Agnieszka Sznajder Czy i jak chronić przed powodzią i suszą w kontekście zagospodarowania przestrzennego regulacje dla organów administracji, przedsiębiorstw oraz osób fizycznych, oszczędzanie wody, zapobieganie podtopieniom i zalewaniu posesji, bezpieczeństwo osób przebywających na obszarach wodnych.
Skrypt opracowany w ramach działalności Instytutu Badań nad Demokracją i Studium Prawa Europejskiego w Warszawie Al. Jerozolimskie 151, kl. I, lok. 2222, 02-326 Warszawa tel./fax. 22/833-38-90; 833-39-90 www.spe.edu.pl e-mail: info@spe.edu.pl Copyright by Instytut Badań nad Demokracją 2
SPIS TREŚCI 1. Wstęp 4 2. Definicje powodzi i suszy 4 3. Ochrona przed powodzią 5 3.1. Cel regulacji dotyczących ochrony przed powodzią 5 3.2. Właściwość i zadania organów administracji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej 5 3.3. Wstępna ocena ryzyka powodziowego 6 3.4. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego cel ich opracowywania dla ochrony przed powodzią oraz określenie obszarów, dla których sporządza się mapy 8 3.5. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym 9 3.6. Znaczenie map ryzyka powodziowego oraz map zagrożenia powodziowego dla zagospodarowania przestrzennego 11 3.7. Ochrona osób oraz mienia przed powodzią, zadania organów, zakazy i ograniczenia związane z koniecznością przeciwdziałania zjawisku powodzi 11 4. Ochrona przed suszą 15 5. Oszczędzanie wody 16 6. Bezpieczeństwo osób przebywających na obszarach wodnych 16 6.1. Wstęp 16 6.2. Systematyka obszarów wodnych przeznaczonych do korzystania przez ludność 16 6.3. Obowiązki zarządzających obszarem wodnym w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych 17 6.4. Obowiązki osób przebywających na obszarach wodnych 21 7. Podsumowanie 22 8. Źródła 22 9. Zalecana literatura 23 3
1. Wstęp Zarówno powódź, jak i susza to zjawiska, których wystąpienie może skutkować i zazwyczaj skutkuje powstawaniem szeregu szkód w mieniu, ale i także szkód osobowych. Niniejsze opracowanie ma na celu uświadomienie czytelnikowi ogromu problemu oraz wskazanie działań podejmowanych przez ludność, a także i to głównie przez organy administracji publicznej służących ochronie przed powodzią i przed suszą, w tym także służących zapobieganiu podtopieniom oraz zalewaniu posesji. Dalsza część opracowania poświęcona jest kwestiom bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych. Intencją autora było wskazanie zasad i warunków bezpiecznego korzystania z obszarów wodnych, a także obowiązki w tym zakresie zarówno organów administracji publicznej, zarządzających obszarem wodnym, jak i korzystających z obszarów wodnych. W szczególności chodzi o zapewnienie odpowiedniej liczby ratowników, odpowiedniego sprzętu oraz prawidłowe oznakowanie stref obszaru wodnego. 2. Definicje powodzi i suszy Rozważania dotyczące ochrony przed powodzią i suchą należy rozpocząć od zdefiniowania pojęć: powódź oraz susza. Powodzią jest czasowe pokrycie przez wodę terenu, który w normalnych warunkach nie jest pokryty wodą, powstałe na skutek wezbrania wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach oraz od strony morza, powodujące zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Można mówić o np. powodzi rzecznej, powodzi wywołanej nawalnymi deszczami, powodzi na terenach miejskich, czy powodzi sztormowych na obszarach wybrzeża. Można mówić o powodziach wywołanych przez rzeki, czy potoki górskie Stanem zagrożenia powodziowego jest natomiast kombinacja prawdopodobieństwa wystąpienia powodzi oraz potencjalnych negatywnych skutków dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Jeżeli chodzi o określenie, czym jest susza to można powiedzieć, że jest to zjawisko o regionalnym zasięgu, mające charakter ciągły i charakteryzujące się tym, że dostępność wody jest niższa niż w danych warunkach naturalnych. 4
3. Ochrona przed powodzią 3.1. Cel regulacji dotyczących ochrony przed powodzią Implementacja tzw. Dyrektywy Powodziowej, czyli Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 23 października 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim (Dz.Urz. UE 2007 L 288/27), której celem jest ograniczenie negatywnych konsekwencji powodzi dla zdrowia ludzkiego, środowiska, czy dziedzictwa kulturowego, oraz działalności gospodarczej do ustawy Prawo wodne, została dokonana ustawą z dnia 5 stycznia 2011 r. o zmianie ustawy Prawo wodne i niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 3, poz. 159). Dyrektywa Powodziowa dąży do zminimalizowania ryzyka, które może stwarzać powódź dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, działalności gospodarczej i dziedzictwa kulturowego oraz właściwego zarządzania nim. We wskazanej dyrektywie państwa członkowskie zostały zobowiązane, m.in. do opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego, koordynacji działań we wspólnie zarządzanych dorzeczach międzynarodowych, a także opracowania planów zarządzania ryzykiem powodziowym i zapewnienia szerokiego procesu konsultacji społecznych. Pytania: 1. Czy potrafisz podać definicje powodzi oraz suszy? 2. Jakie rodzaje powodzi możemy wyróżnić? 3. Do czego zobowiązała państwa członkowskie UE tzw. Dyrektywa Powodziowa? 3.2. Właściwość i zadania organów administracji w zakresie ochrony przeciwpowodziowej Rozważania dotyczące ochrony przed powodzią należy zacząć od wskazania podmiotów, na których spoczywają określone obowiązki w tym zakresie. Otóż ze względu na doniosłość podejmowania działań chroniących przed powodzią, w zadanie to zaangażowane jest szereg organów zarówno administracji rządowej, jak i administracji samorządowej. Jeżeli chodzi o organy administracji samorządowej to wśród organów, na których spoczywają obowiązki w zakresie ochrony przed powodzią wskazać można wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę, zarząd powiatu, marszałka województwa oraz zarząd województwa. Do organów administracji rządowej, które zajmują się zadaniami w zakresie ochrony przed powodzią należą minister właściwy do spraw środowiska oraz Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. 5
