Andrzej URBAN Zastępca Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego KATASTROFY BUDOWLANE W 200 ROKU I ANALIZA KATASTROF W LATACH 15-200 CONSTRUCTION DISASTERS IN 200 AND AN ANALYSIS OF CONSTRUCTION DISASTERS BETWEEN 15 AND 200. Streszczenie W referacie przedstawiono działania podejmowane, przez organy nadzoru budowlanego, w sprawie wyjaśnień przyczyn katastrof budowlanych oraz w sprawie odpowiedzialności zawodowej i karnej. Abstract This paper demonstrates the activities taken up by the supervisory construction bodies regarding the explanation of the reasons behind construction disasters and professional as well as penal liability. 1. Wprowadzenie Główny Urząd Nadzoru Budowlanego Departament Inspekcji Budowlanej prowadzi rejestr katastrof budowlanych. Informacje o zaistniałych katastrofach przekazują powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego lub wojewódzcy inspektorzy nadzoru budowlanego w ramach zadań i kompetencji określonych w art. 83 ust. 1 i 2 ustawy Prawo budowlane. Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn katastrof prowadzi właściwy miejscowo organ nadzoru budowlanego I instancji powiatowy lub wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego (art. 7 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 7 ustawy Prawo budowlane). Postępowanie to moŝe przejąć organ wyŝszego stopnia odpowiednio wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego lub Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego (art. 77 Pb). Osoby winne za powstanie katastrofy budowlanej podlegają odpowiedzialności zawodowej oraz karnej. Odpowiedzialność zawodowa dotyczy osób pełniących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie tj. projektanta, kierownika budowy (robót), inspektora nadzoru inwestorskiego, którzy posiadają odpowiednie uprawnienia budowlane i są członkami właściwej okręgowej izby zawodowej, Na podstawie informacji przesyłanych przez właściwe organy nadzoru budowlanego z obszaru całego kraju, w Departamencie Inspekcji Budowlanej jest prowadzony rejestr katastrof budowlanych, zawierający następujące informacje: nazwę i adres urzędu zgłaszającego katastrofę, nazwę i adres obiektu, który uległ zniszczeniu, nazwę (nazwisko) właściciela obiektu, datę katastrofy, 185
krótki opis katastrofy i przyczyny jej powstania, liczbę osób poszkodowanych, w tym: ranni i zabici, inne istotne uwagi o zdarzeniu. Układ rejestru i jego zawartość informacyjna wynika z układu Ankiety wstępnej i końcowej o katastrofie budowlanej, których formularze opracowano w GUNB. Na podstawie tego rejestru jest sporządzana roczna analiza przyczyn występowania katastrof w Polsce. Od 2003r. uwzględnia ona równieŝ ocenę wyników działań terenowych organów nadzoru budowlanego, w związku z prowadzonym przez te organy postępowaniem wyjaśniającym (art. 7 i art. 78 Prawa budowlanego). Zakres tego opracowania obejmuje ponadto informacje o: rodzajach obiektów, które uległy katastrofie, z podziałem na obiekty w budowie i obiekty w uŝytkowaniu (z uwzględnieniem ich okresu eksploatacji) oraz okoliczności, które spowodowały katastrofę, prowadzonych przez organy nadzoru budowlanego działaniach formalno-prawnych i w zakresie odpowiedzialności zawodowej osób, posiadających uprawnienia budowlane. 