162 Karolina Jąder STOWARZYSZENIE EKONOMISTÓW ROLNICTWA I AGROBIZNESU Roczniki Naukowe tom XIII zeszyt 1 Karolina Jąder Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY WARZYWAMI W LATACH 2000-2009 POLISH FOREIGN TRADE OF VEGETABLES IN THE YEARS 2000-2009 Słowa kluczowe: eksport, import, warzywa, przetwory warzywne Key words: export, import, vegetables, vegetables preserves Synopsis. W opracowaniu przedstawiono analizę polskiego handlu zagranicznego warzywami i ich przetworami w latach 2000-2009. Zbadano wielkość i wartość eksportu oraz importu i przedstawiono ich strukturę. Szczególną uwagę zwrócono na wpływ akcesji Polski do Unii Europejskiej i na kształtowanie się handlu zagranicznego warzywami. Wstęp Duża powierzchnia uprawy warzyw, wynosząca ponad 200 tys. ha, przy zbiorach, które sięgają około 5 mln t rocznie, stawiają Polskę w czołówce europejskich producentów. Wśród krajów Unii Europejskiej Polska zajmuje pierwsze miejsce w produkcji kapusty i marchwi, trzecie w produkcji cebuli i ogórków, czwarte w produkcji kalafiorów i siódme, tuż za krajami z rejonu Morza Śródziemnego, w produkcji pomidorów polowych [Kaniszewski 2007]. Warzywa przeznaczone są głównie na zaopatrzenie rynku wewnętrznego, na który trafia około 90% towarowej produkcji, z tego ponad 68% sprzedawane jest na rynek warzyw świeżych a pozostała część do przetwórstwa. Pozostałe 10% trafia na eksport [Strategia krajowa... 2010]. Polska jest samowystarczalna w produkcji warzyw, jak i również przetworów z tych produktów, jednak sezonowość produkcji warzywniczej, spowodowana umiarkowanym klimatem sprawia, iż produkcja krajowa musi być uzupełniana ofertą z innych krajów [Bugała 2007]. Celem artykułu była ocena polskiego handlu zagranicznego warzywami w latach 2000-2009. Przedstawiono, jak w badanym okresie kształtowała się wielkość, wartość oraz struktura eksportu i importu warzyw oraz ich przetworów. Materiał źródłowy do artykułu stanowiły dane wtórne, zawarte w publikacjach Instytutu Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w Warszawie. Badany okres, obejmujący 10 lat wybrano celowo, gdyż pozwolił zaobserwować tendencje i zmiany w handlu zagranicznym warzywami i ich przetworami. W toku analizy szczególną uwagę zwrócono na lata przed i po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i podjęto próbę oceny wpływu akcesji na zmiany w eksporcie i imporcie warzyw i ich przetworów. Wyniki Zmiany w wielkości i strukturze eksportu. W badanym okresie nastąpił wzrost wielkości i wartości eksportu warzyw oraz ich przetworów (tab. 1). Najniższy eksport warzyw świeżych (205,9 tys. t) odnotowano w 2002 roku. W 2003 roku ilość wywożonych za granicę warzyw wzrosła prawie dwukrotnie osiągając 386,5 tys. t i do końca analizowanego dziesięciolecia utrzymywała się na podobnym lub wyższym poziomie. Zwiększenie eksportu związane było głównie z faktem zniesienia od 1 stycznia 2001 roku stawek celnych w eksporcie większości produktów ogrodnictwa do UE-15 [Nosecka 2005a]. W ujęciu