Określone obowiązki w zakresie ochrony przed powodzią spoczywają również na użytkownikach wód. Obowiązkiem użytkowników wód, a więc podmiotów, które zarządzają wodami powierzchniowymi oraz urządzeniami wodnymi, jest współdziałanie z organami administracji rządowej, jak i samorządowej w ochronie przed powodzią. 3.3. Wstępna ocena ryzyka powodziowego Ochronę przed powodzią prowadzi się z uwzględnieniem map zagrożenia powodziowego, map ryzyka powodziowego oraz planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Mapy zagrożenia powodziowego powinny być opracowywane przez właściwe organy w taki sposób, aby zostały objęte nimi obszary geograficzne, z uwzględnieniem obszarów o niskim zagrożeniu ryzyku powodziowym, obszarów o średnim ryzyku powodziowym oraz wysokim prawdopodobieństwie powodziowym. Wskazać również należy, iż dla każdego z powyższych scenariuszy powinny być określone elementy takie, jak zasięg powodzi, głębokość wody lub poziom zwierciadła wody, prędkość przepływu wody. Powinny one ponadto zawierać wskazania dotyczące potencjalnych negatywnych skutków, które mogą być wynikiem powodzi, w tym w szczególności szacunkową liczbę mieszkańców potencjalnie dotkniętych powodzią. Jeżeli zaś chodzi o plany zarządzania ryzykiem powodziowym to powinny być one opracowywane na podstawie map zagrożenia powodziowego. Plany te powinny obejmować wszystkie aspekty zarządzania ryzykiem powodziowym, w tym zapobieganie, ochronę przed powodzią, stan należytego przygotowania (prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania). Warto wskazać, iż dla obszarów dorzeczy przygotowuje się wstępną ocenę ryzyka powodziowego, która obejmuje szereg elementów. Pierwszym z nich są mapy obszarów dorzeczy, z zaznaczeniem granic dorzeczy, granic zlewni, granicy pasa nadbrzeżnego, ukazujące topografię terenu oraz jego zagospodarowanie. Kolejnym elementem wstępnej oceny ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy jest opis powodzi historycznych, które spowodowały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, zawierający ocenę tych skutków, zasięg powodzi oraz trasy przejścia wezbrania powodziowego lub też jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że podobne zjawiska powodziowe będą miały znaczące negatywne skutki dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej. Następnym elementem, który zawarty jest we wstępnej ocenie ryzyka powodziowego jest ocena potencjalnych negatywnych skutków powodzi mogących wystąpić w przyszłości dla życia i zdrowia ludzi, środowiska, dziedzictwa kulturowego oraz działalności gospodarczej, z uwzględnieniem topografii terenu, położenia cieków wodnych i ich ogólnych cech hydrologicznych oraz geomorfologicznych, w tym obszarów zalewowych jako naturalnych obszarów retencyjnych, skuteczności istniejących budowli 6
przeciwpowodziowych i regulacyjnych, położenia obszarów zamieszkanych, położenia obszarów, na których jest wykonywana działalność gospodarcza. Ponadto wstępna ocena ryzyka powodziowego zawiera prognozę długofalowego rozwoju wydarzeń, w szczególności wpływu zmian klimatu na występowanie powodzi. Oprócz powyższego wstępna ocena ryzyka powodziowego zawiera także określenie obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Organem, który jest właściwy do opracowania wstępnej oceny ryzyka powodziowego jest Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w odniesieniu do wód śródlądowych wód powierzchniowych w obszarze dorzecza. W przypadku zaś wód morza wstępną ocenę ryzyka powodziowego przygotowuje minister właściwy do spraw gospodarki morskiej. Opracowaną opinię minister właściwy do spraw gospodarki morskiej przekazuje Prezesowi Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Ocena sporządzona przez ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej stanowi integralny element wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Procedura opracowania przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej projektu wstępnej oceny ryzyka powodziowego przedstawia się następująco. Po opracowaniu projektu Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej przekazuje go do zaopiniowania właściwym wojewodom oraz marszałkom województw. Wskazane organy są zobowiązane do przedstawienia w terminie 45 dni od dnia otrzymania projektu wstępnej oceny ryzyka powodziowego opinii do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Nie sporządzenie w podanym terminie opinii oznacza pozytywne zaopiniowanie projektu. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej rozpatruje złożone opinie. Jeżeli chodzi o opinie odnoszące się do wstępnej oceny ryzyka powodziowego od strony morza, rozpatrzenie opinii dokonywane jest w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej. Następnie obowiązkiem Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej jest zawiadomienie organów, które opiniowały wstępną ocenę ryzyka powodziowego o sposobie rozpatrzenia opinii. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej dokonuje tej czynności w terminie 45 dni od dnia otrzymania opinii od organów opiniujących. Następnie wstępna ocena ryzyka powodziowego przekazywana jest dyrektorowi Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Wstępna ocena ryzyka powodziowego podlega przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji. Aktualizacja wstępnej oceny ryzyka powodziowego wymaga zachowania tej samej procedury, co sporządzanie wstępnej oceny ryzyka powodziowego. Pytania: 1. Dla jakich obszarów przygotowywana jest wstępna analiza ryzyka powodziowego? 2. Jaki organ opracowuje oraz aktualizuje wstępną analizę ryzyka powodziowego? 3. Z kim konsultowany jest projekt wstępnej analizy ryzyka powodziowego? 7