2. Katastrofy budowlane w 200 roku Raport za 200 rok został opracowany na podstawie ankiet końcowych według przyjętej klasyfikacji: kategoria I zgodnie z definicją katastrofy budowlanej, czyli katastrofą budowlaną jest nie zamierzone, gwałtowne zniszczenie obiektu budowlanego lub jego części, a takŝe konstrukcyjnych elementów rusztowań, elementów formujących, ścianek szczelnych i obudowy wykopów. (art. 73 ustawy Prawo budowlane) Dotyczy obiektów: a w okresie uŝytkowania, b w trakcie budowy. kategoria II katastrofy zaistniałe z przyczyn losowych: spowodowane obfitymi opadami śniegu, wskutek silnego wiatru, wywołane poŝarem, wypadek samochodowy, wybuch gazu ziemnego, wybuch gazu propan-butan, inne (wybuch kotła c.o, wybuch pieca c.o, uszkodzenie obiektu przez pracujący w pobliŝu Ŝuraw, uderzenie środka transportu w obiekt, co spowodowało zawalenie się obiektu lub jego części, wybuch pyłu w silosie Ŝelbetowym, wybuch gazu produkcyjnego, wybuch materiałów magazynowanych wewnątrz hali, niszczące działanie wezbranych wód rzeki, intensywne opady deszczu spowodowały osunięcie ściany szczytowej) W 200 roku zarejestrowano 385 katastrofy zgłoszone przez terenowe organy nadzoru budowlanego i GINB, w tym 3 katastrofy na terenach zamkniętych, dla 7 katastrof postępowanie nie zostało dotąd zakończone. Raport za 200 rok objął więc 338 katastrof. Katastrofy te wydarzyły się w budownictwie mieszkaniowym, przemysłowym, gospodarczym i innym (np. transportowym: drogowym, kolejowym i wodnym), zarówno w trakcie eksploatacji obiektów, jak i w czasie budowy, co przedstawia tabela 1 18
Tabela 1. Podział katastrof ze względu na ich występowanie wg rodzajów budownictwa Rodzaj budownictwa Rok 200 1. Budownictwo mieszkaniowe, w tym: 2. Budownictwo przemysłowe, w tym: 3. Budownictwo gospodarcze, w tym:. Budownictwo inne, w tym: 3 8 28 2 2 1 1 5 8 51 17 Razem w budownictwie: 338 Udział katastrof w poszczególnych rodzajach budownictwa, z podziałem na obiekty budowane i uŝytkowane ilustruje rys. 1. 10 10 120 100 80 0 0 20 0 1 8 51 2 17 5 2 inne gospodarcze przemysłowe mieszkaniowe w budowie w uŝytkowaniu Rys. 1. Katastrofy obiektów budowlanych i uŝytkowanych wg rodzajów budownictwa w 200 roku Jak widać najwięcej katastrof budowlanych w br. wystąpiło w budownictwie gospodarczym (razem 1 katastrof), z czego większość przypada na okres uŝytkowania obiektu (1 katastrofy 7% katastrof w budownictwie gospodarczym). 187
Tabela 2. Liczba katastrof w 200 r. z podziałem na kategorie ich powstania I. Liczba katastrof zaistniałych w 200 roku: 338 1. Kategoria I zgodnie z definicją katastrofy budowlanej (art. 73 ustawy Prawo budowlane): a w okresie uŝytkowania b w trakcie budowy 10 (31 %) 7 30 3 katastrofy w trakcie remontu 17 katastrof - w trakcie budowy nowych obiektów 10 katastrof - w trakcie rozbiórki 2. Kategoria II zaistniałe z przyczyn losowych: ś - spowodowane obfitymi opadami śniegu w wskutek silnego wiatru p poŝar s wypadek samochodowy Gz gaz ziemny Gp-b gaz propan-butan n inne (spowodowane: wybuchem kotła co, wybuch prowizorycznego kotła co, błąd człowieka obsługującego Ŝuraw, wybuchem pyłu w silosie Ŝelbetowym do gromadzenia trocin i pyłu, wybuchem gazu produkcyjnego, wybuchem materiałów znajdujących się wewnątrz hali, wezbraniem wód w rzece) II. Poszkodowani wskutek katastrof ogółem: w tym: 23 ( %) 130 55 12 10 15 1 katastrofa - w obiekcie prowadzone były roboty bez pozwolenia 1 katastrofa obiekt w trakcie remontu 1 katastrofa w trakcie budowy 1 obiekt uŝytkowany bez zgłoszenia 21 osób - zabici: 88 (z czego: - 75 w obiektach uŝytkowanych, - 13 podczas prowadzenia robót budowlanych) - ranni: 173 (z czego: - 153 w obiektach uŝytkowanych, - 20 podczas prowadzenia robót budowlanych) 188