wartościowym wzrost eksportu warzyw był jeszcze bardziej znaczący. Wpływy ze sprzedaży warzyw świeżych w 2000 roku wyniosły 35,64 mln euro natomiast na końcu badanego okresu osiągnęły poziom ponad 200 mln euro. Równie wysoki wzrost wielkości eksportu odnotowano w przypadku przetworów warzywnych. Z poziomu 211,8 tys. t w pierwszym roku analizy ilość sprzedawanych za granicę produktów wzrosła w 2008 roku do 465,2 tys. t. Podobnie jak w przypadku warzyw świeżych, najbardziej znaczący wzrost miał miejsce w 2003 roku. Wartość wywiezionych z Polski warzyw zwiększyła się prawie trzykrotnie, osiągając najwyższy poziom 312 mln euro w przedostatnim roku analizy. Największy udział w strukturze ilościowej eksportu przez wszystkie analizowane lata miała cebula. Zagraniczna sprzedaż tego gatunku, kształtująca się na poziomie od 95,1 do 178,7 tys. t była najwyższa spośród wszystkich warzyw, jednak miała tendencję malejącą, a najbardziej wyraźny jej spadek odnotowano od 2005 roku. W badanym okresie zaobserwowano także zmniejszenie udziału cebuli w strukturze
Polski handel zagraniczny warzywami w latach 2000-2009 163 eksportu z 61,9% w 2000 roku do 29% w ostatnim roku analizy, a zmiana ta szczególnie widoczna była od 2005 roku, w którym udział cebuli spadł o 14% w porównaniu z rokiem poprzednim. Podobna tendencja widoczna była w kształtowaniu się wartości eksportu. Zjawisko to było spowodowane nie tyle wyraźnym zmniejszeniem eksportu cebuli, co zwiększeniem sprzedaży zagranicznej innych gatunków warzyw. Szczególną uwagę należy zwrócić na eksport pomidorów. Ilość sprzedanych warzyw tego gatunku wzrosła prawie 10-krotnie: z 9,8 tys. t w pierwszym roku analizy do 87,2 tys. t w 2008 roku. Równie dynamicznie rosła wysokość wpływów uzyskiwanych z eksportu pomidorów, osiągając najwyższy poziom 49,6 mln euro także w 2008 roku, co w porównaniu z 2000 rokiem (4,1 mln euro) oznaczało ponad 10-krotny wzrost. Wyraźne zwiększenie wielkości sprzedaży zagranicznej tego gatunku wpłynęło na znaczący wzrost ich udziału w strukturze eksportu: z 4,5% w 2000 roku do ponad 18% w ostatnich analizowanych latach. Pod względem wielkości eksportu i udziału w jego strukturze od 2007 roku pomidory zajmują drugie miejsce po cebuli, natomiast od 2005 roku przewyższają ją pod względem uzyskiwanych wpływów ze sprzedaży. W badanym okresie wielkość sprzedaży zagranicznej wzrastała w przypadku wszystkich gatunków warzyw, z wyjątkiem cebuli, natomiast w ujęciu wartościowym zaobserwowano wzrost eksportu wszystkich gatunków, co spowodowane było dodatkowo wzrostem cen uzyskiwanych ze sprzedaży. Obok pomidorów na uwagę zasługuje także papryka oraz grupa pozostałych warzyw. W przypadku papryki, która do 2002 roku nie była nawet ujmowana w statystykach, wielkość eksportu wzrosła z 2,3 do 10,5 tys. t, natomiast wartość zwiększyła poziom z 1,0 do 7,6 mln euro. Znacząco wzrosła także ilość sprzedawanych zagranicę pozostałych warzyw, osiągając w 2009 roku 71,8 tys. t, co w porównaniu z 2000 rokiem (27 