3.4. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego cel ich opracowywania dla ochrony przed powodzią oraz określenie obszarów, dla których sporządza się mapy Na podstawie wstępnej analizy ryzyka powodziowego sporządza się dla obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi mapy zagrożenia powodziowego. Mapy zagrożenia powodziowego zawierają szereg elementów. Wśród nich wyróżnić można wskazanie obszarów, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat lub na których istnieje prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia ekstremalnego. Następnym elementem map zagrożenia powodziowego jest określenie obszarów szczególnego zagrożenia powodzią. Kolejno mapy zagrożenia powodziowego przedstawiają obszary obejmujące tereny narażone na zalanie w następujących przypadkach: w przypadku przelania się wód przez koronę wału przeciwpowodziowego, następnie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego, a także w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia budowli piętrzących, czy zniszczenia lub uszkodzenia budowli ochronnych pasa technicznego. Na mapach zagrożenia powodziowego przedstawia się elementy, takie jak zasięg powodzi, głębokość wody lub poziom zwierciadła wody, czy prędkość przepływu wody lub natężenie przepływu wody. Dla wyżej wskazanych obszarów sporządza się mapy ryzyka powodziowego. Na mapach ryzyka powodziowego przedstawia się szacunkową liczbę mieszkańców, którzy mogą być dotknięci powodzią, rodzaje wykonywane działalności gospodarczej, instalacje mogące, w razie wystąpienia powodzi, spowodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości. Na mapach tych określa się także występowanie ujęć wody, stref ochronnych ujęć wody lub obszarów ochronnych zbiorników wód śródlądowych, kąpielisk, obszarów Natura 2000, parków narodowych oraz rezerwatów przyrody. Zarówno mapy zagrożenia powodziowego, jak i mapy ryzyka powodziowego sporządza Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej. Opracowane mapy zagrożenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego są przekazywane przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej znacznej liczbie organów. Należą do nich dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, Główny Geodeta Kraju, Główny Inspektor Ochrony Środowiska oraz dyrektor Rządowego Centrum Bezpieczeństwa. Na uwagę zasługuje okoliczność, iż dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, przekazują mapy zagrożenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego również szeregu organom. Mapy zarówno zagrożenia powodziowego, jak i ryzyka powodziowego trafiają za pośrednictwem dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej do wojewodów, marszałków województw, 8
starostów, wójtów (burmistrzów, prezydentów miast), a także do komendantów wojewódzkich i powiatowych (miejskich) Państwowej Straży Pożarnej. Pytania: 1. Kto opracowuje mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego? 2. Dla jakich obszarów sporządza się mapy zagrożenia powodziowego oraz ryzyka powodziowego? 3.5. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym Plany zarządzania ryzykiem powodziowym są opracowywane na podstawie map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego dla obszarów dorzeczy oraz dla regionów wodnych. Do elementów planów zarządzania ryzykiem należy mapa obszaru dorzecza, na której są zaznaczone obszary narażone na niebezpieczeństwo powodzi. Ponadto plany zarządzania ryzykiem powodziowym zawierają mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego wraz z opisem wniosków z analizy tych map. W skład planów zarządzania ryzykiem powodziowym wchodzi również opis celów zarządzania ryzykiem powodziowym, a także katalog działań służących osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, z uwzględnieniem ich priorytetu. Warto wskazać, iż ustalając działania służące osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym uwzględnia się szereg elementów. Pierwszym z nich są koszty oraz korzyści działań podejmowanych dla osiągnięcia celów zarządzania ryzykiem powodziowym. Następnym elementem jest określenie zasięgu powodzi, tras przejścia wezbrania powodziowego oraz obszarów o potencjalnej retencji wód powodziowych. Kolejno należy wskazać na cele środowiskowe, a także gospodarowanie wodami. Następnie brany jest pod uwagę sposób uprawy i zagospodarowania gruntów. Kolejnym elementem jest stan planowania i zagospodarowania przestrzennego. Do elementów tych należy również prognozowanie powodzi i systemy wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami. Jeżeli chodzi o organy odpowiedzialne za opracowanie planów zarządzania ryzykiem powodziowym to należy wskazać, że w zależności od obszarów wodnych inaczej będą rozkładać się obowiązki w zakresie opracowywania planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Jeżeli chodzi o plany zarządzania ryzykiem powodziowym dla obszarów dorzeczy przygotowuje Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej w uzgodnieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej. W odniesieniu zaś do regionów wodnych przygotowują je dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Organem odpowiedzialnym za plany zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, jest minister właściwy do spraw gospodarki morskiej. 9
Z uwagi na doniosłe znaczenie zarządzania ryzykiem powodziowym projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym są podawane do publicznej wiadomości. Ideą podawania planów zarządzania ryzykiem do publicznej wiadomości jest dążenie do zapewnienia aktywnego udział wszystkich zainteresowanych w osiągnięciu celów zarządzania ryzykiem powodziowym, w szczególności w przygotowywaniu, przeglądzie oraz aktualizacji planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Co istotne plany te są podawane do publicznej wiadomości co najmniej na rok przed rozpoczęciem okresu, którego dotyczą te plany. Oprócz dostępu do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym udostępnia się również materiały źródłowe wykorzystane do przygotowania projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym. Przekazanie takich informacji odbywa się na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Warto wskazać, iż w terminie 6 miesięcy od dnia podania do publicznej wiadomości projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym zainteresowani mogą składać, do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej, pisemne uwagi do ustaleń zawartych w projektach tych planów. Rozpatrzenie zgłoszonych uwag do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym dokonywane jest przez Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej sposób uzgodniony z ministrem właściwym do spraw gospodarki wodnej, a w odniesieniu do projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym od strony morza, w tym morskich wód wewnętrznych, z ministrem właściwym do spraw gospodarki morskiej. Plany zarządzania ryzykiem powodziowym, podobnie jak pozostałe dokumenty dotyczące zarządzania i ochrony przed powodzią podlegają przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji. Warto wskazać, iż istotne aktualizacja planów zarządzania ryzykiem powodziowym obejmuje w szczególności wszelkie zmiany lub uaktualnienia dotyczące tych planów, wraz z podsumowaniem przeglądów wstępnej oceny ryzyka powodziowego, map zagrożenia powodziowego i map ryzyka powodziowego. Ponadto aktualizacja taka zawiera ocenę postępów w realizacji celów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz opis i wyjaśnienie przyczyn niezrealizowania zaplanowanych działań zmierzających do osiągnięcia celów zarządzania ryzykiem powodziowym. Oprócz powyższego w aktualizacji powinien znaleźć się opis działań podjętych, a niezaplanowanych w tych planach. Pytania: 1. Kto może zgłaszać uwago do projektu planów zarządzania ryzykiem powodziowym? 