O stupie ogólnie Stupa (sanskryt) reprezentuje przebudzony umysł Buddy. Po tybetańsku nazywa się "cie-ten" (mchod rten). "Cie" oznacza "ofiary", a "ten" oznacza wsparcie, oparcie lub "obiekt reprezentujący". Cie-ten jest obiektem, dzięki któremu - składając mu ofiary i okazując cześć - możemy zgromadzić niewyobrażalnie wielką ilość zasługi oraz mądrości. Serce stupy stanowią relikwie Przebudzonych i inne święte przedmioty, a rytuały konsekracji sprawiają, że pożytki ze spotkania stupy są takie same, jak ze spotkania samego Buddy. Błogosławieństwo stupy odczuwane jest zarówno przez tych, którzy uczestniczą w jej budowie, oddają jej cześć, a także przez wszystkich, którzy mieszkają w okolicy, gdzie się ona wznosi. Jest dla nich źródłem spokoju i szczęścia. Historia stup Istnieje osiem rodzajów stup: 1. Stupa Rozkwitu Lotosu (tyb: ku tam cieten, w transliteracji: sku bltams mchod rten). Stupa ta upamiętnia narodziny księcia Siddharthy, który potem stał się Buddą. Budda narodził się w Lumbini, położonym w południowym Nepalu. Stopnie tej stupy są okrągłe i mają kształt płatków lotosu. 2. Stupa Przebudzenia (dziangciub cieten, byang chub mchod sten). Po czterdziestu dziewięciu dniach medytacji pod Drzewem Bodhi, w miejscowości znanej współcześnie jako Bodh Gaja, Siddhartha urzeczywistnił ostateczną prawdę. Zrozumiał także, że każda istota obdarzona umysłem ma w sobie potencjał osiągnięcia Przebudzenia. Stopnie stupy upamiętniającej Przebudzenie są równe i nieozdobione. 3. Stupa Obrócenia Kołem Dharmy (cie khor cieten, chos 'khor mchod rten). Przez siedem tygodni po osiągnięciu Przebudzenia Buddha nie nauczał Dharmy. Kiedy jednak w Sarnath pod Varanasi został przez pięciu uczniów - z którymi wcześniej praktykował ascezę nad rzeką Nairandżana - poproszony o ukazanie metod prowadzących do Wyzwolenia, Budda rozpoczął przekazywanie Nauk. Stupa upamiętniająca Obracanie Kołem Dharmy znana jest też jako "stupa wielu bram". Jej stopnie ozdobione są wieloma bramami, które symbolizują otwieranie bram Dharmy. 4. Stupa Ukazywania Cudów (ciotrul gji cieten, cho 'phrul gyi mchod rten). W Śrawasti Budda został wezwany /nie: wyzwany?/ przez bramińskich przywódców, by udowodnił swoje urzeczywistnienie. Przez piętnaście kolejnych dni Budda ukazywał swą
władzę nad zjawiskami, ukazując rozmaite cuda. Stupa upamiętniająca te zdarzenia ma na każdym z czterech stopni występ w centralnej części. 5. Stupa Zstąpienia Z Nieba Toszita (lha bab cieten, lha bab mchod rten) Matka Buddy, Majadevi, po tym, gdy zmarła wkrótce po urodzeniu Siddharty, odrodziła się w niebie Tuszita. Aby odpłacić jej dobroć, Budda udał się na trzy miesiące do tego nieba i nauczał matkę oraz innych bogów. Stupa upamiętniająca jego powrót na ziemię w? północnych Indiach ma schody po każdej stronie, w środkowej części stopni/ściany?/. 6. Stupa Powrotu do Jedności (jen dum cieten, dbyen bsdum mchod rten) Kiedy w społeczności mnisiej nastąpił podział, Budda doprowadził sanghę do ponownej jedności. Stupa upamiętniająca te wydarzenia jest ośmiokątna. 7. Stupa Wszechzwycięstwa (namgjal cieten, rnam rgyal mchod rten) W odpowiedzi na błagania jednego z uczniów, Budda przedłużył swoje życie o trzy miesiące. Stupa upamiętniająca to jest okrągła. 