w budowie 28% w uŝytkowaniu w budowie w uŝytkowaniu 72% Rys. 2. Podział katastrof według kategorii I w 200 roku wywołane wybuchem gazu ziemnego 3% spowodowane wypadkiem samochodowym % wywołane wybuchem gazu propan-butan 3% wywołane innymi zjawiskami % spowodowane wybuchem poŝaru 5% wskutek silnego wiatru 2% spodowane obfitymi opadami śniegu 55% spodowane obfitymi opadami śniegu spowodowane wybuchem poŝaru wywołane wybuchem gazu ziemnego wywołane innymi zjawiskami wskutek silnego wiatru spowodowane wypadkiem samochodowym wywołane wybuchem gazu propan-butan Rys. 3. Podział katastrof według kategorii II w 200 roku 18
Biorąc pod uwagę okres uŝytkowania (wiek) obiektów, które uległy katastrofie w 200r, z ogólnej ilości 338 katastrof: - w obiektach uŝytkowanych poniŝej 10-u lat wystąpiło - 8, % (13 katastrof) - w obiektach uŝytkowanych w okresie 10 70 lat wystąpiło - 8,8 % (15 katastrofy) - w obiektach uŝytkowanych powyŝej 70 lat wystąpiło - 18,1 % (1 katastrofy) - w obiektach wyłączonych z uŝytkowania wystąpiło -,8 % (33 katastrofy) W okresie uŝytkowania obiektów, katastrofy budowlane są spowodowane, w przewaŝającej części, niewłaściwą eksploatacją obiektów budowlanych, związaną z nie przeprowadzaniem okresowych przeglądów i remontów, co w dłuŝszym okresie skutkuje zniszczeniem konstrukcji, instalacji i w efekcie moŝe spowodować zagroŝenie katastrofą. 2.1. Przyczyny katastrof w 7 obiektach uŝytkowanych (kategoria I) zła eksploatacja, brak konserwacji konstrukcji stalowych (korozja), brak remontów, zły stan techniczny np. wyeksploatowane kratownice stalowe stropodachu, wyboczone i pokrzywione pręty stalowe kratownic i skorodowane, korozja biologiczna elementów drewnianych, korozja zaprawy cementowej łączącej elementy prefabrykowane z powodu braku izolacji, obiekt został wybudowany niezgodnie z projektem brak wieńca, demontaŝ ściągów wiązarów kratowych, powodujący zmianę schematu statycznego pracy dachu budynku, zalegający mokry śnieg, którego wzrastający cięŝar spowodował przemieszczenie wiązarów kratowych bez ściągów i zawał lawinowy konstrukcji, wpływ cięŝkiego transportu na przyległej drodze, wady konstrukcyjne: zbyt małe przekroje więźby, brak usztywnienia ścian podłuŝnych, wadliwie wykonana płyta stropowa, dewastacja przez osoby trzecie (zbieracze złomu) - kradzieŝ elementów stalowych, niekontrolowana rozbiórka przez złomiarzy, rabunkowe wycinanie fragmentów więźby dachowej i belek stropowych, błędy projektowe i wykonawcze odstępstwa od projektu, błędy wykonawcze: brak powiązania ze stropem, niedostateczne zakotwienie ścian, niedostateczna głębokość posadowienia fundamentów, brak izolacji ścian fundamentowych, wadliwy montaŝ płyty, brak stęŝeń połaciowych, brak wieńca Ŝelbetowego na poziomie podparcia dźwigarów stalowych, brak nakładek stalowych na pasie górnym i dolnym dźwigara stalowego, brak ściągu w poziomie osadzenia dźwigarów, nieprawidłowe kotwienie murłaty do wieńca stropu, dodatkowe obciąŝenie stropu przez docieplenie z płyt betonowych oraz dodatkowe obciąŝenie przez składowane zboŝe, wpływ eksploatacji górniczej oraz brak zabezpieczenia przed eksploatacją górniczą, 10