2. W jakim terminie przed planowanym wejściem w życie projekty planów zarządzania ryzykiem powodziowym są podawane do publicznej wiadomości? 3. W jakim terminie od dnia podania do publicznej wiadomości projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym można zgłaszać do nich uwagi? 4. W jakim trybie następuje udostępnienie danych źródłowych będących podstawą opracowania projektów planów zarządzania ryzykiem powodziowym? 10
3.6. Znaczenie map ryzyka powodziowego oraz map zagrożenia powodziowego dla zagospodarowania przestrzennego Należy wskazać, iż mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego mają duże znaczenie dla zagospodarowania przestrzennego. Przedstawione bowiem na tych mapach granice obszarów uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy. Co więcej - od dnia przekazania map zagrożenia powodziowego i ryzyka powodziowego jednostkom samorządu terytorialnego, wszystkie decyzje o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzje o warunkach zabudowy na obszarach wykazanych na mapach zagrożenia powodziowego, muszą uwzględniać poziom zagrożenia powodziowego wynikający z wyznaczenia tych obszarów. Co istotne organy są obowiązane do wprowadzenia zmian w dokumentach takich, jak plany i decyzje wskazane powyżej w terminie 18 miesięcy od dnia przekazania tym organom map zagrożenia powodziowego oraz map ryzyka powodziowego. Należy również wskazać, iż koszty wprowadzenia zmian w planach oraz decyzjach ponoszą odpowiednio budżety właściwych gmin albo województw. Mapy zagrożenia powodziowego oraz mapy ryzyka powodziowego podlegają, podobnie jak wstępna ocena ryzyka powodziowego, przeglądowi co 6 lat oraz w razie potrzeby aktualizacji. Pamiętaj: W kontekście zagospodarowania przestrzennego ochrona przed powodzią sprowadza się do tego, że w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy muszą być uwzględnione obszary określone w mapach zagrożenia powodziowego oraz mapach ryzyka powodziowego. 3.7. Ochrona osób oraz mienia przed powodzią, zadania organów, zakazy i ograniczenia związane z koniecznością przeciwdziałania zjawisku powodzi Na wstępie należy wskazać, iż ochrona ludzi i mienia przed powodzią, jak również przeciwdziałanie podtopieniom oraz zalewaniu posesji realizowana jest przez szereg działań, które dotyczą planowania przestrzennego, zarówno na obszarze kraju, poprzez obszar województwa, a skończywszy na obszarze gminy. Wśród tych działań wyróżnić można kształtowanie zagospodarowania przestrzennego dolin rzecznych lub terenów zalewowych. Ponadto ochrona ta realizowana jest poprzez racjonalne retencjonowanie wód oraz użytkowanie budowli przeciwpowodziowych, a także sterowanie 11
przepływami wód. Realizacja tej ochrony polega również na zapewnieniu funkcjonowania systemu ostrzegania przed niebezpiecznymi zjawiskami zachodzącymi w atmosferze oraz hydrosferze. Wśród działań, mających na celu ochronę osób oraz mienia przed powodzią wskazać także należy budowę, rozbudowę oraz utrzymywanie budowli przeciwpowodziowych. W przypadku obszarów szczególnie zagrożonych powodzią zabrania się wykonywania robót oraz czynności, które mogłyby utrudniać ochronę przed powodzią lub zwiększających zagrożenie powodziowe. Zabronione jest między innymi wykonywanie urządzeń wodnych oraz budowy innych obiektów budowlanych. Do czynności i działań zabronionych na obszarze szczególnego zagrożenia powodzią zalicza się również zakaz sadzenia drzew lub krzewów, z wyjątkiem plantacji wiklinowych na potrzeby regulacji wód oraz roślinności stanowiącej element zabudowy biologicznej dolin rzecznych lub służącej do wzmacniania brzegów, obwałowań lub odsypisk. Niedozwolone jest również dokonywanie zmian ukształtowania terenu. Zabronione jest także składowanie materiałów oraz wykonywanie innych robót, z wyjątkiem robót związanych z regulacją lub utrzymywaniem wód oraz brzegu morskiego, a także utrzymywaniem, odbudową, rozbudową lub przebudową wałów przeciwpowodziowych wraz z obiektami związanymi z nimi funkcjonalnie. Należy podkreślić, iż istnieje możliwość zwolnienia od powyższych zakazów. Zwolnienie to ma formę decyzji administracyjnej, którą wydaje dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. Przesłanką zastosowania zwolnienia jest stwierdzenie, że zamierzone działanie nie utrudni ochrony przeciwpowodziowej. W tym celu, tj. w celu ustalenia, czy zamierzone działanie nie utrudni ochrony przed powodzią dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może zasięgnąć opinii państwowej służby hydrologiczno-meteorologicznej. Postępowanie wszczynane jest na wniosek. Załącznikami do wniosku o wydanie decyzji w zakresie zwolnienia od wskazanych zakazów są: charakterystyka planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót, mapa sytuacyjnowysokościową z naniesionym schematem planowanych obiektów i robót, a w razie potrzeby, obliczenia hydrauliczne i hydrologiczne. Stronami tego postępowania, oprócz wnioskodawcy są właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego. Warto także zwrócić uwagę, iż wskazana decyzja wygasa, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodnoprawnego. Czy wiesz, że Pozwolenia wodnoprawne dla obszarów szczególnego zagrożenia powodzią wydaje marszałek województwa. Właściwe organy mogą również w celu zapewnienia właściwych warunków przepływu wód powodziowych na obszarach szczególnego zagrożenia powodzią wprowadzać ograniczenia, nakazy 12