tys. t) oznaczało blisko 3-krotny wzrost. O ponad 6% wzrósł też udział tych warzyw w ogólnej strukturze eksportu. W strukturze ilościowej eksportu przetworów warzywnych w analizowanym okresie wyraźnie dominowały mrożonki, a ich średni udział wyniósł 75%. Odsetek sprzedawanych zagranicę przetworów z tej grupy w badanych latach zmniejszył się jednak z poziomu 79,5 do 68,4%. Nie było to wynikiem spadku ich eksportu, ponieważ jego poziom w badanym okresie wzrósł o ponad 130 tys. t, a konsekwencją zwiększenia ilości sprzedawanych przetworów z innych grup. Szczególnie znaczący wzrost odnotowano w przypadku konserw, keczupu, sosów i koncentratu pomidorowego oraz marynat. Podobnie sytuacja kształtowała się w wartościowej strukturze eksportu przetworów warzywnych, z tą tylko różnicą, że dominacja mrożonek była mniej wyraźna. Wyróżniające się udziały, wynoszące średnio 11,3% oraz 9,6% miały susze i marynaty. W analizowanym okresie wpływy ze sprzedaży zagranicznej wzrastały w przypadku wszystkich grup przetworów, a najbardziej wyraźnie, bo około dziesięciokrotnie zwiększyła się wartość eksportu konserw oraz keczupu, sosów i koncentratu pomidorowego. Zmiany w wielkości i strukturze importu.w badanym okr sie nastąpił wzrost ilości importowanych warzyw świeżych: z 148,2 do 348,3 tys. t (tab. 2). Jeszcze wyraźniejszą tendencję wzrostową zaobserwowano w przypadku wartości importu. Wartość środków finansowych wydanych na warzywa sprowadzane z zagranicy wzrosła ponad trzykrotnie, osiągając w 2009 roku 256,6 mln euro. Zwiększenie zarówno wielkości, jak i wartości importu odnotowano także w przypadku przetworów warzywnych. Ilość i wartość sprowadzanych przetworów zwiększyły się 2,3-krotnie, odpowiednio z: 71,3 do 164,2 tys. t oraz z 59,4 do 164,5 mln euro. Podobnie jak w przypadku świeżych warzyw, szczególnie wyraźne zwiększenie importu dotyczyło ostatnich lat analizy. Największe zwiększenie importu odnotowano od 2006 roku, co można powiązać z faktem przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i zmianami w wysokości stawek celnych na sprowadzane do Polski warzywa. W przypadku większości warzyw (min. pomidory, ogórki, marchew) należących do grupy produktów uznanych za wrażliwe nastąpiło zniesienie stawek celnych w imporcie z krajów rozszerzonej Unii Europejskiej oraz zastosowano niższe cła w imporcie z krajów trzecich [Nosecka 2005b]. Największy udział w strukturze ilościowej oraz wartościowej importu miały pomidory. W całym analizowanym dziesięcioleciu ich odsetek, wynoszący średnio 27,7% (w strukturze ilościowej) i 37,8% (w strukturze wartościowej) utrzymywał się na wyrównanym poziomie. W badanym okresie wielkość i wartość importu pomidorów wykazywały tendencję rosnącą, przy czym wielkość wzrosła dwukrotnie, a wartość trzykrotnie. Poza pomidorami duże znaczenie w imporcie miały także takie gatunki, jak: cebula, marchew i papryka, które średnio stanowiły 42,1% sprowadzanych z zagranicy warzyw. W analizowanym okresie wzrastała wielkość i wartość importu wszystkich