1,3% 1,0%,2% 8,7%,8% błedy projektowe i wykonawcze zły stan techniczny niewłaściwa eksploatacja wady materiałowe dewastacje przez osoby trzecie Rys.. Przyczyny powstawania katastrof w 200 roku Kategoria I 2.2. Przyczyny katastrof w 30 obiektach w budowie błędy wykonawcze podczas montaŝu wiązarów dachowych roboty rozbiórkowe prowadzone niezgodnie ze sztuką budowlaną, błędy projektowe, wykonywanie wykopu poniŝej ław fundamentowych bez jakiegokolwiek zabezpieczenia, naruszenie obowiązujących zasad montaŝu rusztowań, samowolne prowadzenie robót budowlanych i rozbiórkowych, stemplowanie stropu wykonywane niezgodnie ze sztuką budowlaną, prowadzenie robót przy wykonywaniu drenaŝu z naruszeniem wiedzy technicznej, niewłaściwy montaŝ prefabrykowanych drewnianych elementów kratowych więźby dachowej, roboty budowlane prowadzone przez osobę nie posiadającą uprawnień budowlanych lub osobę z ograniczonymi uprawnieniami, roboty prowadzone niezgodnie z opisem sposobu wykonywania prac zawartych w opracowaniu do pozwolenia na budowę. W 200 r. - najwięcej katastrof wydarzyło się w województwach: śląskim - 8 (20,1%) lubelskim - 37 (10,%) małopolskim - 37 (10,%) łódzkim - 35 (10,3%) natomiast w woj. podkarpackim uległy katastrofie 2 obiekty budowlane, co stanowi 0,%, a w woj. podlaskim uległy katastrofie obiekty, co stanowi (1,2%). 11
2.3. Przyczyny katastrofy hali wystawienniczej MTK w Chorzowie błędy projektowe dotyczyły zarówno kształtowaniu konstrukcji, konstruowania poszczególnych elementów i błędów obliczeniowych w tym podmiany zastosowanej stali, nie zastosowanie przewidzianych podmiotową normą stęŝeń połaciowych i stęŝeń pionowych, powierzając tę funkcję blachom pokrycia, projektant nie przewidział wstępnego wygięcia podciągów o rozpiętości większej niŝ 30m, słupy główne pozbawiono wspólnej głowicy i skratowań zdolnych do przeniesienia sił poziomych, w podciągach głównych zastosowanie stosunkowo wiotkich krzyŝulcy z rur kwadratowych giętych na zimno łączony bezpośrednio do pasów bez blach węzłowych, styki montaŝowe zaprojektowano o mniejszej nośności niŝ nośność elementów łączonych, w trakcie budowy projektant dokonał zmian tj. połączeń montaŝowych oraz spadków i odprowadzenie wody z dachu, nieprawidłowości w odwodnieniu dachu spowodowana brakiem spadku, do obliczeń (wymiarowanie) przyjęto stal 18G2 o wytrzymałości fd=310 Mpa, a na rysunkach projektowych przyjęto stal St3S (fd=215mpa), przekroczenia wytęŝeń w stosunku do nośności obliczeniowych: max,88 razy, dla pasów płatwi 2,2, wykonawstwo brak przetopów (przyklejenia) spoin oraz niestaranny montaŝ, w niektórych połączeniach zastrzałów z płatwiami brakowało śrub, nakrętki nie dokręcone i wypalone otwory na śruby, uŝytkowanie nieodpowiedni stan techniczny obiektu (nieszczelność dachu i problem z jego odwodnieniem, nie podjęcie właściwych działań zabezpieczających po wystąpieniu uszkodzeń wskazanych w ekspertyzie, brak zgłoszenia naprawczych robót budowlanych właściwemu organowi, zaleganie na znacznej części dachu śniegu i lodu grubości ok. 0 50 cm. 2.. Przyczyny katastrofy wiaduktu w StróŜy w trakcie prowadzenia robót nieprzestrzeganie przepisów Prawa budowlanego w zakresie: rozwiązań projektowych, zorganizowania procesu budowy i przestrzegania podczas robót budowlanych zasad BIOZ a takŝe sprawowania nadzoru inwestorskiego, nie zapewnił opracowania w sposób naleŝyty projektu nieprawidłowo wykonany projekt podpór montaŝowych, projekt wykonany niedbale, w sposób szkicowy, rysunki konstrukcyjne opracowania przez osoby, które nie posiadały właściwych uprawnień, w konsekwencji: przyjęto i wykonano nieodpowiednie rozwiązanie 12