i zakazy, takie jak nakazanie usunięcia drzew lub krzewów. Właściwy organ może również wskazać sposób uprawy i zagospodarowania gruntów oraz rodzaje upraw wynikające z wymagań ochrony przed powodzią. Wskazane ograniczenia oraz zakazy mają formę decyzji administracyjnej. Jeżeli chodzi o właściwość organów do wydawania tych decyzji to jest nim przeze wszystkim dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej. W zakresie pasa technicznego organem tym jest dyrektor właściwego urzędu morskiego. Stronami postępowania o wydanie wskazanych decyzji jest właściciel wody oraz posiadacz nieruchomości, której dotyczy ta decyzja. Co istotne decyzja ta wymaga uzgodnienia z właściwym regionalnym dyrektorem ochrony środowiska. Określone kompetencje organów administracji publicznej dotyczą również terenów, dla których nie określono obszarów narażonych na niebezpieczeństwo powodzi. Otóż właściwy dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić określone zakazy lub nakazy kierując się potrzebą ochrony wód, względami bezpieczeństwa ludzi i mienia. Pewna grupa regulacji odnosi się także do zapewnienia szczelności i stabilności wałów przeciwpowodziowych. W tym zakresie zabronione jest m.in. uprawianie gruntu, sadzenie drzew lub krzewów na wałach, rozkopywanie wałów, wbijanie słupów, ustawianie znaków przez nieupoważnione osoby, wykonywanie obiektów budowlanych, kopanie studni, sadzawek. Jeżeli dane działanie nie wpłynie na szczelność i stabilność wałów przeciwpowodziowych, marszałek województwa może, w drodze decyzji, zwolnić od wskazanych zakazów. Postępowanie to wszczynane jest na wniosek, do którego załącznikami są charakterystyka planowanych działań wraz z podstawowymi danymi technicznymi i opisem planowanej technologii robót oraz mapa sytuacyjnowysokościowa z naniesionym schematem planowanych robót. Jeżeli chodzi o katalog stron to są nimi wnioskodawca, właściciel wody i właściciel wału przeciwpowodziowego. Również w przypadku tej decyzji wygasa ona, jeżeli w terminie 2 lat od dnia, w którym stała się ostateczna, nie uzyskano wymaganego pozwolenia wodno prawnego. Warto również wskazać, że także starosta może, w drodze decyzji, nakazać usunięcie drzew lub krzewów z wałów przeciwpowodziowych. W przypadku wykonania robót lub czynności zakazanych, co do których nie została wydana decyzja administracyjna organ właściwy do wydania tej decyzji może nakazać, w drodze decyzji, przywrócenie stanu nieutrudniającego ochrony przed powodzią i niepowodującego zanieczyszczenia wód. Koszt tych działań obciąża tego, kto wykonał te roboty lub czynności. Kolejnym uprawnieniem dyrektora regionalnego zarządu gospodarki wodnej jest nakazanie zakładowi piętrzącemu wodę obniżenie piętrzenia wody lub opróżnienie zbiornika, bez odszkodowania w przypadku ostrzeżenia o nadejściu wezbrania powodziowego. Nakaz ten ma formę decyzji administracyjnej, której nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Przed jej wydaniem dyrektor 13
regionalnego zarządu gospodarki wodnej obowiązany jest poczynić uzgodnienia z właściwymi wojewodami. Warto wskazać, że brak stanowiska w ciągu 2 godzin od chwili przekazania wniosku o uzgodnienie decyzji uznaje się za dokonanie jej uzgodnienia. Regionalny dyrektor zarządu gospodarki wodnej może również w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi wprowadzić czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód, w szczególności w zakresie poboru wody lub wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych. Czy wiesz, że Czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi wprowadzane przez regionalnego dyrektora zarządu gospodarki wodnej stanowi akt prawa miejscowego. Warto wskazać, iż wprowadzenie czasowych ograniczeń w korzystaniu z wód w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi zawiesza wykonywanie uprawnień wynikających z pozwoleń wodnoprawnych, zaś zakładom nie przysługuje z tego tytułu odszkodowanie. Pytania: 1. Jakie czynności i działania są zabronione w odniesieniu do obszarów szczególnie zagrożonych powodzią? 2. Po upływie jakiego okresu od dnia, w którym stała się ostateczna wygasa decyzja zwalniająca z zakazu sadzenia drzew na wałach przeciwpowodziowych, jeżeli czynności te nie zostały podjęte w określonym terminie? 3. Kto wydaje pozwolenie wodnoprawne dla obszarów szczególnego zagrożenia powodzią? 4. Jaki organ wprowadza czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód w przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu zapobieżenia skutkom powodzi? 14
4. Ochrona przed suszą Z uwagi na to, że zjawisko suszy, a szczególności skutki suszy, są odczuwalne dla ludności, jak i całego środowiska, bowiem polegać mogą w szczególności na powstawaniu pożarów, jak i braku dostępności płodów rolnych, warto mu poświęcić chwilę uwagi. Podobnie, jak w przypadku ochrony przed powodzią ochrona przed suszą jest zadaniem organów administracji rządowej i samorządowej. Ochronę tę prowadzi się zgodnie z planami przeciwdziałania skutkom suszy na obszarach dorzeczy oraz planami przeciwdziałania skutkom suszy w regionach wodnych. W skład planów przeciwdziałania skutkom suszy wchodzi między innymi analiza możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych. Elementem tych planów są również propozycje budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych, a także propozycje niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji. Prezes Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej i dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej, zapewniając aktywny udział wszystkich zainteresowanych w przygotowywaniu oraz aktualizacji planów przeciwdziałania skutkom suszy, podają do publicznej wiadomości harmonogram i program prac związanych z przygotowaniem planów przeciwdziałania skutkom suszy oraz projekty planów przeciwdziałania skutkom suszy, co najmniej na rok przed rozpoczęciem okresu, którego dotyczą te plany. W terminie 6 miesięcy od dnia podania do publicznej wiadomości wskazanych zainteresowani mogą składać odpowiednio do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej albo dyrektorów regionalnych zarządów gospodarki wodnej uwagi do ustaleń zawartych w tych dokumentach. W przypadku wprowadzenia stanu klęski żywiołowej, w celu ograniczenia skutków suszy, dyrektor regionalnego zarządu gospodarki wodnej może, w drodze aktu prawa miejscowego, wprowadzić czasowe ograniczenia w korzystaniu z wód, w szczególności w zakresie poboru wody lub wprowadzania ścieków do wód albo do ziemi oraz zmiany sposobu gospodarowania wodą w zbiornikach retencyjnych. 15