ujętych w statystyce warzyw. Obok pomidorów szczególnie wysoki wzrost odnotowano w przypadku ogórków. Ilość sprowadzanych z zagranicy warzyw tego gatunku wzrosła ponad pięciokrotnie z 8,6 do 44,7 tys. t, natomiast wartość sześciokrotnie, osiągając w 2008 roku maksimum rzędu 33,9 mln euro. W przypadku wszystkich gatunków warzyw najbardziej znaczący wzrost obserwowano w latach poakcesyjnych. Z przetworów warzywnych w największych ilościach do naszego kraju sprowadzane były przetwory pomidorowe, a w szczególności koncentrat pomidorowy. Grupa ta stanowiła średnio 36,7% kupowanych przetworów warzywnych, a wielkość jej importu w badanym okresie zwiększyła się ponad dwukrotnie. Drugie miejsce, ze średnim odsetkiem 25,2%, w strukturze importu zajmowały konserwy z największym udziałem kukurydzy konserwowej. Podobnie jak
164 Karolina Jąder Tabela 1. Wielkość i struktura eksportu warzyw świeżych i ich przetworów Table 1. Quantity and structure of export of vegetables and their preserves Wyszczególnienie/ Wielkość i struktura eksportu/quantity share of eksport Specification tys. t/ Cebula/Onion 135,7 61,9 169,2 58,0 95,1 46,2 168,5 43,6 178,7 48,3 158,7 34,3 144,2 37,9 105,9 26,3 126,9 27,2 110,5 29,0 Kapusta biała i czerwona/white and red cabbage 21,6 9,8 57,0 19,5 26,1 12,7 72,6 18,8 33,0 8,9 97,0 20,9 48,4 12,7 62,6 15,5 72,0 15,4 56,9 14,9 Ogórki/Cucumbers 8,6 3,9 8,9 3,1 16,8 8,2 15,3 4,0 17,2 4,7 29,8 6,4 22,3 5,9 19,4 4,8 15,5 3,3 9,5 2,5 Marchew/Carrot 8,5 3,9 9,8 3,4 7,3 3,5 13,5 3,5 15,2 4,1 22,0 4,7 12,4 3,3 22,6 5,6 42,2 9,0 19,7 5,2 Kalafiory/Caulifl owers 8,2 3,7 5,9 2,0 7,4 3,6 12,2 3,2 15,1 4,1 14,6 3,2 15,1 4,0 20,6 5,1 21,1 4,5 21,5 5,6 Pomidory/Tomatos 9,8 4,5 11,1 3,8 19,4 9,4 41,3 10,7 44,8 12,1 63,6 13,7 56,5 14,9 79,5 19,7 87,2 18,7 69,9 18,4 Buraki i inne korzeniowe/beetrootes and other root vegetables - - - - 6,0 2,9 19,1 4,9 13,2 3,6 15,8 3,4 11,7 3,1 11,3 2,8 18,6 4,0 10,4 2,7 Papryka/Paprika - - - - 2,3 1,1 3,9 1,0 6,2 1,7 4,6 1,0 8,6 2,3 10,8 2,7 11,0 2,4 10,5 2,8 Pozostałe/Other 27,0 12,3 29,8 10,2 25,5 12,4 40,1 10,4 46,3 12,5 57,2 12,3 60,9 16,0 70,6 17,5 66,9 14,3 71,8 18,9 Razem warzywa/total vegetables 219,4 291,7 205,9 386,5 369,7 463,3 380,1 403,3 467,4 380,7 Mrożonki/Frozen products 167,3 79,0 224,4 79,5 216,0 77,8 279,8 77,9 312,8 76,6 327,4 76,0 306,8 73,3 307,7 71,4 324,4 69,7 307,0 68,4 Mrożone przetwory gotowe/ 1,7 0,8 2,3 0,8 1,3 0,5 1,9 0,5 4,4 1,1 6,8 1,6 8,0 1,9 11,4 2,6 13,5 2,9 13,5 3,0 Finished frozen products Susze/Driedes vegetables 8,8 4,2 10,3 3,6 12,4 4,5 11,4 3,2 14,2 3,5 14,1 3,3 17,4 4,2 14,1 3,3 19,4 4,2 18,9 4,2 Marynaty, w tym:/pickles, in that: 12,2 5,8 14,9 5,3 18,5 6,7 23,4 6,5 25,3 6,2 31,2 7,2 30,7 7,3 35,8 8,3 35,1 7,5 30,4 6,8 ogórki konserwowe/pickled 7,3 8,9 10,7 13,9 13,0 16,6 14,2 16,3 17,6 14,6 cucumbers Kwaszona kapusta/suerkraut 8,8 4,2 10,5 3,7 9,8 3,5 19,2 5,3 15,8 3,9 12,2 2,8 11,5 2,7 15,8 3,7 12,0 2,6 10,6 2,4 Konserwy/Tinned vegetables 5,5 2,6 13,3 4,7 14,2 5,1 15,3 4,3 25,7 6,3 23,1 5,4 25,4 6,1 25,4 5,9 32,3 6,9 32,4 7,2 zakonserwowane/temporary Keczup, sosy i koncentrat pomidorowy/ketchup, sauces and tomato concentrate Razem przetwory/ Total preserves 3,4 1,6 2,3 0,8 1,9 0,7 3,6 1,0 1,4 0,3 2,9 0,7 3,8 0,9 2,0 0,5 3,9 0,8 4,4 1,0 4,1 1,9 4,2 1,5 3,6 1,3 4,7 1,3 8,9 2,2 13,0 3,0 15,2 3,6 19,0 4,4 24,6 5,3 31,5 7,0 211,8 282,2 277,7 359,3 408,5 430,7 418,8 431,2 465,2 448,7