niedopełnienie obowiązków spoczywających na osobach sprawujących samodzielne funkcje techniczne na budowie: - kierownik budowy oraz inspektor nadzoru, poprzez brak właściwej reakcji na sygnalizowaną nieprawidłowość, kierownik budowy nie sporządził przed rozpoczęciem budowy planu BIOZ, -w dniu katastrofy brak nadzoru ze strony osób uprawnionych (roboty wykonywane bez nadzoru ze strony osób posiadających uprawnienia budowlane), projektant w trakcie realizacji budowy, nie skorzystał z prawa wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji. 3. Działania organów nadzoru budowlanego, prowadzone w sprawach 338 katastrof, zaistniałych w 200 r. objęły działania formalno prawne oraz działania w sprawie odpowiedzialności zawodowej i karnej, a mianowicie: 3.1. Działania formalno-prawne Działania organów nadzoru budowlanego w tym zakresie, uwzględniały przede wszystkim procedury wynikające z przepisów rozdziału 7 ustawy Prawo budowlanego oraz Kpa i obejmowały w 200 roku: niezwłoczne powołanie, w formie postanowienia, po otrzymaniu zawiadomienia o katastrofie budowlanej, komisji w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy (art. 7 ust. 1 pkt1 ustawy Prawo budowlane) dotyczy to 132 katastrof budowlanych oraz zawiadomienie o tym zdarzeniu organu nadzoru budowlanego wyŝszego stopnia (art. 7 ust. 1 pkt 2 ustawy Prawo budowlane) - dotyczy 108 katastrof budowlanych (sporządzenie protokółów lub notatek słuŝbowych z oględzin w odniesieniu do katastrof, których przyczyną były: zły stan techniczny, katastrofy wskutek uderzenia samochodu w obiekt budowlany, katastrofy w obiektach, które uprzednio zostały wyłączone z uŝytkowania), sporządzenie protokołów z przeprowadzonych oględzin obiektów po katastrofie i nakazanie ich opróŝnienia lub wyłączenia z uŝytkowania obiektu groŝącego zawaleniem, (art. 8 pkt. 1 Pb) oraz zarządzenie umieszczenia informacji o stanie zagroŝenia, wykonania doraźnych zabezpieczeń i usunięcia zagroŝenia (art. 8 pkt. 3 Pb) - dotyczy 18 katastrof, określając zakres robót w celu uporządkowania terenu katastrofy i zabezpieczenia obiektu (art. 78 ust. 1 Pb) - wydano 218 decyzji administracyjnych zlecenie, (na podstawie art. 78 ust. 2 Pb) na koszt inwestora, właściciela lub zarządcy obiektu budowlanego) sporządzenia ekspertyzy, niezbędnej do wydania decyzji lub do ustalenia przyczyn katastrofy - dotyczy 2 katastrof, nałoŝenie, w drodze postanowienia (art. 81c ust. 2 Pb), obowiązku dostarczenia ocen technicznych lub ekspertyz dotyczy 20 obiektów, nakazując rozbiórki obiektów lub rozbiórkę elementów uszkodzonych w czasie katastrofy, (art. 7 ust.1) - wydano 3 decyzji administracyjnych, podjęcie, przez organ nadzoru budowlanego natychmiastowych działań (na koszt właściciela) celem usunięcia niebezpieczeństwa (art. ust. 1 Pb w związku z art. 78 ust. 1 Pb)-dotyczy 13 przypadków, sprawdzenie przez organ wykonanie obowiązków nałoŝonych w decyzji (art. 7 w zw. z art. 78)- dotyczy 21 obiektów, wstrzymanie postanowieniem prowadzenia dalszych robót budowlanych (art. 50 ust. 1 pkt 2) dotyczy 8 przypadków, 13
