrology, Biotechnology and Engineering, Międzynarodowego Kongresu Bioekonomii oraz Łódzkiej Platformy Transferu Wiedzy 4.2. RPLD.03.00.00 1 331 720,12 422 895,91 M. Łódź Moda Forte Grupa Kreatywna I. Kubiak, J. Kłak Sp. j. 4.2. RPLD.03.00.00 593 002,02 504 051,72 M. Łódź Województwo Łódzkie Regionalny Turniej Sołectw Województwa Łódzkiego 4.2. RPLD.03.00.00 587 252,75 487 808,83 Szadek Gmina i Miasto Szadek Rozwój i promocja przedsiębiorczości Województwa Łódzkiego poprzez organizację misji gospodarczych w kierunkach wskazanych w Kompleksowej Strategii Rozwoju Współpracy Zagranicznej 4.2. RPLD.03.00.00 351 390,25 174 592,43 M. Łódź Województwo Łódzkie Różewicz Open Festiwal artystyczny biegun marki Radomska 4.2. RPLD.03.00.00 392 533,94 333 439,41 Radomsko Gmina Miasto Radomsko Szlachcic Boruta marką Łęczycy i Województwa Łódzkiego etap II 4.2. RPLD.03.00.00 392 760,47 331 868,19 Łęczyca Gmina Miasto Łęczyca TU JEST KINO! promocja sektora audiowizualnego i kultury filmowej w województwie łódzkim 4.2. RPLD.03.00.00 693 957,62 589 632,44 M. Łódź Województwo Łódzkie 203

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Turystyka biznesowa jako markowy produkt turystyczny Łodzi 4.2. RPLD.03.00.00 909 277,59 768 607,44 M. Łódź Miasto Łódź Budowa Przedszkola nr 1 w Brzezinach * 5.1. RPLD.05.00.00 7 471 401,20 4 422 924,70 Brzeziny miasto Miasto Brzeziny e-szkoła pomysłem na zrównoważony rozwój Gminy Nowy Kawęczyn 5.1. RPLD.04.00.00 245 298,90 183 996,91 Nowy Kawęczyn Gmina Nowy Kawęczyn Rozwój miasta Brzeziny poprzez wdrożenie e kształcenia w Gimnazjum w Brzezinach * 5.1. RPLD.04.00.00 591 753,00 501 885,05 Brzeziny miasto Miasto Brzeziny Szybciej, lepiej, skuteczniej rawska eoświata 5.1. RPLD.04.00.00 1 039 515,49 831 103,02 Utworzenie Regionalnego Ośrodka Kultury, Edukacji i Dokumentacji Muzycznej przez Akademię Muzyczną im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Zwiększenie dostępności do infrastruktury edukacyjnej poprzez rozbudowę i doposażenie Zespołu Szkolno-Gimnazjalnego w Słowiku Poprawa jakości obsługi pacjentów oraz dostępności do usług medycznych w Tomaszowskim Centrum Zdrowia Zakup sprzętu medycznego dla Miejskiego Centrum Medycznego Śródmieście sp. z o.o. w celu rozszerzenia i poprawy jakości usług medycznych E-learning jako narzędzie do podniesienia kompetencji lekarzy Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. M. Kopernika w Łodzi e-szpital kompleksowa informatyzacja Zduńskowolskiego Szpitala Powiatowego Sp. z o.o. Kompleksowe wyposażenie Pracowni Histopatologii WSSZ im. M. Pirogowa w Łodzi Poprawa dostępności do usług medycznych poprzez wdrożenie e-usług dla pacjenta i rozbudowę infrastruktury informatycznej w Centrum Medycznym im. dr Ludwika Rydygiera Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością w Łodzi ul. Sterlinga 13 Poprawa dostępu do specjalistycznych świadczeń zdrowotnych udzielanych przez SP ZOZ w Pajęcznie poprzez modernizację budynku przychodni w Pajęcznie wraz z dobudową windy oraz zakup i wymiana aparatury i sprzętu diagnostycznego 5.1. RPLD.05.00.00 31 365 131,95 19 176 354,28 M. Łódź Rawa Mazowiecka miasto Miasto Rawa Mazowiecka 5.1. RPLD.05.00.00 4 144 142,88 2 408 410,20 Zgierz Gmina Zgierz 5.2. RPLD.04.00.00 1 288 283,24 1 046 521,43 Tomaszów Mazowiecki miasto 5.2. RPLD.05.00.00 730 