Polski handel zagraniczny warzywami w latach 2000-2009 165 Tabela 2. Wielkość i struktura eksportu warzyw świeżych i ich przetworów Table 2. Quantity and structure of export of vegetables and their preserves Wyszczególnienie/ Specification mln Wartość eksportu/value of eksport Cebula/Onion 16,1 45,2 19,9 46,5 19,1 36,4 27,9 32,8 35,8 36,9 29,8 22,6 39,7 27,3 45,2 24,3 42,8 21,3 32,4 20,7 Kapusta biała i czerwona/white and red cabbage 1,5 4,2 3,2 7,5 2,7 5,1 7,7 9,0 2,7 2,8 9,7 7,4 7,1 4,9 9,9 5,3 15,2 7,6 8,1 5,2 Ogórki/Cucumbers 2,9 8,1 3,0 7,0 5,4 10,3 5,0 5,9 7,3 7,5 11,5 8,7 8,2 5,6 8,9 4,8 9,2 4,6 6,7 4,3 Marchew/Carrot 0,8 2,2 1,1 2,6 1,0 1,9 1,6 1,9 1,7 1,8 3,5 2,7 2,4 1,6 3,6 1,9 7,0 3,5 4,0 2,6 Kalafiory/Caulifl owers 1,6 4,5 1,4 3,3 1,8 3,4 2,7 3,2 3,4 3,5 4,3 3,3 5,3 3,6 8,7 4,7 11,8 5,9 9,4 6,0 Pomidory/Tomatos 4,1 11,5 4,0 9,3 9,2 17,5 22,1 26,0 21,2 21,8 44,4 33,7 44,9 30,9 65,6 35,3 65,3 32,5 49,6 31,8 Buraki i inne korzeniowe/ Beetrootes and other root - - 10,2 23,8 1,5 2,9 3,8 4,5 2,6 2,7 2,7 2,0 3,0 2,1 3,5 1,9 5,4 2,7 3,6 2,3 vegetables Papryka/Paprika - - - - 1,0 1,9 1,6 1,9 3,0 3,1 2,6 2,0 9,9 6,8 8,9 4,8 7,5 3,7 7,6 4,9 Pozostałe/Other 8,6 24,2 - - 10,8 20,6 12,7 14,9 19,4 20,0 23,3 17,7 25,0 17,2 31,6 17,0 37,0 18,4 34,8 22,3 Razem warzywa/ Total vegetables 35,6 42,8 52,5 85,1 97,1 131,8 145,5 185,9 201,2 156,2 Mrożonki/Frozen products 66,0 65,9 96,0 67,7 101,2 67,2 119,8 69,4 128,4 64,6 133,5 62,7 144,7 60,2 156,5 57,8 167,1 53,6 153,1 52,4 Mrożone przetwory gotowe/ Finished frozen products 1,0 1,0 1,6 1,1 0,9 0,6 1,3 0,8 1,7 0,9 4,1 1,9 6,8 2,8 8,7 3,2 10,8 3,5 9,9 3,4 Susze/Driedes vegetables 13,5 13,5 15,6 11,0 18,7 12,4 19,0 11,0 22,3 11,2 23,1 10,9 27,7 11,5 27,8 10,3 33,2 10,6 29,8 10,2 Marynaty, w tym:/pickles, in that: 9,5 9,5 12,6 8,9 14,3 9,5 15,2 8,8 16,4 8,2 21,5 10,1 23,8 9,9 29,6 10,9 33,7 10,8 28,2 9,7 ogórki konserwowe/pickled 5,2 cucumbers 7,3 7,7 8,1 7,8 11,1 11,7 12,2 14,9 12,5 Kwaszona kapusta/suerkraut 1,9 1,9 2,3 1,6 3,0 2,0 4,5 2,6 4,2 2,1 3,7 1,7 3,9 1,6 5,2 1,9 4,9 1,6 4,0 1,4 Konserwy/Tinned vegetables 3,8 3,8 9,9 7,0 8,6 5,7 8,7 5,0 18,6 9,4 15,4 7,2 19,1 7,9 22,6 8,3 35,7 11,4 32,8 11,2 zakonserwowane/temporary Keczup, sosy i koncentrat pomidorowy/ketchup, sauces and tomato concentrate Razem przetwory/ Total preserves 1,4 1,4 1,0 0,7 1,3 0,9 0,8 0,5 0,5 0,3 1,0 0,5 1,0 0,4 1,0 0,4 2,2 0,7 2,2 0,8 3,0 3,0 2,9 2,0 2,6 1,7 3,4 2,0 6,8 3,4 10,5 4,9 12,4 5,2 19,5 7,2 24,4 7,8 32,2 11,0 100,1 141,9 150,6 172,7 198,9 212,8 240,4 270,9 312,0 292,2