nakazanie (na podstawie art. ust. 1 i 2 Pb) usunięcie stwierdzonych nieprawidłowości - dotyczy katastrof, wstrzymano prowadzenie robót i sprawdzono wykonanie nałoŝonego obowiązku (art. 51 ust. 1 i ust. w zw. z art. 50 ust. 1 pkt i art. 78 Pb) dotyczy 2 katastrof, w drodze decyzji, na podstawie protokołu oględzin, nakazano opróŝnienie obiektu (art. 8 pkt 1) dla 2 obiektów, nakazano przeprowadzenie kontroli i sporządzenie protokołu (art. 2 pkt 2) dotyczy 2 obiektów. 3.2. Działania organów nadzoru budowlanego w sprawie odpowiedzialności zawodowej i karnej W sprawach odpowiedzialności zawodowej w budownictwie orzekają organy samorządu zawodowego, zgodnie z ustaleniami art. 8 ustawy Prawo budowlane, na wniosek organu nadzoru budowlanego - (art. 7 ustawy Prawo budowlane). W odniesieniu do katastrof, które wystąpiły podczas wykonywania robót budowlanych, organy nadzoru budowlanego złoŝyły do właściwych okręgowych izb zawodowych wnioski o wszczęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej w 8 przypadkach, z czego: w 2 przypadkach organ NB złoŝył wniosek o wszczęcie postępowania w stosunku do kierownika budowy (art. 5 i art.7)- woj. łódzkie i wielkopolskie, w stosunku do uczestników procesu budowlanego organ NB złoŝył wniosek o wszczęcie postępowania po zakończonych postępowaniu wyjaśniającym (art. 7) woj. śląskie. W odniesieniu do katastrof, które wystąpiły podczas wykonywania robót bądź uŝytkowania, organy nadzoru budowlanego w związku z nie dopełnieniem obowiązków nałoŝyły mandaty karne w 25 przypadkach, z czego: w wyniku niedopełnienia obowiązków wynikających z art. ust, 1 Pb nałoŝono mandat karny (art. 3 pkt Pb) dotyczy 3 przypadków, woj. małopolskie 1 i woj. śląskie -2, wystąpiono do prokuratury z zawiadomieniem o przestępstwie zagroŝonym karą (art. 0 Pb), dotyczy przypadków: woj. podkarpackie -1, woj. śląskie 2, w przypadkach w wyniku niedopełnienia obowiązków wynikających z art. 2 ust. 1 pkt 1 i pkt 2 Pb nałoŝono mandat karny (art. 3 pkt 8 Pb) woj. małopolskie 1, woj. śląskie 13, woj. warmińsko-mazurskie 1 i woj. wielkopolskie -1, w wyniku wykonania robót odbiegających od ustaleń nałoŝono mandat karny (art. 3 pkt Pb))- dotyczy woj. lubuskiego, w wyniku dokonania rozbiórki bez zgłoszenia (naruszając art. 31) nałoŝono mandat karny (art. 3 pkt 3 Pb)- dotyczy 1 przypadku w woj. łódzkim.. Katastrofy budowlane w latach 15-200 Rejestr katastrof budowlanych jest prowadzony w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego od 15r., tj. od czasu wejścia w Ŝycie regulacji ustawy z dnia 7 lipca 1 r. Prawo budowlane, przy czym w zestawieniu katastrof w latach 15-2005 nie uwzględniono katastrof budowlanych spowodowanych powodzią, jaka wystąpiła w Polsce w lipcu 17 r. oraz w 18 r. (powódź jako zjawisko katastroficzne jest sytuacją anormalną w przeciętnych warunkach i dlatego potraktowano te zdarzenia jako wyjątkowe, nie mające odpowiednika w 1
zarejestrowanych katastrofach z okresu ostatnich kilkunastu lat). Z tego teŝ względu, wśród powstawania katastrof budowlanych nie uwzględniono w statystyce zdarzeń spowodowanych wielkimi powodziami. Wymaga podkreślenia fakt, Ŝe zgłoszona w 15 r. stosunkowo niewielka ilość katastrof wynikała głównie z niepełnego wdroŝenia nowych regulacji prawnych w tym zakresie. Liczbę katastrof, które wystąpiły w latach 15 200 r. przedstawia tabela 3. Tabela 3. Podział katastrof wg rodzajów budownictwa w latach 15 200 Rodzaj budownictwa 15 1 17 18 