Wprowadzenie część 2 16 kwietnia 2014
Cel wykładu 1 Określić adresata, miejsce powstania oraz datę powstania listu 2 Zaprezentować zagadnienie kanoniczności listu 3 Określić cel, główne przesłanie i słowa kluczowe listu 4 Zaprezentować strukturę listu 5 Omówić odniesienie Listu do Hebrajczyków do Starego Testamentu
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Hebrajczycy Nazwa listu jest prawdopodobnie tworem redaktora ze względu na dużą liczbę odnośników do ST Hebrajczycy (Żydzi) od imienia Abrahama Abram Hebrajczyk, I Mojż. 14,13 (Hebrajczyk ktoś z zewnątrz), raczej niż imię wzięte od Hebera (I Mojż. 10,21, 2 Kor. 11,22) Najprawdopodobniej Hebrajczycy judeochrześcijanie, najprawdopodobniej z diaspory (wskazuje na to fakt traktowania aniołów jako szczególnych posłanników rozpowszechniony w diasporze) Wskazuje na to bazowanie na dobrej znajomości ST Niemniej jednak, listy do Rzymian i Galacjan, również zakładają dobrą znajomość ST a są adresowanie do chrześcijan z pogan
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Dobrze znani Autorowi Autor zna ich stan duchowy (5,11 14; 6,9 12) Wie na jakie niebezpieczeństwa są narażeni (10,25) Zna ich dokonania (6,10 11; 10,32) Bracia ci, byli prześladowani (10,32 34 prawdopodobnie chodzi tutaj o edykt cesarza Klaudiusza wypędzający Żydów z Rzymu z 49 r.) ale nie przelali jeszcze swej krwi dla Chrystusa (12,4) Byli zapewne zostali poddani próbom (2,18), niektórzy być może upadli na duchu (12,12 13) Stali się chrześcijanami dzięki zwiastowaniu naocznych świadków Jezusa (2,3 4), są nimi już od dość długiego czasu (5,12)
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Mający problemy z wiarą Aby ich umocnienia autor wykazuje wyższość chrześcijaństwa nad judaizmem, wskazując na doskonałość Chrystusa Chrystus jest zatem wyższy od proroków, aniołów, Mojżesza Jego kapłaństwo jest doskonalsze od Aaronowego według porządku Melchizedeka Następnie ukazana jest wyższość Nowego Przymierza nad Starym ponieważ jest ono oparte na lepszych obietnicach Autor napomina adresatów do wytrwałości posługując się biblijnymi przykładami bohaterów wiary
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Dobrze znający Autora Z końcowych fragmentów listu jasno wynika, że autor był znany adresatom Prosi ich o modlitwy Sam modli się za nimi Wspomina o wizycie Tymoteusza.
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Mieszkający nie wiadomo gdzie Nieznane jest miejsce gdzie znajduje się zbór Prawdopodobnie mieszkają w mieście (13,14) Jakie to miasto? Rzym? Samaria? Antiochia?, Korynt?, Cypr?, Efez?, Bitynia?, Pont?, Kolosy? Na Rzym wskazuje duże powiązanie z 1 Listem Klemensa do Koryntian
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Data powstania Wokół daty powstania listu istnieje wiele kontrowersji List został napisany stosunkowo wcześnie, skoro był obszernie cytowany przez Klemensa Rzymskiego (zm. 101) w jego Liście do Koryntian Jedna z hipotez mówi, że list powstał pomiędzy 64 67 Inna wersja to lata 81 96 Jednak Hbr. 10,1 raczej jasno wskazuje, że list został napisany przed zburzeniem Świątyni Jerozolimskiej
