Katowice 2015 rok. S t r o n a 1

S t r o n a 1 Raport monitoringowy z realizacji Wieloletniego regionalnego planu działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w województwie śląskim na lata 2012-2020 stan na 31.12.2014 r. Katowice 2015 rok

S t r o n a 2 Spis treści Wstęp... 3 1. Metodologia prowadzenia monitoringu Wieloletniego regionalnego planu w 2015 roku... 7 2. Streszczenie oczekiwane produkty i uzyskane w odniesieniu do przyjętych w Wieloletnim regionalnym planie kierunków działań... 9 3. Diagnoza sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim... 22 3.1. Centra Integracji Społecznej... 23 3.2. Kluby Integracji Społecznej... 26 3.3. Warsztaty Terapii Zajęciowej... 29 3.4. Zakłady Aktywności Zawodowej... 31 3.5. Spółdzielnie socjalne działające w województwie śląskim w 2014 roku... 32 4. Rezultaty działań zrealizowanych w ramach poszczególnych priorytetów rozwinięcie... 35 4.1. Priorytet I Integracja i reintegracja społeczna... 35 4.2. Priorytet II Współpraca sektora ekonomii społecznej z otoczeniem instytucjonalnym i pozainstytucjonalnym, w tym ze środowiskiem biznesu na rzecz rozwoju lokalnego... 39 4.3. Priorytet III Edukacja i profesjonalizacja sektora ekonomii społecznej... 47 4.4. Priorytet IV Promocja ekonomii społecznej... 54 Zakończenie... 60 Aneks... 63 Nr 1 Organizacje pozarządowe prowadzące odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą... 63 Nr 2 Kwestionariusze ankiety... 66

S t r o n a 3 Wstęp W dniu 25 kwietnia 2013 roku Zarząd Województwa Śląskiego uchwałą nr 837/251/IV/2013 przyjął Wieloletni regionalny plan działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w województwie śląskim na lata 2012-2020. Wyznacza on główne cele Samorządu Województwa w obszarze ekonomii społecznej, w tym działania, ich realizatorów oraz źródła finansowania. Plan ES został opracowany metodą partycypacyjną z udziałem ponad 100 osób, wchodzących w skład Wojewódzkiego Zespołu ds. Ekonomii Społecznej oraz 5 tematycznych zespołów zadaniowych. Na realizatorów poszczególnych działań Planu ES zostały wyznaczone: Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej w województwie śląskim; Centrum Ekonomii Społecznej dla województwa śląskiego; samorządy powiatowe i gminne (JST); Samorząd Województwa Śląskiego, tj. Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego; Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego; Wojewódzki Urząd Pracy w Katowicach; Lokalne Grupy Działania (LGD) funkcjonujące w regionie; Powiatowe Urzędy Pracy; Ośrodki Pomocy Społecznej i Powiatowe Centra Pomocy Rodzinie; przedsiębiorstwa społeczne o charakterze rynkowym: spółdzielnie socjalne, spółdzielnie pracy, spółdzielnie inwalidów, w tym niewidomych, spółdzielnie o charakterze konsumenckim i wzajemnościowym, organizacje pozarządowe prowadzące odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą oraz spółki z o.o. non-profit; podmioty ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym: Zakłady Aktywności Zawodowej, Warsztaty Terapii Zajęciowej, Centra Integracji Społecznej oraz Kluby Integracji Społecznej; organizacje pozarządowe, w tym parasolowe; Regionalne Ośrodki Europejskiego Funduszu Społecznego działające na terenie regionu; izby gospodarcze i rzemieślnicze, organizacje pracodawców; szkoły i uczelnie wyższe, ośrodki szkoleniowe, placówki doskonalenia nauczycieli.

S t r o n a 4 Wdrożenie Wieloletniego regionalnego Planu ma doprowadzić do osiągnięcia rezultatów: krótkookresowych (do 2015 roku), średniookresowych (do 2017 roku) oraz długookresowych (do 2020 roku). Wśród nich znajdują się między innymi: zwiększenie liczby podmiotów ekonomii społecznej oraz osób w nich zatrudnionych, wzrost społecznego zainteresowania tym sektorem oraz zwiększenie liczby usług zlecanych PES przez jednostki samorządu terytorialnego. Podmiotem odpowiedzialnym za koordynowanie realizacji Wieloletniego regionalnego planu oraz monitorowanie jego wdrażania jest Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego. Monitoring prowadzony jest w ramach zadania nr 4 Badania i analizy projektu systemowego pn. Kształcenie i doradztwo dla kadr pomocy i integracji społecznej. Jego celem jest gromadzenie informacji pozwalających na dokonanie oceny stanu realizacji Planu, a także weryfikację założonych kierunków działania. Dotychczas powstały 4 raporty monitoringowe z realizacji Planu ES, z tego: 2 raporty roczne - za 2012 oraz 2013 rok; 2 raporty ramowe prezentujące działania na rzecz sektora ekonomii społecznej zrealizowane przez ROPS. Zostały one zamieszczone na podstronie internetowej www.es.rops-katowice.pl, w zakładce Raporty monitoringowe. Podstawowym źródłem informacji na temat osiągniętych rezultatów są dla ROPS ośrodki wsparcia ekonomii społecznej. W województwie śląskim działa 7 takich podmiotów. 4 z nich wyłonione zostały w wyniku konkursu przeprowadzonego w 2012 roku przez Marszałka Województwa Śląskiego w ramach Poddziałania 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej" PO KL 2007-2013. Przyporządkowane one zostały do czterech subregionów województwa śląskiego.

S t r o n a 5 Tabela 1 Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej wyłonione w konkursie z roku 2012 Subregion Nazwa OWES Instytucja prowadząca Data rozpoczęcia działalności Północny Jurajski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej w Subregionie Północnym Województwa Śląskiego Agencja Rozwoju Regionalnego w Częstochowie S.A. 2013-01-01 Centralny Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej Subregionu Centralnego Rudzka Agencja Rozwoju Inwestor sp. z o.o. 2013-01-01 Zachodni Inkubator Ekonomii Społecznej Subregionu Zachodniego Centrum Rozwoju Inicjatyw Społecznych CRIS 2012-11-01 Południowy Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej Subregionu Południowego Stowarzyszenie Bielskie Centrum Przedsiębiorczości 2013-04-01 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych na stronie efs.slaskie.pl Trzy pozostałe OWES-y wyłonione zostały w konkursie zorganizowanym w 2011 roku przez Marszałka Województwa Śląskiego w ramach Poddziałania 7.2.2 Wsparcie ekonomii społecznej" PO KL 2007-2013. Prowadzą one swoją działalność na terenie całego województwa śląskiego. Tabela 2 Ośrodki Wsparcia Ekonomii Społecznej wyłonione w konkursie z roku 2011 Nazwa projektu Realizator projektu Data rozpoczęcia realizacji projektu Spółdzielnie socjalne drugiej generacji- II edycja Inkubator Społecznej Przedsiębiorczości Województwa Śląskiego Spółdzielnie socjalne nowej ery Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej Miasto Gliwice/ Gliwickie Centrum Organizacji Pozarządowych Fundacja Regionalnej Agencji Promocji Zatrudnienia 2012-01-01 2012-04-01 2012-04-01 Źródło: opracowanie własne na podstawie informacji zawartych na stronie efs.slaskie.pl Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej odpowiedzialny jest nie tylko za koordynację realizacji Planu ES, ale również za wdrażanie, na poziomie regionalnym, Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej, który został przyjęty przez Radę Ministrów