1 2000 2001 2002 2003 200 2005 200 Budownictwo mieszkaniowe, w tym: 32 22 10 8 0 7 13 33 11 38 11 127 115 12 17 12 18 72 2 10 5 53 12 80 1 52 3 13 3 8 Budownictwo przemysłowe, w tym: Budownictwo gospodarcze, w tym: Budownictwo inne, w tym: 8 3 1 7 1 23 22 1 8 85 1 21 20 1 20 12 8 2 13 7 3 7 2 15 10 12 3 30 23 7 13 10 3 15 15 5 17 11 13 11 2 81 7 5 8 7 10 15 35 35-5 38 7 18 1 27 22 5 1 8 8 31 2 5 8 28 21 7 1 10 0 38 2 2 21 3 28 2 2 1 1 5 8 51 1 Razem: w tym: 51 35 1 228 221 7 72 27 75 53 22 101 7 25 31 20 2 327 22 35 17 1 23 12 7 2 187 155 32 132 108 2 338 305 33 5. Podsumowanie Przedstawiona analiza katastrof budowlanych, które wydarzyły się w 200 roku, a takŝe wyniki działań inspekcyjno-kontrolnych prowadzonych przez organy nadzoru budowlanego wskazują, Ŝe decydujący wpływ na skalę i zakres występujących katastrof budowlanych miało: Obiekty w budowie nieprzestrzeganie przez uczestników procesu budowlanego (projektanta, kierownika budowy, inspektora nadzoru inwestorskiego, inwestora) przepisów Prawa budowlanego w zakresie: rozwiązań projektowych, zorganizowania procesu budowlanego i przestrzegania podczas robót budowlanych zasad BIOZ a takŝe sprawowania nadzoru inwestorskiego: nie zapewnienie przez inwestora opracowania w sposób naleŝyty projektu montaŝu przęseł wiaduktu, zgodnie z art. 18 ust. pkt 1, nieprawidłowe wykonanie projektu niedoszacowanie obciąŝeń, 15
wykonanie projektu w sposób niedbały, w sposób szkicowy rysunki konstrukcyjne opracowane przez osoby nie posiadające właściwych uprawnień, przyjęcie i wykonanie rozwiązań nieodpowiednich, nie zapewnienie przez projektanta, zgodnie z art. 20 ust. 1 Pb, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia, nie uwzględniono zawartych w przepisach zasad BIOZ dotyczących specyfiki projektowanego obiektu, niedopełnienie obowiązków spoczywających na osobach sprawujących samodzielne funkcje techniczne na budowie przez uczestników procesu budowlanego: kierownik budowy oraz inspektor nadzoru, poprzez brak właściwej reakcji na sygnalizowane nieprawidłowości, nie wywiązanie się kierownika budowy w pełni z obowiązku, nałoŝonego art. 21a, sporządzenia lub zapewnienia sporządzenia w oparciu o informację, o której mowa w art. 20 ust. 1 pkt 1b, przed rozpoczęciem budowy planu BIOZ, brak nadzoru ze strony osób uprawnionych (roboty wykonywane bez nadzoru ze strony osób posiadających uprawnienia budowlane), nie skorzystanie projektanta w trakcie realizacji budowy, zgodnie z art. 21, z prawa wstępu na teren budowy i dokonywania zapisów w dzienniku budowy dotyczących jej realizacji oraz Ŝądania wpisem do dziennika budowy wstrzymania robót budowlanych w razie stwierdzenia moŝliwości powstania zagroŝenia, nie wywiązanie się inspektor nadzoru inwestorskiego z obowiązku objęcia kontrolą montaŝu rusztowań montaŝowych zgodnie z zasadami określonej w Polskiej Normie, brak uczestnictwa inspektora w odbiorach robót, Obiekty w uŝytkowaniu nie przestrzeganie rygorów w zakresie utrzymywania i uŝytkowania obiektów budowlanych przez właścicieli, zarządców i uŝytkowników: zła eksploatacja, brak konserwacji, brak remontów, przeciąŝenia składowanym zboŝem zły stan techniczny wybudowanego obiektu niezgodnie z projektem, a takŝe: wpływ cięŝkiego transportu na przyległej drodze, wady konstrukcyjne obiektów uŝytkowanych, dewastacja przez osoby trzecie (zbieracze złomu), kradzieŝ elementów stalowych