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Data powstania Wzmianka o tym, że Tymoteusz został zwolniony znajduje się w Hbr. 13,23. W 2 Tym. 4,11 13 Paweł wspomina o przybyciu Tymoteusza do Rzymu. Tymoteusz przybył i został osadzony w więzieniu. Zatem, ponieważ Paweł został stracony przed śmiercią Nerona (9.06.68), to na napisanie Listu do Hebrajczyków pozostają lata 67 69 Oznacza to, że jest jednym z ostatnich pism nowotestamentowych (oprócz pism Jana), które wszystkie zostały napisane po zburzeniu Jerozolimy w końcu I stulecia
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Miejsce powstania O miejscu powstania listu można powiedzieć naprawdę niewiele Jeśli został napisany przez Ap. Pawła to jest nim Rzym, a list należałby do listów więziennych Apostoła Na Rzym wskazuje również werset: 13,24
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Przed formalnym powstaniem kanonu był obszernie cytowany przez Klemensa Rzymskiego pod koniec I wieku, Ignacego, Polikarpa, Justyna Męczennika, Ireneusza i innych Ojców Kościoła w II w Znajduje się w wielu wczesnych wersjach Biblii. Pojawia się w starożytnym kodeksie papirusowym Chester Beatty (ok. 200) wśród pism Ap.Pawła bezpośrednio po Liście do Rzymian Był negowany przez niektórych heretyków (marcjonistów i arian) ale był powszechnie akceptowany przez kościół ortodoksyjny
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Oficjalnie w kanonie Oficjalnie został uznany za natchniona księgę Nowego Testamentu po raz pierwszy przez Sobór w Antiochii (269) Kanoniczność Listu do Hebrajczyków została potwierdzona na soborze w Nicei (325) jak również na soborach późniejszych m.in. w Kartaginie (379) i Hipponie (419) Jasno sprawę kanoniczności pism zaczęto stawiać dopiero na soborze w Laodycei (363) Stwierdzenie tego soboru było dość wyjątkowe: 13 listów Ap. Pawła i jeden tego samego autora do Hebrajczyków Dopiero dekret soboru w Kartaginie brzmiał: 14 listów Ap. Pawła
Adresat Data i miejsce powstania Kanoniczność Późniejsze problemy z kanonicznością Reformacja zakwestionowała Pawłowe autorstwo listu Kajetan i Erazm z Rotterdamu Sobór Trydencki (1545 1563) uznawał 14 listów Pawła Luter nie uznawał Pawłowego autorstwa listu i umieszczał go razem z listem Jakuba, Judy i Objawieniem
Traktat-kazanie-list Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Księga jest powszechnie nazywana listem i jest nim w istocie (choć nie zawiera autora ani odbiorcy listu) Rozpoczyna się on bowiem jak traktat, następnie przebiega jak kazanie, a kończy jak list Pierwsze wyrażenie typowo epistolarne zawarte jest dopiero w przedostatnim wersecie listu (13,22)... do was napisałem Jednak inne wrażenia wskazujące na list zawarte są w innych miejscach: bracia (3,12; 10,19) czy bracia święci (3,1)
Eleganckie słowo zachęty Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Stanowi słowo zachęty (13,22) (Dz. 13,15), podobne do tego jakie skierowano w Antiochii Pizydyjskiej do Pawła i Barnaby Gdy porównać z Dz. 13,16 52 to widzimy tutaj podobieństwo, że najpierw ukazane jest zbawcze działanie Boga a następnie wezwanie do wiary i posłuszeństwa Posiada bardzo wyrafinowaną i elegancka konstrukcję, duży ładunek teologiczny, co odróżnia go w znacznym stopniu od innych ksiąg NT Księga napisana jest stylem doniosłym z wieloma elementami krasomówczymi (2,5; 5,11; 6,9; 7,9; 9,5; 11,32) Jest napisana językiem bardzo bliskim grece klasycznej