S t r o n a 6 12 sierpnia 2014 roku. W dokumencie tym wskazano kluczowe kierunki interwencji publicznej, które mają służyć kształtowaniu jak najlepszych warunków dla rozwoju ekonomii społecznej oraz przedsiębiorstw społecznych w Polsce. Wyznaczone przez KPRES cele oraz działania zostały sformułowane w oparciu o diagnozę sektora ES. Schemat 1 Priorytety, cele i wyznaczone przez KPRES Źródło: Krajowy Program Rozwoju Ekonomii Społecznej, Monitor Polski 2014 poz. 811 tom 1, http://www.monitorpolski.gov.pl/mp/2014/811/1 Należy nadmienić, iż zapisy Krajowego Programu Rozwoju Ekonomii Społecznej zobowiązują ROPS do przekształcenia Wieloletniego regionalnego planu w regionalny program rozwoju ekonomii społecznej. Prace te zostały rozpoczęte w 2014 roku i są kontynuowane w roku bieżącym. Nowy dokument, prócz wytycznych zawartych w KPRES, będzie uwzględniał również wnioski płynące z monitoringu Planu ES oraz sugestie członków Wojewódzkiego Zespołu ds. Ekonomii Społecznej.

S t r o n a 7 1. Metodologia prowadzenia monitoringu Wieloletniego regionalnego planu w 2015 roku W celu dokonania oceny postępów we wdrażaniu Wieloletniego regionalnego planu działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w województwie śląskim na lata 2012-2020 Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej Województwa Śląskiego przeprowadził w 2015 roku wśród podmiotów wskazanych jako realizatorzy jego założeń badanie metodą CAWI (Computer Assisted Web Interview). Elektroniczne kwestionariusze ankiety przygotowane w programie LimeSurvey rozesłano do następujących typów podmiotów: ośrodków wsparcia ekonomii społecznej działających na terenie województwa śląskiego; jednostek samorządu terytorialnego; powiatowych urzędów pracy; Wojewódzkiego Urzędu Pracy; podmiotów ekonomii społecznej tj. centrów integracji społecznej, klubów integracji społecznej, warsztatów terapii zajęciowej oraz zakładów aktywności zawodowej. O udział w badaniu poproszono łącznie 317 instytucji. Tabela 3 Podmioty, które wzięły udział w badaniu monitorującym realizację Planu ES w 2014 roku L.p. Typ podmiotu Liczba podmiotów, do których wysłano kwestionariusz Liczba podmiotów, które wzięły udział w badaniu 1 Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej 7 7 (100%) 2 Urząd Miasta 54 38 (70%) 3 Urząd Gminy 93 77 (83%) 4 Urząd Miasta i Gminy 20 12 (60%) 5 Starostwo Powiatowe 17 11 (65%) 6 Powiatowy Urząd Pracy 31 29 (94%) 7 Wojewódzki Urząd Pracy 1 1 (100%) 8 Centrum Integracji Społecznej 11 7 (64%) 9 Klub Integracji Społecznej 21 17 (81%) 10 Warsztat Terapii Zajęciowej 53 12 (23%) 11 Zakład Aktywności Zawodowej 9 4 (44%) RAZEM 317 215 (68%)

S t r o n a 8 Z uwagi na zróżnicowanie zadań realizowanych przez wyżej wymienione typy podmiotów opracowano 6 wersji narzędzia badawczego. Pytania zawarte w kwestionariuszach ankiety miały pozwolić na dokonanie oceny stanu wdrożenia Planu ES. Ich układ odpowiadał celom szczegółowym i kierunkom działań przyjętym w Planie. Badanie prowadzone było w styczniu i lutym 2015 roku, a dane zgromadzone w jego trakcie odnoszą się do stanu na dzień 31 grudnia 2014 roku. W ramach monitoringu dokonano również aktualizacji wykazu podmiotów ekonomii społecznej działających w województwie śląskim. Przeprowadzono ją między innymi w oparciu o: dane zamieszczone na stronie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego, informacje uzyskane od OWES, bazę spółdzielni socjalnych stworzoną w ramach projektu FIO, strony internetowe podmiotów ES oraz wywiady telefoniczne.

S t r o n a 9 2. Streszczenie oczekiwane produkty i uzyskane w odniesieniu do przyjętych w Wieloletnim regionalnym planie kierunków działań Wyniki przeprowadzonego badania monitoringowego zostały zaprezentowane w poniższych tabelach, w układzie analogicznym do części programowej Wieloletniego regionalnego planu działań na rzecz promocji i upowszechnienia ekonomii społecznej oraz rozwoju instytucji sektora ekonomii społecznej i jej otoczenia w województwie śląskim na lata 2012-2020. W każdej z nich oczekiwane zestawione zostały z rezultatami ilościowymi osiągniętymi w 2014 roku. Ponadto, w tabeli zamieszczono informacje o stanie realizacji wskaźnika po uwzględnieniu danych monitoringowych za 2013 rok, a tam gdzie było to możliwe także informacji o działaniach podejmowanych w 2012 roku (narastająco). Priorytet I: Integracja i reintegracja społeczna Cel szczegółowy 1: Zwiększenie udziału podmiotów ekonomii społecznej w procesie integracji i reintegracji społecznej oraz zawodowej osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Kierunek działania 1.1.: Formalno-prawne wsparcie środowisk wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez rozwój przedsiębiorczości społecznej. Działanie 1.1.1.: Inicjowanie tworzenia nowych przedsiębiorstw społecznych. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba utworzonych przedsiębiorstw społecznych do 2020 roku Liczba utworzonych miejsc pracy w spółdzielniach socjalnych w latach 2012-2020 Realizatorzy JST, NGO, PS, PUP, OWES Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 45 51* 72 min. 225 362 475 *Z informacji zamieszczonych w KRS wynika, iż w 2014 roku zarejestrowano 36 spółdzielni socjalnych z województwa śląskiego, dlatego też można przypuszczać, iż niektóre z nich uzyskały pomoc od więcej niż jednej instytucji biorącej udział w badaniu monitorującym Plan ES.

