Agnieszka Gawłowska UPRAwA ZIÓŁ

Agnieszka Gawłowska UPRAwA ZIÓŁ

Spis treści WSTĘP 3 Ogólna charakterystyka 4 Usytuowanie rabaty w ogrodzie 7 Ogólne wymagania ziół 8 Uprawa 10 Sposoby uprawy ziół 10 Wymagania pokarmowe ziół 13 Pożądane i niepożądane sąsiedztwo innych roślin 13 Sadzenie ziół 16 Pielęgnacja 18 Nawożenie ziół 18 Sposoby przycinania ziół 19 Terminy pozyskiwania surowców leczniczych 19 Podlewanie ziół 22 Odchwaszczanie ziół 22 Ściółkowanie 23 Szkodniki ziół i ich zwalczanie 23 Rozmnażanie 24 Gatunki 26 Przykładowe rozwiązania 46 Romby 56 Rabata podniesiona 57 Zygzak 58 Pachnąca 59 Leśna 60 Promienista 61 Pizza 62

Wstęp Zioła od wieków są obecne w ogrodach. W Polsce występuje około 2 tysięcy gatunków tych roślin, z czego w zielarstwie używa się jedynie 530. Książka zawiera opisy wymagań różnych gatunków ziół oraz sposobów ich wykorzystania w ogrodzie. Wobec dzisiejszego powrotu tych roślin do dawnej popularności opisano również sposoby ich uprawy, pielęgnacji oraz rozmnażania. Każda roślina zielarska ma specyficzny dla siebie okres, w którym powinno się pozyskiwać jej części wykorzystywane później jako surowiec leczniczy lub przyprawa. Powyższe wiadomości zostały zamieszczone w osobnej tabeli. Opisy poszczególnych gatunków roślin zawierają nie tylko wskazówki dotyczące ich rozmieszczenia i sąsiedztwa na rabatach, ale także informacje o zastosowaniu w kuchni oraz właściwościach leczniczych. Przykładowe projekty rabat ziołowych zostały opracowane dla różnorodnych warunków glebowych i świetlnych. Proponowane rozwiązania są łatwe do zmodyfikowania przez ogrodnika amatora i można je dopasować do różnych założeń ogrodowych. Każdy z projektów wolno dowolnie pomniejszyć lub powiększyć.

Ogólna charakterystyka W Polsce występuje ponad dwa tysiące gatunków roślin. Dla celów zielarskich używa się jedynie 530 z nich, przy czym aż 75% tych roślin pochodzi ze specjalnych upraw, a jedynie 25% pozyskuje się ze stanowisk naturalnych. Popularność ziół w ostatnich latach rośnie. Ma to prawdopodobnie związek z coraz większym udziałem w naszych jadłospisach żywności przetworzonej i wynikającą z tego tęsknotą za naturą i staropolskimi recepturami na zdrowie, radość i dobre samopoczucie. Prawie każdy czuje nostalgię na myśl o apteczkach przyjemnych i pożytecznych, które dawniej prowadziły panie domu. Wiedza o tym, kiedy zbierać użyteczne rośliny, jak rozpoznawać ich gatunki, które części do czego wykorzystywać, nie jest dziś powszechnie znana. Sekretne zeszyty prababek rzadko kiedy przetrwały wojnę, stąd wiele przepisów popadło w zapomnienie. Moda na kąciki ziołowe w ogrodach jest próbą powrotu do czasów, gdy rośliny uprawiano na własny użytek. Współczesne ogródki ziołowe wyglądają dziś nieco inaczej niż te, które dostarczały roślin naszym przodkom. Przede wszystkim przy ich zakładaniu bierze się pod uwagę estetykę i użyteczność, a czasem także kwestię wygodnej i łatwej uprawy. Zioła są dość zróżnicowaną grupą roślin. Środowisko ich życia wiąże się z pochodzeniem z danego zbiorowiska roślinnego. Oznacza to, Moda na ogródki ziołowe wynika z tęsknoty za czasami, gdy nasze babcie hodowały zioła na własny użytek PLAN DZIAŁANIA przygotować miejsce do suszenia ziół kupić szczelnie zamknięte słoiki i hermetyczne torebki do ich przechowywania zastanowić się, w którym miejscu usytuować rabatę ziołową dowiedzieć się, w jakim środowisku naturalnym rośnie dane zioło 4