5. Oszczędzanie wody Według różnych źródeł za kilkadziesiąt lat, niektóre źródła podają, że może to być nawet kilkanaście lat, świat stanie przed problemem braku wody pitnej. Uważa się, że około 70% wody z wód powierzchniowych jest przeznaczana do nawadniania gruntów rolnych. Pojawia się pytanie, w jaki sposób można oszczędzać wodę? Odpowiedzi na to pytanie i sposoby oszczędzania wody są powszechnie znane. Warto jednakże wskazać na jeden ze sposobów jej oszczędzania, tj. gromadzenie wody deszczowej i jej używanie do nawadniania gruntów rolnych, zamiast używania w tym celu wody z kranu, tj. wody pitnej. 6. Bezpieczeństwo osób przebywających na obszarach wodnych 6.1. Wstęp Kwestie bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych regulowane są szeregiem aktów prawnych, które dotyczą głównie bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach kąpielisk, wymagań stawianych przed organizatorem kąpieliska, uprawnień podmiotu zarządzającego kąpieliskiem, obowiązków osób korzystających z kąpieliska, a także wymogów w zakresie sprzętu, liczby ratowników na kąpielisku. 6.2. Systematyka obszarów wodnych przeznaczonych do korzystania przez ludność Rozważania na temat bezpieczeństwa na obszarach wodnych należy zacząć od systematyki obszarów wodnych przeznaczonych do korzystania przez ludność. Możemy tu mówić o kąpieliskach, miejscach wykorzystywanych do kąpieli, a także pływalniach i innych obiektach dysponujących nieckami basenowymi. Kąpielisko można zdefiniować jako wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych, z którego korzysta duża liczba osób kąpiących się. Miejscem wykorzystywanym do kąpieli jest zaś niebędący kąpieliskiem wydzielony i oznakowany fragment wód powierzchniowych. Aby kąpielisko mogło funkcjonować spełnionych musi być szereg warunków. Po pierwsze kąpielisko musi znaleźć się w wykazie kąpielisk prowadzonym przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), który stanowi załącznik do uchwały rady gminy w sprawie wykazu kąpielisk. Uchwała taka 16
podejmowana jest przez radę gminy każdego roku do dnia 31 maja i dotyczy sezonu kąpielowego, który trwa od 15 czerwca do 30 września danego roku kalendarzowego. Kąpielisko, jak również miejsce wykorzystywane do kąpieli podlega ponadto badaniu jakości wody, które dokonywane jest przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Wynik oceny jakości wody może być: niedostateczny, dostateczny, dobry, doskonały. Aby kąpielisko mogło funkcjonować, woda musi mieć co najmniej dostateczną jakość. W przypadku oceny jakości wody jako niedostateczny kąpielisko może funkcjonować warunkowo, jeżeli zostaną podjęte działania w celu poprawy jakości wody, ochrony zdrowia ludzkiego, zapobieżenia, zminimalizowania lub zupełnego zlikwidowania przyczyn zanieczyszczeń, ustalenia przyczyn niedostatecznej jakości wody i nieosiągnięcia oceny co najmniej dostatecznej. Woda w kąpielisku, czy miejscu przeznaczonym do kąpieli nie powinna zawierać zanieczyszczeń, takich jak w szczególności fitoplankton, zakwit sinic w postaci kożucha, smugi lub piany, szkło, tworzywa sztuczne, czy inne odpady. Pytania: 1. Czy potrafisz wskazać, jakie warunki muszą być spełnione, aby kąpielisko mogło funkcjonować mimo, że jakość wody zastała oceniona jako niedostateczna? 2. Jak możemy podzielić obszary wodne? 3. Kto prowadzi ewidencję kąpielisk? 6.3. Obowiązki zarządzających obszarem wodnym w zakresie zapewnienia bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych Na zarządzających obszarem wodnym, którymi są: dla parku narodowego oraz parku krajobrazowego dyrektor parku, na terenie, na którym prowadzona jest działalność w zakresie sportu lub rekreacji podmiot (osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej) prowadzący działalność w tym zakresie, na pozostałym zaś obszarze wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce położenia obszaru wodnego spoczywa szereg obowiązków mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa osób przebywających na obszarach wodnych. Wśród tych obowiązków możemy znaleźć dokonywanie we współpracy z policją identyfikacji miejsc, w których występuje zagrożenie dla bezpieczeństwa dla ludzi, oznakowanie, zabezpieczenie terenów oraz obiektów i urządzeń służących do pływania, uprawiania sportu i rekreacji, prowadzenie działań edukacyjnych, w tym polegających na uświadamianiu zagrożeń związanych z korzystaniem z obszarów wodnych, informowanie o warunkach pogodowych, zapewnienie warunków do świadczenia pomocy i ratowania osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo. Realizacja 17
wskazanych obowiązków następuje, m.in. poprzez umieszczenie przez zarządzającego danym obszarem wodnym w miejscu ogólnie dostępnym informacji dotyczących zasad korzystania z obszaru wodnego oraz ograniczeń z korzystaniu z tego obszaru, czy zasad i sposobu powiadamiania o wypadkach wraz z podaniem numeru telefonu. Oprócz powyższego zarządzający obszarem wodnym obowiązany jest do zapewnienia stałej kontroli prowadzonej przez ratowników wodnych oraz utworzenia stanowiska do prowadzenia obserwacji. Liczba ratowników jest różna dla kąpielisk, miejsc wykorzystywanych do kąpieli, pływalni, a także innych obiektów dysponujących nieckami basenowymi. W przypadku miejsc wykorzystywanych do kąpieli ilość ta jest stała i wynosi dwóch ratowników. W przypadku kąpielisk śródlądowych na każde 100 m linii brzegowej musi być dwóch ratowników wodnych, w tym jeden od strony lądu i jeden ratownik od strony lustra wody przebywający na łodzi lub platformie umożliwiających obserwację i oddalonych od miejsca wydzielonego dla umiejących pływać. Jeżeli chodzi o kąpielisko morskie to wymogi co do liczby ratowników wodnych są większe. Na każde 100 m linii brzegowej w przypadku kąpieliska morskiego przypadać ma trzech ratowników, z czego co najmniej jeden od strony lustra wody. W przypadku pływalni liczba ratowników wodnych jest uzależniona od długości niecki basenowej. Jeżeli niecka basenowa ma długość do 25 m wystarczy jeden ratownik wodny. W przypadku, gdy niecka basenowa ma długość od 25 do 50 m ratowników wodnych musi być