Spis treści 1. Wiadomości w stępne... 11 1.1. Energia elektryczna......11 1.2. Elementy aparatów i urządzeń...11 1.3. Środowisko pracy aparatów i urządzeń...12 1.4. Dane znamionowe aparatów i urządzeń...15 1.5. Zagadnienia normalizacyjne...15 Pytania kontrolne......17 2. Przewody elektryczne......18 2.1. Wiadomości ogólne......18 2.2. Przewody elektroenergetyczne...20 2.2.1. Elementy przewodów...20 2.2.2. Oznaczenia przewodów...21 2.2.3. Przewody gołe...23 2.2.4. Przewody izolowane do instalacji elektrycznych...25 2.2.5. Przewody izolowane do linii napowietrznych...29 2.3. Przewody telekomunikacyjne...30 2.4. Przewody nawojowe...32 2.5. Łączenie przewodów...35 2.5.1. Spawanie......35 2.5.2. Lutowanie......37 2.5.3. Zaprasowywanie......37 2.5.4. Połączenie dociskowe śrubowe i sprężyste...... 38 Pytania kontrolne...... 40 3. Kable... 41 3.1. Wiadomości ogólne... 41 3.2. Kable elektroenergetyczne... 42 3.3. Kable sygnalizacyjne... 46 3.4. Kable telekomunikacyjne...... 47 Pytania kontrolne......47 3
4. Łączniki niskiego napięcia... 48 4.1. Określenia podstawowe... 48 4.2. Podział i budowa łączników niskiego napięcia... 49 4.3. Części składowe łączników niskiego napięcia... 50 4.3.1. Części przewodowe łączników niskiego napięcia... 50 4.3.2. Urządzenia do gaszenia łuku elektrycznego... 52 4.3.3. Elektromagnesy... 55 4.4. Łączniki instalacyjne... 57 4.4.1. Gniazda wtykowe i w tyki... 57 4.4.2. Łączniki puszkow e... 59 4.4.3. Automat schodowy... 60 4.4.4. Łączniki warstwowe... 61 4.4.5. Rozłączniki instalacyjne dźwigienkowe... 64 4.4.6. Wyłączniki samoczynne instalacyjne wkrętowe... 65 4.4.7. Rozłączniki instalacyjne dźwigienkowe serii SI 1 9... 67 4.4.8. Bezpieczniki w instalacjach niskiego napięcia... 70 4.5. Łączniki przemysłowe niskiego napięcia... 74 4.5.1. Łączniki instalacyjne... 74 4.5.2. Rozłączniki i przełączniki... 76 4.5.3. Łączniki krzywkowe... 76 4.5.4. Łączniki dźwigienkowe... 77 4.5.5. Styczniki... 78 4.5.6. Łączniki miniaturowe... 84 4.5.7. Łączniki bezstykowe energoelektryczne... 84 4.5.8. Wyłączniki zwarciowe... 86 4.6. Eksploatacja łączników niskiego napięcia... 93 Pytania kontrolne... 95 5. Elementy instalacji elektroenergetycznych... 96 5.1. Przeznaczenie i części składowe instalacji elektroenergetycznych... 96 5.2. Rodzaje instalacji elektroenergetycznych... 96 5.3. Dobór rodzaju instalacji do środowiska... 99 5.4. Podział instalacji elektroenergetycznej na elementy (wg PBUE)... 101 5.5. Osprzęt instalacyjny... 103 5.5.1. Rury instalacyjne... 103 5.5.2. Osprzęt odgałęźny... 106 5.5.3. Sprzęt do łączenia, zakańczania i mocowania rur instalacyjnych... 108 5.6. Plan i schemat instalacji elektrycznej... 110 5.7. Rozmieszczenie instalacji elektrycznej w pomieszczeniu... 116 Pytania kontrolne... 116 6. Budowa instalacji elektrycznej... 117 6.1. Instalacje w rurach i wężach izolacyjnych... 117 6.2. Instalacje wtynkowe... 119 6.3. Instalacje w listwach podłogowych i naściennych... 122 6.4. Instalacje przewodami kabelkowymi... 123 4