534,62 428 662,44 M. Łódź 5.2. RPLD.04.00.00 2 165 107,47 1 840 341,34 M. Łódź 5.2. RPLD.04.00.00 1 567 371,75 1 296 784,38 Zduńska Wola miasto 5.2. RPLD.05.00.00 1 593 846,50 1 168 983,59 M. Łódź 5.2. RPLD.04.00.00 981 638,40 743 506,53 M. Łódź 5.2. RPLD.05.00.00 4 880 459,63 1 516 819,84 Pajęczno Poprawa efektywności diagnostyki i terapii w ZSP sp. z o.o. w Zduńskiej Woli 5.2. RPLD.05.00.00 10 316 580,05 6 851 410,23 Poprawa infrastruktury sprzętu medycznego poprzez zakup aparatów USG dla W.S.S. w Zgierzu. Poprawa jakości obsługi pacjentów i dostępności do usług medycznych w Centralnym Szpitalu Klinicznym Instytucie Stomatologii w Łodzi poprzez rozwój usług ezdrowie Poprawa jakości obsługi pacjentów poprzez utworzenie zintegrowanego systemu komputerowego w Zakładzie Diagnostyki Laboratoryjnej WSS w Zgierzu Zduńska Wola miasto 5.2. RPLD.05.00.00 1 199 468,94 899 601,70 Zgierz miasto 5.2. RPLD.04.00.00 1 752 752,67 1 283 698,45 M. Łódź 5.2. RPLD.04.00.00 417 895,43 354 270,16 Zgierz miasto Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Tomaszowskie Centrum Zdrowia Spółka z o.o. Miejskie Centrum Medyczne Śródmieście sp. z o.o. Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika w Łodzi Powiat Zduńskowolski Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Pirogowa w Łodzi Centrum Medyczne im. dr Ludwika Rydygiera Spółka z Ograniczoną Odpowiedzialnością Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Pajęcznie Zduńskowolski Szpital Powiatowy spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Skłodowskiej-Curie w Zgierzu Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Centralny Szpital Kliniczny Instytut Stomatologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. Marii Skłodowskiej-Curie w Zgierzu 204

Tytuł projektu Poprawa zdolności Zespołu Opieki Zdrowotnej Łódź-Polesie do wykonywania usług medycznych Przebudowa wraz z zakupem sprzętu medycznego dla SPZOZ w Aleksandrowie Łódzkim w celu poprawy bezpieczeństwa zdrowotnego mieszkańców Gminy Aleksandrów Łódzki Usługi Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM USŁUGI) Wdrożenie e-usług i systemu elektronicznej dokumentacji wraz z rozbudową sieci teleinformatycznej w budynkach Miejskiej Przychodni Wieloprofilowej Śródmieście Wdrożenie e-wizyt dla ludności oraz kompleksowa informatyzacja szpitala Medeor Plus Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-205 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta 5.2. RPLD.05.00.00 2 338 093,31 1 585 984,50 M. Łódź Zespół Opieki Zdrowotnej Łódź Polesie 5.2. RPLD.05.00.00 2 164 198,91 950 451,04 5.2. RPLD.04.00.00 19 363 165,22 14 988 881,23 Aleksandrów Łódzki 5.2. RPLD.04.00.00 608 372,02 511 641,66 M. Łódź 5.2. RPLD.04.00.00 526 374,81 446 523,22 M. Łódź Bełchatów, m. Łódź, Pabianice, Sieradz, Warta, Skierniewice, Ozorków, Zgierz, powiat piotrkowski Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Aleksandrowie Łódzkim Województwo Łódzkie Miejska Przychodnia Wieloprofilowa Śródmieście N.Z.O.Z. Medeor Plus Szpital Wielospecjalistyczny Marta Krajewska- Frankowska Wdrożenie nowoczesnego systemu ICT wraz z zakupem niezbędnego sprzętu w Miejskiej Przychodni Dąbrowa w Łodzi 5.2. RPLD.04.00.00 283034,67 240579,47 M. Łódź Miejska Przychodnia "Dąbrowa" w Łodzi Wdrożenie systemu do zarządzania wydrukiem w WSSz. im. dr