8. Stupa Parinirwany (njang de cieten, myang 'das mchod rten) W swych ostatnich słowach Buddha przynaglał swych uczniów, by byli gorliwi w wysiłkach na ścieżce do Przebudzenia. Leżąc na prawym boku wszedł w stan głębokiej medytacji i wkroczył w Parinirwanę - ostateczne wygaśnięcie wszelkiego cierpienia. Stupa upamiętniająca to nie ma żadnych stopni. Waza znajduje się bezpośrednio na tronie. Po sześciu latach ascezy i umartwień, Budda - spoczywając w głębokim samadhi - poskromił demony Mary dzięki mocy miłości i współczucia. Wydarzyło się to w obecnym Bodh Gaja o świcie w dniu, który nastąpił po pełni księżyca, w miesiącu waisaka. Po raz pierwszy, dla uczczenia doskonałego i całkowitego Przebudzenia Buddy, zbudował taką stupę hinduski król Dharmy Bimbasara. Stąd jej nazwa "Stupa ujarzmiania demonów" lub "Stupa Przebudzenia". Stupa w Grabniku, w której złożone będą relikwie Kjabdzie Tengi Rinpoczego wraz z wieloma innymi relikwiami, to Stupa Przebudzenia. Symbolika stup Podstawa stupy symbolizuje dziesięć szlachetnych działań: trzy sposoby działania ciała: 1) ochranianie życia innych, 2) szczodrość, 3) etyczność w życiu partnerskim; cztery sposoby działania mowy; 4) mówienie prawdy, 5) mowa niosąca zgodę, 6) łagodna i spokojna mowa, 7) sensowna mowa;
trzy postawy umysłu: 8) bycie usatysfakcjonowanym ilością rzeczy, jakie się posiada, 9) życzliwość, 10) właściwe poglądy. Działania te stanowią prawdziwą podstawę Wyzwolenia. 2. Trzy wznoszące się stopnie symbolizują trzy obiekty Schronienia, które wytyczają bezpieczny kierunek. Są to: Budda, czyli doskonały Nauczyciel Dharma, czyli Nauka Buddy, Sangha, czyli ci, którzy praktykują te Nauki. 3. Lwi tron symbolizuje panowanie nad całym Wszechświatem. 4. Waza skarbów (w ziemi, pod stupą) symbolizuje siedem szlachetnych bogactw: wiarę, etyczność, szczodrość, uczenie się, poczucie wstydu za złe uczynki, zażenowanie złymi uczynkami, najwyższe zrozumienie (pradżnię). 5. Mały i duży lotos symbolizują sześć paramit: szczodrość, etyczność, cierpliwość, gorliwość, medytacyjne wchłonięcie, najwyższe zrozumienie. 6. Cztery narożniki podstawowego tronu symbolizują Cztery Niezmierzoności: nieograniczoną miłującą dobroć, nieograniczone współczucie, nieograniczoną radość, nieograniczoną bezstronność. 7. Pierwszy stopień symbolizuje cztery podstawy uważności (dran pa nye bar bzhag pa bzhi) rozwijane przez Bodhisattwę na etapie zwanym "mała ścieżka nagromadzenia": uważność w odniesieniu do ciała, uważność w odniesieniu do odczuć,
uważność w odniesieniu do myśli, uważność w odniesieniu do zjawisk (dharm). 8. Drugi stopień symbolizuje cztery doskonałe dążenia, znane też jako cztery doskonałe sposoby porzucenia (yang dag par spong ba bzhi), rozwijane przez Bodhisattwę na etapie zwanym "średnia ścieżka nagromadzenia": rozwijanie istniejących dobrych właściwości i stwarzanie nowych; usuwanie istniejących złych właściwości i niedopuszczanie, by pojawiły się nowe. 9. Trzeci stopień symbolizuje cztery filary magicznych mocy (rdzu 'phrul gyi rkang pa bzhi), rozwijane przez Bodhisattwę na etapie zwanym "wielka ścieżka nagromadzenia": dążenie, gorliwość, intencja, analizowanie. 10. Czwarty stopień symbolizuje pięć duchowych sił (dbang po), rozwijane przez Bodhisattwę na pierwszym i drugim etapie "ścieżki zastosowania": siła wiary, siła gorliwości, siła uważności siła nierozproszonego skupienia (samadhi), siła najwyższego zrozumienia (pradżnia). 11. Niewzruszona podstawa podtrzymująca wazę symbolizuje pięć mocy (stobs), które są podobne jak pięć sił, ale mają większą moc. Bodhisattwa rozwija je na trzecim i czwartym etapie "ścieżki zastosowania": moc wiary, moc gorliwości, moc uważności moc nierozproszonego skupienia (samadhi), moc najwyższego zrozumienia (pradżnia).