S t r o n a 10 Działanie 1.1.2.: Opracowanie stabilnego systemu współfinansowania wspierającego tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych obejmującego m.in. dotacje, niskoprocentowe pożyczki, staże itp. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba utworzonych funduszy pożyczkowych Liczba utworzonych funduszy poręczeniowych Realizatorzy BGK, MPiPS, WUP Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 1 0 1 1 0 0 *Fundusz pożyczkowy został utworzony w ramach projektu systemowego pn. Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej", realizowanego w zakresie Działania 1.4 PO KL. Kierunek działania 1.2.: Rozwój działalności rynkowej przez przedsiębiorstwa społeczne. Działanie 1.2.2.: System wsparcia szkoleniowo-doradczego dla podmiotów ekonomii społecznej i organizacji pozarządowych na poziomie wyspecjalizowanych ośrodków realizujących program Ośrodków Wsparcia Ekonomii Społecznej w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej. Oczekiwane w latach 2012-2020 Realizatorzy Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) Liczba kompleksowo działających OWES na terenie województwa 4 4* 4* śląskiego OWES Liczba podmiotów ekonomii społecznej, które skorzystały z oferty 400 415 1667 wsparcia *Jak już wspomniano w niniejszym raporcie, poza 4 nowymi OWES, wyłonionymi w konkursie z 2012 roku, które działają w poszczególnych subregionach województwa śląskiego wsparcie dla podmiotów ekonomii społecznej świadczyły w 2014 roku także trzy stare OWES, wyłonione w konkursie z 2011 roku.

S t r o n a 11 Priorytet II: Współpraca sektora ekonomii społecznej z otoczeniem instytucjonalnym i pozainstytucjonalnym, w tym ze środowiskiem biznesu na rzecz rozwoju lokalnego Cel szczegółowy 2: Rozwój międzysektorowej współpracy podmiotów ekonomii społecznej. Kierunek działania 2.1.: Wsparcie działań na rzecz ekonomii społecznej na poziomie gminnym i powiatowym. Działanie 2.1.1.: Powołanie Powiatowych Rad Pożytku Publicznego lub komórek/stanowisk odpowiedzialnych za współpracę z PES. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba powiatów, które powołały komórki odpowiedzialne za współpracę z podmiotami ekonomii społecznej lub utworzyły Powiatowe Rady Pożytku Publicznego Realizatorzy Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) JST 18 13 13 Działanie 2.1.2.: Włączenie problematyki ekonomii społecznej do dokumentów strategicznych gminy i powiatu. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba dokumentów strategicznych zawierających problematykę ekonomii społecznej Realizatorzy JST Wartość docelowa 27- powiaty i 83- gminy w 2014 roku 35 - powiaty i 50 - gminy narastająco (2013-2014) 35 - powiaty i 50 - gminy

S t r o n a 12 Działanie 2.1.3.: Zlecanie zadań publicznych przedsiębiorstwom społecznym przez jednostki samorządu terytorialnego. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba umów na realizację zadań publicznych podpisanych z przedsiębiorstwami społecznymi Realizatorzy Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) JST 184 856 1324 Kierunek działania 2.2.: Diagnozowanie sektora ekonomii społecznej w regionie. Działanie 2.2.1.: Przygotowanie i przeprowadzenie badań regionalnych z obszaru ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba badań Realizatorzy Samorząd Województwa /ROPS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 2 1 3 Działanie 2.2.2.: Prowadzenie diagnozy i monitorowanie sytuacji sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba raportów monitoringowych przygotowanych przez ROPS Liczba opracowanych narzędzi analitycznodiagnostycznych Realizatorzy Samorząd Województwa/ ROPS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 2 rocznie 2 4 1 0 1

S t r o n a 13 Kierunek działania 2.3.: Sieciowanie, partnerstwa lokalne i wymiana informacji. Działanie 2.3.1.: Gromadzenie i wymiana informacji na temat działalności sektora ES w podregionach. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba raportów monitoringowych o działalności sektora ES w podregionach Realizatorzy OWES, NGO, ISP Wartość docelowa 1 raport rocznie z każdego z 4 OWES-ów w 2014 roku 12 raportów z 2 OWES* narastająco (2013-2014) 14 raportów z 2 OWES *W 2014 roku Fundacja Regionalnej Agencji Promocji Zatrudnienia sporządziła 11 raportów, zaś Stowarzyszenie Współpracy Regionalnej opracowało 1 taki dokument. Działanie 2.3.2.: Wspieranie partnerstw/paktów na rzecz rozwoju ekonomii społecznej, w tym współpracy pomiędzy JST, NGO, PES i biznesem. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba podmiotów zaangażowanych w działania partnerskie na rzecz przedsiębiorczości społecznej Realizatorzy JST, NGO, OWES, PES, przedsiębiorstwa, izby gospodarcze LGD, ROEFS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 80 87 87 Działanie 2.3.3.: Organizowanie forów i spotkań służących wymianie informacji między przedstawicielami administracji publicznej a przedstawicielami PES. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba zorganizowanych spotkań dot. ekonomii społecznej w województwie Realizatorzy Samorząd Województwa, PUP, OWES, PES, LGD, JST, OPS, PCPR Wartość docelowa min. 2 w roku w 2014 roku narastająco (2012-2014) 208 388

S t r o n a 14 Działania 2.3.4.: Organizacja wizyt studyjnych umożliwiających wymianę informacji na temat sektora ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba wizyt studyjnych Realizatorzy Samorząd Województwa/ROPS, NGO, OWES, JST Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 40 47 130 Działanie 2.3.5.: Organizacja/udział w targach przedsiębiorczości społecznej. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba zorganizowanych targów przedsiębiorczości społecznej Liczba podmiotów ekonomii społecznej biorących udział w targach Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, PES, JST, NGO, LGD Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 3 31 45 min. 30 345 450 Priorytet III: Edukacja i profesjonalizacja sektora ekonomii społecznej Cel szczegółowy 3: Podniesienie poziomu wiedzy i upowszechnianie umiejętności praktycznych w sektorze ekonomii społecznej i jej otoczeniu. Kierunek działania 3.1.: Nowe działania edukacyjne w formie studiów, szkoleń i zajęć fakultatywnych.

S t r o n a 15 Działanie 3.1.1.: Studia podyplomowe z ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba uruchomionych edycji studiów podyplomowych z tematyki ES Liczba osób, które ukończyły studia podyplomowe z ES Realizatorzy Szkoły wyższe, Samorząd Województwa/ ROPS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) min. 7 1 2 min. 175 30 64 Działanie 3.1.2.: Włączenie treści dotyczących gospodarki społecznej do kształcenia na poziomie wyższym ze względu na niemożność pozyskania danych stan realizacji działania nie został zweryfikowany. Działanie 3.1.3.: Zajęcia fakultatywne dające kwalifikacje do działania w formule PES dla uczniów szkół średnich zawodowych ze względu na niemożność pozyskania danych stan realizacji działania nie został zweryfikowany. Działanie 3.1.4.: Organizacja szkoleń z zakresu PR, dziennikarstwa i promocji sektora ES dla osób zatrudnionych w PS. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba przeprowadzonych szkoleń Realizatorzy OWES, ośrodki szkoleniowe Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) min. 1 w roku 31 49 Działanie 3.1.5.: Organizacja szkoleń dla kadr pomocy i integracji społecznej z obszaru ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych szkoleń Liczba osób przeszkolonych z zakresu ES Realizatorzy Samorząd Województwa /ROPS Wartość docelowa min. 1 w roku w 2014 roku narastająco (2013-2014) 33 46 300 224 384