Nadrzędność Chrystusa Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Autor ukazuje nadrzędność Jezusa z Nazaretu jako Syna Bożego oraz korzyści dla wierzących płynące z jego cierpienia, śmierci jako ofiary za grzech Główny projekt przesłania ma na celu zaawansować nawróconych Żydów (i chrześcijan z pogan) w: zrozumieniu ewangelii umocnienia w wierze chrześcijańskiej zapobieżeniu odejściu od wiary dodania otuchy przed grożącymi im prześladowaniami O ile list ten zawiera wiele elementów istotnych z punktu widzenia Hebrajczyków w początkach chrześcijaństwa, zawiera on również wiele wskazówek dotyczących życia chrześcijan wszystkich czasów Autor pokazuje, że całe Pismo, włączając w to prawo ceremonialne znajduje swój cel w Chrystusie
Zachęta Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Autor zachęca judeochrześcijan w ich wyznaniu i wierze w Jezusa Mesjasza i Zbawiciela Ich żydowscy sąsiedzi nalegali aby porzucili chrześcijaństwo i powrócili do religii judaistycznej Próbowali oderwać ich od chrześcijan-pogan przez przywiązanie ich do czysto ceremonialnego typu religii Ludzie ci wykazywali że prorocy są więksi od Jezusa, prawo przyszło dzięki służbie aniołów, Mojżesz i Aaron również są więksi od Jezusa
Wezwanie Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Autor Listu do Hebrajczyków wzywa wierzących do: trwania w tym co usłyszeli (2,1) nie dawać się zwodzić (13,9) nie dawać się zniechęcić (12,3) stawiania oporu grzechowi (12,4) a nade wszystko zdawania sobie sprawy z faktu, że Chrystus jest arcykapłanem (8,1) Przez to należy mieć ufność, że dzięki krwi Chrystusowej mamy dostęp do Boga i niewzruszoną nadzieję (10,23.39) w zbawienie i wielką nagrodę (10,35)
Słowa kluczowe Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria
Chmura słów Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria
Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria (Vanhoye, 1963) posiada elegancką i przemyślaną strukturę o charakterze symetryczno-koncentrycznym. Jedna z najbardziej znanych prób jej analizy została zaprezentowana przez A. Vanhoye a a A. Vanhoje, La Structure Litteraire de l Epitre aux Hebreux, Paris - Burges, Desclée de Brouver, 1963.
Schemat ogólny Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Wersety Część Temat szczegółowy Wykład Temat ogólny 1,1-4 Prolog 1,5 2,18 Część I Imię wyższe od aniołów Doktryna Eschatologia 3,1 4,14 Część II A Jezus wierny Parenesis Eklezjologia 4,15 5,10 Część II B Jezus współczujący arcykapłan Doktryna Eklezjologia 5,11-6,20 Część III A Wstępne napomnienie Paranesis Ofiara 7,1 28 Część III A Jezus arcykapłanem według porządku Melchizedeka Doktryna Ofiara 8,1 9,28 Część III B Dosięgnął wypełnienia Doktryna Ofiara 10,1-18 Część III C Przyczyna wewnętrznego zbawienia Doktryna Ofiara 10,19 39 Część III C Końcowe napomnienie Paranesis Ofiara 11,1 40 Część IV A Wiara przodków Doktryna Eklezjologia 12,1 13 Część IV B Niezbędna wytrwałość Paranesis Eklezjologia 12,14 13,19 Część V Pokojowe owoce sprawiedliwości Paranesis Eschatologia 13,20 25 Zakończenie
III B: Dosięgnął wypełnienia Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Chrystus W części III B znajduje się punkt centralny listu (9,10/9,11). Werset 9,11, w oryginale rozpoczyna się od słowa Chrystus. Oznacza to, że niezwykły tematyczny chrystocentryzm listu wsparty jest najpełniej przez formę listu.