12. Waza symbolizuje siedem gałęzi (zwanych też czynnikami) Przebudzenia, które Bodhisattwa na "ścieżce widzenia": doskonała uważność, doskonałe rozróżnianie [zjawisk] doskonała gorliwość, doskonała radość, doskonałe elastyczność, doskonałe nierozproszone skupienie, doskonała bezstronność. 13. Tre (tybet.) i jego odwrócenie (ponad wazą) symbolizuje ośmioraką szlachetną ścieżkę, którą urzeczywistniają Bodhisattwowie na "ścieżce medytacji": doskonały pogląd, doskonałe myślenie, doskonała mowa, doskonałe postępowanie, doskonały sposób życia, doskonałe wysiłki, doskonała uważność, doskonałe nierozproszone skupienie. Wszystkie podpunkty od punktu siódmego do trzynastego tworzą razem trzydzieści siedem elementów ścieżki Bodhisattwy. 14. Drzewo życia (tyb. sok-szing) symbolizuje dziesięć rodzajów poznania: zjawisk, umysłu, wrażeń, iluzji, cierpienia, przyczyn cierpienia, ustania cierpienia, drogi do tego prowadzącej,
rozpadu, pojawiania się. oraz dziesięć transcendentnych rodzajów poznania. 15.Trzynaście pierścieni symbolizuje trzynaście stopni do Stanu Buddy: - stopień początkujących - stopień pełnej oddania praktyki - dziesięć stopni Bodhisattwy - Stan Buddy. Inne źródła mówią, że trzynaście kręgów symbolizuje dziesięć mocy Buddy oraz rodzaje wszechwiedzy. 16. Parasol i jego podstawa symbolizują stan Zwycięzcy. 17. Ozdoba symbolizuje wszystkie najwyższe właściwości. 18. Księżyc symbolizuje usunięcie wszelkiego cierpienia. 19. Słońce symbolizuje promieniowanie tysięcy świateł współczucia. 20. Klejnot na szczycie symbolizuje spełnienie wszystkich życzeń. Kiedy z wielkim oddaniem i wiarą składamy pokłon przed tak znamienitą stupą - ucieleśnieniem wszystkich właściwości Zwycięzców - to jest to taki sam pożytek, jakbyśmy kłaniali się przed wszystkimi Buddami. Kiedy z szacunkiem okrążamy ją w prawą stronę, to jakbyśmy okrążali wszystkich Buddów. Powiedziano, że samo tylko ujrzenie stupy albo bycie muśniętym jej cieniem zasiewa nasionko wkroczenia na ścieżkę ku Wyzwoleniu. Znana jest historia pewnej świni, która wiele żywotów temu, uciekając przed psem, okrążyła stupę w prawą stronę i dzięki temu w czasach Buddy Siakjamuniego odrodziła się jako jeden z jego mnichów. Dobrodziejstwa związane z budowaniem stup
W sutrze Me tu dziung łe do Budda powiedział: "Anando, jeśli ktoś wykona stupę mahaparinirwany doskonałych Buddów, Tathagatów, Zwycięzców na Marami - choćby ta stupa miała tylko wielkość owocu myrobalanu, a jej drzewo życia było tak cienkie jak igła, parasol niczym liść jałowca, posążek wielkości ziarna jęczmienia, zaś relikwie jak ziarenko gorczycy - to zgromadzona przez niego zasługa jest o wiele większa niż wszystkie zasługi zgromadzone