S t r o n a 16 Działanie 3.1.6.: Badanie i definiowanie potrzeb oraz określanie kierunków rozwoju zawodowego kadry PES. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych badań związanych z tematyką rozwoju zawodowego kadr ES Realizatorzy OWES, PES, Samorząd Województwa/ROPS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 2 30 31 Kierunek działania 3.2.: Edukacja wyjaśniająca zasady działania gospodarki społecznej. Działania 3.2.1.: Opracowanie i realizacja programu edukacyjnego skierowanego do potencjalnych partnerów biznesowych PS oraz odbiorców usług/produktów. Działanie 3.2.2.: Opracowanie i realizacja programu edukacyjnego skierowanego do potencjalnych partnerów samorządowych i innych podmiotów działających na rzecz rozwoju lokalnego. Działanie 3.2.3.: Opracowanie i realizacja programu edukacyjnego skierowanego do organizacji pozarządowych, które zamierzają rozpocząć odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą oraz mogą wspierać aktywizację i integrację społeczną pracowników PES wywodzących się z grup problemowych. Działanie 3.2.4.: Opracowanie i realizacja programu edukacyjnego skierowanego do młodzieży, szkół, nauczycieli prowadzących zajęcia, w szczególności z przedmiotów: WOS i przedsiębiorczość.

S t r o n a 17 Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba opracowanych programów edukacyjnych nt. gospodarki społecznej Realizatorzy OWES, PES, Samorząd Województwa, LGD, szkoły KPSS, WUP, placówki doskonalenia nauczycieli Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 4 4 5* *Na 5 przygotowanych programów 3 skierowane są do NGO. Opracowania wymaga program adresowany do partnerów biznesowych PES oraz ich klientów. Kierunek działania 3.3.: Działania uzupełniające w ramach programów wspierających ekonomię społeczną. Działanie 3.3.1.: Przygotowanie przedstawicieli jednostek samorządu terytorialnego, instytucji rynku pracy oraz pomocy społecznej do wspierania rozwoju podmiotów ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba pracowników JST przeszkolonych w zakresie przedsiębiorczości społecznej Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, ROEFS, KPSS Wartość docelowa w 2014 roku 200 115 narastająco (2013-2014) zarejestrowano 200* * Dokładana liczba osób, które wzięły udział w szkoleniach nie jest znana, bowiem nie wszystkie podmioty, które je organizowały posiadały takie dane. Podmioty, które prowadziły statystyki w tym zakresie zarejestrowały 200 uczestników szkoleń. Działanie 3.3.3.: Organizacja sytemu staży i praktyk, w tym w służbach zatrudnienia oraz pomocy i integracji społecznej dla osób zainteresowanych pracą w PES. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba osób, które odbyły staże w PES Realizatorzy Samorząd Województwa/WUP, PUP, OPS, OWES Wartość docelowa 200 w 2014 roku zarejestrowano 126* narastająco (2013-2014) zarejestrowano 226* * Dokładana liczba osób, które wzięły udział w stażach/praktykach nie jest znana, bowiem nie wszystkie podmioty, które je organizowały posiadały takie dane. Podmioty, które prowadziły statystyki w tym zakresie zarejestrowały 226 uczestników staży/praktyk.

S t r o n a 18 Działanie 3.3.4.: Upowszechnianie informacji o obowiązujących regulacjach prawnych dotyczących przedsiębiorczości społecznej, informowanie o możliwości stosowania klauzul społecznych w ramach prawa zamówień publicznych. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba JST w województwie śląskim przygotowanych do stosowania klauzul społecznych Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, CES, PES, ROEFS, NGO, szkoły wyższe Wartość docelowa 50% wszystkich JST w regionie w 2014 roku narastająco (2013-2014) 15% JST 17% JST Kierunek działania 3.4.: Bezpośrednie wsparcie szkoleniowo-edukacyjne i doradcze dla środowisk wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działanie 3.4.1.: Opracowanie i realizacja cyklu szkoleń dla rodziców/opiekunów osób niepełnosprawnych w zakresie reintegracji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba przeszkolonych rodziców/opiekunów osób niepełnosprawnych w zakresie reintegracji społeczno-zawodowej osób niepełnosprawnych Realizatorzy OPS, PCPR, ZAZ, NGO, WTZ, JST, PUP, KPSS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) 150 673 726 Działanie 3.4.3.: Prowadzenie działań edukacyjnych w zakresie podstawowego wsparcia przedsiębiorstw społecznych. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przedsiębiorstw społecznych, które skorzystały z podstawowego wsparcia (działań edukacyjnych) Realizatorzy Samorząd Województwa, NGO, PUP Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 50 2 2

S t r o n a 19 Priorytet IV: Promocja ekonomii społecznej Cel szczegółowy 4: Podniesienie poziomu świadomości społecznej dotyczącej sektora ekonomii społecznej oraz utrwalenie jego pozytywnego wizerunku. Kierunek działania 4.1.: Zgromadzenie, uporządkowanie, udostępnianie i bieżąca aktualizacja informacji na temat ekonomii społecznej w przestrzeni rzeczywistej i wirtualnej oraz jej promocja. Działanie 4.1.1.: Promocja sektora ekonomii społecznej w przestrzeni wirtualnej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba utworzonych serwisów internetowych nt. ES Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, PES, JST, NGO Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 1 3 4 Działanie 4.1.2.: Prowadzenie działań promocyjnych na rzecz ekonomii społecznej, w tym spółdzielczości uczniowskiej w regionie. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych wydarzeń/działań promocyjnych Liczba wydanych publikacji nt. ES Liczba inicjatyw na rzecz spółdzielczości uczniowskiej Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, NGO, JST, PUP, OPS, LGD, PES, ROEFS Wartość docelowa min. 6 rocznie w 2014 roku narastająco (2013-2014) 52 69 min. 4 24 40 10 16 16

S t r o n a 20 Działania 4.1.3.: Organizacja konkursów z zakresu ekonomii społecznej w województwie śląskim. Oczekiwane w latach 2012-2020 Liczba zorganizowanych konkursów z obszaru ekonomii społecznej Realizatorzy Samorząd Województwa/ ROPS, OWES, JST Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2012-2014) min. 4 7 18 Kierunek działania 4.2.: Budowa marki sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim. Działania 4.2.1.: Opracowanie hasła i logo sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim oraz książki znaku (manuala) w wersji papierowej i elektronicznej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba opracowanych i upowszechnionych znaków identyfikacyjnych sektora ekonomii społecznej w regionie Liczba opracowanych książek znaku Realizatorzy Samorząd Województwa/ ROPS Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 1 0 1 1 1 1 Działanie 4.2.2.: Monitorowanie utworzonej marki i jej rozpoznawalności w wymiarze rzeczywistym oraz wirtualnym za pomocą dostępnych narzędzi do monitowania. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych badań dot. rozpoznawalności marki ES Realizatorzy OWES, NGO, ISP Wartość docelowa 1 badanie co 2 lata w 2014 roku narastająco (2013-2014) 0 0