6.5. Instalacje w rurach stalowych...125 6.6. Instalacje w rurach winidurowych......127 6.7. Instalacje w prefabrykowanych kanałach podłogowych...129 6.8. Instalacje przewodami szynowymi......130 6.9. Przekazywanie instalacji elektrycznych do eksploatacji...131 6.10. Pomiar rezystancji izolacji elementów instalacji...132 6.11. Eksploatacja instalacji elektrycznych......135 Pytania kontrolne...136 7. Elektroenergetyczne linie napow ietrzne...... 137 7.1. Podział i elementy linii napowietrznych... 137 7.2. Izolatory liniowe i ich osprzęt... 139 7.3. Łączenie przewodów w liniach napowietrznych... 142 7.4. Zawieszanie przewodów'... 145 7.5. Konstrukcje wsporcze i rozmieszczenie przewodów... 145 7.6. Budowa linii napowietrznych... 148 7.7. Eksploatacja linii napowietrznych... 150 Pytania kontrolne... 151 8. Elektroenergetyczne linie kablowe...152 8.1. Wiadomości ogólne...152 8.2. Wybór trasy kabla...152 8.3. Sposoby układania kabli...153 8.4. Głowice kablowe.....157 8.5. Mufy kablowe.....159 8.6. Zastosowanie taśm izolacyjnych z tworzyw sztucznych...161 8.7. Eksploatacja linii kablowych.....162 Pytania kontrolne...162 9. Przyłącza i wewnętrzne linie zasilające...163 9.1. Przyłącza...163 9.2. Wewnętrzne linie zasilające.....168 Pytania kontrolne...168 1u. Dobór przewodów i zabezpieczeń w instalacjach elektrycznych...169 10.1. Dobór typu przewodu...169 10.2. Napięcie znamionowe izolacji przew odu...170-10.3. Wybór przekroju przew odów...170 10.3.1. Dobór przekroju przewodów ze względu na wytrzymałość mechaniczną..171 10.3.2. Dobór przewodów ze względu na wymaganą obciążalność długotrwałą..171 10.3.3. Dobór przekroju przewodów ze względu na spadek napięcia...175 : 0.4 Zabezpieczanie przewodów...179 10.4.1. Wiadomości ogólne...179 10.4.2. Zabezpieczanie przewodów od skutków zwarć.....180 Py tania kontrolne.....181 5
11. Oświetlenie elektryczne......182 11.1. Wiadomości ogólne o św ietle...182 11.2. Elektryczne źródła św iatła.....183 11.2.1. Wiadomości ogólne.....183 11.2.2. Żarówki...184 11.2.3. Świetlówki.....185 11.2.4. Układy antystroboskopowe świetlówek...189 11.2.5. Lampy rtęciowe...190 11.2.6. Lampy rtęciowo-żarowe...191 11.2.7. Lampy sodow e...192 11.2.8. Rury jarzeniowe do celów reklamowych...192 11.3. Oprawy oświetleniowe...193 11.4. Stosowanie źródeł światła.....196 11.5. Eksploatacja instalacji i urządzeń oświetleniowych...197 Pytania kontrolne...198 12. Grzejnictwo elektryczne.....199 12.1. Wiadomości ogólne.....199 12.2. Materiały stosowane w grzejnictwie elektrycznym.....200 12.3. Nagrzewanie rezystancyjne.....201 12.4. Metalowe materiały rezystancyjne.....202 12.5. Elementy grzejne...203 12.6. Nagrzewanie elektrodowe.....204 12.7. Piece łukow e.....205 12.8. Spawanie łukow e...206 12.9. Nagrzewanie indukcyjne...207 12.10. Nagrzewanie pojemnościowe...209 12.11. Nagrzewanie promiennikowe.....210 12.12. Eksploatacja urządzeń grzejnych...211 Pytania kontrolne...211 13. A kum ulatory...212 13.1. Wiadomości ogólne.....212 13.2. Budowa akumulatorów ołowiowych (kwasowych).....213 13.3. Akumulatory zasadowe...216 13.4. Reakcje elektrochemiczne w ogniwach akumulatorowych...217 13.5. Właściwości i charakterystyki ogniw akumulatorowych.....219 13.5.1. Siła elektromotoryczna ogniwa (sem)...220 13.5.2. Rezystancja wewnętrzna ogniw a...220 13.5.3. Napięcie ogniwa, akumulatora, baterii ogniw akumulatorowych.....222 13.5.4. Pojemność elektryczna ogniwa akumulatorowego.....223 13.6. Metody ładowania akumulatorów ołowiowych otw artych.....224 13.7. Rodzaje ładowania akumulatorów ołowiowych...229 13.8. Zasady ładowania i wyładowania akumulatorów kadmowo-niklowych...231 13.9. Układy połączeń akumulatorów ze źródłami zasilania i odbiornikami...232 6