Wł. Biegańskiego Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr 5.2. RPLD.04.00.00 134964,40 53464,64 M. Łódź w Łodzi Wł. Biegańskiego w Łodzi Wdrożenie systemu do zintegrowanego logowania do systemów informatycznych Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr oraz kontroli dostępu za pomocą kart chipowych w WSSz. im. dr Wł. Biegańskiego 5.2. RPLD.04.00.00 422961,52 320471,81 M. Łódź Wł. Biegańskiego w Łodzi w Łodzi Wdrożenie technologii informacyjnych i komunikacyjnych w zakresie usług medycznych świadczonych przez Zespół Opieki Zdrowotnej w Łęczycy 5.2. RPLD.04.00.00 3216250,00 1713812,50 Łęczyca miasto Zespół Opieki Zdrowotnej w Łęczycy Zakup aparatu ultrasonograficznego dla Miejskiej Przychodni Lecznicza 5.2. RPLD.05.00.00 310000,00 229400,00 M. Łódź Miejskie Centrum Medyczne im. dr Karola Jonschera W Łodzi Zakup kompatybilnego sprzętu medycznego na potrzeby rozszerzenia działalności Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. 5.2. RPLD.05.00.00 679374,30 509530,72 M. Łódź pracowni endoskopowych WSSZ im. M. Pirogowa M. Pirogowa w Łodzi Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zakup sprzętu medycznego dla SP ZOZ Szpitala Powiatowego im. E. Biernackiego 5.2. RPLD.05.00.00 4682571,47 3217653,51 Opoczno Zdrowotnej Szpital Powiatowy im. E. w Opocznie Biernackiego w Opocznie Zwiększenie efektywności zarządzania, poprawa dostępności usług oraz wzrost jakości opieki SP ZOZ MSW w Łodzi poprzez wdrożenie innowacyjnych rozwiązań umożliwiających wspieranie procesów gromadzenia, przepływu i ochrony informacji 5.2. RPLD.04.00.00 1 939 894,50 1 502 540,32 M. Łódź Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych w Łodzi JEZIORSKO zacumuj na dłużej WODA, KULTURA, NATURA 5.3. RPLD.03.00.00 831 814,36 707 042,21 Warta Gmina i Miasto Warta Nadwarciański Szlak Bursztynowy * 5.3. RPLD.03.00.00 865 125,12 471 729,70 Wieluń Gmina Wieluń Poprawa infrastruktury budynków Teatru Wielkiego w Łodzi * 5.3. RPLD.05.00.00 45 825 060,77 31 147 609,61 M. Łódź Teatr Wielki w Łodzi

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Rehabilitacja balneologiczna marką turystyki zdrowotnej powiatu poddębickiego 5.3. RPLD.03.00.00 781 761,31 641 005,48 Poddębice Powiat Poddębicki Budowa Geograficznego Systemu Informacji Przestrzennej w Sieradzu 5.4. RPLD.04.00.00 114 940,00 82 025,00 Sieradz miasto Gmina Miasto Sieradz Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej Gminy i Miasta Szadek 5.4. RPLD.04.00.00 31 028,00 25 568,71 Szadek Gmina i Miasto Szadek Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej Gminy Zgierz 5.4. RPLD.04.00.00 69 320,49 52 649,41 Zgierz miasto Gmina Zgierz Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej gminy Kiełczygłów wraz z utworzeniem metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych z tematu zagospodarowanie przestrzenne 5.4. RPLD.04.00.00 20 347,00 9 294,07 Kiełczygłów Gmina Kiełczygłów Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej gminy Kutno 5.4. RPLD.04.00.00 23 370,00 14 306,83 Kutno Gmina Kutno Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej gminy Pajęczno wraz z utworzeniem metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych z tematu zagospodarowanie przestrzenne Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej gminy Sulmierzyce wraz z utworzeniem metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych z tematu zagospodarowanie przestrzenne Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej Miasta Rawa Mazowiecka wraz z utworzeniem metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych z tematu zagospodarowanie przestrzenne Budowa społeczeństwa informacyjnego poprzez wdrożenie e-usług publicznych dla mieszkańców Gminy Sulejów 5.4. RPLD.04.00.00 62 950,18 37 748,66 Pajęczno Gmina i Miasto Pajęczno 5.4. RPLD.04.00.00 32 338,24 20 784,92 Sulmierzyce Gmina Sulmierzyce 5.4. RPLD.04.00.00 31 436,99 23 568,75 Rawa Mazowiecka miasto Miasto Rawa Mazowiecka 5.4. RPLD.04.00.00 426 105,21 333 001,15 Sulejów Gmina Sulejów Budowa systemu e-usług w Urzędzie Miejskim w Łasku 5.4. RPLD.04.00.00 2 636 584,00 1 885 974,35 Łask Gmina Łask eurząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego etap I 5.4. RPLD.04.00.00 5 148 450,32 4 376 182,77 M. Łódź Województwo Łódzkie E-Doradca ziemi łódzkiej 5.4. RPLD.04.00.00 1 424 505,77 977 942,23 Elektroniczna administracja zadowolony klient. Budowa systemu e- administracji w Łódzkim Urzędzie Wojewódzkim w Łodzi M. Piotrków Trybunalski, Wróblew, Stryków Łódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Bratoszewicach 5.4. RPLD.04.00.00 2 873 270,84 2 418 228,31 M. Łódź Łódzki Urząd Wojewódzki w Łodzi e-urząd w Radomsku 5.4. RPLD.04.00.00 495 242,12 420 232,34 Radomsko miasto Gmina Miasto Radomsko E-usługi publiczne w Gminie Uniejów 5.4. RPLD.04.00.00 3 902 175,00 2 621 691,25 Uniejów Gmina Uniejów Informatyzacja Zarządu Dróg i Transportu w Łodzi poprzez wdrożenie systemu elektronicznego obiegu dokumentów Infrastruktura Regionalnego Systemu Informacji Medycznej Województwa Łódzkiego (RSIM INFRASTRUKTURA) 5.4. RPLD.04.00.00 1 490 492,06 844 012,42 M. Łódź Miasto Łódź 5.4. RPLD.04.00.00 26 815 921,21 16 496 368,00 Bełchatów, m. Łódź, Pabianice, Sieradz, Warta, Skierniewice, Ozorków, Zgierz, powiat piotrkowski Województwo Łódzkie 206

Tytuł projektu Regionalna platforma e-usług publicznych w obszarze kultury i turystyki oraz innych spraw obywatelskich (PUP) Rozbudowa i doposażenie infrastruktury technicznej LNET służącej zaspokajaniu potrzeb Społeczeństwa Informacyjnego Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta 5.4. RPLD.04.00.00 888 232,20 612 991,80 M. Łódź Fundacja Informatyki i Zarządzania 5.4. RPLD.04.00.00 1 077 594,45 716 110,07 M. Łódź LNET Sp. z o.o. Rozwój e-usług w Piotrkowie Trybunalskim 5.4. RPLD.04.00.00 1 974 011,01 1 653 608,81 Utworzenie bazy nieruchomości, bazy umów i bazy księgowości niepodatkowej dla miasta Łodzi wraz z wprowadzeniem niezbędnych modyfikacji do istniejącego oprogramowania EN Ewidencja Nieruchomości, ZM Zarządzanie Mieniem i KN Księgowość Niepodatkowa, pozwalających na integrację danych Włączenie w system RIS-PACS pracowni diagnostycznych oddziału kardiologii w WSSz. im. dr Wł. Biegańskiego w Łodzi M. Piotrków Trybunalski 5.4. RPLD.04.00.00 5 602 592,04 3 833 617,60 M. Łódź Miasto Łódź 5.4. RPLD.04.00.00 784 388,11 617 800,38 M. Łódź Miasto Piotrków Trybunalski Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr Wł. Biegańskiego w Łodzi Zwiększenie dostępności e-usług publicznych w Ozorkowie 5.4. RPLD.04.00.00 90 502,00 52 904,34 Ozorków Gmina Miasto Ozorków Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 