S t r o n a 21 Kierunek działania 4.3.: Promocja wsparcia dla środowisk wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym. Działanie 4.3.1.: Kampania promocyjna dotycząca stosowania klauzul społecznych, zatrudniania niepełnosprawnych oraz zaangażowania wolontariuszy, w tym z grup zagrożonych wykluczeniem społecznym wraz z promocją korzyści płynących z tych rozwiązań i przykładami dobrych praktyk. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych działań promocyjnych Realizatorzy Samorząd Województwa, OWES, CES, PES, ROEFS, JST Wartość docelowa w 2014 roku 8 27 narastająco (2013-2014) zarejestrowano 27* *W 2014 roku przeprowadzono 27 kampanii promocyjnych. W 2013 roku również podejmowano takie działania, ale ich liczba nie jest znana. Kierunek działania 4.4.: Współpraca z mediami regionalnymi i lokalnymi w zakresie promocji ekonomii społecznej. Działanie 4.4.1.: Opracowanie i upowszechnianie artykułów promocyjnych na temat ekonomii społecznej, w tym w mediach lokalnych i regionalnych. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba opracowanych i upowszechnionych artykułów promocyjnych na temat ES Realizatorzy Samorząd Województwa/ROPS, JST, OWES, PES, ROEFS, NGO Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) 8 97 116 Działanie 4.4.2.: Organizacja szkoleń dla dziennikarzy z zakresu retoryki i kultury środowiska ekonomii społecznej. Oczekiwane w latach 2013-2020 Liczba przeprowadzonych szkoleń dla dziennikarzy Realizatorzy Wartość docelowa w 2014 roku narastająco (2013-2014) OWES, JST 4 0 0

3. Diagnoza sektora ekonomii społecznej w województwie śląskim S t r o n a 22 Instytucje umożliwiające reintegrację społeczną i zawodową osób wykluczonych oraz zagrożonych wykluczeniem społecznym, a także podmioty prowadzące działalność gospodarczą, z której zysk przeznaczany jest na cele społeczne, stanowią kluczowe ogniwa sektora ekonomii społecznej. Jak wynika ze zgromadzonych danych w województwie śląskim swoją działalność prowadzi 101 podmiotów ekonomii społecznej o charakterze integracyjnym (w 2013 roku w regionie działało 97 tego typu PES). Dokładna liczba przedsiębiorstw społecznych nie jest znana, brakuje bowiem zbiorczych baz poszczególnych typów PES o charakterze rynkowym. Problem dotyczy przede wszystkim organizacji pozarządowych, które prowadzą odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą oraz spółek non-profit. Badanie monitorujące Plan ES pozwoliło na zidentyfikowanie dwóch spółek non-profit. Są to: Agencja Rozwoju Regionalnego w Częstochowie S.A, prowadząca Jurajski Ośrodek Wsparcia Ekonomii Społecznej oraz Warsztat Terapii Zajęciowej w Czerwionce-Leszczynach, działający pod pieczą Regionalnej Fundacji Pomocy Niewidomym. Ponadto, w bazie opracowanej przez Towarzystwo Inwestycji Społeczno-Ekonomicznych znalazła się jeszcze jedna spółka realizujące cele społeczne - Domena Sp. z o.o., która posiada status Zakładu Pracy Chronionej. 1 OWES-y działające na terenie województwa śląskiego nie były w stanie wskazać liczby organizacji pozarządowych, które można zaliczyć do przedsiębiorstw społecznych, jednak 4 z nich wymieniły nazwy znanych im NGO, które prowadzą odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą. Łącznie wskazano 94 takie podmioty. Ich wykaz zamieszczono w aneksie. 1 http://tise.pl/powstala-baza-spolek-non-profit/

S t r o n a 23 Tabela 4 Liczba podmiotów ekonomii społecznej działających w 4 subregionach województwa śląskiego z podziałem na typy (stan na dzień 31.12.2014) Typ podmiotu Ilość podmiotów w subregionie Północnym Centralnym Zachodnim Południowym Razem Warsztaty terapii zajęciowej Zakłady aktywności zawodowej Centra integracji społecznej Kluby integracji społecznej 5 35 8 5 53 0 5 3 2 10 4 10 0 2 16 1 18 2 1 22 NGO prowadzące odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą co najmniej 21 co najmniej 48 brak danych co najmniej 25 co najmniej 94 Spółdzielnie socjalne 12 58 7 24 101 Spółki non-profit 1 Brak danych 1 1 3 RAZEM 44 174 21 60 299 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych pochodzących od OWES oraz Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego. 3.1. Centra Integracji Społecznej Według danych zamieszczonych na stronie Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w regionie działa 16 centrów integracji społecznej. Funkcjonują one na terenie trzech subregionów północnego, centralnego oraz południowego. Założycielami 6 CIS są jednostki samorządu terytorialnego. 9 prowadzonych jest przez organizacje pozarządowe. Jeden podmiot został założony przez spółdzielnie socjalną. W 2014 roku utworzono trzy nowe centra integracji społecznej w Bytomiu, w Bielsku-Białej oraz w Jeleśni.

S t r o n a 24 Mapa 1 Centra Integracji Społecznej w województwie śląskim Źródło: Opracowanie własne ROPS Jak wynika z danych zgromadzonych od 7 centrów integracji społecznej, które wzięły udział w badaniu monitorującym Plan ES, podmioty te oferują swoim beneficjentom szeroki zakres wsparcia. Wszystkie z nich umożliwiają skorzystanie z doradztwa zawodowego, pomocy psychologicznej oraz szkoleń zawodowych. 6 CIS-ów świadczy pomoc prawną, zaś 3 oferują pośrednictwo pracy, staże zawodowe oraz zatrudnienie wspierane. Tylko w jednym centrum integracji społecznej prowadzona jest rehabilitacja osób niepełnosprawnych.