166 Karolina Jąder Tabela 3. Wielkość i struktura importu warzyw świeżych i ich przetworów Table 3. Quantity and structure of import of vegetables and their preserves Wyszczególnienie/ Wielkość i struktura importu/quantity structure of import Specification tys. t/ Cebula/Onion 21,6 14,6 37,6 20,2 44,9 25,4 56,4 31,1 56,3 27,6 19,1 10,7 53,3 21,4 78,9 26,0 71,9 18,3 47,9 13,8 Kapusta biała i czerwona/white and red cabbage 3,4 2,3 0,8 0,4 5,5 3,1 1,2 0,7 0,8 0,4 2,3 1,3 1,8 0,7 4,4 1,5 6,7 1,7 4,8 1,4 Ogórki/Cucumbers 8,6 5,8 10,2 5,5 9,2 5,2 7,6 4,2 12,6 6,2 16,3 9,1 19,1 7,7 27,0 8,9 46,7 11,9 44,7 12,8 Marchew/Carrot 27,5 18,6 21,0 11,3 11,8 6,7 20,5 11,3 16,1 7,9 20,4 11,4 34,8 14,0 28,7 9,5 41,8 10,7 36,2 10,4 Pomidory/Tomatos 41,2 27,8 63,2 33,9 44,1 24,9 36,5 20,2 55,9 27,4 58,2 32,5 67,9 27,2 80,1 26,4 108,5 27,7 99,8 28,7 Papryka/Paprika 15,3 10,3 19,5 10,5 23,9 13,5 17,6 9,7 17,8 8,7 20,5 11,4 22,9 9,2 22,9 7,6 32,7 8,3 37,6 10,8 Czosnek/Garlic 6,9 4,7 8,2 4,4 10,3 5,8 16,2 8,9 8,8 4,3 7,7 4,3 6,1 2,4 7,3 2,4 6,9 1,8 4,6 1,3 Kalafiory/Caulifl owers 2,4 1,6 3,1 1,7 4,2 2,4 3,3 1,8 5,5 2,7 4,3 2,4 5,4 2,2 10,0 3,3 15,6 4,0 10,8 3,1 Sałata/Lettuce 4,8 3,2 6,3 3,4 6,0 3,4 4,7 2,6 4,8 2,4 5,0 2,8 8,3 3,3 11,2 3,7 15,0 3,8 16,0 4,6 Chrzan/Horse-radish 1,8 1,2 2,6 1,4 2,2 1,2 3,2 1,8 3,8 1,9 3,0 1,7 3,0 1,2 2,8 0,9 2,4 0,6 2,4 0,7 Pory i inne cebulowe/leek and 3,4 2,3 2,7 1,4 3,5 2,0 6,8 3,8 3,5 1,7 5,1 2,8 5,5 2,2 4,9 1,6 5,6 1,4 7,2 2,1 other onion vegetables Pozostałe/Other 11,3 7,6 11,1 6,0 11,3 6,4 7,1 3,9 18,3 9,0 17,2 9,6 21,3 8,5 24,9 8,2 38,2 9,7 34,5 9,9 Razem warzywa/ 148,2 186,3 176,9 181,1 204,2 179,1 249,4 303,1 392,0 348,3 Total vegetables Mrożonki/Frozen products 9,5 13,3 14,6 17,5 11,6 15,6 11,6 16,3 12,9 15,4 22,5 20,7 32,6 28,8 39,6 25,2 41,5 21,4 31,7 19,3 Susze/Driedes vegetables 4,6 6,5 4,8 5,7 6,2 8,3 8,2 11,5 7,8 9,3 8,9 8,2 9,2 8,1 12,2 7,8 18,2 9,4 12,1 7,4 Marynaty, w tym:/pickles, in that: 8,5 11,9 8,8 10,5 5,8 7,8 6,0 8,4 7,5 8,9 8,4 7,7 8,7 7,7 12,3 7,8 16,2 8,3 16,9 10,3 marynowana papryka/pickled paprika zakonserwowane/temporary Przetwory pomidorowe, w tym:/ Tomato preserves, in that: koncentrat pomodorowy/tomato concentrate Konserwy warzywne, w tym:/ Tinned vegetables, in that: 5,2 5,8 3,9 3,9 4,0 3,2 3,8 5,9 4,6 5,0 1,2 1,7 1,4 1,7 1,2 1,6 1,3 1,8 1,6 1,9 1,4 1,3 2,4 2,1 2,2 1,4 2,3 1,2 2,1 1,3 27,0 37,9 35,8 42,8 33,3 44,8 23,2 32,5 27,8 33,1 40,7 37,5 35,3 31,2 57,7 36,8 60,1 31,0 64,8 39,5 17,8 23,8 21,5 15,6 21,8 33,8 28,3 46,1 45,7 51,5 20,5 28,8 18,2 21,8 16,3 21,9 20,8 29,2 26,4 31,4 26,6 24,5 25,0 22,1 32,9 21,0 55,8 28,7 36,6 22,3 konserwowa kukurydza/tinned 13,2 12,8 10,7 14,7 13,9 12,3 15,0 18,9 17,7 17,5 corn Razem przetwory/total preserves 71,3 83,6 74,4 71,3 84,0 108,5 113,2 156,9 194,1 164,2