13.10. Akumulatomie...^......235 13.11. Warunki bhp przy obsłudze akumulatorów......236 Pytania kontrolne......237 14. Instalacje sygnalizacyjne...238 14.1. Wiadomości ogólne...238 14.2. Instalacje sygnalizacyjne przyzewowe...239 14.3. Sygnalizacja pożarowa...242 14.4. Sygnalizacja dyspozycyjna...244 Pytania kontrolne...246 15. Instalacje piorunochronne.....247 15.1. Wyładowania atmosferyczne.....247 15.2. Elementy instalacji piorunochronnych do ochrony budowli.....249 15.3. Wykonanie instalacji piorunochronnych...251 15.4. Badanie stanu technicznego urządzeń piorunochronnych...253 Pytania kontrolne...254 16. O chrona od przepięć atm osferycznych...255 16.1. Wiadomości ogólne...255 16.2. Dobór izolacji urządzeń ze względu na przepięcia...256 16.3. Iskiem iki...257 16.4. Odgromniki wydmuchowe...258 16.5. Odgromniki zaworowe.....258 16.6. Ekwipotencjalizacja i ochrona przeciwprzepięciowa instalacji w budynkach mieszkalnych...260 Pytania kontrolne...263 17. System elektroenergetyczny.....264 17.1. Wiadomości ogólne...264 17.2. Elektrownie...264 Pytania kontrolne...268 1H. Sieci elektroenergetyczne...269 18.1. Wiadomości ogólne...269 18.2. Układy sieci elektroenergetycznych...272 Pytania kontrolne......272 lł. 1 aczniki wysokiego nap ięcia...273 19.1, Łączniki izolacyjne...273 19.2. Rozłączniki...276 193 Wyłączniki wysokiego napięcia...278 19.3.1. Wiadomości ogólne...278 19.3.2. Wyłączniki małoolejowe...281 19.3.3. Wyłączniki powierzne (pneumatyczne)... 285 N -s Bezpieczniki wysokiego napięcia... 287 I L5 Eksploatacja wyłączników wysokiego napięcia... 288 Pytania kontrolne... 289 7
20. Dławiki zw arciow e......290 20.1. Skutki przepływu prądów zwarciowych...290 20.2. Budowa i zastosowanie dławików zwarciowych...292 Pytania kontrolne...293 21. Przekładniki i układy pomiarowe z przekładnikam i...294 21.1. Cel stosowania przekładników...294 21.2. Przekładniki prądowe...294 21.3. Układy przekładników prądowych i odbiorników...297 21.4. Przekładniki napięciowe...298 21.5. Układy przekładników napięciowych i odbiorników...301 21.6. Układy połączeń przekładników z przyrządami pomiarowymi...303 Pytania kontrolne...305 22. Stacje elektroenergetyczne...306 22.1. Wiadomości ogólne...306 22.2. Układy pól rozdzielczych wysokiego napięcia...307 22.3. Układy rozdzielnic...309 22.4. Osprzęt stacji wysokiego napięcia...311 22.4.1. Przewody szynowe...311 22.4.2. Izolatory stacyjne...313 22.5. Budowa rozdzielnic wysokiego napięcia...316 22.6. Eksploatacja stacji...325 Pytania kontrolne...326 23. Obwody pomocnicze w rozdzielniach i stacjach elektroenergetycznych...327 23.1. Funkcje obwodów pomocniczych...327 23.2. Rodzaje schematów obwodów pomocniczych...328 23.3. Zabezpieczenia w rozdzielniach i stacjach elektroenergetycznych.....332 23.3.1. W yzwalacze.....332 23.3.2. Przekaźniki...333 23.4. Sterowanie łącznikami.....339 23.5. Blokada.....340 23.6. Sygnalizacja.....342 23.7. Montaż obwodów wtórnych.....343 23.8. Przykład obwodów wtórnych transformatora 6/0,4 k V...346 Pytania kontrolne...347 24. Rozdzielnice niskiego napięcia...348 24.1. Przeznaczenie i podział rozdzielnic.....348 24.2. Tablice rozdzielcze i licznikowe...348 24.3. Rozdzielnice okapturzone...355 24.4. Rozdzielnice otwarte.....358 24.5. Rozdzielnice osłonięte.....360 Pytania kontrolne...362 8