Centralny punkt listu Geneza Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Hbr. 9,10 11 (EIBD) Są to tylko przepisy dotyczące ciała, o pokarmach, napojach i różnych obmywaniach, obowiązujące do czasu wprowadzenia nowego porządku. Lecz Chrystus, który pojawił się jako arcykapłan [nowo] powstałych dóbr, [wszedł] przez większy i doskonalszy przybytek, nie ręką zbudowany, to jest nie [należący] do tego, co stworzone;
Główna część doktrynalna Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Wersety Część Temat szczegółowy Wykład Temat ogólny 8,1 6 Część III B c Stary system ofiarniczy Doktryna Ofiara/Eschatologia 8,7 13 Część III B b Pierwsze przymierze niedoskonałe i tymczasowe Doktryna Ofiara/Eklezjologia 9,1 10 Część III B a Stare bezsilne instytucje ofiarnicze Doktryna Ofiara/Ofiara 9,11 14 Część III B A Chrystus nową i skuteczną instytucją Doktryna Ofiara/Ofiara 9,15 23 Część III B B Nowe przymierze Doktryna Ofiara/Eklezjologia 9,24 28 Część III B C Wejście do nieba Doktryna Ofiara/Eschatologia
Wspierające konstrukcje logiczne Styl Główne przesłanie Słowa kluczowe Koncentryczna symetria Zapowiedzi tematu Słowa łączniki Przechodzenie od doktrynalnego wykładu do pouczenia i zachęty (paranesis). Symetryczność poszczególnych fragmentów Przeciwstawienie czasów obecnych i przyszłych (dotyczy całości listów jak i poszczególnych sekcji) Użycie tematów ogólnych i szczegółowych Konstrukcja: podobieństwo różnica wyższość Konstrukcja: Chrystus (I połowa listu) i chrześcijanie (II połowa listu)
Cytowanie Starego Testamentu a a Paciorek A., ks.,, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1998. Autor posługuje się LXX Cytaty, pochodzące głównie z Pięcioksięgu, Proroków i Księgi Psalmów, są przytaczane w sposób dość luźny. Przykładowo, rozdział 11 nie zawiera żadnych cytatów, choć w całości oparty jest na ST. Z nielicznymi wyjątkami (4,7; 9,19) Autor nie podaje starotestamentowych autorów, wychodząc z założenia, że autorem pism jest sam Bóg. Cytuje pisma jako słowa samego Boga, często wyrażając je w stronie czynnej i czasie teraźniejszym podkreślając fakt, że Boże objawienie trwa W liście znajduje się 35 cytatów ze ST. W 20 podmiotem jest Bóg-Ojciec, 5 (2,12.13a.13b, 10,5 7) Syn, oraz 5 Duch Święty (3,7b 11, oraz prawdopodobnie 4,3.5.7; 10,16 17)
Psalm 110 (BW) Hbr. 1,3; 5,6.10; 6,20; 7,3.11.17.21; 8,1; 10,12 13; 12,2 Psalm Dawidowy.Rzekł Pan Panu memu: Siądź po prawicy mojej, Aż położę nieprzyjaciół twoich jako podnóżek pod nogi twoje! Berło mocy twojej ześle Pan z Syjonu: Panuj wśród nieprzyjaciół swoich! Lud twój chętnie pójdzie za tobą W świętej ozdobie, gdy wystawisz wojsko swoje; Młódź twoja zrodzi ci się Jak rosa z zorzy porannej. Przysiągł Pan i nie pożałuje: Tyś kapłanem na wieki według porządku Melchisedeka. Pan po prawicy twojej Zetrze królów w dzień swego gniewu. Będzie sądził narody, pobije wielu, Roztrzaska głowy jak ziemia szeroka. Będzie pił w drodze ze strumienia, Dlatego głowę podniesie.
Metody homiletyczne a Geneza a Paciorek A., ks.,, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin 1998. Wzmocnienie (10,19 39) i wnioskowanie a fortiori (2,2 4) Odkrycie-objaśnienie (8,13) Podkreślenie dosłownego znaczenia (3,7 4,13) nacisk na słowo dzisiaj Zbiory cytatów (1,5 13) Zbiory przykładów (11,1 40) Typologia (8,5) Midrasz wprowadzenie wydarzenia biblijnego w aktualne doświadczenie słuchaczy (3,7 4,13)