473 na odcinku od km 53 + 150 do km 53 + 650 wraz z infrastrukturą w ramach zadań Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 473 granica województwa Uniejów Szadek Łask i Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 473 granica województwa Uniejów Szadek Łask rozbiórka mostu i budowa przepustu w m. Zygry Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 714 na odcinku Brójce Kurowice w ramach zadania Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 714 na odcinku Rzgów Kurowice Rozbudowa drogi wojewódzkiej nr 715 w miejscowości Zaosie w ramach zadań: Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki i Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 715 na odcinku Brzeziny Koluszki Niewiadów wraz z budową obwodnicy m. Koluszki na odcinku przejścia przez Zaosie Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 716 budowa kładki dla pieszych przez rzekę Wolbórkę w m. Będków w ramach zadania Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego w ciągu dróg wojewódzkich Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 726 na odcinku Rawa Mazowiecka Inowłódz Bukowiec Opoczyński oraz Opoczno Żarnów na odcinku Dęborzeczka Inowłódz 7.1. RPLD.01.00.00 3 856 676,98 3 028 846,82 Zadzim Województwo Łódzkie 7.1. RPLD.01.00.00 8 135 877,86 6 518 638,92 Brójce Województwo Łódzkie 7.1. RPLD.01.00.00 8 900 902,75 7 138 190,36 Ujazd Województwo Łódzkie 7.1. RPLD.01.00.00 904 169,32 678 296,09 Będków Województwo Łódzkie 7.1. RPLD.01.00.00 34 416 062,21 27 472 264,72 Inowłódz, Opoczno Województwo Łódzkie Budowa drogi dojazdowej do ŁSSE podstrefy Aleksandrów 7.1. RPLD.01.00.00 7 300 379,79 4 652 862,23 Budowa i wdrożenie Systemu Informacji Przestrzennej Gminy Białaczów wraz z utworzeniem metadanych dla zbiorów i usług danych przestrzennych z tematu zagospodarowanie przestrzenne. Budowa światłowodowej sieci telekomunikacyjnej w celu zwiększenia dostępności wysoko technologicznych usług cyfrowych Budowa trasy Górna na odc. od Al. Włókniarzy do ul. Rzgowskiej; Etap I odc. Rzgowska Paradna Aleksandrów Łódzki Gmina Aleksandrów Łódzki 7.1. RPLD.04.00.00 31 162,60 0,00 Białaczów Gmina Białaczów 7.1. RPLD.04.00.00 1 124 960,06 777 411,42 M. Łódź DIAMENT Jakub Hubert 7.1. RPLD.01.00.00 198 540 395,11 64 379 891,25 M. Łódź Miasto Łódź 207

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-208 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Dokończenie realizacji budowy i przebudowy układu komunikacyjnego gminy Poddębice 7.1. RPLD.01.00.00 2464896,76 2063380,74 Poddębice Gmina Poddębice Bełchatów miasto, Łęczyca, m. Łódź, m. Piotrków Trybunalski, m. Skierniewice, Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna 7.1. RPLD.04.00.00 49174879,83 Pabianice miasto, 33535568,06 Województwo Łódzkie Dalików, Wartkowice, Sieradz miasto, Warta, Parzęczew, Zgierz, Zgierz miasto Łódzka Regionalna Sieć Teleinformatyczna 2 Etap 7.1. RPLD.04.00.00 25436792,87 Opoczno, Poświętne, Żarnów, Nowa Brzeźnica, Pajęczno, Rząśnia, 17604351,90 Województwo Łódzkie Kodrąb, Radomsko miasto, Żytno, Osjaków, Wieluń, Lututów, Wieruszów Modernizacja ciągu dróg powiatowych ul. Brzezińska (nr 2912 E) i ul. Słowiańska (nr 2906 E) w gminie Andrespol 7.1. RPLD.01.00.00 1036869,03 631078,38 Andrespol Powiat Łódzki Wschodni Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynów 7.1. RPLD.01.00.00 24192848,34 18021047,03 Konstantynowa Łódzkiego- Drogi Łódzki Gmina Konstantynów Łódzki Poprawa bezpieczeństwa ruchu drogowego na drogach gminnych poprzez przebudowę drogi gminnej Nr 101256E Niedyszyna Postękalice oraz utworzenie 7.1. RPLD.01.00.00 892833,63 717844,01 Bełchatów Gmina Bełchatów ciągu pieszo-rowerowego w m. Zdzieszulice Dolne * Poprawa dostępności komunikacyjnej centrum Opoczna poprzez rozbudowę sieci 7.1. dróg gminnych: ul. Skłodowskiej, ul. św. Marka oraz ul. Kwiatowej RPLD.01.00.00 8183132,02 6952822,63 Opoczno Gmina Opoczno Poprawa spójności systemu komunikacyjnego w Gminie Łask 7.1. RPLD.01.00.00 2 862 048,06 1 530 566,74 Łask Gmina Łask Przebudowa ciągu dróg gminnych: Nr 121249E ul. Skłodowskiej Curie i Nr 121254E ul. Kilińskiego w Brzezinach oraz budowa kanalizacji deszczowej i drogi w ul. Bohaterów Warszawy w Brzezinach Przebudowa drogi powiatowej Nr 2918E ul. 11 Listopada oraz drogi gminnej ul. Sikorskiego w Koluszkach Przebudowa drogi powiatowej nr 4906E na odcinku Janiszewice Wymysłów Gajewniki etap I i II 7.1. RPLD.01.00.00 828 722,98 700 811,08 Brzeziny miasto Miasto Brzeziny 7.1. RPLD.01.00.00 3 400 039,12 1 404 535,21 Koluszki Gmina Koluszki 7.1. RPLD.01.00.00 2 927 454,38 1 529 762,85 Zduńska Wola Powiat Zduńskowolski

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji Nazwa beneficjenta Przebudowa drogi powiatowej nr 4914E we wsi Annopole Nowe 7.1. RPLD.01.00.00 2 124 085,85 1 138 151,30 Zduńska Wola Powiat Zduńskowolski Konstantynów Przebudowa dróg lokalnych w Konstantynowie Łódzkim ul. Bechcice 7.1. RPLD.01.00.00 264569,16 203973,78 Łódzki Przebudowa i rozbudowa dróg gminnych w miejscowościach: Smardzewice, Tomaszów 7.1. RPLD.01.00.00 2042993,12 839869,80 Kwiatkówka, Cekanów oraz Wąwał w gminie Tomaszów Mazowiecki Mazowiecki Gmina Konstantynów Łódzki Gmina Tomaszów Mazowiecki Przebudowa istniejącej sieci drogowej Most na rzece Łupii w ul. 1 Maja 7.1. RPLD.01.00.00 4 116 137,22 1 701 832,69 Skierniewice Miasto Skierniewice Przebudowa ul. Raciborskiego, Kilińskiego, Kołłątaja oraz Topolowej w Radomsku 7.1. RPLD.01.00.00 2 785 612,77 2 091 968,29 Radomsko miasto Gmina Miasto Radomsko Przebudowa ulic Brzoskwiniowej i Malinowej w Ozorkowie 7.1. RPLD.01.00.00 902 307,08 727 051,56 Ozorków miasto Gmina Miasto Ozorków Rewitalizacja linii kolejowej nr 16 na odcinku Łódź Widzew Zgierz 7.1. RPLD.01.00.00 23 734 383,32 13 982 781,42 M. Łódź, Zgierz PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. Rozbudowa drogi gminnej nr 1532E/1 Rękoraj Moszczenica, etap I 7.1. RPLD.01.00.00 3 118 587,84 2 186 296,27 Moszczenica Gmina Moszczenica Rozbudowa Portu Lotniczego Łódź im. Władysława Reymonta * 7.1. RPLD.01.00.00 158 217 798,27 73 400 430,20 M. Łódź Rozbudowa sieci szerokopasmowej telekomunikacji Związku Gmin Ziemi Wieluńskiej S.A. celem wyrównania dysproporcji w zakresie dostępu i wykorzystania technologii informacyjnych i komunikacyjnych Rozbudowa skrzyżowania drogi wojewódzkiej Nr 713 ul. Warszawskiej w Tomaszowie Mazowieckim z droga powiatowa nr 4339E ul. Szeroka i Grota Roweckiego w ramach zadania Rozbudowa drogi wojewódzkiej Nr 713 na odcinku Andrespol Ujazd oraz Tomaszów Mazowiecki Januszewice wraz z przejściem przez Tomaszów Mazowiecki Rozbudowa ul. Łódzkiej na odcinku od