Polski handel zagraniczny warzywami w latach 2000-2009 167 Tabela 4. Wartość oraz struktura importu warzyw świeżych i ich przetworów Table 4. Value and structure of import of vegetables and their preserves Wyszczególnienie/Specification Wartość importu/value of import mln Cebula/Onion 1,6 2,1 2,9 2,7 3,7 3,6 4,4 5,0 5,5 4,8 1,7 1,3 8,3 4,9 15,6 7,0 9,1 3,2 5,7 2,2 Kapusta biała i czerwona/white and red cabbage 0,3 0,4 0,1 0,1 1,1 1,1 0,3 0,3 0,3 0,3 0,7 0,5 0,7 0,4 1,4 0,6 3,1 1,1 1,3 0,5 Ogórki/Cucumbers 5,0 6,6 7,1 6,6 7,3 7,1 6,5 7,4 8,8 7,7 13,2 9,9 17,0 10,1 24,2 10,8 33,9 11,8 32,4 12,6 Marchew/Carrot 2,9 3,8 3,9 3,6 2,0 1,9 2,7 3,1 2,2 1,9 5,2 3,9 10,0 5,9 6,4 2,9 13,7 4,8 12,1 4,7 Pomidory/Tomatos 31,1 40,8 45,9 42,4 38,6 37,5 26,3 30,1 40,6 35,6 56,5 42,4 61,4 36,3 87,4 39,2 105,9 36,7 93,9 36,6 Papryka/Paprika 23,1 30,3 29,2 27,0 31,6 30,7 27,5 31,5 29,4 25,8 24,8 18,6 28,3 16,7 36,9 16,5 49,4 17,1 44,1 17,2 Czosnek/Garlic 2,0 2,6 3,2 3,0 4,8 4,7 5,9 6,8 5,7 5,0 6,6 5,0 7,8 4,6 6,9 3,1 5,4 1,9 6,8 2,7 Kalafiory/Caulifl owers 1,2 1,6 1,5 1,4 1,9 1,8 1,8 2,1 3,7 3,2 3,3 2,5 4,5 2,7 6,6 3,0 11,8 4,1 9,8 3,8 Sałata/Lettuce 3,2 4,2 4,3 4,0 4,1 4,0 3,4 3,9 3,0 2,6 5,2 3,9 6,7 4,0 10,1 4,5 14,5 5,0 13,2 5,1 Chrzan/Horse-radish 0,9 1,2 1,0 0,9 0,9 0,9 1,4 1,6 2,1 1,8 1,4 1,1 1,9 1,1 2,2 1,0 1,6 0,6 1,5 0,6 Pory i inne cebulowe/leek and other onion vegetables 0,9 1,2 0,8 0,7 1,8 1,8 3,0 3,4 2,1 1,8 2,4 1,8 4,6 2,7 2,3 1,0 3,5 1,2 4,5 1,8 Pozostałe/Other 4,0 5,2 5,5 5,1 5,0 4,9 4,1 4,7 10,6 9,3 12,1 9,1 17,8 10,5 23,1 10,4 36,5 12,7 31,3 12,2 Razem warzywa/total vegetables 76,2 108,3 102,8 87,3 114,0 133,1 169,0 223,1 288,4 256,6 Mrożonki/Frozen products 5,3 8,9 9,1 12,9 7,9 11,9 7,0 11,5 9,1 13,3 16,5 19,6 22,2 24,6 31,6 24,0 34,2 21,4 25,4 15,4 Susze/Driedes vegetables 10,3 17,3 10,6 15,1 11,7 17,6 12,4 20,4 10,8 15,8 13,2 15,7 14,0 15,5 20,1 15,2 22,8 14,3 23,6 14,3 Marynaty, w tym:/pickles, in that: 5,7 9,6 5,9 8,4 4,4 6,6 3,9 6,4 4,8 7,0 5,6 6,6 6,7 7,4 9,6 7,3 13,3 8,3 14,4 8,8 marynowana papryka/pickled paprika 2,9 3,5 2,6 2,1 2,2 2,0 2,3 3,8 3,7 4,0 zakonserwowane/temporary 1,2 2,0 1,1 1,6 1,0 1,5 0,9 1,5 1,1 1,6 1,0 1,2 1,8 2,0 1,6 1,2 1,8 1,1 1,4 0,9 Przetwory pomidorowe, w tym:/ Tomato preserves, in that: 20,1 33,8 26,1 37,1 25,4 38,2 17,3 28,5 18,0 26,4 23,1 27,4 20,4 22,6 35,6 27,0 46,9 29,4 58,5 35,6 koncentrat pomodorowy/tomato concentrate 14,3 18,0 17,6 11,9 13,5 18,5 15,7 26,7 34,3 45,4 Konserwy warzywne, w tym:/ Tinned vegetables, in that: 16,8 28,3 17,5 24,9 16,1 24,2 19,3 31,7 24,5 35,9 24,9 29,5 25,3 28,0 33,4 25,3 40,7 25,5 41,2 25,0 konserwowa kukurydza/tinned corn 9,6 10,2 8,0 10,9 9,5 8,8 11,2 15,2 15,9 15,7 Razem przetwory/total preserves 59,4 70,3 66,5 60,8 68,3 84,3 90,4 131,9 159,7 164,5
168 Karolina Jąder w przypadku przetworów pomidorowych ilość i wartość sprowadzanych z zagranicy konserw wzrosły około dwukrotnie. Obok dwóch wyżej opisanych grup, w imporcie przetworów warzywnych duże znaczenie miały też mrożonki, a ich udział w strukturze wzrósł w badanym okresie o 6%, co było związane głównie z ponad trzykrotnym zwiększeniem wielkości i pięciokrotnym wzrostem wartości ich importu. Podsumowanie i wnioski W analizowanym okresie odnotowano wzrost eksportu i importu warzyw