że nie dla wszystkich ziół można zrobić wspólną rabatę. Nie sposób przecież posadzić obok siebie macierzanki piaskowej i tataraku, chociaż obydwa gatunki mają zastosowanie w kuchni. Równie ważne jak środowisko życia ziół jest ich suszenie i przechowywanie, co może stać się swojego rodzaju hobby. Surowiec zielarski powinien być suszony w przewiewnych szopach lub przechłodzonych piecach jak najszybciej po zebraniu. Bardzo ważne jest również to, aby światło nie miało do niego bezpośredniego dostępu. Dobrze wysuszone zioła powinny zachować swój kolor i zapach, a także łatwo się kruszyć. Jeśli suszy się rośliny o intensywnych aromatach, do ich przechowywania powinno się używać szczelnie zamkniętych słoików. Można też przetrzymywać je w hermetycznych i czystych torebkach papierowych (np. śniadaniowych), ale trzeba pamiętać, że niezależnie od sposobu magazynowania rośliny ziołowe po mniej więcej roku od ich zebrania w dużej mierze tracą swoje właściwości. Nie warto więc robić zbyt dużych zapasów. KĄCIK SPECA Większość ziół traci swoje właściwości już po roku. Owoce ziół można przechowywać do trzech lat, a korzenie do pięciu lat. Suszone zioła najlepiej przechowywać w szczelnie zamkniętych słoikach Zioła powinno się suszyć w przewiewnych miejscach, do których nie mają dostępu promienie słoneczne UPRAWA ZIÓŁ 5 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA

Suszenie nie dotyczy oczywiście tych ziół, które wykorzystuje się w stanie świeżym (np. mięty lub bazylii). Nie oznacza to, że nie nadają się one do suszenia, ale trzeba pamiętać, że suszone i świeże mają całkiem odmienny smak i aromat. Niektóre zioła można również mrozić, gdyż w tej postaci zachowują większość cennych substancji. Współczesny ogródek ziołowy ma najczęściej zastosowanie kuchenne. Dużo rzadziej służy jako apteczka. Zioła zwykle są postrzegane jako rośliny wyłącznie jednoroczne, ale zalicza się do nich również byliny oraz niektóre krzewy. Oznacza to, że rabatki z ziołami mogą być atrakcyjne przez cały sezon wegetacyjny, a niektóre z nich będą cieszyły oczy przez długie lata. Zioła dobrze wyglądają w kompozycji z innymi roślinami (np. z kwiatami). Większość z nich ma Niektóre zioła można mrozić, ponieważ w tej postaci nie tracą swoich właściwości Kwiaty ziół dostarczają pokarm motylom i pszczołom ozdobne, wonne liście, ale niektóre uprawia się też dla nasion, korzeni lub kwiatów, które, nawet jeśli mają zastosowanie w kuchni, są nieocenioną skarbnicą pokarmu dla owadów motyli i pszczół. Rośliny wabiące owady mogą się stać dodatkową atrakcją ogrodu. Kwiaty ziół często są jednak usuwane, zwłaszcza wtedy, gdy roślina jest uprawiana ze względu na jak największą ilość aromatycznych liści. Jeśli jest cenna z uwagi na aromatyczne nasiona, ale jej liście również są wykorzystywane, należy pozostawić kilka kwiatów, aby zawiązały się owoce. Zioła na ogół są dość odporne na szkodniki. Rzadko też atakują je choroby, ponieważ zawarte w wielu z nich olejki eteryczne i inne związki skutecznie odstraszają zwierzęcych łakomczuchów. CZY WIESZ, ŻE zawarte w ziołach olejki eteryczne i inne substancje odstraszają niektóre szkodniki? 6