ul. Poniatowskiego do ul. Feliksów w Skierniewicach w ciągu drogi wojewódzkiej nr 705 Rozbudowa ul. Rolniczej na odcinku od torów PKP do ul. Spacerowej i przebudowa ul. Spacerowej wraz z niezbędną infrastruktura w Piotrkowie Trybunalskim 7.1. RPLD.04.00.00 513 001,01 209 094,22 7.1. RPLD.01.00.00 3 132 479,53 2 054 797,06 Czarnożyły, Lututów, Mokrsko, Pątnów, Wieluń Tomaszów Mazowiecki miasto Port Lotniczy Łódź im. Władysława Reymonta Sp. z o.o. Telekomunikacja Związku Gmin Ziemi Wieluńskiej Spółka Akcyjna Województwo Łódzkie 7.1. RPLD.01.00.00 7 166 273,32 3 818 398,79 M. Skierniewice Miasto Skierniewice 7.1. RPLD.01.00.00 5 323 552,72 2 527 160,67 M. Piotrków Trybunalski Miasto Piotrków Trybunalski Rozwój infrastruktury drogowej na ternie Gminy Miasto Zgierz 7.1. RPLD.01.00.00 1 815 370,40 1 543 064,83 Zgierz miasto Gmina Miasto Zgierz SIRMAN Budowa miejskiej sieci światłowodowej w Sieradzu 7.1. RPLD.04.00.00 5 981 714,69 4 945 656,66 Sieradz miasto Gmina Miasto Sieradz Zwiększenie dostępności komunikacyjnej terenów produkcyjno-przemysłowych oraz przystanku kolejowego na CMK w Opocznie poprzez przebudowę dróg gminnych: ul. Kuligowskiej, ul. Towarowej i ul. Kolejowej 7.1. RPLD.01.00.00 4 360 968,16 3 462 563,57 Opoczno Gmina Opoczno Budowa lokalnej infrastruktury dystrybucji gazu ziemnego * 7.2. RPLD.02.00.00 8 839 847,89 5 160 217,02 Daszyna Gmina Daszyna Modernizacja i budowa infrastruktury technicznej terenów przemysłowych dla Konstantynowa Łódzkiego- Gospodarka wodno-ściekowa Poprawa bezpieczeństwa na drogach publicznych dzięki doposażeniu OSP w Białej Rawskiej i OSP w Chodnowie w sprzęt ratowniczy * 7.2. RPLD.02.00.00 8 855 920,29 6 606 758,37 Konstantynów Łódzki 7.2. RPLD.01.00.00 1 255 160,00 417 009,00 Biała Rawska Gmina Konstantynów Łódzki Ochotnicza Straż Pożarna w Białej Rawskiej 209

Tytuł projektu System Zintegrowanych Stanowisk Kierowania i Dysponowania Zasobami Ratowniczymi Województwa Łódzkiego Etap III Systemowa budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie Gminy Kocierzew Południowy * Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007-210 Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] 7.2. RPLD.04.00.00 1 531 459,98 1 240 677,00 7.2. RPLD.02.00.00 8 692 383,03 7 179 150,49 Obszar realizacji Bełchatów miasto, Brzeziny miasto. Kutno miasto, Łask, Łęczyca miasto, Łowicz miasto, Koluszki, m. Łódź, m. Piotrków Trybunalski, m. Skierniewice, Opoczno, Pabianice miasto, Pajęczno, Poddębice, Radomsko miasto, Rawa Mazowiecka miasto, Sieradz miasto, Tomaszów Mazowiecki miasto, Wieluń, Wieruszów, Zduńska Wola miasto, Ozorków miasto, Stryków, Zgierz miasto Kocierzew Południowy Nazwa beneficjenta Kompleksowa rewitalizacja zabytkowego centrum miasta Wielunia V etap 9.2. RPLD.06.00.00 9 709 339,51 5 353 275,43 Wieluń SGM sp. z o.o. Kompleksowe zagospodarowanie przestrzeni publicznej Przebudowa płyty Placu Kościuszki Kraina bez barier w Poddębicach Rewitalizacja zespołu pałacowo-parkowego oraz nabrzeża Neru Od elekcji królów Polski do epoki Internetu sieradzka starówka historycznym i kulturowym dziedzictwem regionu działanie VI.1 rewitalizacja obszarów problemowych Poprawa wizerunku uczelni i atrakcyjności miasta poprzez rewitalizacje głównej siedziby Akademii Muzycznej im. Grażyny i Kiejstuta Bacewiczów w Łodzi Projekt Arka