przez ofiarowanie trzystu tysięcy mandal Wszechświatów, utworzonych z siedmiu rodzajów drogocennych materiałów, ofiarowanych przez pełnych oddania Synów i Córki Szlachetnej Rodziny tak wielkim istotom, jak: Ten Który Wstąpił w Strumień; Raz Powracający; Nie Powracający oraz Arhat." W sutrze Dzie nampar dziepe do, w której Budda zwraca się do syna bramina Netso, wyliczone jest osiemnaście dobrodziejstw wypływających ze zbudowania stupy: 1. odrodzisz się w królewskiej rodzinie; 2. uzyskasz piękne ciało; 3. uzyskasz dar fascynującej mowy; 4. sam twój widok będzie źródłem wielkiej radości dla innych; 5. osiągniesz erudycję w pięciu gałęziach wiedzy; 6. będziesz osobą lubianą i czarującą; 7. staniesz się oparciem dla innych; 8. będziesz otrzymywać zewsząd zaproszenia; 9. objawisz spontaniczne zainteresowanie słowami i dźwiękami Dharmy; 10. życie upłynie ci w szczęściu; 11. będziesz poważany przez bogów i ludzi; 12. posiądziesz wielkie bogactwo; 13. będziesz obdarzony długim życiem; 14. twe życzenia spełnią się; 15. twa mądrość i dobroczynne oddziaływanie będą się nieprzerwanie powiększać; 16. osiągniesz niezniszczalne ciało wadżry; 17. odrodzisz się w wyższych sferach egzystencji; 18. szybko urzeczywistnisz doskonałe Przebudzenie. Oprócz tych wymienionych, są jeszcze inne niezliczone dobrodziejstwa, o których mówią sutry i tantry.
Dobrodziejstwa związane z okrążaniem stupy Szlachetny Szariputra, znany z wielkiej mądrości, zapytał Buddę: "Czy zechciałbyś, o Buddo, powiedzieć, jakie mogą być korzyści związane z okrążaniem stupy?" Budda odpowiedział: "Oto, jakie dobrodziejstwa spływają na tego, kto okrąża stupę: będąc wolnym od ośmiu niekorzystnych warunków, narodzi się w szlachetnej rodzinie i uzyska liczne bogactwa; będąc wolnym od emocjonalnych splamień, chętnie będzie praktykował szczodrość; obdarzony pociągającym wyglądem i piękną karnacją, będzie dla innych obiektem zachwytu; stanie się możnym tego świata i królem Dharmy; odrodzi się w sprzyjających warunkach i będzie pełen oddania dla Nauk Buddy. Gdy urzeczywistni praktykę Dharmy, objawi nadzwyczajne zdolności i stopniowo osiągnie trzydzieści dwie główne i osiemdziesiąt pomniejszych oznak doskonałości Ciała Buddy." Taka była Jego odpowiedź. Jest to zaledwie kilka przykładowych dobrodziejstw płynących z okrążania stupy. Przez samo tylko jej ujrzenie, słuchanie o jej właściwościach, wspominanie czy kontakt z nią - choćby to było jedynie przejście przez jej cień lub muśnięcie przywianym sponad niej wiatrem - uzyska się szczęście w tym życiu, a w końcu osiągnie się Przebudzenie. W oparciu o cytaty z Kangjuru, wybrane przez Lamę Karta, oraz inne źródła skompilował to Lama Rinczen.