dwóch. Odnośnie zaś pływalni, gdzie długość niecki basenowej ma powyżej 50 m potrzebnych jest trzech ratowników. Obowiązkiem ratownika wodnego jest wykonywanie ratownictwa oraz inne czynności, a wśród nich w szczególności obserwowanie wyznaczonego obszaru wodnego, niezwłoczne reagowanie na każdy sygnał wzywania pomocy, przegląd stanu urządzeń i sprzętu wykorzystywanego do ratownictwa wodnego, wywieszanie na maszcie odpowiednich flag informacyjnych, reagowanie na przypadki naruszania zasad korzystania z wyznaczonego obszaru wodnego, wpisywanie na tablicy informacyjnej temperatury wody, powietrza oraz innych aktualnych informacji w szczególności dotyczących nagłych zmian warunków atmosferycznych, bieżące dokumentowanie prowadzonych działań ratowniczych. Czy wiesz, na czym polega ratownictwo wodne? Ratownictwo wodne obejmuje takie działania, jak: przyjęcie zgłoszenia o wypadku lub zagrożeniu, dotarcie na miejsce wypadku z odpowiednim sprzętem ratunkowym, udzielanie pierwszej pomocy, zabezpieczenie miejsca wypadku lub zagrożenia, ewakuacji osób z miejsca stanowiącego zagrożenie dla życia lub zdrowia, transporcie osób, które uległy wypadkowi lub są narażone na niebezpieczeństwo utraty życia lub zdrowia na obszarze wodnym do miejsca, gdzie jest możliwe podjęcie medycznych czynności ratunkowych. 18
Czy wiesz, kto może wykonywać ratownictwo wodne? Ratownictwo wodne może wykonywać Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe oraz podmiot, który uzyskał zgodę ministra właściwego do spraw wewnętrznych wyrażoną w formie decyzji administracyjnej. Wskazana decyzja administracyjna wydawana jest na wniosek. Podmiot ubiegający się o zgodę musi spełnić warunki dotyczące siedziby, sprzętu, kadry ratowniczej. Czy wiesz, że Ratownik medyczny, który prowadzi działania ratownicze korzysta z ochrony przewidzianej dla funkcjonariuszy publicznych Obowiązkiem zarządzającego obszarem wodnym jest także wyposażenie w sprzęt ratunkowy oraz urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze. Elementy wyposażenia są różne, w zależności od rodzaju obszaru wodnego. Kąpielisko oraz miejsce wykorzystywane do kąpieli wyposaża się, m.in. w ratowniczą łódź motorową (tylko w przypadku kąpieliska) - jedna na każde 400 m linii brzegowej, ratowniczą łódź wiosłową - jedna na każde 100 m linii brzegowej, koło ratunkowe z nietonącą linką o długości 25 m lub pasy ratownicze - jedna sztuka na każde 50 m linii brzegowej, umieszczone w pobliżu lustra wody, liny asekuracyjne o długości minimum 80 m na kołowrotku lub w zasobniku linowym - jedna na każde 100 m linii brzegowej, tubę głosową elektroakustyczną na każdym stanowisku ratowniczym, akustyczny sygnał alarmowy typu gwizdek lub syrena - po jednej sztuce na każdym stanowisku ratowniczym, rzutki ratunkowe - po jednej sztuce dla każdego ratownika wodnego, lornetki - jedna sztuka na każdym stanowisku ratowniczym, zestaw do nurkowania (płetwy, maska, fajka) - po jednym komplecie dla każdego ratownika wodnego, maszt wraz z kompletem flag przy każdym stanowisku ratowniczym. Natomiast w skład wyposażenia pływalni powinny wchodzić koła ratunkowe z linką lub pasy ratownicze - dwa na pływalniach o długości niecki do 50 m i cztery na pływalniach o długości powyżej 50 m, żerdzie o długości co najmniej 4 m - dwie na pływalniach o długości niecki do 50 m oraz cztery na pływalniach o długości powyżej 50 m oraz akustyczny sygnał alarmowy typu gwizdek, syrena - po jednej sztuce na każdym stanowisku ratunkowym. Zarówno kąpielisko, miejsce wykorzystywane do kąpieli, jak i pływalnia oraz obiekt dysponujący niecką basenową powinien być wyposażony w sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne. Wśród nich powinny się znaleźć w szczególności sprzęt do resuscytacji krążeniowo oddechowej, w tym ssak ręczny, maseczka do sztucznego oddychania, maska tlenowa dla dorosłego, i dla dziecka, a także butla tlenowa. Dodatkowo oprócz powyższego powinny się znaleźć środki opatrunkowe typu gaza, opaska, koc termiczny oraz plaster samoprzylepny, a także leki, w tym środek do dezynfekcji rąk, środek dezynfekujący i spray na oparzenia. Na zarządzającym obszarem wodnym spoczywa również obowiązek czyszczenia powierzchni dna z przedmiotów mogących powodować skaleczenie lub inny wypadek. Dodatkowo dla zapewnienia 19
bezpieczeństwa osób przebywających i korzystających z obszaru wodnego zarządzający obszarem wodnym może nie wpuścić na ten obszar lub zażądać jego opuszczenia przez osobę, której zachowanie wyraźnie wskazuje, iż znajduje się ona w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego. Ponadto, jeżeli chodzi o kąpielisko, czy pływalnię albo obiekt dysponujący niecką basenową to zarządzający obszarem wodnym ma obowiązek, jeżeli łączna powierzchnia kąpieliska, pływalni, czy obiektu dysponującego niecką basenową przekracza 100 m 2, a głębokość 0,4 m w najgłębszym miejscu lub jeżeli głębokość wynosi powyżej 1,2 wytyczenia stref dla umiejących oraz nieumiejących pływać, a także brodzika dla dzieci. Na organizatorze kąpieliska a także miejsca wykorzystywanego do kąpieli spoczywają obowiązki w zakresie zapewnienia dobrej jakości wód. Do obowiązków tych należy m.in. wizualna kontrola wody, pobieranie próbek. W przypadku stwierdzenia zagrożeń dla jakości wody polegających w szczególności na zakwicie sinic, rozmnażaniu się fitoplanktonu morskiego, występowania zanieczyszczeń w postaci szkła, tworzyw sztucznych, czy innych odpadów, organizator jest obowiązany do podjęcia odpowiednich działań w celu zapobieżenia tym niebezpieczeństwom. Jeżeli chodzi o pobieranie próbek wody to powinno być ono dokonywane 30 cm pod powierzchnią wody w miejscu, gdzie głębokość wody wynosi co najmniej 1 metr. W przypadku plaż, których długość nie przekracza 1,5 km, powinny być pobranie próbki w dwóch miejscach o największym dziennym zagęszczeniu osób kąpiących się. W przypadku plaż dłuższych niż 1,5 km powinny być pobrane dodatkowe próbki w miejscach oddalonych o maksymalnie 750 m od dwóch miejsc o największym zagęszczeniu ludności kąpiącej się. Na organizatorze kąpieliska spoczywają także inne obowiązki, których realizacja ma służyć zapewnieniu bezpieczeństwa nad wodą. Do obowiązków tych należy oznakowanie kąpieliska, czyli umieszczenie wzdłuż linii brzegowych tablic informacyjnych. Tablice