błędy wykonawcze, wpływ eksploatacji górniczej oraz brak zabezpieczenia przed eksploatacją górniczą, Widoczny wzrost liczby katastrof, w 200 r. do 187 to katastrofy, które miały miejsce w wyniku zdarzeń losowych (, co stanowi 50,2% katastrof w tym okresie). W 2005 r. na 132 zaistniałych katastrof w dalszym ciągu, znaczący, bo ok. 37,1 % ( katastrof) udział w ogólnej liczbie katastrof mają teŝ zdarzenia losowe, 2 katastrofy w obiektach podczas prowadzenia robót budowlanych (w tym; 5 - podczas budowy nowych obiektów, 1 - podczas robót remontowych i rozbiórek) i aŝ 15 spowodowane wybuchem gazu. 1
W 200 roku na 338 zaistniałych katastrof, dla których zakończono postępowanie wyjaśniające: a) przyczyną,2% (23 katastrof) były zdarzenia losowe (kategoria II): najczęściej spowodowane obfitymi opadami śniegu - 130 katastrof, wskutek silnego wiatru 55 katastrof b) 3 katastrofy w obiektach podczas prowadzenia robót budowlanych w tym: 1 katastrofa w trakcie budowy nowego obiektu, 2 katastrofy podczas robót remontowych, 1 obiekt był uŝytkowany bez zgłoszenia zakończenia robót 13 wywołanych wybuchem gazu (w tym: gazem propan butan, gazem ziemnym i 1 gazem przemysłowym). 350 31 327 338 300 250 228 200 150 100 75 101 17 12 187 132 50 51 0 15 1 17 18 1 2000 2001 2002 2003 200 2005 200 Rys. 5. Liczba katastrof budowlanych w latach 15 200. Wnioski Prowadzone przez organy nadzoru budowlanego działania inspekcyjno-kontrolne, związane z ograniczaniem zagroŝenia występowania katastrof budowlanych powinny obejmować w szczególności: kontrolę budów i prowadzenia robót budowlanych, w aspekcie ich zgodności z warunkami pozwolenia na budowę i zatwierdzonym projektem budowlanym oraz przestrzegania zachowania bezpieczeństwa i wymagań techniczno-technologicznych podczas wykonywania robót, wprowadzone od 200 r. kontrole obowiązkowe, przeprowadzane po zgłoszeniu przez inwestora zakończenia obiektu i przed wydaniem pozwolenia na jego uŝytkowanie, których celem jest sprawdzenie prowadzenia budowy zgodnie z ustaleniami i warunkami określonymi w pozwoleniu na budowę (art. 5a ustawy Prawo budowlane), kontrolę uŝytkowanych obiektów budowlanych, w aspekcie: zapewnienia ich utrzymywania przez właścicieli i zarządców we właściwym stanie technicznym i bezpieczeństwa (rozdz. Prawa budowlanego), ze szczególnym 17
uwzględnieniem dokonywania oceny sprawności i bezpieczeństwa instalacji gazowej (art. 2 ust. 5 Prawa budowlanego), wydawania nakazów wyłączania z uŝytkowania obiektów w nieodpowiednim stanie technicznym lub bezpieczeństwa, wydawania nakazów rozbiórki obiektów nie nadających się do remontu, odbudowy lub wykończenia (art. 7 Prawa budowlanego), wydawania nakazów, w drodze decyzji, usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości zgodnie z art. ustawy Prawo budowlane, egzekwowania ostatecznych decyzji o nakazie rozbiórki obiektów, przeprowadzanie, niezaleŝnie od egzekwowania odpowiedzialności karnej określonej w przepisach prawa budowlanego, postępowań wyjaśniających i wnioskowanie do organów samorządu zawodowego o wszczęcie postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej wobec osób wykonujących samodzielne funkcje techniczne w budownictwie, które wskutek raŝących błędów lub zaniedbań spowodowały zagroŝenie katastrofą budowlaną (art. 5 i art. 7 ustawy Prawo budowlane). Opracowano w Departamencie Inspekcji Budowlanej w GUNB 18