S t r o n a 25 Z reintegracji społeczno-zawodowej prowadzonej w CIS-ach korzystają przedstawiciele grup wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym, które wskazane zostały w ustawie o zatrudnieniu socjalnym (prócz uchodźców). Do wszystkich CIS-ów uczęszczają osoby bezrobotne. Osoby ubogie i opuszczające zakłady karne są beneficjentami 4 podmiotów, zaś osoby niepełnosprawne i uzależnione - 3. Aktywizacja osób chorych psychicznie prowadzona jest w 2 centrach integracji społecznej. W 2014 roku w zajęciach prowadzonych w 7 CIS udział wzięły 643 osoby, w tym 544 beneficjentów, którzy rozpoczęli uczestnictwo w podmiocie. W ubiegłym roku CIS opuściło 206 osób. Zatrudnienie podjęły 122 z nich, w tym 111 na otwartym rynku pracy. Klientami pomocy społecznej pozostaje nadal 96 ubiegłorocznych absolwentów zajęć prowadzonych w centrach integracji społecznej. Tabela 5 Obecna sytuacja osób, które w 2014 roku zakończyły uczestnictwo w CIS Sytuacja zawodowa absolwentów PES Liczba podmiotów posiadających dane Liczba osób Osoby, które podjęły pracę na otwartym rynku 6 111 Osoby, które podjęły zatrudnienie wspierane 5 1 Osoby, które podjęły zatrudnienie subsydiowane 5 10 Osoby, które uczą się/studiują 6 14 Osoby, które pozostają nieaktywne zawodowo 5 45 Osoby, które nadal pozostają klientami pomocy społecznej 4 96 Źródło: Badanie własne ROPS Przedstawiciele 3 CIS przyznali, iż w 2014 roku zdarzyło się im odmówić przyjęcia beneficjenta do podmiotu ze względu na brak wolnych miejsc. W sumie odnotowano 79 takich przypadków. W dwóch centrach integracji społecznej prowadzone są listy oczekujących na przyjęcie. Na koniec 2014 roku figurowało na nich 50 osób. Średni czas oczekiwania na przyjęcie do CIS wynosi do 6 miesięcy, tylko w jednej z 7 placówek został on oszacowany na okres od 6 miesięcy do 1 roku. Współpraca z lokalnymi przedsiębiorstwami bez wątpienia może przyczyniać się do zwiększenia skuteczności procesu reintegracji zawodowej beneficjentów CIS. Nawiązały ją wszystkie badane podmioty, przy czym liczba przedsiębiorstw, z którymi współdziałają poszczególne centra jest dość zróżnicowana. Najwięcej kontaktów z przedstawicielami sektora biznesu nawiązały w ubiegłym roku Chrześcijańskie Stowarzyszenie Dobroczynne prowadzące CIS w Łazach i Zawierciu (42) oraz

S t r o n a 26 Dąbrowskie Centrum Integracji Społecznej (20). PES, które wzięły udział w badaniu współdziałają w sumie ze 100 przedsiębiorstwami. Wśród obszarów, w których odbywa się współpraca wymieniły one: organizacje staży i praktyk, współprowadzenie warsztatów i szkoleń, realizację zleceń oraz Indywidualnych Programów Zatrudnienia Socjalnego (IPZS). Przedsiębiorstwa te są również potencjalnymi pracodawcami dla absolwentów centrów. 3.2. Kluby Integracji Społecznej Reintegracja społeczna i zawodowa osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym prowadzona jest również w 22 klubach integracji społecznej. Aż 18 spośród nich działa w miastach i gminach subregionu centralnego, w tym 3 w Katowicach. Jednostki samorządu terytorialnego utworzyły 12 KIS-ów. 10 klubów powstało z inicjatywy podmiotów niepublicznych.

S t r o n a 27 Mapa 2 Kluby Integracji Społecznej w województwie śląskim Źródło: Opracowanie własne ROPS W badaniu monitorującym Plan ES wzięło udział 17 klubów integracji społecznej. Wszystkie z nich, w ramach reintegracji zawodowej, oferują swoim beneficjentom doradztwo zawodowe. 14 KIS-ów umożliwia skorzystanie z poradnictwa psychologicznego oraz pomocy prawnej, a 13 udział w szkoleniach zawodowych. Zatrudnienie wspierane realizowane jest przez 7 klubów. Ponadto, niektóre kluby integracji społecznej świadczą pomoc żywieniową i materialną, oferują wsparcie

S t r o n a 28 osobom uzależnionym, a także umożliwiają skorzystanie z praktyk zawodowych oraz zaangażowanie w prace społecznie-użyteczne. W 2014 roku w zajęciach prowadzonych w 17 klubach integracji społecznej wzięło udział 3857 osób, z czego 92% stanowiły osoby, które rozpoczęły swoje uczestnictwo w podmiocie. W ubiegłym roku KIS opuściło 3037 beneficjentów. W związku z tym, iż monitoring losów absolwentów prowadziło 10 z 17 klubów, które wzięły udział w badaniu, znana jest obecna sytuacja zawodowa jedynie części z nich. Według zebranych informacji 127 ubiegłorocznych absolwentów klubów znalazło pracę na otwartym rynku, zaś 27 podjęło zatrudnienie wspierane. Poza rynkiem pracy pozostaje nadal 401 absolwentów KIS. Tabela 6 Obecna sytuacja osób, które w 2014 roku zakończyły uczestnictwo w KIS Sytuacja zawodowa absolwentów PES Liczba podmiotów posiadających dane Liczba osób Osoby, które podjęły pracę na otwartym rynku 9 127 Osoby, które podjęły zatrudnienie wspierane 5 27 Osoby, które podjęły zatrudnienie subsydiowane 5 0 Osoby, które uczą się/studiują 4 0 Osoby, które pozostają nieaktywne zawodowo 7 401 Osoby, które nadal pozostają klientami pomocy społecznej 7 444 Źródło: Badanie własne ROPS Wśród klubów integracji społecznej, które wzięły udział w badaniu znalazły się 3, które w 2014 roku zmuszone były odmówić przyjęcia beneficjenta do PES ze względu na brak wolnych miejsc. Łącznie odnotowano 207 takich przypadków. Listę osób oczekujących na udział w KIS prowadzi 1 podmiot. Na koniec 2014 roku znajdowało się na niej 27 osób. Czas oczekiwania na przyjęcie do klubu integracji społecznej wynosi średnio mniej niż 6 miesięcy. Współpracę z lokalnymi przedsiębiorcami prowadzi jedynie 6 spośród 17 klubów integracji społecznej, które wzięły udział w badaniu monitorującym Plan ES. Podobnie jak w przypadku kontaktów nawiązywanych przez CIS, celem współdziałania jest realizacja IPZS, organizacja praktyk, szkoleń oraz spotkań uczestników klubów z potencjalnymi pracodawcami, wymiana doświadczeń, a także zatrudnianie uczestników KIS. Zdarza się również, iż partnerzy biznesowi wspierają finansowo działalność KIS oraz dostarczają żywność dla ich beneficjentów. Badane kluby współdziałają w sumie z 44 przedsiębiorstwami. Największą sieć kontaktów z przedstawicielami sektora biznesu posiada Klub Integracji Społecznej Drogowskaz

S t r o n a 29 działający w Świętochłowicach, który współpracuje z 13 firmami oraz Klub Integracji Społecznej przy Stowarzyszeniu Instytut Współpracy i Partnerstwa Lokalnego z Katowic współdziałający z 10 przedsiębiorstwami. 3.3. Warsztaty Terapii Zajęciowej W województwie śląskim funkcjonują również 53 warsztaty terapii zajęciowej, w których podejmowana jest reintegracja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych, a także ich rehabilitacja zdrowotna. 48 z nich prowadzonych jest przez podmioty niepubliczne. Najwięcej WTZ zlokalizowanych jest na terenie subregionu centralnego - 33. Mapa 3 Warsztaty Terapii Zajęciowej w województwie śląskim Źródło: Opracowanie własne ROPS