te, oprócz nazwy kąpieliska powinny zawierać informacje, takie jak dane właściwego urzędu gminy, w której rejestrze kąpielisk znajduje się kąpielisko (nazwa, adres, adres strony internetowej, numer telefonu), oznaczenie organizatora kąpieliska (imię i nazwisko albo nazwa) i podanie jego numeru telefonu, wskazanie właściwego organu Państwowej Inspekcji Sanitarnej kontrolującego dane kąpielisko wraz z podaniem adresu strony internetowej, ocenię, opis i klasyfikację jakości wody w kąpielisku. Jeżeli w kąpielisku mogą występować krótkotrwałe zanieczyszczenia tablica informacyjne powinna również zawierać takie dane jak informacje o możliwości wystąpienia tych zanieczyszczeń, czy o zakazie kąpieli. W przypadku miejsca wykorzystywanego do kąpieli dane umieszczane na tablicy informacyjnej różnią się od tych, które dotyczą oznakowania kąpieliska. Oprócz wskazania, iż jest to miejsce wykorzystywane do kąpieli z podaniem jego nazwy na tablicy tej powinny znaleźć się takie dane jak: oznaczenie organizatora miejsca wykorzystywanego do kąpieli (imię i nazwisko albo nazwa) wraz z podaniem numeru telefonu, wskazanie właściwego do oceny jakości wody państwowego inspektora 20
sanitarnego, ocenę jakości wody oraz wskazanie czasu zorganizowania miejsca wykorzystywanego do kąpieli.jeżeli zaś kąpielisko lub miejsce wykorzystywane do kąpieli tracą ten status przez to, że organizator zaprzestał ich prowadzenia, jest on obowiązany do usunięcia tablicy informacyjnej kąpieliska lub miejsca wykorzystywanego do kąpieli. Tablica informacyjna jest prostokątem o wymiarach 80 cm x 100 cm. Ponadto oprócz powyższych wymogów informacyjnych, które dotyczą kąpielisk oraz miejsc wykorzystywanych do kąpieli istnieją również wymogi dotyczące wszystkich obszarów wodnych, których spełnienie ma służyć zapewnieniu bezpieczeństwa na tych obszarach. Wymogi te dotyczą sposobu oznaczania stref dla umiejących i nieumiejących pływać oraz brodzika, informowania o głębokości wody oraz posługiwania się - dla wskazania warunków panujących na obszarze wodnym - odpowiednimi kolorami flag. I tak strefy dla nieumiejących pływać, o głębokości wody nie większej niż 120 cm, oznacza się bojami w kolorze czerwonym. Dodatkowo za bojami powinien znajdować się pas bezpieczeństwa o szerokości 5 m i głębokości nieprzekraczającej 130 cm. W odniesieniu do oznaczenia strefy dla umiejących pływać (o głębokości wody do 4 m), oznacza się je bojami w kolorze żółtym. Brodzik dla dzieci (do 40 cm głębokości) oznaczany jest bojami w kolorze białym oraz dodatkowo otacza się go siatką sięgającą od powierzchni lustra wody do dna. Funkcjonują trzy kolory flag. Flaga biała oznacza, iż kąpiel jest dozwolona. Flaga czarna to zakaz kąpieli. Ponadto występuje flaga czerwona, która jest wywieszana, m.in. w przypadku skażenia wody, występowania wyładowań atmosferycznych, temperatury wody poniżej 14 o C, czy będącej w toku akcji ratowniczej. Dodatkowo trzeba wskazać, iż brak flagi oznacza brak dyżuru ratowniczego. Pytania: 1. Ilu ratowników wodnych przypada na 100 m linii przybrzeżnej dla kąpielisk morskich? 2. Jakie podmioty są zarządzającymi obszarem wodnym? 3. Jakim kolorem boi oznacza się strefę dla umiejących pływać? 4. Jakie informacje powinny znaleźć się na tablicy informacyjnej kąpieliska? 6.4. Obowiązki osób przebywających na obszarach wodnych Obowiązki w zakresie bezpieczeństwa na obszarach wodnych ciążą nie tylko na organizatorze kąpieliska, czy miejsca wykorzystywanego do kąpieli, ale także na osobach, które przebywają na obszarach wodnych. Realizacja tych obowiązków ma służyć zapewnieniu ochrony życia i zdrowia własnego, jak i innych ludzi. Do obowiązków tych należą, m.in. zapoznanie się z zasadami korzystania z danego obiektu oraz przestrzeganie tych zasad, dostosowanie swoich planów oraz umiejętności do panujących warunków atmosferycznych, użytkowanie sprzętu sprawnego technicznie zgodnie z instrukcją jego użytkowania, niezwłoczne informowanie służb ratowniczych o zaistniałym wypadku lub zaginięciu osoby. 21
7. Podsumowanie Podsumowując wskazać należy, iż ochrona przed powodzią oraz przed suszą obejmuje szereg działań podejmowanych zarówno przez organy administracji rządowej, samorządowej, jak i przez ludność. Ochrona przed powodzią oraz przed suszą jest konieczna w celu zapobieżenia powstawaniu szkód w mieniu, ale także szkód osobowych. Celowi temu służą w szczególności kwestie zagospodarowania przestrzennego. Równie istotnym zagadnieniem jest kwestia ochrony osób przebywających na obszarach wodnych. Ochrona ta jest zadaniem głównie podmiotów zarządzających obszarami wodnymi, ale jest oczywiste, że osoby korzystające z obszarów wodnych są obowiązane przestrzegać pewnych zasad i określonych obowiązków związanych z korzystaniem z obszarów wodnych. 8. Źródła: Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tj.: Dz.U. z 2012 r., poz. 145 ze zm.) Ustawa z dnia 18 sierpnia 2011 roku o bezpieczeństwie osób przebywających na obszarach wodnych (Dz.U. z 2011 r., Nr 208, poz. 1240). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 roku w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz.U. z 2011 r., Nr 86, poz. 478). Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 kwietnia 2011 roku w sprawie ewidencji kąpielisk oraz sposobu oznakowania kąpielisk i miejsc wykorzystywanych do kąpieli (Dz.U. z 2011 r., Nr 91, poz. 527). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia marca 6 2012 roku w sprawie sposobu oznakowania i zabezpieczania obszarów wodnych oraz wzorów znaków zakazu, nakazu oraz znaków informacyjnych i flag (Dz.U. z 2012 r., poz. 286). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 lutego 2012 roku w sprawie wymagań dotyczących wyposażenia wyznaczonych obszarów wodnych w sprzęt ratunkowy i pomocniczy, urządzenia sygnalizacyjne i ostrzegawcze oraz sprzęt medyczny, leki i artykuły sanitarne (Dz.U. z 2012 r., poz. 261). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 23 stycznia 2012 roku w sprawie minimalnych wymagań dotyczących liczby ratowników wodnych zapewniających stałą kontrolę wyznaczonego obszaru wodnego (Dz.U. z 2012 r., poz. 108). Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 21 czerwca 2012 roku w sprawie szkoleń w ratownictwie wodnym (Dz.U. z 2012 r., poz. 747). 22