25. Ochrona przed porażeniem prądem elektrycznym w urządzeniach o napięciu do 1 kv... 363 25.1. Rażenie człowieka... 363 25.2. Podział środków ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym... 366 25.3. Klasyfikacja odbiorników... 367 25.4. Samoczynne wyłączenie zasilania... 369 25.4.1. Zerowanie... 369 25.4.2. Uziemienie ochronne... 376 25.4.3. Wyłączniki różnicowoprądowe... 377 25.5. Izolowanie stanowiska... 381 25.6. Połączenia wyrównawcze... 382 25.7. Separacja odbiornika... 383 25.8. Uziemienia... 385 25.8.1. Rodzaje uziemień... 385 25.8.2. Budowa uziemień...... 386 25.9. Sprzęt ochronny... 387 25.10. Badania skuteczności ochrony przeciwporażeniowej... 388 25.10.1. Wiadomości ogólne... 388 25.10.2. Pomiar rezystancji uziem ienia... 389 25.10.3. Kontrola ciągłości połączeń... 392 25.10.4. Pomiar impedancji pętli zwarciowej... 392 25.10.5. Badanie wyłącznika przeciwporażeniowego różnicowoprądowego 395 25.10.6. Pomiar rezystancji stanowiska... 395 25.11. Postępowanie przy porażeniu prądem elektrycznym... 396 Pytania kontrolne... 399 26. Ochrona przeciwporażeniowa w urządzeniach o napięciu powyżej 1 k V... 400 26.1. Wiadomości w stępne... 400 26.2. Zagrożenie rażeniowe... 401 26.3. Uziemienia ochronne... 402 26.4. Uzupełniające środki ochrony przeciwporażeniowej... 405 Pytania kontrolne... 405 2~. Aparaty dźw igow e... 406 27.1. Wiadomości ogólne... 406 2.2. Nastawniki... 406 27.3. Zwalniaki hamulcowe (luzowniki)... 409 27.4. Łączniki krańcowe... 411 i 2* 5 Chwytnik elektromagnetyczny... 413 i 2~ 6 Rozdzielnice dźwigowe... 414 p - 2 ' 7. Osprzęt sieciowy... 416 2 ' -'jhematy instalacji obwodów siły, sterowania, sygnalizacji i oświetlenia dźwigu osobowego... 418 7.9 Obsługa, konserwacja i naprawa aparatury dźwigowej... 421 Pytania kontrolne... 423 9
28. Urządzenia i układy automatyki przemysłowej... 424 28.1. Wiadomości ogólne... 424 28.2. Znaczenie automatyki w nowoczesnym przemyśle... 426 28.3. Budowa oraz zasada działania wybranych urządzeń automatyki przemysłowej 428 28.3.1. Regulator temperatury (termostat)... 428 28.3.2. Przekaźniki ciśnieniowe... 429 28.3.3. Przekaźniki czasow e... 429 28.3.4. Przekaźniki programowe... 430 Pytania kontrolne... 432 29. Dobór zabezpieczeń i przewodów do silników... 433 29.1. Rodzaje zabezpieczeń silników elektrycznych niskiego napięcia...:... 433 29.2. Zabezpieczenia zw arciow e... 433 29.3. Zabezpieczenia przeciążeniowe... 435 29.4. Zabezpieczenia zamkowe... 437 29.5. Dobór przewodów do silników... 438 Pytania kontrolne... 440 30. Zarys gospodarki energią elektryczną... 441 30.1. Zadania gospodarki... 441 30.2. Kompensacja mocy biernej... 444 30.2.1. Wiadomości ogólne... 444 30.2.2. Budowa kondensatorów... 444 30.2.3. Układ z kondensatorami do kompensacji mocy biernej... 446 30.3. Wyrównywanie obciążeń... 450 30.4. Organizacja eksploatacji urządzeń elektrycznych... 451 Pytania kontrolne... 452 31. Domowe urządzenia elektryczne... 453 31.1. Wiadomości ogólne... 453 31.2. Filtry przeciwzakłóceniowe... 454 31.3. Pralki i wirówki... 454 31.4. Odkurzacze i froterki... 457 31.5. Chłodziarki... 459 31.6. Zasady naprawy i konserwacji elektrycznych urządzeń domowych... 462 Pytania kontrolne... 463