świeżych oraz ich przetworów. Wzrost ten był szczególnie znaczący w ujęciu wartościowym, co było spowodowane obok zwiększenia ilości kupowanych i sprzedawanych warzyw wzrostem ich cen. W latach 2000-2009 wzrastał eksport i import prawie wszystkich ujmowanych w statystykach gatunków warzyw i grup przetworów warzywnych. Wpływ na to miała akcesja Polski do Unii Europejskiej, a konkretnie zmiany w poziomie stawek celnych w handlu zagranicznym produktami ogrodnictwa [Nosecka 2005a,b]. W przypadku eksportu redukcja cła w 2001 roku spowodowała najbardziej wyraźne zwiększenie ilości i wartości sprzedaży warzyw oraz ich przetworów już w 2003 roku, a więc jeszcze przed przyłączeniem Polski do Unii. Regulacje ceł w imporcie produktów ogrodniczych miały miejsce w 2004 roku, tak więc wzrost ilości i wartości sprowadzanych warzyw i ich przetworów dotyczył głównie lat poakcesyjnych. Istotne zmiany nastąpiły w strukturze eksportu warzyw świeżych. Przez całe dziesięciolecie dominującym gatunkiem była cebula, jednak jej udział stopniowo zmniejszał się, co było spowodowane spadkiem jej sprzedaży (był to jedyny gatunek, w przypadku którego odnotowano spadek eksportu), a także wzrostem znaczenia eksportu innych gatunków warzyw takich, jak: pomidory, papryka oraz warzywa z grupy pozostałe. W strukturze eksportu przetworów warzywnych zdecydowanie dominowały mrożonki. W analizowanych latach wzrastał jednak eksport również innych grup, a w szczególności konserw, keczupu, sosów i koncentratu pomidorowego oraz marynat. W strukturze importu warzyw świeżych, która przez cały okres była dość stabilna największy udział miały pomidory, a także cebula, marchew i papryka. Spośród przetworów warzywnych w największych ilościach sprowadzane były do Polski przetwory pomidorowe, konserwy i mrożonki. Literatura Bugała A. 2007: Polski import po akcesji do Unii Europejskiej. OWK nr 7/07. Kaniszewski S. 2007: Produkcja warzyw w Polsce. Stan obecny i perspektywy. Hasło Ogrodnicze, 4. Nosecka B. 2005a: Handel zagraniczny owocami i warzywami. Seria Polska wieś w Europie. IERiGŻ, Warszawa. Nosecka B. 2005b: Import produktów rolno-spożywczych uznanych za wrażliwe. IERiGŻ, Warszawa. Rynek owoców i warzyw 2001-2010: Stan i perspektywy, nr 19-37, IERiGŻ w Warszawie. Strategia krajowa dla zrównoważonych programów operacyjnych organizacji producentów owoców i warzyw w Polsce na lata 2010-2013. 2010: Dziennik Urzędowy Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa. Summary The article presents results of study of Polish foreign trade of vegetables and their preserves in the years 2000-2009. It was researched quantity and value of export and import und presented their structure. Especially were studied the years before and after Poland s accession to the European Union. Adres do korespondencji: dr Karolina Jąder Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Katedra Ekonomiki Przedsiębiorstw Agrobiznesu ul. Wojska Polskiego 28 60-637 Poznań tel. (61) 848 71 19 e-mail: jader@up.poznan.pl