S t r o n a 30 Formą wsparcia oferowaną w 11 spośród 12 WTZ, które wypełniły kwestionariusz ankiety monitorującej Plan ES, jest rehabilitacja osób niepełnosprawnych. Beneficjenci 8 warsztatów terapii zajęciowej mogą skorzystać z poradnictwa psychologicznego, zaś 7 z doradztwa zawodowego. 4 warsztaty oferują swoim podopiecznym pomoc prawną oraz szkolenia zawodowe. 2 WTZ organizują dla swoich beneficjentów staże zawodowe oraz praktyki aktywizujące zawodowo. W 2014 roku w zajęciach prowadzonych w warsztatach terapii zajęciowej brało udział 553 beneficjentów, w tym 53 osoby, które rozpoczęły uczestnictwo w WTZ. Uczestnictwo w warsztatach zakończyło 39 osób. Zatrudnienie znalazło 16 z nich. Z pomocy społecznej nadal korzysta 10 ubiegłorocznych absolwentów WTZ. Tabela 7 Obecna sytuacja osób, które w 2014 roku zakończyły uczestnictwo w WTZ Sytuacja zawodowa absolwentów PES Liczba podmiotów posiadających dane Liczba osób Osoby, które podjęły pracę na otwartym rynku 8 3 Osoby, które podjęły zatrudnienie wspierane 9 5 Osoby, które podjęły zatrudnienie subsydiowane 8 8 Osoby, które uczą się/studiują 7 0 Osoby, które pozostają nieaktywne zawodowo 10 16 Osoby, które nadal pozostają klientami pomocy społecznej 8 10 Źródło: Badanie własne ROPS Przedstawiciele 10 warsztatów terapii zajęciowej przyznali, iż w 2014 roku zdarzyło się, że beneficjent nie został przyjęty do ich podmiotu ze względu na brak wolnych miejsc. Na koniec grudnia 2014 roku na udział w zajęciach prowadzonych w WTZ oczekiwały 62 osoby. Długość oczekiwania na przyjęcie do badanych warsztatów kształtowała w następujący sposób: Do 6 miesięcy 3 WTZ Od 6 miesięcy do 1 roku 3 WTZ Od roku do 2 lat 4 WTZ Od 2 lat do 3 lat 2 WTZ W 2014 roku współpracę z lokalnymi przedsiębiorstwami (łącznie z 27) prowadziło 7 spośród 12 badanych WTZ. Firmy te były nabywcami produktów i usług oferowanych przez warsztaty terapii zajęciowej, bądź też same prowadziły ich sprzedaż, a także wspierały PES w rehabilitacji społecznej i zawodowej beneficjentów

S t r o n a 31 między innymi poprzez pomoc w realizacji praktyk zawodowych i szkoleń. Ponadto, jeden z WTZ otrzymywał od lokalnych przedsiębiorstw darowizny rzeczowe. 3.4. Zakłady Aktywności Zawodowej Rehabilitacja społeczna i zawodowa osób z zaburzeniami psychicznymi oraz niepełnosprawnych intelektualnie realizowana jest w 10 zakładach aktywności zawodowej działających w trzech subregionach województwa śląskiego. Caritas Archidiecezji Katowickiej oraz Bielskie Stowarzyszenie Artystyczne Teatr Grodzki założyły po 2 ZAZ-y. 3 zakłady aktywności zawodowej zostały utworzone przez jednostki samorządu terytorialnego - Powiat Wodzisławski, Miasto Żory oraz Miasto Ruda Śląska. Zakład Aktywności Zawodowej działający w Bytomiu jest prowadzony przez Bytomskie Stowarzyszenie Pomocy Dzieciom i Młodzieży Niepełnosprawnej. Mapa 4 Zakłady Aktywności Zawodowej w województwie śląskim Źródło: Opracowanie własne ROPS

S t r o n a 32 W badaniu monitorującym Plan ES wzięły udział 4 zakłady aktywności zawodowej. Wszystkie z nich, poza pracą w podmiocie, oferują swoim beneficjentom szkolenia zawodowe oraz prowadzą ich rehabilitację zdrowotną. W 3 ZAZ-ach realizowane jest doradztwo zawodowe oraz poradnictwo psychologiczne. Ponadto, niektóre zakłady umożliwiają swoim niepełnosprawnym pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych poprzez udział w różnorodnych kursach i szkoleniach. W 2014 roku w 4 ZAZ-ach zatrudnionych było 216 osób. Pracę w tych podmiotach zakończyło 28 osób. 12 z nich znalazło zatrudnienie na otwartym rynku. Według danych przekazanych przez 2 zakłady 6 ubiegłorocznych absolwentów pozostaje nieaktywnych zawodowo. We wszystkich ZAZ liczba osób starających się o przyjęcie była większa niż liczba miejsc pracy. W związku z tym na koniec 2014 roku w kolejce na uczestnictwo w tych podmiotach oczekiwało 128 osób. Średni czas oczekiwania na przyjęcie został oszacowany przez dwa zakłady aktywności zawodowej na mniej niż 6 miesięcy, w dwóch pozostałych wynosi on nawet 2 lata. Współdziałanie z lokalnymi przedsiębiorstwami zadeklarowały 3 spośród 4 ZAZ, które wzięły udział w badaniu. Łącznie wskazano 23 takie podmioty. Najwięcej partnerów biznesowych posiadał w ubiegłym roku Zakład Aktywności Zawodowej Wspólna Pasja działający w Żorach 15. Wśród obszarów, w których ZAZ współpracują z przedsiębiorstwami wymieniono: aktywizację zawodową osób niepełnosprawnych, promowanie ich zatrudnienia, a także organizację praktyk dla uczestników zakładów. 3.5. Spółdzielnie socjalne działające w województwie śląskim w 2014 roku Jak wynika z danych zebranych od ośrodków wsparcia ekonomii społecznej w województwie śląskim swoją działalność prowadzi 101 spółdzielni socjalnych. Ponad połowa z nich (58) funkcjonuje na terenie subregionu centralnego. Najwięcej przedsiębiorstw społecznych działa w Katowicach (13), Cieszynie (8), Bielsku-Białej (7) oraz w Częstochowie (7).

S t r o n a 33 Mapa 5 Spółdzielnie socjalne w województwie śląskim Źródło: Opracowanie własne ROPS Spółdzielnie socjalne zlokalizowane na terenie województwa śląskiego działają w rozmaitych branżach. 17% z nich oferuje usługi w zakresie prac remontowobudowlanych, 16 podmiotów świadczy usługi porządkowe, zaś 14 działa w branży gastronomicznej. W poniższej tabeli zaprezentowano informacje na temat ilości spółdzielni socjalnych działających w poszczególnych obszarach.