rewitalizacja terenu byłej siedziby Komendy Powiatowej Policji w Zduńskiej Woli na potrzeby funkcjonowania instytucji pomocy społecznej w powiecie zduńskowolskim 9.2. RPLD.06.00.00 24 753 213,88 15 039 961,45 Tomaszów Mazowiecki miasto Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej w Łodzi Gmina Kocierzew Południowy 9.2. RPLD.06.00.00 15 361 226,64 8 857 546,36 Poddębice Gmina Poddębice Gmina Miasto Tomaszów Mazowiecki 9.2. RPLD.06.00.00 47 429 913,31 23 067 566,72 Sieradz miasto Gmina Miasto Sieradz 9.2. RPLD.06.00.00 16 334 563,08 9 288 290,12 M. Łódź 9.2. RPLD.06.00.00 4 669 799,33 3 676 825,97 Zduńska Wola miasto Akademia Muzyczna im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi Powiat Zduńskowolski

Tytuł projektu Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Rewitalizacja Centrum Miasta Zduńska Wola 9.2. RPLD.06.00.00 32 347 158,38 13 342 308,58 Obszar realizacji Zduńska Wola miasto Nazwa beneficjenta Miasto Zduńska Wola Rewitalizacja EC-1 i jej adaptacja na cele kulturalno-artystyczne 9.2. RPLD.06.00.00 259 465 629,64 82 646 027,39 M. Łódź Miasto Łódź Rewitalizacja fragmentu kampusu Politechniki Łódzkiej renowacja, przebudowa i rozbudowa zespołu obiektów pofabrycznych dla celów dydaktyki wydziału Fizyki Technicznej, Informatyki i Matematyki Stosowanej 9.2. RPLD.06.00.00 38 719 356,80 32 899 888,48 M. Łódź Politechnika Łódzka Rewitalizacja historycznego centrum miasta Zgierza 9.2. RPLD.06.00.00 9 349 368,65 6 468 395,91 Zgierz miasto Gmina Miasto Zgierz Rewitalizacja i modernizacja Teatru Lalek Arlekin w Łodzi 9.2. RPLD.06.00.00 25 426 564,69 14 483 193,42 M. Łódź Rewitalizacja obiektów pofabrycznych na Centrum biznesowo-handloworozrywkowe SUKCESJA Etap I Rewitalizacja pofabrycznego obiektu zabytkowego poprzez wykonanie niezbędnych prac adaptacyjnych celem przystosowania budynku do pełnienia nowych funkcji etap I REWITALIZACJA: Rozbudowa, przebudowa i zmiana sposobu użytkowania budynku dworu na cele usługowe hotelarsko restauracyjne i odnowy biologicznej Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi 9.2. RPLD.06.00.00 239 101 747,57 8 000 000,00 M. Łódź Fabryka Biznesu Sp. z o.o. 9.2. RPLD.06.00.00 1 275 027,29 424 623,07 M. Łódź G.W.& CRYSTAL FASHION Włodzimierz Gronowalski spółka jawna 9.2. RPLD.06.00.00 9 606 681,09 691 308,52 Kluki TADOS Firek Zbigniew Wykres 47 Lista projektów RPO WŁ 2014- zakończonych w 2015 Tytuł projektu Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie opoczyńskim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie zduńskowolskim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie łódzkim wschodnim (I) Aktywizacja osób po 29. roku życia pozostających bez pracy w powiecie brzezińskim (I) Cel operacyjny SRWŁ Oś priorytetowa RPO WŁ 2007- Wartość ogółem [zł] Dofinansowanie UE [zł] Obszar realizacji 2.2. RPLD.08.00.00 1 565 100,00 1 330 300,00 powiat opoczyński 2.2. RPLD.08.00.00 1155900,00 powiat 982500,00 zduńskowolski 2.2. RPLD.08.00.00 958600,00 powiat łódzki 814800,00 wschodni 2.2. RPLD.08.00.00 686 100,00 583 200,00 powiat brzeziński Nazwa beneficjenta Powiat Opoczyński / Powiatowy Urząd Pracy w Opocznie Powiat Zduńskowolski / Powiatowy Urząd Pracy w Zduńskiej Woli Powiat Łódzki Wschodni / Powiatowy Urząd Pracy Łódź-Wschód Powiat Brzeziński / Powiatowy Urząd Pracy w Brzezinach 211