S t r o n a 34 Tabela 8 Obszary działalności spółdzielni socjalnych w województwie śląskim w 2014 roku Liczba spółdzielni socjalnych Branża prowadzących działalność w danej branży Prace remontowo- budowlane 17 Inne 16 Usługi porządkowe 16 Gastronomia 14 Kultura i rozrywka 12 Handel 8 Usługi opiekuńcze (nad dziećmi i osobami starszymi) 8 Reklama i poligrafia 7 Edukacja 7 Produkcja 5 Usługi dla firm 4 Rzemiosło 3 Transport i motoryzacja 2 *Niektóre spółdzielnie prowadzą swoją działalność w kilku obszarach, toteż zostały przyporządkowane do więcej niż jednej branży. Źródło: Opracowanie własne ROPS

S t r o n a 35 4. Rezultaty działań zrealizowanych w ramach poszczególnych priorytetów rozwinięcie 4.1. Priorytet I Integracja i reintegracja społeczna Kierunek działania 1.1 Formalno-prawne wsparcie środowisk wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym poprzez rozwój przedsiębiorczości społecznej. Działanie 1.1.1 Inicjowanie tworzenia nowych przedsiębiorstw społecznych. Z danych zebranych od podmiotów, które wzięły udział w badaniu monitorującym Plan ES wynika, iż w 2014 roku utworzyły one 51 spółdzielni socjalnych. Aż 35 z nich powstało dzięki zaangażowaniu ośrodków wsparcia ekonomii społecznej. JOWES, OWES Subregionu Centralnego oraz SWR utworzyły po 7 przedsiębiorstw społecznych. OWES Subregionu Południowego wsparł 6 takich podmiotów, zaś Inkubator Ekonomii Społecznej Subregionu Zachodniego oraz Fundacja Regionalnej Agencji Promocji Zatrudnienia 4. Spółdzielnie socjalne zostały utworzone również dzięki 4 powiatowym urzędom pracy oraz 9 jednostkom samorządu terytorialnego. Nadmienić należy, iż z informacji zamieszczonych w KRS wynika, że w 2014 roku zarejestrowano 36 spółdzielni socjalnych z województwa śląskiego, dlatego też można przypuszczać, iż w tworzenie niektórych z nich zaangażowało się kilka instytucji biorących udział w badaniu monitorującym Plan ES. Tabela 9 Liczba spółdzielni socjalnych utworzonych dzięki pomocy realizatorów Planu ES Podmiot wspierający utworzenie spółdzielni Spółdzielnie utworzone w 2014 roku OWES 35 JST 11 WUP 0 PUP 5 RAZEM 51 Źródło: Badanie monitorujące realizację Planu ES Przedsiębiorstwa społeczne powstałe dzięki wsparciu podmiotów, które wzięły udział w badaniu monitorującym Plan ES zatrudniały na koniec 2014 roku łącznie 362 osoby.

S t r o n a 36 Tabela 10 Liczba pracowników zatrudnionych w spółdzielniach socjalnych powstałych dzięki pomocy realizatorów Planu ES Podmiot wspierający utworzenie spółdzielni Liczba pracowników zatrudnionych w spółdzielniach OWES 254 JST 66 PUP 42 RAZEM 362 Źródło: Badanie monitorujące realizację Planu ES Działanie 1.1.2 Opracowanie stabilnego systemu współfinansowania wspierającego tworzenie miejsc pracy w przedsiębiorstwach społecznych obejmującego m.in. dotacje, niskoprocentowe pożyczki, staże itp. Oprócz wspierania tworzenia nowych przedsiębiorstw społecznych, jednym z zadań realizatorów Planu ES jest udzielanie pomocy finansowej na utworzenie miejsc pracy w PES, które już istnieją. W 2014 roku takie wsparcie świadczyło 8 spośród 29 powiatowych urzędów pracy, które wzięły udział w badaniu monitorującym. Ze względu na fakt, iż 1 z nich nie posiadał danych dotyczących ilości stanowisk utworzonych w podmiotach ekonomii społecznej, niemożliwe jest dokładne określenie, ile osób uzyskało zatrudnienie. Według danych przekazanych przez pozostałe PUP sfinansowano 36 miejsc pracy. Zostały one utworzone w spółdzielniach socjalnych oraz organizacjach pozarządowych. Wojewódzki Urząd Pracy nie oferował w 2014 roku takiego rodzaju pomocy. Dużym ułatwieniem dla osób prowadzących przedsiębiorstwa społeczne oraz tych, które dopiero planują ich utworzenie, jest również możliwość skorzystania z funduszu pożyczkowego lub poręczeniowego. Pozwalają one na uzyskanie zewnętrznego źródła finasowania działalności gospodarczej, w szczególności tym osobom, które mają problemy ze zdobyciem finasowania komercyjnego np. kredytu bankowego. Podobnie jak w 2013 tak i w 2014 roku preferencyjne pożyczki dla podmiotów ekonomii społecznej udzielane były w ramach projektu systemowego pn. Wsparcie inżynierii finansowej na rzecz rozwoju ekonomii społecznej", realizowanego w zakresie Działania 1.4 PO KL. Podmiotem odpowiedzialnym za jego wdrożenie jest Bank Gospodarstwa Krajowego, który powierzył rolę Pośrednika Finansowego Towarzystwu Inwestycji Społeczno- Ekonomicznych S.A. (TISE) 2. Do końca 2014 roku pożyczki w ramach funduszu przyznano 7 przedsiębiorstwom społecznym z województwa śląskiego 4 2 http://www.bgk.com.pl/pozyczki-dla-pomiotow-ekonomii-spolecznej/pilotazowy-programfinansowania-podmiotow-ekonomii-spolecznej-pes (24.02.2015).

S t r o n a 37 spółdzielniom oraz 3 organizacjom pozarządowym prowadzącym odpłatną działalność statutową i/lub działalność gospodarczą. Podmioty te otrzymały łącznie 1 180 000 złotych pożyczki. Funduszu pożyczkowego i/lub poręczeniowego nie utworzyła żadna z instytucji rynku pracy działających na terenie województwa śląskiego. Kierunek działania 1.2 Rozwój działalności rynkowej przez przedsiębiorstwa społeczne. Działanie 1.2.1 Identyfikacja i wyszukiwanie obszarów rynkowych ważnych ze względów społecznych, a możliwych do zagospodarowania przez podmioty ekonomii społecznej. Zgodnie z zapisami Planu ES zadaniem, które spoczywa na jego realizatorach jest również wyszukiwanie obszarów rynkowych, które mogą zostać zagospodarowane przez podmioty ekonomii społecznej. Branże, w których PES mogłyby prowadzić swoją działalność dostrzegają przedstawiciele 49 JST (22 urzędów miasta, 20 urzędów gminy, 4 urzędów miasta i gminy oraz 3 starostw powiatowych), a także 5 ośrodków wsparcia ekonomii społecznej. Obszarem, który były najczęściej wskazywany jako możliwy do zagospodarowania przez PES były usługi opiekuńcze nad seniorami. Warto nadmienić, iż w 2014 roku świadczyło je zaledwie 5 spółdzielni socjalnych działających w województwie śląskim. Na kolejnych miejscach znalazły się: usługi porządkowe - 39 wskazań oraz dbanie o zieleń - 38 wskazania. Nie zaobserwowano różnic w specyfice branż związanych z działalnością PES pomiędzy poszczególnymi podregionami.